Sayyor sud majlisida 10 nafar shaxsga insonparvarlik dalolatnomalari qo’llanildi

 

Jinoyat ishlari buyicha Beruniy tuman sudi tomonidan o’tkazilgan sayyor sudda Beruniy tumani IIB JXX Probatsiya guruhi hisobida jazo muddatini o’tayotgan, shu muddatda mehnatga halol munosabatda bo’lib, qilmishlaridan chin ko’ngildan pushaymon bo’lgan 10 nafar shaxslarga nisbatan insonparvarlik dalolatnomalari qo’llanilib, qonunchilik asosida o’talmay qolgan jazodan muddatidan ilgari ozod etildi.

 

 

Shuningdek, sud raisi R.N.Kamalova yig’ilganlarga yurtimizga noqonuniy ravishda kirib kelayotgan pirotexnika vositalaridan foydalanmaslik, uning nojuya oqibatlari tug’risida tushuntirish ishlarini olib bordi.

 

Qoraqalpog’iston Respublikasi sudi

Mustahkam oila –jamiyat tayanchi

Oila-inson tafakkurining oliy mahsuli. Zotan, bu mo’’jaz maskan umrimizga mazmun, hayotimizga fayz beribgina qolmay, jamiyat ravnaqi, yurt taraqqiyotida muhim o’rin tutadi. Ayni chog’da oiladagi totuvlik va ahillik kishining ongu shuurida hayotga muhabbat, kasbga sadoqat, atrofdagilarga nisbatan hurmat va e’tibor singari yuksak insoniy fazilatlarni ham shakllantiradi.

 

Ammo so’nggi yillarda turli sabablarga ko’ra, oila ajrimlarining oshib borayotganiga guvoh bo’lyapmiz. Misol uchun, respublika bo’yicha o’tgan 2021 yil davomida 277,4 ming nikoh qayd etilgan bo’lsa, 28,7 ming oila ajrashgan. Bu yangi tuzilgan har 10 oiladan bittasida ajrim ro’y berdi, deganidir.

 

Sudga ajrim uchun ariza topshirayotgan er-xotin tanlagan qarori ham o’ziga, ham jamiyatga, ayniqsa, uning safiga endi qo’shilgan kichik yoshdagi farzandining taqdiriga salbiy ta’sir qilishini anglaydi. Ammo anglash boshqa, natija esa amalda boshqacha tus olmoqda.

 

Oilaviy ajrimlar masalasi bugun yo kechaning gapi emas. Bu borada yozilmagan gap, uni bosib chiqarmagan gazeta, mavzu yangramagan ko’rsatuv qolmadi, hisob. Mutasaddilardan so’rasangiz, “loyihalar amalga oshirilyapti, yarashtirish komissiyalari ishlayapti”dan nariga o’tishmaydi. Lekin murg’ak qalbning tirik etim bo’lishi zamonaviy jamiyatda odatiy holga aylanib bormoqda.

 

Tahlillar shuni ko’rsatmoqdaki, ajrashish arafasida turgan, ajrim qayd etilgan oilalarning muammolari bir-biriga o’xshamaydi. Ammo har biri o’z echimiga ega, ajrimga qadar oilani saqlab qolishning imkoniyati ancha yuqori bo’lgan.

 

Ajrashishlarning aksariyat qismiga urf-odatlar, qaynonaning kelinga soliq solishi, kuyovning esa kelin tomondan mulk ta’ma qilishi, kelinlarning ota uyiga “gap tashishi”, telefon va ijtimoiy tarmoqlar, yoshlarning na fikrlash, na pul topish borasida mustaqil emasligi, yigitlarning o’z so’zini o’tkazishga harakat qilishi, qizlarning esa “xo’p”dan yiroqligi, diniy bilimdan bexabarlik, o’zaro hurmat tushunchasining yo’qolishi, besabrlik, aybini tan olmaslik kabi holatlar sabab bo’lmoqda.

 

Achinarlisi, nikoh bekor qilinar ekan uning qiyinchiliklari asosan ayolning zimmasiga tushadi. Chunki aksar hollarda u yashab turgan uyidan bolalari bilan chiqib ketishi hamda  o’zi va bolalarning ta’minotini o’ylashga majbur bo’ladi. Ma’lumotlarga ko’ra, ajrashgan ayollarning beshdan to’rt qismi bugun qayta turmush qurmasdan yolg’iz hayot kechiryapti. Buning oqibatida hozirgi kunda Respublika bo’yicha 220 ming nafar voyaga etmagan bolalar to’liq bo’lmagan oilada ota mehriga zor bo’lib ulg’aymoqda…

 

Shuncha norasida bolani tirik etimga aylantirgan sabab nima?

 

Bunga yosh oilalar vakillarining nikohga bo’lgan mas’uliyatsizligi, farzand taqdiriga bo’lgan loqaydlik bir sabab bo’lsa, yosh oilalarga maslahat berib, ularga bosh bo’lish o’rniga g’urur va kibrga berilgan, bolasining ayblarini xaspo’shlaydigan ota-onalardagi shoshqaloqlik yana bir sabab bo’lmoqda. Aslida oila haqidagi qadriyatlar yoshlar ongiga bolalikdanoq singdirilishi kerak emasmi…?!

 

Inson oilani o’ziga juft tanlash bilan boshlaydi. Munosib umr yo’ldoshi tanlash inson hayotidagi eng muhim hayot mamot masalalaridan biri hisoblanadi. Nasl nasabning qanday davom etishi, farzandlarning tarbiyasi, odob axloqi, sog’lik salomatligi hatto, yaqin qarindoshlar bilan bordi keldining saqlanib qolishi ham bo’lajak umr yo’ldoshiga bog’liq. Oila mustahkam bo’lishi uchun oilada er va xotin shariatimiz ko’rsatmalariga mos holda o’z majburiyatlarni to’liq ado qilishlari shart.

 

Nikohlanuvchilarning avvalo, ish bilan band bo’lishga intilishi, ikkinchidan, oilasini moddiy ta’minlash maqsadida ishlash uchun uzoqqa ketishga oid istaklari keyinchalik boshqa omillar ta’sirida oilaning buzilishiga olib kelgan, deyish mumkin. Er-xotinni ish bilan ta’minlash, oila byudjetini qo’shimcha daromad evaziga mustahkamlash singari muammolarni bartaraf etish u qadar mushkul emas, ya’ni echimini topish mumkin bo’lgan masaladir.

 

Xulosa qilib aytganda, oilani asrab-avaylash, uning mustahkamligini ta’minlash, ajrashish arafasidagi oilalarni yarashtirish eng ezgu amallardan hisoblanadi. Shunday ekan, oilaviy ajrashishlarning oldini olish, er-xotinni o’zaro murosaga keltirish borasida nafaqat sudlar, balki keng jamoatchilik ham alohida jonbozlik ko’rsatishi jamiyatimiz rivojiga munosib ulush qo’shishi shubhasizdir.

 

Zuxra Bayimbetova, 

Jinoyat ishlari bo’yicha Bo’zatov tuman sudi raisi

Qoraqalpog’iston Respublikasi jinoyat ishlari bo’yicha sudlari tomonidan 2021 yil davomida korruptsiya bilan bog’liq ko’rilgan jinoyat ishlari yuzasidan ma’lumot

Qoraqalpog’iston Respublikasi jinoyat ishlari bo’yicha sudlari tomonidan 2021 yil davomida korruptsiya bilan bog’liq jami 267 shaxsga nisbatan 183 jinoyat ishi (Jinoyat Kodeksining 167, 168, 1929-19211, 205-206, 209-214, 243-moddalari) ko’rib chiqilgan.

 

Shundan, 253 shaxsga nisbatan 173 ta ish bo’yicha ayblov hukmi chiqarilgan, ayblov hukmi bilan 190 nafar shaxsga nisbatan jazo tayinlangan, ulardan 46 shaxsga nisbatan Jinoyat Kodeksining 57-moddasi qo’llanilgan, 96 nafar shaxsga qo’shimcha jazo sifatida muayyan huquqdan mahrum qilish jazosi tayinlangan, 1 nafar shaxs shartli hukm qilingan. Shuningdek, 62 nafar shaxsga nisbatan jazo tayinlanmasdan ayblov hukm chiqarilgan.

 

Oqlov hukmi chiqarilgan ishlar bo’lmagan.

 

14 shaxsga nisbatan 10 ta ish tugatilgan, shundan 1 shaxsga nisbatan
1 ish reabilitatsiya asoslarida tugatilgan.

 

 

Jazo tayinlanib hukm chiqarilgan shaxslardan:

 

40 nafariga yoki 21 foiziga nisbatan jarima;

88 nafariga yoki 46,3 foiziga nisbatan ahloq tuzatish ishlari;

50 nafariga yoki 26,4 foiziga nisbatan ozodlikdan cheklash;

12 nafari yoki 6,3 foiziga nisbatan ozodlikdan mahrum qilish jazosi tayinlangan.

 

Jami jazo tayinlab hukm chiqarilgan shaxslarning 46 nafariga yoki 24,2 foiziga Jinoyat Kodeksining 57-moddasi qo’llanilib, engilroq jazo tayinlangan.

 

Jinoyat Kodeksining 57-moddasini qo’llash asoslari tahlili quyidagicha:

 

3 nafari yoki 6,5 foiziga ayol kishi bo’lganligi;

22 nafari yoki 47,8 foizi qilmishidan chin qo’ngildan mushaymon bo’lganligi;

3 nafari yoki 6,5 foizi serfarzand bo’lganligi;

7 nafari yoki 15,2 foizi voyaga etmagan farzandlari borligi;

1 nafari yoki 2,2 foizi oilada yagona boquvchi ekanligi;

1 nafari yoki 2,2 foizi ish bo’yicha kafillik mavjudligi;

9 nafari yoki 19,6 foizi boshqa holatlar mavjudligi asos bo’lgan.

 

Shuningdek, mazkur toifadagi jinoyatni sodir etib, sudlangan 191 nafar shaxslarning toifasi tahlil qilinganida:

 

27 nafari 14,1 foizi 30 yoshgacha bo’lgan;

159 nafari 83,2 foizi 31-60 yosh oralig’idagi;

5 nafari yoki 2,6 foizi 60 yosh va undan yuqori bo’lgan shaxslarni;

 

152 nafari yoki 79,6 foizi erkaklarni;

39 nafari yoki 20,4 foizi ayollarni;

 

166 nafari yoki 86,9 foizi oilali;

17 nafari yoki 8,9 foizi oilasiz (oilasidan ajrashgan);

8 nafari yoki 4,2 foizi turmush qurmagan shaxslarni;

 

16 nafari yoki 8,4 foizi muqaddam sudlangan, shu jumladan 9 nafari yoki 56,2 foizi muqaddam mazkur toifadagi jinoyatlarni sodir qilib sudlangan shaxslarni tashkil qilgan.

 

Mazkur toifadagi jinoyatni sodir etgan shaxslarning sohalar kesimida tahlili

 

6 nafari yoki 2,2 foizi tuman (shahar) hokimliklari (hokim o’rinbosarlari);

4 nafari yoki 1,5 foizi tuman (shahar) IIB xodimlari;

1 nafari yoki 0,4 foizi viloyat miqiyosidagi soliq xizmati vakili;

2 nafari yoki 0,7 foizi tuman (shahar) miqiyosidagi adliya idoralari vakillari;

42 nafari yoki 15,7 foizi ta’lim muassasalari, shu jumladan 4 nafari yoki 9,5 foizi oliy va o’rta-maxsus ta’lim (1 nafari tuman (shahar), 3 nafari viloyat miqiyosidagi), 21 nafari yoki 50,0 foizi xalq ta’limi (20 nafari tuman (shahar), 1 nafari viloyat miqiyosidagi), 17 nafari yoki 40,5 foizi maktabgacha ta’lim tizimi (barchasi tuman (shahar) miqiyosidagi);

13 nafari yoki 4,8 foizi tuman (shahar) miqiyosidagi tibbiy muassasalar xodimlari;

30 nafari yoki 11,2 foizi tuman (shahar) miqiyosidagi qurilish sohasi;

10 nafari yoki 3,7 foizi bank tizimi (9 nafari tuman (shahar), 1 nafari viloyat miqiyosidagi);

9 nafari yoki 3,4 foizi komunal xizmat ko’rsatish sohasi (6 nafari tuman (shahar), 3 nafari viloyat miqiyosidagi);

5 nafari yoki 1,9 foizi tuman (shahar) miqiyosidagi o’zini o’zi boshqarish organlari;

33 nafari yoki 12,3 foizi ishsiz shaxslarni;

112 nafari yoki 41,9 foizi boshqa soha vakillarini tashkil qilgan.

 

Jinoyatlarning sodir etilishiga imkon bergan shart-sharoitlar tahlili

 

Quyidagi holatlar jinoyatlarning sodir etilishiga imkon bergan:

Davlat xaridlari bilan bog’liq qonun talablariga rioya qilinmaganligi – 47 ta holatda ya’ni 17,6 foizi;

Ayblanuvchining ijtimoiy ta’minlanmagaligi – 42 ta holatda ya’ni 15,7 foizi;

Ishga qabul qilishda mansabdorning (xodimning) shaxsi lozim darajada o’rganilmaganligi, ayblanuvchining malaka darajasi etishmasligi – 15 ta holatda ya’ni 5,6 foizi;

Davlat organlarining xodimlari mansab yoki xizmat majburiyatlarini bajarish chog’ida manfaatlar to’qnashuviga olib keladigan yoki olib kelishi mumkin bo’lgan shaxsiy manfaatdorlikka yo’l qo’yganligi – 28 ta holatda ya’ni 10,5 foizi;

Davlat xizmatchilarini tanlov asosida saralab olish, lavozimga tayinlash va yuqori lavozimlarga ko’tarishning shaffof tartibining mavjud emasligi – 1 holatda ya’ni 0,4 foizi;

Tizimda ish faoliyati to’g’ri yo’lga qo’yilmaganligi, sohada byurokratik to’siqlarning mavjudligi – 114 holatda ya’ni 42,7 foizi;

Ish hajmining to’g’ri taqsimlanmaganligi, malakali xizmat ko’rsatilmasligi – 12 holatda ya’ni 4,5 foizi;

Ayblanuvchining sohaga taalluqli bo’lmagan xizmatlarga biriktirilganligi – 8 holatda ya’ni 3,0 foizi.

 

Aynan bir sohada tizimli tarzda sodir etilayotgan jinoyatlar va ularga imkon berayotgan shart-sharoitlar tahlili

 

Aynan bir sohada sodir etilayotgan jinoyatlar va unga yo’l qo’yib bergan omillar tahlili shuni ko’rsatmoqdaki, ta’lim va boshqa sohalarda Jinoyat Kodeksining 209-moddasi va Jinoyat Kodeksining 167-moddasi bilan jinoyatlar majmui bilan ayblash holatlari ko’p. Bunday jinoyatlarning kelib chiqishiga tizimda ish faoliyati to’g’ri yo’lga qo’yilmaganligi, yuqori turuvchi mas’ul shaxslarning nazoratni susaytirib yuborganligi sabab bo’lgan.

Shu bilan birga, ko’rilgan ishlar tahlili fuqarolarning masalalarini (ishga joylashtirish, o’qishga kiritish, er uchastkasini ajratish uchun hokim qarorini chiqarib berish va h.q.) yuqori idoralarda ishlovchi tanishlari orqali hal qilib berish evaziga ularning pullarini aldash yo’li bilan qo’lga kiritish hollari ko’p uchraganligini, bunday holatlarning yuzaga kelishiga aholining huquqiy madaniyati pastligi sabab bo’lganligini ko’rishimiz mumkin.

 

Sudlar tomonidan korruptsiyaga qarshi kurashish yuzasidan amalga oshirilgan ishlar tahlili

2021 yil davomida Qoraqalpog’iston Respulikasi jinoyat ishlari bo’yicha sudlari tomonidan korruptsiya bilan bog’liq jinoyat ishlari yuzasidan 2 marotaba, Jinoyat Kodeksining 167-moddasi bo’yicha 1 marotaba umumlashtirishlar o’tkazilgan, shundan 167-moddasi bo’yicha o’tkazilgan 1 ta umumlashtirishning yakuni bo’yicha 2 ta, ya’ni Qoraqalpog’iston Respublikasi Maktabgacha ta’lim vazirligi hamda Qoraqalpog’iston Respublikasi Xalq ta’limi vazirligiga nisbatan taqdimnomalar chiqarilgan.

2021 yilda sudlarda mazmunan ko’rib chiqilgan korruptsiya bilan bog’liq ishlar bo’yicha jinoyatlar sodir etilishining sabab va shart-sharoitlarini bartaraf etish yuzasidan 144 ta xususiy ajrimlar chiqarilgan. Shundan 126 ta ajrim tegishli idora, muassasa va tashkilotlarda muhokama qilingan, 2 tasi bo’yicha mas’ul shaxslarga nisbatan choralar ko’rilgan, 16 tasi bo’yicha amalga oshiriladigan chora-tadbirlar belgilab olingan.

Jinoyat ishlari bo’yicha sudlar tomonidan 2021 yilda korruptsiyaga qarshi kurashish borasida jami 407 ta, jumladan 68 ta korxona-tashkilotlarda, 56 ta o’quv muassasalarida va 283 ta aholi o’rtasida ma’ruza va davra suhbatlari o’tkazilgan.

Ommaviy axborot vositalarida 339 ta, jumladan 27 ta televidenieda, 22 ta radioda, 13 gazeta-jurnallarda va 277 ta veb-saytlarda chiqishlar qilingan.

 

Korruptsiyaga qarshi kurashish borasida taklif va mulohazalar

Qoraqalpog’iston Respublikasi jinoyat ishlari bo’yicha sudlarida
2021 yil davomida korruptsiya bilan bog’liq ko’rib chiqilgan jinoyat ishlari yuzasidan o’tkazilgan umumlashtirish yakuni bo’yicha qo’yidagi takliflar kiritladi.

Korruptsiyaga qarshi kurashish borasida sudlarning rolini kuchaytirish, keng jamoatchilikning bu illatga qarshi kurashishda faolligini oshirish, aholining huquqiy madaniyatini yuksaltirish maqsadida quyidagi tadbirlarni amalga oshirish lozim bo’ladi:
sudda ko’rilib ayblov hukmi chiqarilgan har bir korruptsiyaga bog’liq jinoyat ishi natijalarini OAVlarida keng yoritib borish;

korruptsiya bilan bog’liq ishlarni o’quv muassasalari, yoshlar kengashi, mahalla fuqarolar yig’inlarida sayyor sud majlisida muhokama qilish.

O’qishga va ishga qabul qilish jarayonlarida poraxo’rlikni yo’q qilish maqsadida:
oliy va o’rta-kasb ta’lim muassasalariga o’qishga qabul qilish jarayonlarini to’liq ya’ni nafaqat imtihon olish jarayonlarini, balki ariza topshirish, ularni o’rganib chiqish, imtihon varaqalarini tekshirish, qaysi savollarga berilgan javoblar to’g’ri-noto’g’riligini kuzatib borish va imtihon natijalarini qayd etish jarayonlarini internet orqali kuzatib borish tizimini yaratish;

ishga qabul qilish jarayonlari shaffofligi va oshkoraligini ta’minlash maqsadida barcha muassasa, tashkilot va korxonalar uchun majburiy bo’lgan “nomzodlarni tanlash va ularni ishga qabul qilish namunaviy tartibi”ni ishlab chiqish hamda nomzodlarni tanlovini internet orqali kuzatib borish tizimini yaratish maqsadga muvofiq bo’ladi.

Barcha davlat muassasalarining davlat haridlarini amalga oshirishda tanlovlari e’lon qilinadigan yagona internet saytini yaratish, tanlovlarni faqat ushbu sayt orqali o’tkazilishini yo’lga qo’yish taklif etiladi.
Davlat organlarining funktsiyalarini to’liq inventarizatsiyadan o’tkazish, ushbu organga taaluqli bo’lmagan funktsiyalarni olib tashlash, idoralarning birin-biri takrorlovchi funktsiyalarni tugatish, qonun yoki normativ-hujjat bilan qamrab olinmagan funktsiyalarni tartibini ishlab chiqish maqsadga muvofiqdir.

Qoraqalpog’iston Respublikasi sudi

Sud hujjatlarining ijrosi

O’zbekiston Respublikasining Iqtisodiy protsessual kodeksining (keyin-IPK) 334-moddasiga ko’ra, sud hujjatlari qonuniy kuchga kirgach ijroga qaratiladi, bundan qonun hujjatlarida belgilangan tartibda darhol ijroga qaratish hollari mustasno.

 

Da’voni ta’minlash bo’yicha choralar ko’rish, kelishuv bitimini tasdiqlash, hakamlik sudining hal qiluv qarorini majburiy tartibda ijroga qaratish uchun ijro varaqasini berish, chet davlat sudining yoki arbitrajining hal qiluv qarorini tan olish va ijroga qaratish to’g’risidagi ajrim, shuningdek soddalashtirilgan ish yuritish tartibida ko’rib chiqilgan ishlar bo’yicha hal qiluv qarorlari darhol ijro etilishi lozim.

 

Agar ushbu Kodeksda boshqacha qoida nazarda tutilmagan bo’lsa, sud hujjatining ijrosi sud tomonidan beriladigan ijro varaqasi asosida amalga oshiriladi.

 

IPKning 335-moddasida, sud tomonidan berilgan, undiruvchining sud hujjatini majburiy tartibda ijro ettirish huquqini tasdiqlovchi hujjat ijro varaqasidir – deb belgilangan.

 

Shuningdek, IPKning 337-moddasi birinchi qismi 5-bandiga ko’ra, sud hujjatining xulosa qismi ijro varaqasida ko’rsatilgan bo’lishi kerak.

 

Lekin amaliyotida sud tomonidan beriladigan ijro varaqasida javobgarning manzili xato ko’rsatilgan holatlari mavjud. Ya’ni bir misol: ushbu sudning 4-2301-2203/99-sonli iqtisodiy ish bo’yicha qo’shimcha javobgar manzili Toshkent shahri, Muqumiy ko’chasi XX uy deb ko’rsatilishi lozim bo’lsada, qo’shimcha javobgarning Qoraqalpog’iston Respublikasidagi filial manzili ko’rsatilgan. Natijada sudning ijro varaqasi integratsiyalangan elektron ma’lumotlar bazasi orqali Nukus shahar Majburiy ijro bo’limiga elektron shaklda jo’natilgan. Bu esa o’z navbatida Majburiy ijro bo’limi tomonidan qo’shimcha javobgarning Qoraqalpog’iston Respublikasidagi filialining hisob-raqamlarini xatlashga asos bo’lgan.

 

O’zbekiston Respublikasining «Sud hujjatlari va boshqa organlar hujjatlarini ijro etish to’g’risida»gi Qonuning 31-moddasiga ko’ra, ijroga topshirilgan ijro hujjatidagi talablar noaniq bo’lgan taqdirda davlat ijrochisi ijro hujjatini berish uchun asos bo’lgan sud hujjati yoki boshqa organ hujjatini, shuningdek qonunga ko’ra ijro hujjati hisoblanadigan hujjatni tushuntirib berishni so’rab ijro hujjatini bergan sud yoki boshqa organga ariza bilan murojaat qilishga haqli.

 

Ijro hujjatini bergan sud yoki boshqa organ davlat ijrochisining murojaati kelib tushgan kundan e’tiboran o’n kunlik muddat ichida uni ko’rib chiqadi va ijro hujjatini berish uchun asos bo’lgan o’zi qabul qilgan sud hujjati yoki boshqa organ hujjatining, shuningdek qonunga ko’ra ijro hujjati hisoblanadigan hujjatning mazmunini o’zgartirmagan holda unga tushuntirish beradi. Sud ijro hujjatiga tushuntirish berish to’g’risida ajrim chiqaradi, ijro hujjatini bergan boshqa organ esa qaror chiqaradi.

 

Nukus shahar Majburiy ijro bo’limining ijro hujjatiga tushuntirish berish haqidagi arizasi bo’yicha chiqarilgan sud ajrimida xato kamchilik to’g’rilang’an va sudning ijro varaqasi tegishli majburiy ijro byurosiga jo’natilgan.

 

 

Berdimurat Baymuratov,

Nukus tumanlararo iqtisodiy sudi sudyasi

Nukus garnizoni harbiy xizmatchilari ishtirokida korruptsiyaga qarshi kurashish yuzasidan profilaktik tadbir hamda ommaviy sayyor qabul o’tkazildi

O’zbekiston Respublikasi Harbiy sudi, Nukus harbiy sudi hamda Nukus harbiy prokuraturasi raxbariyati tomonidan Nukus garnizoni ma’naviyat va ma’rifat markazi binosida Nukus garnizoni harbiy xizmatchilari ishtirokida korruptsiyaga qarshi kurashish yuzasidan profilaktik tadbir hamda ommaviy sayyor qabul o’tkazildi.

Tadbirda Nukus harbiy sudining raisi S.T.Kushatov kun tartibidagi masalalar bo’yicha, ya’ni Nukus garnizoni harbiy xizmatchilari ishtirokida korruptsiyaga qarshi kurashish yuzasidan “Korruptsiya – jamiyatni emiruvchi illatdir” mavzusida o’tkazilayotgan profilaktik tadbirning ahamiyati, shuningdek O’zbekiston Respublikasi Harbiy sudi rayosatining 2022 yil 7 fevraldagi “O’zbekiston Respublikasi Harbiy sudinig odil sudlovni amalga oshirish borasidagi vazifalari to’g’risida”gi RS-03-22-sonli qaroriga ilova qilingan harakatlar dasturining 15-bandi ijrosi yuzasidan hududlarda fuqarolarning murojaatlari yuzasidan sayyor qabullar o’tkazilishi belgilanganligini ta’kidlab, tadbirning mazmun-mohiyatini tushuntirdi va yig’ilishda ishtirok etayotgan mas’ullar bilan harbiylarni yaqindan tanishtirdi.

 

 

O’zbekiston Respublikasi Harbiy sudi sudyasi A.Sattarov yig’ilish ishtirokchilari e’tiboriga “Korruptsiya – jamiyatni emiruvchi illatdir” mavzusida ma’ruza qildi. Tinglangan ma’ruza bo’yicha tadbir ishtirokchilari o’zlarining qiziqtirgan savollariga javoblar olishdi.

 

Shundan so’ng Nukus harbiy sudi raisi S.Kushatov so’zga chiqib, harbiy xizmatchilar hamda Qurolli Kuchlar ishchi xizmatchilari tomonidan sodir etilayotgan huquqbuzarliklar va jinoyatlar, ularning oqibati, kelib chiqish sabab va sharoitlari, shuningdek, O’zbekiston Respublikasida nafaqat Qurolli Kuchlarda, balki barcha sohalarda korruptsiyaga qarshi kurash keng ko’lamda olib borilayotganligini va biror bir holat aniqlangan taqdirda qonuniy asoslangan holda qat’iy choralar kurilayotganligini ta’kidlab, qonunchiligimizda korruptsiyaga qanday jazolar qo’llanilishi haqida harbiy xizmatchilar tushuntirishlar berdi.

 

Tadbir davomida ishtirok etayotgan harbiy xizmatchilar o’zlarini qiynab kelgan muammolari bo’yicha tegishli soha vakillariga murojaat qilishdi. Xususan, shartnoma asosidagi harbiy xizmatchisi Fartiev Karimjon, murojatida Nukus shahrida xizmatini davom ettirish uchun yaqinda kelganligini, xozirda Nukus shahri 23 kichik tumandagi ko’p qavatli xonadonlarning birida vaqtincha yashayotganligini, oila qaramog’ida bo’lgan 3 yoshar farzandini maktabgacha ta’lim muassasasiga joylashtirish masalasida yordam berishni so’ragan. Bu murojaat bo’yicha Qoraqalpog’iston Respublikasi maktabgacha ta’lim vazirligi ma’sul xodimi davlatimiz tomonidan harbiy xizmatchilarga nisbatan farzandlarini maktabgacha ta’lim muassasalariga qo’yishga berilgan imtiyozlar bo’yicha tushuntirishlar berildi.

 

Shartnoma asosidagi harbiy xizmatchisi Mamadiyorov Ma’murjon o’z murojatida turmush o’rtog’ini ishga joylashtirish masalasida yordam berishni so’ragan. Bu murojaat bo’yicha Qoraqalpog’iston Respublikasi maktabgacha ta’lim vazirligi ma’sul xodimi tomonidan Qoraqalopg’iston Respublikasida maktabgacha ta’lim muassasalarida 135 ta bo’sh ish joylari borligini, turmush o’rtog’i tegishli hujjatlarini o’zi bilan bilan birga olib kelgan holda, o’z mutaxassisligi bo’yicha maktabgacha ta’lim muassasalaridan biriga ishga joylashishi mumkinligi tushuntirildi.

Sanjar Kushatov,
Nukus harbiy sudi raisi

Nimani xo‘r qilsang – shunga zor bo‘lasan

Hayotning turfa xil yo‘llarida taqdir sinovlariga duch kelgan, umri davomida yaxshi-yomonni anglay bilgan donishmandlardan biri aytgan ekan, dunyo bozorlarini kezdim, lekin bu uch narsa hech bir bozorda sotilmas ekan: biri mehr, biri qadr, biri ota-onadir.

Haqiqatdan ham mehr va qadrga inson hayoti davomida qalb ila erishsa, xudoning in’omi bilan ota-onamiz borki, biz farzandlar dunyoga kelganmiz. Ba’zan kundalik ishlarimiz bilan band bo‘lib, ota-onamizga yetarli e’tibor qilolmay qoldikmi deya savollar beramiz o‘zimizga. Ularning yuzlarida xotirjamlik ko‘rmasak, ko‘nglimiz yorishmaydi. Har bir farzand uchun dunyoda eng yaxshi insonlar bu birinchi navbatda o‘zining ota-onasidir. Chunki, ota-onalarimiz hardoim biz farzandlar haqida qayg‘uradi, har bir yaxshi ishimizdan, yutug‘imizdan olamda yo‘q xursand. Bu narsa o‘zimizga bog‘liq emaski, balki olloh tomonidan berilgan ota-ona va farzand o‘rtasidagi «Myehr rishtasi» deb atalmish buyuk ko‘prikdir.

Aytish joizki, amaldagi O‘zbekiston Respublikasi Oila kodeksining 73-moddasida «Ota-ona o‘z bolalarining tarbiyasi va kamoloti uchun javobgardir. Ular o‘z bolalarining sog‘ligi, jismoniy, ruhiy, ma’naviy va axloqiy kamoloti haqida g‘amxo‘rlik qilishlari shart» deb ko‘rsatilgan.
Lekin, ayrim kimsalarning farzandlariga mehrsizligini, ular tarbiyasiga befarqligini ko‘rib, axir ularni ham ona dunyoga keltirgan, ota ardoqlab o‘stirgan, ular ham bir paytlar bola bo‘lganku deb o‘ylab qolasan kishi. Shunchalar tuban ketishiga, bemehr bo‘lib qolishiga kimdir yoki nimadir sababchi bo‘lganmi?
O‘zbekiston Respublikasi Oila kodeksining 79-moddasida «Ota-onalar ota-onalik vazifalarini bajarishdan bosh tortsa, ota-onalik huquqidan mahrum qilinishi mumkin» deb belgilab qo‘yilgan.E’tiboringizni shu mavzuga oid bitta masalaga qaratmoqchimiz. (Maqoladagi ism-shariflar, voqealar o‘zgartirilgan. Har qanday o‘xshashlik tasodifdir.)

Ulug‘bek tengdoshlari kabi o‘ynab kulmas, har doim g‘amgin yurar, huddi katta hayotga qadam qo‘yganu, sinovlar girdobida chorasiz qolgan odamlar kabi nigohlari ma’yus edi. Nahotki endigina 6-sinfga qadam qo‘ygan bu bolaning ko‘zlarida shuncha nafrat, ko‘nglida shuncha g‘uborlar yashiringan.

U umid ilinjida derazadan tashqariga tinmay qarardi, hozir onasi keladiyu uni olib ketadigandek tuyulardi. Bugun yana tushida onasini ko‘rib chiqdi, shunday onasi bag‘riga otilgandi, uyg‘onib ketdi. Bir dunyo sog‘inchlari yana yuragini ezdi.

Nima ro‘y berganu bolaning ruhiyati bunchalar a’ziyat chekmoqda…

Sud majlisida da’vogar tuman prokuri fuqarolar Egamberdiyev Mansurbek Maulenovich va Xalmuratova Feruza Nazarovnalarni 2005-yilda tug‘ilgan Maulenov Ulug‘bekga nisbatan ota-onalik huquqidan mahrum qilish to‘g‘risida da’vo ariza bilan murojaat qilib, o‘smir Maulenov Ulug‘bek mana necha yildirki mehribonlik uyida tarbiyalanib kelayotganligini, javobgarlar M.Egamberdiyev va F.Xalmuratovalar shu paytgacha farzandidan umuman xabar olmaganligini, ularning tarbiyasi bilan qiziqmaganligini, moddiy yordam bermaganligini, shu sababli javobgarlarni ota-onalik huquqidan mahrum qilishni so‘raydi.

Fuqarolar Egamberdiyev Mansurbek va Xalmuratova Feruzalar 2003-yili turmush qurib, qonuniy nikohdan o‘tmasdan birga yashab keladi. O‘rtalarida Maulenov Ulug‘bek ismli farzand dunyoga keladi. Er-xotin turmushning dastlabki kunlaridanoq o‘zaro kelisholmasdi. Arzimagan narsadan janjal chiqardi. Er-xotin bir-birini tushunmas, Mansurbek ayolini odam o‘rnida ko‘rmasdi, u badjahl, sal narsaga jig‘ibiyron bo‘lib janjal chiqaradigan odamlar toifasidan edi. Kezi kelganida farzandini ham ayab o‘tirmasdi. Ayol esa er bir gapni o‘n tushuntirganda zo‘rg‘a ilg‘ab oladigan, fahm-farosatdan yiroq edi. Feruza farzandi uchun bariga chidab kelayotgandi, lekin uning ham sabr kosasi to‘ldimi, nazarida azob-uqubatlardan qochib qutulaman deb o‘yladimi, pul topaman bahonasida Qozog‘iston Respublikasiga ishlagani ketadigan odat chiqardi. Axir bittayu-bitta farzandi bor bu oilaga nima yetishmasdi o‘zi?! Balki o‘zaro hurmat va mehr-oqibat yetishmas?! Kim bilsin yana…

Feruza oxirgi ketganida muqaddas sanalgan dargoh – oila, ulug‘ ne’mat – farzand va uning tarbiyasidan ko‘ra o‘zining halovatini ustun qo‘ydimi, uyga qaytmadi. «Uyingga qayt» deya nasihat qilgan qarindoshlariga erining azoblariga chiday olmasligini pesh qilardi go‘yo, lekin jajjigina farzandining kelajagi nima bo‘lishini hayoliga ham keltirmasdi. Nahotki bu ayol o‘tkinchi hayot qiyinchiliklarini deb, guldek farzandidan voz kechgan bo‘lsa?! Koshki, ota farzandiga mehribon bo‘lsa, huddi begonalerdek berahm edi. Xalqimiz orasida «Ayolning joni qirqta bo‘ladi, ayol farzandi uchun harqanday qiyinchilikka bardosh beradi» degan gaplarni eshitamiz. Haqiqatdan ham farzandlari uchun kerak bo‘lsa toshni kemirgan, mashaqqat ila hayot kechirayotgan mo’tabar onalarimiz qancha, farzandi uchun tog‘ni talqon qilgan mard otalarimiz qancha?!

Mana, Ulug‘bekning bosiq, g‘amgin yurishining asl sababi qayerda, ya’ni ota-ona mehri yetishmasligida edi. Unga erkalab bag‘riga bosadigan ona, mening o‘g‘lim hammadan zo‘r deb faxr ila yelkasidan qoqib qo‘yadigan ota kerak edi. Shunday ota-onasi bor tengdoshlariga ich-ichidan havas qilardi. Lekin insonda hamma narsani tanlash imkoni bo‘lsa ham, ota-onani tanlash imkoniyati berilmaganligini u yosh bola bo‘lishiga qaramasdan judayam yaxshi tushunardi. Lekin jizzakilikda bir-biridan oshib tushadigan, befarqlikda bir-biridan qolishmaydigan ota-ona bola ko‘ngli bilan biron marta qiziqib ko‘rdimi, afsuski yo‘q.

Sud majlisidagi taraflarning tushuntirishlari, ish hujjatlari va aniqlangan holatlarga atroflicha baho berilib, sud tomonidan da’vo arizani qanoatlantirish to‘g‘risida qaror qabul qilindi.

O‘zbekiston Respublikasi Oliy sudi Plenumining «Bolalar tarbiyasi bilan bog‘liq nizolarni hal qilishda sudlar tomonidan qonunlarni qo‘llash amaliyoti to‘g‘risida» gi 11.09.1998 yil 23-son Qarorining 15-bandida «Ota-onalik majburiyatlarini bajarishdan bo‘yin tovlashlik deganda – ota-onalik burchlarini uzluksiz ravishda bajarmaslik, o‘z bolalariga qanday bo‘lmasin g‘amxo‘rlik qilmaslik tushuniladi. Ota-onaning o‘z majburiyatlarini bajarishdan bo‘yin tovlaganliklari ularning bolalarining ma’naviy tarbiyasi, jismoniy rivojlanishi, ta’limi, ijtimoiy foydali mehnatga tayyorgarligi to‘g‘risida g‘amxo‘rlik qilmaganligida namoyon bo‘ladi» deb ko‘rsatilgan.
Ulug‘bek ham kelajakda ismiga mos ulug‘ inson bo‘lib yetishar balki. Uning ham hayot yo‘lida chinakamiga mehribon insonlar topilar.

Ha, ota-onasiz o‘sib ulg‘ayotgan bolalar qancha dersiz. To‘g‘ri, mehribonlik uylarida ularga hamma sharoitlar muhayyo. Lekin masalaning muammoli tomoni, ota-ona mehrichi…?! Ularning yarimta ko‘nglini kim ham o‘z ota-onasi kabi to‘ldira olardi. Baxtga qarshi, hechkim.

Biz o‘zgalar hayoti, turmush tarziga baho berishdan yiroqmiz, lekin o‘z dilbandidan mehrini darig‘ tutgan yuqorida nomlari tilga olingan «qalbi so‘qirlar» ertaga kimdan ham muruvvat kutardi. Bir kun kelib qarigan chog‘ida farzand dog‘i tutmasmikan ularni yoki taqdirim shu deya o‘zlarini oqlashga bahonalar qidirarmikan, balki qilmishlaridan afsuslanar, buni vaqt ko‘rsatadi?! Shu zamon bir gap beixtiyor esimizga tushadi, xalqimizda «Mehr bersang – mehr topasan, nimani xo‘r qilsang – shunga zor bo‘lasan, borida qadriga yetmaganimizning uvoli tutar» degan gaplari bejizga emasku.

Sh. ABDIJEMILOVA,
Fuqarolik ishlari bo‘yicha Nukus tumanlararo sudi sudyasi.

 

Маhallalarda sudyalar tomonidan sayyor qabul va huquqiy targ’ibot tadbirlari o‘tkazildi

Qоraqalpog‘iston Respublikasi sudi tomonidan 2022-yilning 5-yanvar kuni tasdiqlangan rejaga asosan jinoyat ishlari bo‘yicha Тo‘rtko‘l tuman sudining raisi S.Аtabayev, fuqarolik ishlari bo‘yicha Beruniy tumanlararo sudi sudyasi J.Baltabaeva va Beruniy tumanlararo iqtisodiy sudining sudyasi Q.Хоjamuratovlar tomonidan 2022-yil 15-yanvar kuni Тo‘rtko‘l tumanidagi “G’аlаbа”, “Do‘stlik”, “Тоzabog’yop”, “Navro‘z” MFY va OFYlarda istiqomat qiluvchi aholi bilan sayyor qabullar tashkil etilib, ularning sud-huquq sohasida o‘z yechimini topmayotgan masalalari va qiynayotgan savollariga batafsil javoblar qaytarildi.


Shuningdek, uchrashuvlar davomida sudyalar tomonidan aholiga jinoyatchilikning oldini olish, uni sodir etishning oqibatlari,odam savdosi va poraxo‘rlik jinoyatlariga birgalikda kurashish bo‘yicha profilaktik tushuntirishlar berildi. SHu bilan bir qatorda ularning huquqiy ongi va madaniyatini oshirish maqsadida qonunchilikdagi yangiliklar va o‘zgarishlar xususida, jumladan, O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2021-yil 24-dekabrdagi «Iqtisodiy taraqqiyot va kambag‘allikni qisqartirish vazirligi huzuridagi mahallabay ishlash va tadbirkorlikni rivojlantirish agentligi faoliyatini ta shkil etish chora-tadbirlari to‘g‘risida»gi PQ-62-sonli, 2022-yil 12-yanvardagi “Korrupsiyaga qarshi kurashish ishlarining samaradorligini reyting baholash tizimini joriy etishda chora-tadbirlari to‘g‘risida”gi PQ-81-sonli qarorining hamda boshqada qonunchilikka kiritilganligi o‘zgartirish va qo‘shimchalarning mazmun-mohiyati to‘g‘risida huquqiy targ‘ibot ishlari amalga oshirildi.

 

Biz zo’rovonlikka qarshimiz

Beruniy tumani Xalq ta’limi bo’limiga qarashli 59-umumiy o’rta ta’lim maktabida 25-noyabrdan 10-dekabr kunlari “Zo’ravonlikka qarshi 16 kun” kampaniyasi doirasida “Biz zo’rovonlikka qarshimiz” shiori ostida aksiya o’tkazildi.


Tadbirni Maktab direktori S.Imamova ochib berdi.Tanlovning maqsadi -maktabda zo’ravonliksiz ta’limga e’tibor berish, maktab jamoasi o’rtasida turli turdagi zo’ravonlikni oldini olishga qarshi alohida javobgarlik hissini oshirish, kamsitish holatlariga yo’l qo’ymaslik, o’quvchilarda madaniy xulq-atvorni shakllantirish, maktab o’quvchilari hamda pedagoglarda ijobiy munosabatlar va ko’nikmalarini rivojlantirish, zo’ravonlik va haqorat qilinishi mumkin bo’lmagan aniq xulq-atvor va qoidalariga rioya qilish bilim va ko’nikmalarni rivojlantirish, o’quv-tarbiya jarayonining barcha ishtirokchilarida bag’rikenglik munosabatini shakllantirishdan iborat.

 

Shuningdek tadbirda Beruniy tumanlararo Iqtisodiy sudi sudyasi Rustam Qurbanbaev, Jinoyat ishlari bo’yicha  Beruniy tumani sudi sudyasi Kamolova Ra’no, Beruniy tumani Xalq ta’limi bo’limi metodist psixologi Matchanova Arzigul, Inspektor psixologi Sadikov Ruslan qatnashdilar. Maktabning 1-sinfdan to 11-sinf o’quvchilariga sinf rahbarlari tomonidan o’quvchilarning har bir yosh toifasi uchun alohida tanlangan “Ertakterapiya” trening mashg’uloti o’tkazildi.

Maktab devorlarida “Men sendan uzr so’rayman” stendlari tashkil qilinib, har bir o’quvchi o’z hoxishiga ko’ra qachondir, kimgadir ozor bergan, xafa qilgan, bo’lsa o’z uzrini anonim tarzida ifoda qildilar.


1-qavat “Mehribonlik”, “Kechirish” 2-qavat “Zo’ravonlikka yo’l qo’ymaylik”, “Pozitiv fikr va tabassum” mavzularidagi so’zlar bilan bezatildi. Maktab psixologi Ismoilova Umida o’quvchilar bilan zo’ravonlikning oldini olish bo’yicha «Aylanish doirasi, kechirish doirasi» mashg’ulotini o’tkazdi. Aksiya ko’tarinki ruxda bo’lib o’tdi.

Xotin-qizlarga nisbatan zo’ravonlikka birgalikda kurashamiz

Hozirgi kunda butun dunyoda ro’y berayotgan globallashuv davrida xotin-qizlarning huquqiy erkinliklari, qonuniy manfaatlarini himoya qilish juda ham dolzarb masalaga aylanib bormoqda. Jamiyatda xotin-qizlarning iqtisodiy-siyosiy hamda ijtimoiy-huquqiy faoliyatini yuksaltirish jarayonlari kechiktirib bo’lmas davr talabi hisoblanmoqda.

So’nggi yillarda gender tenglikni ta’minlash, ayollarning ijtimoiy va siyosiy hayotdagi rolini oshirish bo’yicha ishlar bir necha yo’nalishlarda olib borilmoqda. Shu ma’noda Beruniy tumanlararo iqtisodiy sudining sudyalari Q.Xojamuratov va B.Bekmuratovlar tomonidan ham mazkur sohadagi qonunchilik choralariga to’xtalinib, quyidagilar ta’kidlandi.


Xususan, O’zbekistonda xotin-qizlar huquqlarini ta’minlash va himoya qilishning huquqiy asoslarini yanada takomillashtirish maqsadida 2019 yil sentyabr oyida “Xotin-qizlar va erkaklar uchun teng huquq hamda imkoniyatlar kafolatlari to’g’risida”gi hamda “Xotin-qizlarni tazyiq va zo’ravonlikdan himoya qilish to’g’risida”gi Qonunlar qabul qilindi.

“Xotin-qizlarni tazyiq va zo’ravonlikdan himoya qilish to’g’risida”gi Qonunga binoan tazyiq va zo’ravonlikdan jabrlanuvchi xotin-qizlarning huquqlari belgilab berildi, ayniqsa ichki ishlar organlariga himoya orderi berish to’g’risidagi talab bilan murojaat qilish huquqi mustahkamlanib qo’yildi.

Shuningdek, xotin-qizlarni tazyiq va zo’ravonlikdan himoya qilish sohasidagi O’zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi, mahalliy davlat hokimiyati, ichki ishlar, mehnat, ta’lim va sog’liqni saqlash tizimini davlat tomonidan boshqarish organlari, O’zbekiston Xotin-qizlar qo’mitasi, fuqarolar o’zini o’zi boshqarish organlari, NNTlar va fuqarolik jamiyati boshqa institutlarining vakolatlari alohida ajratib berildi.


O’zbekiston Xotin-qizlar qo’mitasiga yordam ko’rsatish, maslahat berish mexanizmi hamda chora-tadbirlari, xotin-qizlarga nisbatan tazyiq va zo’ravonlik holatlarining oldini olish to’g’risida axborot olishni ta’minlash maqsadida O’zbekiston Respublikasining butun hududida tunu kun ishlaydigan, bepul telefon liniyasi tarmog’i (ishonch telefoni) ishlab turishini ta’minlash vazifasi yuklatilgan. Telefon liniyasi tarmog’i maxfiylikka rioya etgan holda faoliyat ko’rsatadi. Ishonch telefoni orqali olingan axborotni oshkor etishga yo’l qo’yilmaydi, bundan qonunchilikda belgilangan hollar mustasno.

Tazyiq va zo’ravonlikdan jarblanuvchilar uchun Mahalla va oilani qo’llab-quvvatlash vazirligining 1146 raqamli hamda Og’ir ahvolga tushib qolgan ayollar uchun Respublika reabilitatsiya va moslashtirish markazining 1169 raqamli ishonch telefonlari yo’lga qo’yilgan.

Bundan tashqari, Qonunda himoya orderini berish va uning muddatini uzaytirish tartibi ham belgilangan bo’lib, himoya orderi tazyiq va zo’ravonlikdan jabrlanuvchiga beriladi. Tazyiq o’tkazgan va (yoki) zo’ravonlik sodir etgan yoxud ularni sodir etishga moyil bo’lgan shaxsga himoya orderining nusxasi beriladi.
Gender tenglik bo’yicha institutsional choralarga kelsak, ayni paytda O’zbekiston Respublikasi Oliy Majlisining Senati tarkibida ayollar huquqlarini ta’minlash va kamsitishning har qanday shakliga barham berish bo’yicha milliy qonunchilikda xalqaro standartlarni uyg’unlashtirish bilan shug’ullanuvchi yangi Xotin-qizlar va gender tenglik masalalari qo’mitasi tashkil qilingan. Bundan tashqari, mehnatga oid huquqlarning kafolatlari va qo’llab-quvvatlashni yanada kuchaytirish, uydagi zo’ravonlik qurbonlariga yordam berish maqsadida Zo’rlik ishlatishdan jabr ko’rgan shaxslarni reabilitatsiya qilish va moslashtirish hamda o’z joniga qasd qilishning oldini olish respublika markazi va Xotin-qizlar tadbirkorligi markazi, Hukumat huzurida “Oila” ilmiy-amaliy tadqiqot markazi kabi yangi tuzilmalar tashkil topdi.

Xulosa o’rnida ta’kidlash joizki, ishlab chiqilayotgan chora-tadbirlar mamlakatning barcha hududlari va xotin-qizlarning barcha toifalarini qamrab olishi kerak. Bu erda ayniqsa chekka hududlardagi, qishloqlardagi xotin-qizlarga, etnik ozchilik guruhlari, nogironlar va notinch oilalardagi xotin-qizlarga asosiy e’tibor qaratilishi darkor.

O’tkazilgan tadbir qizg’in bahs-munozaralarga va savol-javoblarga boy tarzda o’tganligi bilan katta ahamiyatga ega bo’ldi.

 

Bayrambay Bekmuratov,

Beruniy tumanlararo iqtisodiy sudining sudyasi

 

XOTIN-QIZLARGA NISBATAN ZO’RAVONLIKKA BIRGALIKDA KURASHAMIZ

Hozirgi kunda butun dunyoda ro’y berayotgan globallashuv davrida xotin-qizlarning huquqiy erkinliklari, qonuniy manfaatlarini himoya qilish juda ham dolzarb masalaga aylanib bormoqda. Jamiyatda xotin-qizlarning iqtisodiy-siyosiy hamda ijtimoiy-huquqiy faoliyatini yuksaltirish jarayonlari kechiktirib bo’lmas davr talabi hisoblanmoqda.

So’nggi yillarda gender tenglikni ta’minlash, ayollarning ijtimoiy va siyosiy hayotdagi rolini oshirish bo’yicha ishlar bir necha yo’nalishlarda olib borilmoqda.

Mazkur sohadagi qonunchilik choralariga to’xtaladigan bo’lsak, O’zbekistonda xotin-qizlar huquqlarini ta’minlash va himoya qilishning huquqiy asoslarini yanada takomillashtirish maqsadida 2019 yil sentyabr oyida “Xotin-qizlar va erkaklar uchun teng huquq hamda imkoniyatlar kafolatlari to’g’risida”gi hamda “Xotin-qizlarni tazyiq va zo’ravonlikdan himoya qilish to’g’risida”gi Qonunlar qabul qilindi.

“Xotin-qizlarni tazyiq va zo’ravonlikdan himoya qilish to’g’risida”gi Qonunga binoan tazyiq va zo’ravonlikdan jabrlanuvchi xotin-qizlarning huquqlari belgilab berildi, ayniqsa ichki ishlar organlariga himoya orderi berish to’g’risidagi talab bilan murojaat qilish huquqi mustahkamlanib qo’yildi.
Shuningdek, xotin-qizlarni tazyiq va zo’ravonlikdan himoya qilish sohasidagi O’zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi, mahalliy davlat hokimiyati, ichki ishlar, mehnat, ta’lim va sog’liqni saqlash tizimini davlat tomonidan boshqarish organlari, O’zbekiston Xotin-qizlar qo’mitasi, fuqarolar o’zini o’zi boshqarish organlari, NNTlar va fuqarolik jamiyati boshqa institutlarining vakolatlari alohida ajratib berildi.

O’zbekiston Xotin-qizlar qo’mitasiga yordam ko’rsatish, maslahat berish mexanizmi hamda chora-tadbirlari, xotin-qizlarga nisbatan tazyiq va zo’ravonlik holatlarining oldini olish to’g’risida axborot olishni ta’minlash maqsadida O’zbekiston Respublikasining butun hududida tunu kun ishlaydigan, bepul telefon liniyasi tarmog’i (ishonch telefoni) ishlab turishini ta’minlash vazifasi yuklatilgan. Telefon liniyasi tarmog’i maxfiylikka rioya etgan holda faoliyat ko’rsatadi. Ishonch telefoni orqali olingan axborotni oshkor etishga yo’l qo’yilmaydi, bundan qonunchilikda belgilangan hollar mustasno.

Tazyiq va zo’ravonlikdan jarblanuvchilar uchun Mahalla va oilani qo’llab-quvvatlash vazirligining 1146 raqamli hamda Og’ir ahvolga tushib qolgan ayollar uchun Respublika reabilitatsiya va moslashtirish markazining 1169 raqamli ishonch telefonlari yo’lga qo’yilgan.

Bundan tashqari, Qonunda himoya orderini berish va uning muddatini uzaytirish tartibi ham belgilangan bo’lib, himoya orderi tazyiq va zo’ravonlikdan jabrlanuvchiga beriladi. Tazyiq o’tkazgan va (yoki) zo’ravonlik sodir etgan yoxud ularni sodir etishga moyil bo’lgan shaxsga himoya orderining nusxasi beriladi.

Shu o’rinda, gender tenglik bo’yicha institutsional choralarga kelsak, ayni paytda O’zbekiston Respublikasi Oliy Majlisining Senati tarkibida ayollar huquqlarini ta’minlash va kamsitishning har qanday shakliga barham berish bo’yicha milliy qonunchilikda xalqaro standartlarni uyg’unlashtirish bilan shug’ullanuvchi yangi Xotin-qizlar va gender tenglik masalalari qo’mitasi tashkil qilingan. Bundan tashqari, mehnatga oid huquqlarning kafolatlari va qo’llab-quvvatlashni yanada kuchaytirish, uydagi zo’ravonlik qurbonlariga yordam berish maqsadida Zo’rlik ishlatishdan jabr ko’rgan shaxslarni reabilitatsiya qilish va moslashtirish hamda o’z joniga qasd qilishning oldini olish respublika markazi va Xotin-qizlar tadbirkorligi markazi, Hukumat huzurida “Oila” ilmiy-amaliy tadqiqot markazi kabi yangi tuzilmalar tashkil topdi.

Xulosa o’rnida ta’kidlash joizki, ishlab chiqilayotgan chora-tadbirlar mamlakatning barcha hududlari va xotin-qizlarning barcha toifalarini qamrab olishi kerak. Bu erda ayniqsa chekka hududlardagi, qishloqlardagi xotin-qizlarga, etnik ozchilik guruhlari, nogironlar va notinch oilalardagi xotin-qizlarga asosiy e’tibor qaratilishi darkor.

Quwanishbay XOJAMURATOV,
Beruniy tumanlararo iqtisodiy sudining sudyasi

Skip to content