KONSTITUTSIYA – QONUNLARIMIZ ASOSI

KONSTITUTSIYA – QONUNLARIMIZ ASOSI

Mamlakatimizda inson huquqlari, erkinliklari va uning qonuniy manfaatlarini himoya qilish davlat siyosatining ustuvor yo‘nalishlaridan biriga aylandi. Har qanday jamiyat qonunlari inson uchun yaraladi va uning baxtli hayoti hamda tinch-totuv turmush kechirishini ko‘zlaydi, haq-huquq va erkinligini ifodalaydi hamda kafolotlaydi. Bizning davlatimizda ham qonun inson manfaatlari uchun xizmat qiladi.

Bu borada samarali huquqiy baza yaratildi. Jumladan, 1992 yil 8 dekabrda O‘zbekiston Respublikasining Konstitutsiyasi qabul qilinishi, shuningdek muxtaram Prezidentimiz Shavkat Miromonovich tomonidan xalq manfaatlarini ko‘zlab va jamiyatimizda har bir insonning baxtli turmush kechirishini ta’minlash borasida qabul qilgan bir qator Farmon va qarorlarini misol tariqasida keltirish mumkin. Konstitutsiyamiz normalari mamlakatimiz tarixida ilk bor inson, uning huquq va erkinliklari, sha’ni hamda qadr-qimmati eng oliy qadriyat ekanligini belgilab berdi. Jumladan, Bosh Qomusimizning 2-moddasida “Davlat xalq irodasini ifoda etib, uning manfaat¬lariga xizmat qiladi. Davlat organlari va mansabdor shaxslar jamiyat va fuqarolar oldida mas’uldirlar”,- deb belgilangan. Albatta davlatimiz ravnaqi, fuqarolarimizning tinch-totuv va osuda hayot kechirishlari uchun davlat organlarining mansabdor shaxslar mas’uldirlar. Shu jumladan sud hokimiyati ya’ni sudyalar ham, har bir ish bo‘yicha taraflarning huquq va manfaatlarining himoya qilinishini ta’minlash sudlanuvchiga “sudlanuvchi “ degan nazar bilan qaramasdan, uning kelajak taqdirini hal qilishda odilona qaror qabul qilishi lozim.

2016 yil 21 oktyabrda “Sud-huquq tizimini yanada isloh qilish, fuqarolarning huquq va erkinliklarini ishonchli himoya qilish kafolatlarini kuchaytirish chora-tadbirlari to‘g‘risida” Farmonning qabul qilinishini ta’kidlab o‘tishimiz mumkin. Jumladan Farmonda, Sud hokimiyatining chinakam mustaqilligini, fuqarolar huquq va erkinliklarining ishonchli himoyasini ta’minlash, shuningdek odil sudlovga erishish darajasini oshirish sud-huquq tizimini yanada isloh qilish sohasida davlat siyosatining asosiy ustuvor yo‘nalishlari etib bir qator vazifalar belgilandi.

Muhtaram Prezidentimizning 2017 yil 21 fevralda “O‘zbekiston Respublikasi sud tizimi tuzilmasini tubdan takomillashtirish va faoliyati samaradorligini oshirish chora-tadbirlari to‘g‘risida” Farmoni sud tizimida tub burilish yasab berdi.Shuningdek, Prezidentimizning 2017 yil 30 noyabrdagi “Sud-tergov faoliyatida fuqarolarning huquq va erkinliklari kafolatlarini kuchaytirish bo‘yicha qo‘shimcha chora-tadbirlar to‘g‘risida” gi Farmoni ham sud-tergov faoliyatida muhim ahamiyat kasb etdi. Ushbu Farmonlarda belgilangan barcha masalalar hozirgi kunda sud amaliyotiga joriy etilgan. Zero, Prezidentimiz ta’biri bilan aytganda, “bir begunoh inson asossiz jazolanganidan ko‘ra, o‘nta aybdor jazosiz qolgani afzal”.

Ra’no KAMALOVA,
Jinoyat ishlari bo‘yicha Beruniy tuman sudi raisi

IQTISODIY SUDLAR TOMONIDAN ISHDAGI HUJJATLARDAN KO‘CHIRMA NUSXALAR BERISH TARTIBI

Ishda ishtirok etuvchi shaxslar O‘zbekiston Respublikasining Iqtisodiy prosessual kodeksi 42-moddasiga binoan ish materiallari bilan tanishish, ulardan ko‘chirmalar olish yoki ko‘chirma nusxa olish kabi huquqlarga ega.
Ularga tumanlararo, tuman, shahar iqtisodiy sudlari tomonidan sud ishlaridagi ayrim hujjatlardan ko‘chirma nusxalar O‘zbekiston Respublikasi Oliy sudi Rayosatining 2020 yil 26 noyabrdagi RS-60-20-sonli qarori bilan tasdiqlangan “Tumanlararo, tuman, shahar iqtisodiy sudlarida ish yuritish tartibi to‘g‘risida”gi Yo‘riqnomaning 13-bobida belgilangan qoidalarga muvofiq beriladi.

Xususan, sud ishlaridagi ayrim hujjatlarning ko‘chirma nusxasi ishda ishtirok etuvchi shaxslar yoki ularning qonuniy vakillariga ularning arizasi asosida sud rahbariyati yoki sudyaning yozma roziligi bilan devonxona mudiri, arxiv mudiri yoki sudya yordamchisi tomonidan beriladi.

Hujjatdan ko‘chirma nusxa berilganida uning birinchi varag‘iga “nusxa” belgisi ko‘yiladi. Hujjatning so‘ngi varag‘iga tasdiqlovchi yozuv yoki shtamp “asliga to‘g‘ri”, lavozimning nomi, tasdiqlovchi shaxsning shaxsiy imzosi, uning ismi, otasi ismining bosh harflari va familiyasi, nusxa tasdiqlangan sana shakli bo‘yicha to‘ldiriladi.

Sud tomonidan beriladigan sud qarorlarining nusxalari, shu jumladan yuqori sudlarning ajrimi, qaror nusxalari birga tikilib, muhr bilan tasdiqlangan bo‘lishi shart.
Agarda ajrim yoki hal qiluv qarori yuqori sud tomonidan o‘zgartirilgan yoki bekor qilingan bo‘lsa, u holda berilishi lozim bo‘lgan hujjat nusxasiga shu haqda belgi qo‘yiladi yoki ma’lumotnoma yoziladi.
Uch yoki undan ortiq betdan iborat bo‘lgan va sudning gerbli muhri bilan tasdiqlashni talab qilmaydigan sud hujjatlari nusxalari kitobcha ko‘rinishida 1:2 masshtabda A5 formatda tayyorlanishi mumkin. Bunday nusxalar igna bilan ikkita joyni teshib ip o‘tkazish yoki metall moslama bilan birlashtirish (volsovka qilish) yo‘li bilan tikiladi.

Gerbli muhr bilan tasdiqlashni talab qilmaydigan sud hujjatlari yoki ularning dublikatlari stepler yordamida biriktirilishi ham mumkin.
Biriktirilgan joyga tegishli qog‘oz yopishtiriladi va qog‘ozning bir qismi sud devonxonasining muhri bilan muhrlanadi.
Sud qarorlarining dublikatlari va nusxalarini, shuningdek, tomonlarning va ishda qatnashuvchi boshqa shaxslarning iltimosiga ko‘ra sud tomonidan ishlardan beriladigan boshqa hujjatlarning nusxalarini berganlik uchun “Davlat boji to‘g‘risida”gi O‘zbekiston Respublikasi Qonuni bilan tasdiqlangan stavkalariga asosan davlat boji undiriladi.

Bugungi kunda sud hujjatlarining dublikatlarini hamda boshqa hujjatlarning ko‘chirma nusxalarini berganlik uchun – hujjatning har bir beti uchun bazaviy hisoblash miqdorining 2 foizi miqdorida davlat boji to‘lanishi belgilab qo‘yilgan.

Yuqoridagi hujjatlar yoki sud qarorlarining nusxasini olgan shaxslar ularni olganligi haqida imzo qo‘yishlari kerak.

Quwanishbay  XOJAMURATOV,
Beruniy tumanlararo iqtisodiy sudining sudyasi.

Mahallalarda sud-huquq masalalari bo’yicha uchrashuvlar

O’zbekiston Respublikasi Oliy Majlisi Senati raisi T.K.Narbaeva hamda Qoraqalpog’iston Respublikasi Jo’qorg’i Kengesi raisi M.Q.Kamalov tomonidan tasdiqlangan “Qoraqalpog’iston Respublikasida jinoyatlarni jilovlash, jinoyatchilik profilaktikasini yanada takomillashtirish, odil sudlovni ta’minlash va korruptsiyadan holi hududga aylantirish bo’yicha” Yo’l xaritasining 24-bandi ijrosini ta’milash maqsadida Beruniy tumanlararo iqtisodiy sudining sudyalari Q.Xojamuratov va B.Bekmuratovlar tomonidan To’rtko’l tumanidagi “Guliston”, “Shodlik” mahalla va “Oqqamish”, “Ko’na To’rtko’l” ovul fuqarolar yig’inlarida, boshqa olis hududlardagi mahallalarda istiqomat qiluvchi aholi bilan uchrashuvlar o’tkazildi.

Uchrashuvlar davomida iqtisodiy sud sudyalari tomonidan aholiga jinoyatchilikning oldini olish, uni sodir etishning oqibatlari, odam savdosi va poraxo’rlik jinoyatlariga birgalikda kurashish bo’yicha profilaktik tushuntirishlar berish bilan bir qatorda, ularning huquqiy ongi va madaniyatini oshirish maqsadida qonunchilikdagi yangiliklar va o’zgarishlar xususida, jumladan, O’zbekiston Respublikasining “Sudlar to’g’risida”gi yangi tahrirdagi Qonuni, O’zbekiston Respublikasi Prezidentining 2021 yil 11 avgustdagi “Kam ta’minlangan oilalarga moddiy yordam ko’rsatish hamda kambag’allik bilan kurashish ko’lamini yanada kengaytirish chora-tadbirlari to’g’risida”gi Farmoni, 2021 yil 9 avgustdagi “Etim bolalar va ota-ona qaramog’idan mahrum bo’lgan bolalarni davlat tomonidan qo’llab-quvvatlashning yangi tizimini joriy etish chora-tadbirlari to’g’risida”gi qarorining mazmun-mohiyati to’g’risida huquqiy targ’ibot ishlari ham amalga oshirildi.

8 000 000 so’m asosiy qarzini undirildi

“A” mas’uliyati cheklangan jamiyati (bundan buyon matnda da’vogar deb yuritiladi) bilan “T” xususiy korxonasi (bundan buyon matnda javobgar deb yuritiladi)  o’rtasida 2017 yil 01 iyunda 9/K-II-sonli xizmat ko’rsatish shartnoma imzolangan.

Da’vogar tomonidan shartnomada nazarda tutilgan majburiyat bajarilib, 2017 yil 01 iyun kungi 9/K-II-sonli shartnama, 2017 yil 31 avgustdagi 18/P-sonli hisob-varaq fakturasiga asosan da’vogar tomonidan javobgarga jami 16 000 000 so’mlik xizmatlar ko’rsatilgan. Ko’rsatilgan xizmatlar javobgar tomonidan qabul qilib olinib, ko’rsatilgan xizmatlar uchun faqat 8 000 000 sӯm to’lab berilgan. Natijada javobgarning da’vogar oldida 8 000 000 so’m qarzdorligi vujudga kelgan va to’lanmagan.

Shu bois, da’vogar javobgardan 8 000 000 so’m asosiy qarzini undirish to’g’risida da’vo ariza bilan sudga murojaat qilgan.

O’zbekiston Respublikasi Fuqarolik kodeksining 234-moddasiga asosan, majburiyatlar – shartnomadan, ziyon etkazish natijasida hamda ushbu Kodeksda ko’rsatilgan boshqa asoslardan kelib chiqishi nazarda tutilgan. Mazkur holda majburiyatlar haq evaziga xizmat ko’rsatish shartnomasidan kelib chiqqan.

Fuqarolik kodeksining 703-moddasiga ko’ra, haq evaziga xizmat ko’rsatish shartnomasi bo’yicha ijrochi buyurtmachining topshirig’i bilan ashyoviy shaklda bo’lmagan xizmatni bajarish (muayyan harakatlarni qilish yoki muayyan faoliyatni amalga oshirish), buyurtmachi esa bu xizmat uchun haq to’lash majburiyatini oladi.

Fuqarolik kodeksining 236-moddasiga asosan, majburiyatlar shartnoma shartlari va qonunchilik talablariga muvofiq lozim darajada bajarilishi lozim.

Qayd qilingan holatlar va qonun talablaridan kelib chiqib, sudning 2021 yil        06 iyul kungi hal qiluv qarori bilan javobgar “T” xususiy korxonasidan da’vogar “A” mas’uliyati cheklangan jamiyati foydasiga 8 000 000 so’m asosiy qarz undirilgan.

Spartak Niyazov   

Qoraqalpog’iston Respublikasi sudining

iqtisodiy ishlar bo’yicha sudyasi        

Sayyor qabul

Joriy yilning 27 sentyabr kuni jinoyat ishlari buyicha Ellikqal’a tuman sudi raisi O.Maulenov tomonidan Ellikqal’a tumanidagi Gulistan, Guldirsin, Tozabog’ ovul fuqarolar yig’inlarida sayyor qabul o’tkazildi.

Mazkur sayyor qabulda ayollar daftariga ruyxatga olingan xotin-qizlarning murojaatlari tinglanib, imkon qadar bu masalalarni joyida hal etish, o’rganish va vaqt talab qiladigan murojaatlarin tegishli ma’sullar bilan o’rganish choralari ko’rildi.

Murojaatlarning asosiy mazmuni uy-joy, mulk xujjatlarini rasmiylashtirish tartibi, shuningdek aliment va nafaqa pullarini undirishda vujudga kelayotgan muammolarini bartaraf etish bilan bog’liq.

Ochiq muloqatlar davomida har bir fuqaroga murojaati yuzasidan xuquqiy tushuntirishlar berildi.

Ayol baxtli bo’lsin

“Ayollar daftari”. Ijtimoiy himoya, uy-joy ta’miri, tibbiy himoya, huquqiy yordam, psixologik maslahatga muhtoj, boquvchisini yo’qotgan, noturar joyda istiqomat qilayotgan, qaramog’ida nogiron farzandlari bor yolg’iz ayollar ro’yxati kiritilgan daftar. Bugun bu ayollarga har qachongidan da e’tibor va g’amxo’rlik juda kuchli. Chunki ularning bugungi turmushidan, hayotidan rozi bo’lib yashashi obodlik va farovonlikning muhim omili.

Beruniy tumanidagi “Oltinsoy” ovul fuqarolar yig’inida o’tkazilgan hudud ayollari bilan ochiq muloqat ham aynan ularni qiynab kelayotgan tizimli muammolarni joyida aniqlab, bartaraf etishga qaratildi. Jinoyat ishlari bo’yicha Beruniy tumani sudi raisi Rano Kamalova “Ayollar daftari” ro’yxatiga kiritilgan xotin-qizlar bilant muloqat qilar ekan, ham sudya, ham ayol sifatida ularning dardini tingladi, muammolariga joyida echim izladi. Chunonchi, mamlakatimizda xotin-qizlar huquqlarini himoya qilish, ularni jamiyat etakchisiga aylantirishga qaratilgan barcha sa’y-harakatlar, amaliy chora-tadbirlar mohiyatida bir mazmun mujassam: ayol baxtli bo’lsin!

Zero, ayolning hayotdan ko’ngli to’lsa, xonadoni farishtali, farzandlari baxtiyor bo’ladi, ertangi kunga ishonch ortadi. Shunday ekan, joylarda sud raislarining mutasaddilar bilan birgalikta tashkil etayotgan ana shunday ochiq muloqatlari jumladan, muammolarni qayta-qayta o’rganish, shart-sharoit yaratish borasida belgilab olgan vazifalari izchil davom etaveradi.

Qo’shnilar janjali

Mamlakatimizda huquqbuzorliklar, shu jumladan jinoyatlarning oldini olish bo’yicha, bir qancha amaliy ishlar olib borilmoqda, jumladan O’zbekiston Respublikasi Oliy Majlisi Senati raisi va Qoraqalpog’iston Respublikasi Joqarg’i Kengashi raisi tomonidan tasdiqlangan yo’l xaritasining 11-bandi ijrosi yuzasidan har haftada huquqbuzarliklarning oldini olish bo’yicha mahallalar va huquqni muhofaza qiluvchi organlar birgalikda aholi o’rtasida targ’ibot ishlari olib borilmoqda.
Shunday bo’lsada jinoyatlar sodir qilinishi uchramoqda, misol tariqasida jinoyat ishlari bo’yicha Ellikqal’a tuman sudida ko’rib chiqilgan ishning voqea tafsilotlaridan ko’rishimiz mumkin.
Jumladan; M.Yu, 2021 yil 09 may kuni soat 17:00larda o’zining yashash uyi oldida qo’shnisi R.D. bilan o’z-aro janjallashib qolib, kelib chiqqan janjalni o’zicha mustaqil ravishda hal qilishni hoxlab, fuqaro R.D.ning tanasining ko’plab joylariga qo’l va oyoqlari bilan bir necha marotaba urib, tepib, uning badaniga qasddan shikast etkazgan.
Mazkur holat yuzasidan tayinlangan sud-tibbiy ekspertizasining xulosasiga ko’ra R.D ning badaniga engil shikast etkazganligi aniqlangan.
Mazkur holat bo’yicha tergov harakatlari olib borilib, Yu.M.ga nisbatan O’zbekiston Respublikasi Jinoyat Kodeksining 109-moddasi 2-qismi bilan jinoyat ishi qo’zg’atilgan.
Sud tomonidan ish mazmunan ko’rib chiqilib M.Yu.ga nisbatan qonunda belgilangan jazo chorasi tayinlandi.
Sud jarayonida mazkur jinoyatning kelib chiqish sabablari urganilganida, ushbu oila vakillari oldindan bir-birlari bilan kelishmasligi aniqlandi.
Shu sababli bunday oilalardagi vaziyatlarni vaqtida aniqlab, ularga tegishli tushuntirish ishlarini olib borish, muammoning asosiy kelib chiqish sabablarini bartaraf qilish lozim bo’ladi.
Shu munosabat bilan sud tomonidan ushbu jinoyatning kelib chiqish sabablari, unga imkon bergan shart sharoitlarni aniqlash, kelgusida bunday jinoyatlarning kelib chiqishining oldini olish yuzasidan fuqaro M.Yu.ning yashash joyidagi mahalla fuqarolar yig’ini mas’ul xodimlariga nisbatan xususiy ajrim chiqarilib, munosabat bildirildi.

Jinoyat ishlari bo’yicha
Ellikqal’a tuman sudi raisi  Orazbay Maulenov

Sud etikasi. Milliy va xorijiy tajriba

Sud etikasi. Milliy va xorijiy tajriba. Ayni mavzu doirasida Respublika miqiyosida o’tkazilayotgan mahorat darslari Qoraqalpog’iston Respublikasi sudi sudyalari va sud xodimlari uchun ham tashkil etildi.

O’zbekiston Respublikasi Sudyalar Oliy kengashi huzuridagi Sudyalar oliy maktabi USAID agentligining O’zbekistonda huquqiy islohotlar dasturi bilan hamkorlikda o’tkazilgan bu galgi mahorat darslari “O’zbekiston Respublikasi sudyalari odob-axloq kodeksini amalda qo’llash va fuqarolarning ishonchini oshirish hamda mustahkamlash” mavzusiga bag’ishlandi.

Mahorat darsida Sudyalar oliy maktabining kafedra mudiri, yuridik fanlar nomzodi Nurali Qurbonov ma’ruza qildi. Qayd etilganidek, sudyaning kasbiy odob axloqi yuridik odob-axloqning bir qismi bo’lib, u sudya va protsess ishtirokchilarining ish jarayonida va ishdan tashqari vaqtlaridagi ma’naviy axloqiy, kasbiy munosabatlariga doir masalalarni o’rganish va rivojlantirish bilan shug’ullanishi tushuntirildi.

Bundan tashqari, sudya o’z faoliyatini sudyalar odob-axloqi talablarini bajarmasdan amalga oshira olmasligi, chunki ushbu faoliyat asosini jamiyatda tarixan shakllangan ma’naviy va huquqiy talablar tashkil etadi. Shu bilan birga sudyalar odob-axloqining o’ziga xos tomoni shundaki, unga ixtisoslashuvidan qat’iy nazar tuman (shahar) sudyalari, viloyat sudi sudyalari, Oliy sud va Konstitutsiyaviy sud sudyalari rioya qilishlari shart va majbur ekanligi ta’kidlandi.

Sudya faoliyatining qonuniy asosini «Sudlar to’g’risida»gi Qonun bilan birga Sudyalar oliy kengashining 2018 yil 29 yanvardagi 490-sonli qarori bilan qabul qilingan Sudyalarning odob-axloq kodeksi tashkil etadi. Mazkur Kodeks har bir sudya uchun odil sudlovni amalga oshirish bilan bog’liq kasbiy faoliyatida va xizmatdan tashqari vaqtda majburiy bo’lgan yuksak odob-axloq talablariga, O’zbekiston Respublikasi qonun hujjatlariga, odil sudlov va sudyalar odob-axloqi sohasidagi xalqaro standartlarga asoslangan qoidalarni belgilashi tadbir ishtirokchilariga tushuntirildi.

Seminar-trening davomida Sudyalar oliy maktabining xaqaro bo’lim boshlig’i O’tkir Xolikov tomonidan ishtirokchilarga sud etikasining mazmun mohiyati, xorijiy davlatlarda sud etikasiga oid xalqaro standartlar va xalqaro printsiplar to’g’risida ma’lumotlar berildi va sudyalarning ish jarayonlari va ishdan tashqari vaqtlarida odob-axloq kodeksi talablaridan kelib chiqadigan kazusli holatlar yuzasidan fikr mulohazalar tinglandi hamda kerakli ko’nikmalar berildi.

#onlayn

Аyni damlarda Тo‘rtko‘l tumani musiqa va san’at maktabi binosida » Ayollar daftari» da ro‘yhatda turgan huquqiy maslahatga muhtoj ayollar bilan uchrashuv bo‘lmoqda.

Unda Qoraqalpog’iston Respublikasi sudi sudyasi T. Turdimuratov, Nukus tumanlararo ma’muriy sudi raisi B. Dosimbetov, Nukus tumanlararo ma’muriy sudi sudyasi A. Saliyev, Iqtisodiy ishlar bo‘yicha Beruniy tumanlararo sudi raisi R.Qurbanbayev, To`rtko`l tumani jinoiy ishlar bo`yicha sudyasi S. Atabaevlar ishtirokida ayollarga huquqiy maslahatlar berilmoqda.