Konstitutsiyaviy islohotlarning muhim ustuvor yo’nalishi – inson huquq va erkinliklarini himoya qilishdir

Konstitutsiyaviy islohotlarning muhim ustuvor yo’nalishi – inson huquq va erkinliklarini himoya qilishdir

O’zbekiston davlat jismoniy tarbiya va sport universiteti Nukus filialida «Konstitutsiyaviy islohotlarning muhim ustuvor yo’nalishi – inson huquq va erkinliklarini himoya qilishdir” mavzusida uchrashuv o’tkazildi.

Uchrashuvda Nukus harbiy sudining sudya yordamchisi Rasul Nurniyazov tomonidan yoshlar bilan muloqat o’tkazilib, yangi tahrirdagi Konstitutsiyaga kiritilayotgan o’zgarishlar va uning ertangi farovon hayotimizning mustahkam huquqiy kafolati ekanligi haqida so’z bordi.

Tadbirda ta’kidlab o’tilganidek, bugungi kunda O’zbekiston Respublikasi demokratik printsiplar, inson huquq va erkinliklari borasida umume’tirof etilgan printsip va normalarga asoslangan, bosh maqsadi halq uchun erkin, obod hamda farovon hayot yaratib berishdan iborat bo’lgan davlatga aylandi. Konstitutsiya asosi bitta ezgu g’oya atrofida tubdan qayta yaratilgan, ya’ni ushbu yangilanishlardan kutilayotgan asosiy maqsad har bir sohada inson huquq va manfaatlarini ta’minlashdir.

Tadbir yakunida talabalarni qiziqtirgan savollarga mutasaddilar tomonidan atroflicha javoblar berildi.

Yangi O’zbekiston-huquqiy demokratik davlat: inson huquqlari va erkinliklarini himoya qilishning huquqiy asoslari, qonunchilikni yanada rivojlantirish istiqbollari

Nukus harbiy sudining devonxona mudiri D.Allashov tomonidan O’zbekiston Respublikasi DXX chegara qo’shinlari qo’mondonligiga qarashli 9202 harbiy qism harbiy xizmatchilari ishtirokida “Yangi O’zbekiston-huquqiy demokratik davlat: inson huquqlari va erkinliklarini himoya qilishning huquqiy asoslari, qonunchilikni yanada rivojlantirish istiqbollari” mavzusida targ’ibot tadbiri o’tkazildi.

Tadbirda qayd etilganidek, 2023 yil 30 aprel kuni O’zbekiston Respublikasi Konstitutsiyaviy qonuni loyihasi bo’yicha referendum o’tkazilishi belgilangan. Yangi tahrirdagi Konstitutsiyada inson huquq va erkinliklarining muhofazasi yanada takomillashtirilmoqda. Jumladan, yangi tahrirdagi Konstitutsiyamiz ilgari amal qilib kelgan “davlat – jamiyat – inson” tamoyilini “inson – jamiyat – davlat” deb o’zgartirish, ya’ni eng avvalo inson manfaatini har narsadan ustun qo’yishni maqsad qilgan.

Loyihaga asosan insonning sha’ni va qadr-qimmati daxlsizdir, hech narsa ularni kamsitish uchun asos bo’lishi mumkin emas. Insonnning huquq va erkinliklari bevosita amal qiladi hamda qonunlar, davlat organlari va mansabdor shaxslar faoliyatining mazmun-mohiyatini belgilab beradi.

Jumladan, O’zbekiston Respublikasining yangi tahrirda qabul qilinishi kutilayotgan Konstitutsiyasida har kimga malakali yuridik yordam olish huquqi kafolatlanishi, qonunda nazarda tutilgan hollarda, yuridik yordam davlat hisobidan ko’rsatilishi, huquqbuzarliklardan jabrlanganlar huquqlari qonun bilan muhofaza qilinishi, davlat jabrlanganlarga himoyalanish va odil sudlovdan foydalanishni ta’minlashi, ularga etkazilgan zararning o’rni qoplanishi uchun shart-sharoitlar yaratilishi ta’minlanishi ko’zda tutilmoqda.

Tadbir ishtirokchilarning mavzuga oid savol-javoblari bilan davom etdi.

Damir Allashov,

Nukus harbiy sudining devonxona mudiri

YANGI O‘ZBЕKISTON VA YANGI QORAQALPOG‘ISTONNI BIRGALIKDA QURISHDA YANGILANAYOTGAN KONSTITUTSIYA MUHIM AHAMIYAT KASB ETADI

Yangilanayotgan Konstitutsiyaning mazmun-mohiyati tushuntirildi

Joriy yilning 29-mart kuni Beruniy tumani Axborot kutubxona markazida Yangilanayotgan Konstitutsiyaning mazmun-mohiyatini tushuntirishga bag’ishlangan targ‘ibot tadbiri o‘tkazildi.

Tadbirda jinoyat ishlari bo’yicha Beruniy tuman sudi raisi R.Kamalova, Fuqarolik ishlari bo’yicha Beruniy tumanlararo sudi raisi J.Keunimjayev, iqtisodiy ishlar bo’yicha tuman sudi raisi R.Kurbanbayev va adliya bo’limi boshlig’i S.Raimbekovalar tomonidan tadbir ishtirokchilariga Yangilanayotgan Konstitutsiya mazmun-mohiyati, unga kiritilayotgan o’zgartishlar, yangi normalarning insonlar hayotida aks etishi, fuqarolarning erkin va farovon, baxtli hayot kechirishi, sud-huquq sohasidagi kiritilayotgan normalar bo’yicha to’liq ma’lumotlar berib o’tildi.

Ayniqsa, inson huquqlari va erkinliklari borasida kiritilayotgan yangi normalar haqida batafsil toxtalib o‘tildi.

Beruniy tumanida xotin-qizlar masalasi bo’yicha sayyor qabul tashkil etildi

YANGI FARMONLAR ODIL SUDLOVGA ERISHISHDA MUHIM ASOS BO‘LADI

Yurtimizda sud-huquq sohasini takomillashtirish, sudlar faoliyati samaradorligi va odil sudlov sifatini oshirish borasidagi o‘zgarishlar fuqarolarning huquq va qonuniy manfaatlarini himoya qilishga qaratilgan islohotlar davom etmoqda. Prezidentimizning 2023 yil 16 yanvardagi “Odil sudlovga erishish imkoniyatlarini yanada kengaytirish va sudlar faoliyati samaradorligini oshirishga doir qo‘shimcha chora-tadbirlar to‘g‘risida”gi PF-11-son hamda “Odil sudlov faoliyatini amalga oshirishni samarali tashkil etish bo‘yicha qo‘shimcha chora-tadbirlar to‘g‘risida”gi PF-12-son Farmonlari bu boradagi yana bir muhim yangiliklardan biri bo‘ldi. Ushbu Farmonlar bilan sud hokimiyatining chinakam mustaqilligini ta’minlash, sudlar faoliyati samaradorligi va odil sudlov sifatini oshirish maqsad qilingan.

Ta’kidlash joizki, “Odil sudlovga erishish imkoniyatlarini yanada kengaytirish va sudlar faoliyati samaradorligini oshirishga doir qo‘shimcha chora-tadbirlar to‘g‘risida”gi Farmonga ko‘ra sud-huquq tizimining jadal isloh qilinishini ta’minlash, aholining odil sudlovga erishish darajasini yanada oshirish bo‘yicha 2023-2026 yillarga mo‘ljallangan sud tizimini sifat jihatidan yangi bosqichga olib chiqishning qisqa muddatli strategiyasi tasdiqlandi. “Odil sudlov faoliyatini amalga oshirishni samarali tashkil etish bo‘yicha qo‘shimcha chora-tadbirlar to‘g‘risida”gi Farmonda esa ilg‘or xorijiy tajribadan kelib chiqqan holda ayrim toifadagi fuqarolik, iqtisodiy va ma’muriy huquqbuzarlik to‘g‘risidagi ishlarni ko‘rish vakolatini tegishliligi bo‘yicha ma’muriy organlarga o‘tkazilishi va ayrim toifadagi jinoyat, fuqarolik, iqtisodiy va ma’muriy huquqbuzarlik to‘g‘risidagi ishlarni quyi instansiya sudlarining o‘zida yakunlash tartibi belgilangan.

Bir so‘z bilan aytganda, mazkur Farmonlarning qabul qilinishi “Inson qadri uchun” g‘oyasi asosida chinakam adolatli sud tizimini yanada mustahkamlash bilan birgalikda, xalqimiz manfaati va inson qadr-qimmatini samarali himoya qilishga xizmat qiladi.

Qayrulla Atamurodov,

Fuqarolik ishlari bo‘yicha Amudarya tuman sudi raisi.

IIB da tushuntirish va targ’ibot ishlari

Jinoyat ishlari bo’yicha Beruniy tuman sudi raisi R.N.Kamalova,  Beruniy tumani IIB binosida, IIB xodimlari bilan, hozirgi  vaqtda  sodir etilgan ma’muriy huquqbuzarlik to’g’risidagi ishlar yuzasidan ma’muriy ish qo’zg’atish va uni sudga yuborish tartibi va unga ilova qilinishi  lozim bo’lgan hujjatlar yuzasidan tushuntirish berdi.

Shuningdek, hozirgi kunda ko’payib ketayotgan jinoyatlar va ularning oldini olish borasida va “Odam savdosiga qarshi kurash” to’g’risidagi Qonun va “Korrupsiyaga qarshi kurash” to’g’risidagi Qonunning, shuningdek shu paytgacha qonun bilan ma’muriy sud ishlarini yuritish to’g’risidagi kodeksning muayyan yashash joyiga ega bo’lmagan shaxslarni reablitatsiya markaziga joylashtirish to’g’risidagi iltimosnomalarini ko’rib chiqishga doir normalarni ma’muriy javobgarlik to’g’risidagi kodeksga o’tkazish hamda tegishli ishlarni ko’rib chiqishni ma’muriy sudlardan, jinoyat ishlari bo’yicha tuman, shahar sudlariga o’tkazish to’g’risidagi 2022 yil 16 dekabrdagi 810-sonli qarorning mazmun va mohiyati va bu borada IIB xodimlarining vazifalari yuzasidan tushuntirishlar berdi.

Qoraqalpog’iston Respublikasi sudi

Sayyor sud majlisida 10 nafar shaxsga insonparvarlik dalolatnomalari qo’llanildi

Jinoyat ishlari buyicha Beruniy tuman sudi tomonidan o’tkazilgan sayyor sudda Beruniy tumani IIB JXX Probatsiya guruhi hisobida jazo muddatini o’tayotgan, shu muddatda mehnatga halol munosabatda bo’lib, qilmishlaridan chin ko’ngildan pushaymon bo’lgan 10 nafar shaxslarga nisbatan insonparvarlik dalolatnomalari qo’llanilib, qonunchilik asosida o’talmay qolgan jazodan muddatidan ilgari ozod etildi.

Shuningdek, sud raisi R.N.Kamalova yig’ilganlarga yurtimizga noqonuniy ravishda kirib kelayotgan pirotexnika vositalaridan foydalanmaslik, uning nojuya oqibatlari tug’risida tushuntirish ishlarini olib bordi.

Qoraqalpog’iston Respublikasi sudi

Mustahkam oila –jamiyat tayanchi

Oila-inson tafakkurining oliy mahsuli. Zotan, bu mo’’jaz maskan umrimizga mazmun, hayotimizga fayz beribgina qolmay, jamiyat ravnaqi, yurt taraqqiyotida muhim o’rin tutadi. Ayni chog’da oiladagi totuvlik va ahillik kishining ongu shuurida hayotga muhabbat, kasbga sadoqat, atrofdagilarga nisbatan hurmat va e’tibor singari yuksak insoniy fazilatlarni ham shakllantiradi.

Ammo so’nggi yillarda turli sabablarga ko’ra, oila ajrimlarining oshib borayotganiga guvoh bo’lyapmiz. Misol uchun, respublika bo’yicha o’tgan 2021 yil davomida 277,4 ming nikoh qayd etilgan bo’lsa, 28,7 ming oila ajrashgan. Bu yangi tuzilgan har 10 oiladan bittasida ajrim ro’y berdi, deganidir.

Sudga ajrim uchun ariza topshirayotgan er-xotin tanlagan qarori ham o’ziga, ham jamiyatga, ayniqsa, uning safiga endi qo’shilgan kichik yoshdagi farzandining taqdiriga salbiy ta’sir qilishini anglaydi. Ammo anglash boshqa, natija esa amalda boshqacha tus olmoqda.

Oilaviy ajrimlar masalasi bugun yo kechaning gapi emas. Bu borada yozilmagan gap, uni bosib chiqarmagan gazeta, mavzu yangramagan ko’rsatuv qolmadi, hisob. Mutasaddilardan so’rasangiz, “loyihalar amalga oshirilyapti, yarashtirish komissiyalari ishlayapti”dan nariga o’tishmaydi. Lekin murg’ak qalbning tirik etim bo’lishi zamonaviy jamiyatda odatiy holga aylanib bormoqda.

Tahlillar shuni ko’rsatmoqdaki, ajrashish arafasida turgan, ajrim qayd etilgan oilalarning muammolari bir-biriga o’xshamaydi. Ammo har biri o’z echimiga ega, ajrimga qadar oilani saqlab qolishning imkoniyati ancha yuqori bo’lgan.

Ajrashishlarning aksariyat qismiga urf-odatlar, qaynonaning kelinga soliq solishi, kuyovning esa kelin tomondan mulk ta’ma qilishi, kelinlarning ota uyiga “gap tashishi”, telefon va ijtimoiy tarmoqlar, yoshlarning na fikrlash, na pul topish borasida mustaqil emasligi, yigitlarning o’z so’zini o’tkazishga harakat qilishi, qizlarning esa “xo’p”dan yiroqligi, diniy bilimdan bexabarlik, o’zaro hurmat tushunchasining yo’qolishi, besabrlik, aybini tan olmaslik kabi holatlar sabab bo’lmoqda.

Achinarlisi, nikoh bekor qilinar ekan uning qiyinchiliklari asosan ayolning zimmasiga tushadi. Chunki aksar hollarda u yashab turgan uyidan bolalari bilan chiqib ketishi hamda  o’zi va bolalarning ta’minotini o’ylashga majbur bo’ladi. Ma’lumotlarga ko’ra, ajrashgan ayollarning beshdan to’rt qismi bugun qayta turmush qurmasdan yolg’iz hayot kechiryapti. Buning oqibatida hozirgi kunda Respublika bo’yicha 220 ming nafar voyaga etmagan bolalar to’liq bo’lmagan oilada ota mehriga zor bo’lib ulg’aymoqda…

Shuncha norasida bolani tirik etimga aylantirgan sabab nima?

Bunga yosh oilalar vakillarining nikohga bo’lgan mas’uliyatsizligi, farzand taqdiriga bo’lgan loqaydlik bir sabab bo’lsa, yosh oilalarga maslahat berib, ularga bosh bo’lish o’rniga g’urur va kibrga berilgan, bolasining ayblarini xaspo’shlaydigan ota-onalardagi shoshqaloqlik yana bir sabab bo’lmoqda. Aslida oila haqidagi qadriyatlar yoshlar ongiga bolalikdanoq singdirilishi kerak emasmi…?!

Inson oilani o’ziga juft tanlash bilan boshlaydi. Munosib umr yo’ldoshi tanlash inson hayotidagi eng muhim hayot mamot masalalaridan biri hisoblanadi. Nasl nasabning qanday davom etishi, farzandlarning tarbiyasi, odob axloqi, sog’lik salomatligi hatto, yaqin qarindoshlar bilan bordi keldining saqlanib qolishi ham bo’lajak umr yo’ldoshiga bog’liq. Oila mustahkam bo’lishi uchun oilada er va xotin shariatimiz ko’rsatmalariga mos holda o’z majburiyatlarni to’liq ado qilishlari shart.

Nikohlanuvchilarning avvalo, ish bilan band bo’lishga intilishi, ikkinchidan, oilasini moddiy ta’minlash maqsadida ishlash uchun uzoqqa ketishga oid istaklari keyinchalik boshqa omillar ta’sirida oilaning buzilishiga olib kelgan, deyish mumkin. Er-xotinni ish bilan ta’minlash, oila byudjetini qo’shimcha daromad evaziga mustahkamlash singari muammolarni bartaraf etish u qadar mushkul emas, ya’ni echimini topish mumkin bo’lgan masaladir.

Xulosa qilib aytganda, oilani asrab-avaylash, uning mustahkamligini ta’minlash, ajrashish arafasidagi oilalarni yarashtirish eng ezgu amallardan hisoblanadi. Shunday ekan, oilaviy ajrashishlarning oldini olish, er-xotinni o’zaro murosaga keltirish borasida nafaqat sudlar, balki keng jamoatchilik ham alohida jonbozlik ko’rsatishi jamiyatimiz rivojiga munosib ulush qo’shishi shubhasizdir.

Zuxra Bayimbetova, 

Jinoyat ishlari bo’yicha Bo’zatov tuman sudi raisi