Matbuot xizmati – Page 18 – Qoraqalpog‘iston Respublikasi sudi

Sud hujjatlarining ijrosi

O’zbekiston Respublikasining Iqtisodiy protsessual kodeksining (keyin-IPK) 334-moddasiga ko’ra, sud hujjatlari qonuniy kuchga kirgach ijroga qaratiladi, bundan qonun hujjatlarida belgilangan tartibda darhol ijroga qaratish hollari mustasno.

Da’voni ta’minlash bo’yicha choralar ko’rish, kelishuv bitimini tasdiqlash, hakamlik sudining hal qiluv qarorini majburiy tartibda ijroga qaratish uchun ijro varaqasini berish, chet davlat sudining yoki arbitrajining hal qiluv qarorini tan olish va ijroga qaratish to’g’risidagi ajrim, shuningdek soddalashtirilgan ish yuritish tartibida ko’rib chiqilgan ishlar bo’yicha hal qiluv qarorlari darhol ijro etilishi lozim.

Agar ushbu Kodeksda boshqacha qoida nazarda tutilmagan bo’lsa, sud hujjatining ijrosi sud tomonidan beriladigan ijro varaqasi asosida amalga oshiriladi.

IPKning 335-moddasida, sud tomonidan berilgan, undiruvchining sud hujjatini majburiy tartibda ijro ettirish huquqini tasdiqlovchi hujjat ijro varaqasidir – deb belgilangan.

Shuningdek, IPKning 337-moddasi birinchi qismi 5-bandiga ko’ra, sud hujjatining xulosa qismi ijro varaqasida ko’rsatilgan bo’lishi kerak.

Lekin amaliyotida sud tomonidan beriladigan ijro varaqasida javobgarning manzili xato ko’rsatilgan holatlari mavjud. Ya’ni bir misol: ushbu sudning 4-2301-2203/99-sonli iqtisodiy ish bo’yicha qo’shimcha javobgar manzili Toshkent shahri, Muqumiy ko’chasi XX uy deb ko’rsatilishi lozim bo’lsada, qo’shimcha javobgarning Qoraqalpog’iston Respublikasidagi filial manzili ko’rsatilgan. Natijada sudning ijro varaqasi integratsiyalangan elektron ma’lumotlar bazasi orqali Nukus shahar Majburiy ijro bo’limiga elektron shaklda jo’natilgan. Bu esa o’z navbatida Majburiy ijro bo’limi tomonidan qo’shimcha javobgarning Qoraqalpog’iston Respublikasidagi filialining hisob-raqamlarini xatlashga asos bo’lgan.

O’zbekiston Respublikasining «Sud hujjatlari va boshqa organlar hujjatlarini ijro etish to’g’risida»gi Qonuning 31-moddasiga ko’ra, ijroga topshirilgan ijro hujjatidagi talablar noaniq bo’lgan taqdirda davlat ijrochisi ijro hujjatini berish uchun asos bo’lgan sud hujjati yoki boshqa organ hujjatini, shuningdek qonunga ko’ra ijro hujjati hisoblanadigan hujjatni tushuntirib berishni so’rab ijro hujjatini bergan sud yoki boshqa organga ariza bilan murojaat qilishga haqli.

Ijro hujjatini bergan sud yoki boshqa organ davlat ijrochisining murojaati kelib tushgan kundan e’tiboran o’n kunlik muddat ichida uni ko’rib chiqadi va ijro hujjatini berish uchun asos bo’lgan o’zi qabul qilgan sud hujjati yoki boshqa organ hujjatining, shuningdek qonunga ko’ra ijro hujjati hisoblanadigan hujjatning mazmunini o’zgartirmagan holda unga tushuntirish beradi. Sud ijro hujjatiga tushuntirish berish to’g’risida ajrim chiqaradi, ijro hujjatini bergan boshqa organ esa qaror chiqaradi.

Nukus shahar Majburiy ijro bo’limining ijro hujjatiga tushuntirish berish haqidagi arizasi bo’yicha chiqarilgan sud ajrimida xato kamchilik to’g’rilang’an va sudning ijro varaqasi tegishli majburiy ijro byurosiga jo’natilgan.

Berdimurat Baymuratov,

Nukus tumanlararo iqtisodiy sudi sudyasi

Nukus garnizoni harbiy xizmatchilari ishtirokida korruptsiyaga qarshi kurashish yuzasidan profilaktik tadbir hamda ommaviy sayyor qabul o’tkazildi

O’zbekiston Respublikasi Harbiy sudi, Nukus harbiy sudi hamda Nukus harbiy prokuraturasi raxbariyati tomonidan Nukus garnizoni ma’naviyat va ma’rifat markazi binosida Nukus garnizoni harbiy xizmatchilari ishtirokida korruptsiyaga qarshi kurashish yuzasidan profilaktik tadbir hamda ommaviy sayyor qabul o’tkazildi.

Tadbirda Nukus harbiy sudining raisi S.T.Kushatov kun tartibidagi masalalar bo’yicha, ya’ni Nukus garnizoni harbiy xizmatchilari ishtirokida korruptsiyaga qarshi kurashish yuzasidan “Korruptsiya – jamiyatni emiruvchi illatdir” mavzusida o’tkazilayotgan profilaktik tadbirning ahamiyati, shuningdek O’zbekiston Respublikasi Harbiy sudi rayosatining 2022 yil 7 fevraldagi “O’zbekiston Respublikasi Harbiy sudinig odil sudlovni amalga oshirish borasidagi vazifalari to’g’risida”gi RS-03-22-sonli qaroriga ilova qilingan harakatlar dasturining 15-bandi ijrosi yuzasidan hududlarda fuqarolarning murojaatlari yuzasidan sayyor qabullar o’tkazilishi belgilanganligini ta’kidlab, tadbirning mazmun-mohiyatini tushuntirdi va yig’ilishda ishtirok etayotgan mas’ullar bilan harbiylarni yaqindan tanishtirdi.

O’zbekiston Respublikasi Harbiy sudi sudyasi A.Sattarov yig’ilish ishtirokchilari e’tiboriga “Korruptsiya – jamiyatni emiruvchi illatdir” mavzusida ma’ruza qildi. Tinglangan ma’ruza bo’yicha tadbir ishtirokchilari o’zlarining qiziqtirgan savollariga javoblar olishdi.

Shundan so’ng Nukus harbiy sudi raisi S.Kushatov so’zga chiqib, harbiy xizmatchilar hamda Qurolli Kuchlar ishchi xizmatchilari tomonidan sodir etilayotgan huquqbuzarliklar va jinoyatlar, ularning oqibati, kelib chiqish sabab va sharoitlari, shuningdek, O’zbekiston Respublikasida nafaqat Qurolli Kuchlarda, balki barcha sohalarda korruptsiyaga qarshi kurash keng ko’lamda olib borilayotganligini va biror bir holat aniqlangan taqdirda qonuniy asoslangan holda qat’iy choralar kurilayotganligini ta’kidlab, qonunchiligimizda korruptsiyaga qanday jazolar qo’llanilishi haqida harbiy xizmatchilar tushuntirishlar berdi.

Tadbir davomida ishtirok etayotgan harbiy xizmatchilar o’zlarini qiynab kelgan muammolari bo’yicha tegishli soha vakillariga murojaat qilishdi. Xususan, shartnoma asosidagi harbiy xizmatchisi Fartiev Karimjon, murojatida Nukus shahrida xizmatini davom ettirish uchun yaqinda kelganligini, xozirda Nukus shahri 23 kichik tumandagi ko’p qavatli xonadonlarning birida vaqtincha yashayotganligini, oila qaramog’ida bo’lgan 3 yoshar farzandini maktabgacha ta’lim muassasasiga joylashtirish masalasida yordam berishni so’ragan. Bu murojaat bo’yicha Qoraqalpog’iston Respublikasi maktabgacha ta’lim vazirligi ma’sul xodimi davlatimiz tomonidan harbiy xizmatchilarga nisbatan farzandlarini maktabgacha ta’lim muassasalariga qo’yishga berilgan imtiyozlar bo’yicha tushuntirishlar berildi.

Shartnoma asosidagi harbiy xizmatchisi Mamadiyorov Ma’murjon o’z murojatida turmush o’rtog’ini ishga joylashtirish masalasida yordam berishni so’ragan. Bu murojaat bo’yicha Qoraqalpog’iston Respublikasi maktabgacha ta’lim vazirligi ma’sul xodimi tomonidan Qoraqalopg’iston Respublikasida maktabgacha ta’lim muassasalarida 135 ta bo’sh ish joylari borligini, turmush o’rtog’i tegishli hujjatlarini o’zi bilan bilan birga olib kelgan holda, o’z mutaxassisligi bo’yicha maktabgacha ta’lim muassasalaridan biriga ishga joylashishi mumkinligi tushuntirildi.

Sanjar Kushatov,
Nukus harbiy sudi raisi

Nimani xo‘r qilsang – shunga zor bo‘lasan

Hayotning turfa xil yo‘llarida taqdir sinovlariga duch kelgan, umri davomida yaxshi-yomonni anglay bilgan donishmandlardan biri aytgan ekan, dunyo bozorlarini kezdim, lekin bu uch narsa hech bir bozorda sotilmas ekan: biri mehr, biri qadr, biri ota-onadir.

Haqiqatdan ham mehr va qadrga inson hayoti davomida qalb ila erishsa, xudoning in’omi bilan ota-onamiz borki, biz farzandlar dunyoga kelganmiz. Ba’zan kundalik ishlarimiz bilan band bo‘lib, ota-onamizga yetarli e’tibor qilolmay qoldikmi deya savollar beramiz o‘zimizga. Ularning yuzlarida xotirjamlik ko‘rmasak, ko‘nglimiz yorishmaydi. Har bir farzand uchun dunyoda eng yaxshi insonlar bu birinchi navbatda o‘zining ota-onasidir. Chunki, ota-onalarimiz hardoim biz farzandlar haqida qayg‘uradi, har bir yaxshi ishimizdan, yutug‘imizdan olamda yo‘q xursand. Bu narsa o‘zimizga bog‘liq emaski, balki olloh tomonidan berilgan ota-ona va farzand o‘rtasidagi «Myehr rishtasi» deb atalmish buyuk ko‘prikdir.

Aytish joizki, amaldagi O‘zbekiston Respublikasi Oila kodeksining 73-moddasida «Ota-ona o‘z bolalarining tarbiyasi va kamoloti uchun javobgardir. Ular o‘z bolalarining sog‘ligi, jismoniy, ruhiy, ma’naviy va axloqiy kamoloti haqida g‘amxo‘rlik qilishlari shart» deb ko‘rsatilgan.
Lekin, ayrim kimsalarning farzandlariga mehrsizligini, ular tarbiyasiga befarqligini ko‘rib, axir ularni ham ona dunyoga keltirgan, ota ardoqlab o‘stirgan, ular ham bir paytlar bola bo‘lganku deb o‘ylab qolasan kishi. Shunchalar tuban ketishiga, bemehr bo‘lib qolishiga kimdir yoki nimadir sababchi bo‘lganmi?
O‘zbekiston Respublikasi Oila kodeksining 79-moddasida «Ota-onalar ota-onalik vazifalarini bajarishdan bosh tortsa, ota-onalik huquqidan mahrum qilinishi mumkin» deb belgilab qo‘yilgan.E’tiboringizni shu mavzuga oid bitta masalaga qaratmoqchimiz. (Maqoladagi ism-shariflar, voqealar o‘zgartirilgan. Har qanday o‘xshashlik tasodifdir.)

Ulug‘bek tengdoshlari kabi o‘ynab kulmas, har doim g‘amgin yurar, huddi katta hayotga qadam qo‘yganu, sinovlar girdobida chorasiz qolgan odamlar kabi nigohlari ma’yus edi. Nahotki endigina 6-sinfga qadam qo‘ygan bu bolaning ko‘zlarida shuncha nafrat, ko‘nglida shuncha g‘uborlar yashiringan.

U umid ilinjida derazadan tashqariga tinmay qarardi, hozir onasi keladiyu uni olib ketadigandek tuyulardi. Bugun yana tushida onasini ko‘rib chiqdi, shunday onasi bag‘riga otilgandi, uyg‘onib ketdi. Bir dunyo sog‘inchlari yana yuragini ezdi.

Nima ro‘y berganu bolaning ruhiyati bunchalar a’ziyat chekmoqda…

Sud majlisida da’vogar tuman prokuri fuqarolar Egamberdiyev Mansurbek Maulenovich va Xalmuratova Feruza Nazarovnalarni 2005-yilda tug‘ilgan Maulenov Ulug‘bekga nisbatan ota-onalik huquqidan mahrum qilish to‘g‘risida da’vo ariza bilan murojaat qilib, o‘smir Maulenov Ulug‘bek mana necha yildirki mehribonlik uyida tarbiyalanib kelayotganligini, javobgarlar M.Egamberdiyev va F.Xalmuratovalar shu paytgacha farzandidan umuman xabar olmaganligini, ularning tarbiyasi bilan qiziqmaganligini, moddiy yordam bermaganligini, shu sababli javobgarlarni ota-onalik huquqidan mahrum qilishni so‘raydi.

Fuqarolar Egamberdiyev Mansurbek va Xalmuratova Feruzalar 2003-yili turmush qurib, qonuniy nikohdan o‘tmasdan birga yashab keladi. O‘rtalarida Maulenov Ulug‘bek ismli farzand dunyoga keladi. Er-xotin turmushning dastlabki kunlaridanoq o‘zaro kelisholmasdi. Arzimagan narsadan janjal chiqardi. Er-xotin bir-birini tushunmas, Mansurbek ayolini odam o‘rnida ko‘rmasdi, u badjahl, sal narsaga jig‘ibiyron bo‘lib janjal chiqaradigan odamlar toifasidan edi. Kezi kelganida farzandini ham ayab o‘tirmasdi. Ayol esa er bir gapni o‘n tushuntirganda zo‘rg‘a ilg‘ab oladigan, fahm-farosatdan yiroq edi. Feruza farzandi uchun bariga chidab kelayotgandi, lekin uning ham sabr kosasi to‘ldimi, nazarida azob-uqubatlardan qochib qutulaman deb o‘yladimi, pul topaman bahonasida Qozog‘iston Respublikasiga ishlagani ketadigan odat chiqardi. Axir bittayu-bitta farzandi bor bu oilaga nima yetishmasdi o‘zi?! Balki o‘zaro hurmat va mehr-oqibat yetishmas?! Kim bilsin yana…

Feruza oxirgi ketganida muqaddas sanalgan dargoh – oila, ulug‘ ne’mat – farzand va uning tarbiyasidan ko‘ra o‘zining halovatini ustun qo‘ydimi, uyga qaytmadi. «Uyingga qayt» deya nasihat qilgan qarindoshlariga erining azoblariga chiday olmasligini pesh qilardi go‘yo, lekin jajjigina farzandining kelajagi nima bo‘lishini hayoliga ham keltirmasdi. Nahotki bu ayol o‘tkinchi hayot qiyinchiliklarini deb, guldek farzandidan voz kechgan bo‘lsa?! Koshki, ota farzandiga mehribon bo‘lsa, huddi begonalerdek berahm edi. Xalqimiz orasida «Ayolning joni qirqta bo‘ladi, ayol farzandi uchun harqanday qiyinchilikka bardosh beradi» degan gaplarni eshitamiz. Haqiqatdan ham farzandlari uchun kerak bo‘lsa toshni kemirgan, mashaqqat ila hayot kechirayotgan mo’tabar onalarimiz qancha, farzandi uchun tog‘ni talqon qilgan mard otalarimiz qancha?!

Mana, Ulug‘bekning bosiq, g‘amgin yurishining asl sababi qayerda, ya’ni ota-ona mehri yetishmasligida edi. Unga erkalab bag‘riga bosadigan ona, mening o‘g‘lim hammadan zo‘r deb faxr ila yelkasidan qoqib qo‘yadigan ota kerak edi. Shunday ota-onasi bor tengdoshlariga ich-ichidan havas qilardi. Lekin insonda hamma narsani tanlash imkoni bo‘lsa ham, ota-onani tanlash imkoniyati berilmaganligini u yosh bola bo‘lishiga qaramasdan judayam yaxshi tushunardi. Lekin jizzakilikda bir-biridan oshib tushadigan, befarqlikda bir-biridan qolishmaydigan ota-ona bola ko‘ngli bilan biron marta qiziqib ko‘rdimi, afsuski yo‘q.

Sud majlisidagi taraflarning tushuntirishlari, ish hujjatlari va aniqlangan holatlarga atroflicha baho berilib, sud tomonidan da’vo arizani qanoatlantirish to‘g‘risida qaror qabul qilindi.

O‘zbekiston Respublikasi Oliy sudi Plenumining «Bolalar tarbiyasi bilan bog‘liq nizolarni hal qilishda sudlar tomonidan qonunlarni qo‘llash amaliyoti to‘g‘risida» gi 11.09.1998 yil 23-son Qarorining 15-bandida «Ota-onalik majburiyatlarini bajarishdan bo‘yin tovlashlik deganda – ota-onalik burchlarini uzluksiz ravishda bajarmaslik, o‘z bolalariga qanday bo‘lmasin g‘amxo‘rlik qilmaslik tushuniladi. Ota-onaning o‘z majburiyatlarini bajarishdan bo‘yin tovlaganliklari ularning bolalarining ma’naviy tarbiyasi, jismoniy rivojlanishi, ta’limi, ijtimoiy foydali mehnatga tayyorgarligi to‘g‘risida g‘amxo‘rlik qilmaganligida namoyon bo‘ladi» deb ko‘rsatilgan.
Ulug‘bek ham kelajakda ismiga mos ulug‘ inson bo‘lib yetishar balki. Uning ham hayot yo‘lida chinakamiga mehribon insonlar topilar.

Ha, ota-onasiz o‘sib ulg‘ayotgan bolalar qancha dersiz. To‘g‘ri, mehribonlik uylarida ularga hamma sharoitlar muhayyo. Lekin masalaning muammoli tomoni, ota-ona mehrichi…?! Ularning yarimta ko‘nglini kim ham o‘z ota-onasi kabi to‘ldira olardi. Baxtga qarshi, hechkim.

Biz o‘zgalar hayoti, turmush tarziga baho berishdan yiroqmiz, lekin o‘z dilbandidan mehrini darig‘ tutgan yuqorida nomlari tilga olingan «qalbi so‘qirlar» ertaga kimdan ham muruvvat kutardi. Bir kun kelib qarigan chog‘ida farzand dog‘i tutmasmikan ularni yoki taqdirim shu deya o‘zlarini oqlashga bahonalar qidirarmikan, balki qilmishlaridan afsuslanar, buni vaqt ko‘rsatadi?! Shu zamon bir gap beixtiyor esimizga tushadi, xalqimizda «Mehr bersang – mehr topasan, nimani xo‘r qilsang – shunga zor bo‘lasan, borida qadriga yetmaganimizning uvoli tutar» degan gaplari bejizga emasku.

Sh. ABDIJEMILOVA,
Fuqarolik ishlari bo‘yicha Nukus tumanlararo sudi sudyasi.

Маhallalarda sudyalar tomonidan sayyor qabul va huquqiy targ’ibot tadbirlari o‘tkazildi

Qоraqalpog‘iston Respublikasi sudi tomonidan 2022-yilning 5-yanvar kuni tasdiqlangan rejaga asosan jinoyat ishlari bo‘yicha Тo‘rtko‘l tuman sudining raisi S.Аtabayev, fuqarolik ishlari bo‘yicha Beruniy tumanlararo sudi sudyasi J.Baltabaeva va Beruniy tumanlararo iqtisodiy sudining sudyasi Q.Хоjamuratovlar tomonidan 2022-yil 15-yanvar kuni Тo‘rtko‘l tumanidagi “G’аlаbа”, “Do‘stlik”, “Тоzabog’yop”, “Navro‘z” MFY va OFYlarda istiqomat qiluvchi aholi bilan sayyor qabullar tashkil etilib, ularning sud-huquq sohasida o‘z yechimini topmayotgan masalalari va qiynayotgan savollariga batafsil javoblar qaytarildi.

Shuningdek, uchrashuvlar davomida sudyalar tomonidan aholiga jinoyatchilikning oldini olish, uni sodir etishning oqibatlari,odam savdosi va poraxo‘rlik jinoyatlariga birgalikda kurashish bo‘yicha profilaktik tushuntirishlar berildi. SHu bilan bir qatorda ularning huquqiy ongi va madaniyatini oshirish maqsadida qonunchilikdagi yangiliklar va o‘zgarishlar xususida, jumladan, O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2021-yil 24-dekabrdagi «Iqtisodiy taraqqiyot va kambag‘allikni qisqartirish vazirligi huzuridagi mahallabay ishlash va tadbirkorlikni rivojlantirish agentligi faoliyatini ta shkil etish chora-tadbirlari to‘g‘risida»gi PQ-62-sonli, 2022-yil 12-yanvardagi “Korrupsiyaga qarshi kurashish ishlarining samaradorligini reyting baholash tizimini joriy etishda chora-tadbirlari to‘g‘risida”gi PQ-81-sonli qarorining hamda boshqada qonunchilikka kiritilganligi o‘zgartirish va qo‘shimchalarning mazmun-mohiyati to‘g‘risida huquqiy targ‘ibot ishlari amalga oshirildi.

Biz zo’rovonlikka qarshimiz

Beruniy tumani Xalq ta’limi bo’limiga qarashli 59-umumiy o’rta ta’lim maktabida 25-noyabrdan 10-dekabr kunlari “Zo’ravonlikka qarshi 16 kun” kampaniyasi doirasida “Biz zo’rovonlikka qarshimiz” shiori ostida aksiya o’tkazildi.

Tadbirni Maktab direktori S.Imamova ochib berdi.Tanlovning maqsadi -maktabda zo’ravonliksiz ta’limga e’tibor berish, maktab jamoasi o’rtasida turli turdagi zo’ravonlikni oldini olishga qarshi alohida javobgarlik hissini oshirish, kamsitish holatlariga yo’l qo’ymaslik, o’quvchilarda madaniy xulq-atvorni shakllantirish, maktab o’quvchilari hamda pedagoglarda ijobiy munosabatlar va ko’nikmalarini rivojlantirish, zo’ravonlik va haqorat qilinishi mumkin bo’lmagan aniq xulq-atvor va qoidalariga rioya qilish bilim va ko’nikmalarni rivojlantirish, o’quv-tarbiya jarayonining barcha ishtirokchilarida bag’rikenglik munosabatini shakllantirishdan iborat.

Shuningdek tadbirda Beruniy tumanlararo Iqtisodiy sudi sudyasi Rustam Qurbanbaev, Jinoyat ishlari bo’yicha Beruniy tumani sudi sudyasi Kamolova Ra’no, Beruniy tumani Xalq ta’limi bo’limi metodist psixologi Matchanova Arzigul, Inspektor psixologi Sadikov Ruslan qatnashdilar. Maktabning 1-sinfdan to 11-sinf o’quvchilariga sinf rahbarlari tomonidan o’quvchilarning har bir yosh toifasi uchun alohida tanlangan “Ertakterapiya” trening mashg’uloti o’tkazildi.

Maktab devorlarida “Men sendan uzr so’rayman” stendlari tashkil qilinib, har bir o’quvchi o’z hoxishiga ko’ra qachondir, kimgadir ozor bergan, xafa qilgan, bo’lsa o’z uzrini anonim tarzida ifoda qildilar.

1-qavat “Mehribonlik”, “Kechirish” 2-qavat “Zo’ravonlikka yo’l qo’ymaylik”, “Pozitiv fikr va tabassum” mavzularidagi so’zlar bilan bezatildi. Maktab psixologi Ismoilova Umida o’quvchilar bilan zo’ravonlikning oldini olish bo’yicha «Aylanish doirasi, kechirish doirasi» mashg’ulotini o’tkazdi. Aksiya ko’tarinki ruxda bo’lib o’tdi.

Xotin-qizlarga nisbatan zo’ravonlikka birgalikda kurashamiz

Hozirgi kunda butun dunyoda ro’y berayotgan globallashuv davrida xotin-qizlarning huquqiy erkinliklari, qonuniy manfaatlarini himoya qilish juda ham dolzarb masalaga aylanib bormoqda. Jamiyatda xotin-qizlarning iqtisodiy-siyosiy hamda ijtimoiy-huquqiy faoliyatini yuksaltirish jarayonlari kechiktirib bo’lmas davr talabi hisoblanmoqda.

So’nggi yillarda gender tenglikni ta’minlash, ayollarning ijtimoiy va siyosiy hayotdagi rolini oshirish bo’yicha ishlar bir necha yo’nalishlarda olib borilmoqda. Shu ma’noda Beruniy tumanlararo iqtisodiy sudining sudyalari Q.Xojamuratov va B.Bekmuratovlar tomonidan ham mazkur sohadagi qonunchilik choralariga to’xtalinib, quyidagilar ta’kidlandi.

Xususan, O’zbekistonda xotin-qizlar huquqlarini ta’minlash va himoya qilishning huquqiy asoslarini yanada takomillashtirish maqsadida 2019 yil sentyabr oyida “Xotin-qizlar va erkaklar uchun teng huquq hamda imkoniyatlar kafolatlari to’g’risida”gi hamda “Xotin-qizlarni tazyiq va zo’ravonlikdan himoya qilish to’g’risida”gi Qonunlar qabul qilindi.

Shuningdek, xotin-qizlarni tazyiq va zo’ravonlikdan himoya qilish sohasidagi O’zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi, mahalliy davlat hokimiyati, ichki ishlar, mehnat, ta’lim va sog’liqni saqlash tizimini davlat tomonidan boshqarish organlari, O’zbekiston Xotin-qizlar qo’mitasi, fuqarolar o’zini o’zi boshqarish organlari, NNTlar va fuqarolik jamiyati boshqa institutlarining vakolatlari alohida ajratib berildi.

O’zbekiston Xotin-qizlar qo’mitasiga yordam ko’rsatish, maslahat berish mexanizmi hamda chora-tadbirlari, xotin-qizlarga nisbatan tazyiq va zo’ravonlik holatlarining oldini olish to’g’risida axborot olishni ta’minlash maqsadida O’zbekiston Respublikasining butun hududida tunu kun ishlaydigan, bepul telefon liniyasi tarmog’i (ishonch telefoni) ishlab turishini ta’minlash vazifasi yuklatilgan. Telefon liniyasi tarmog’i maxfiylikka rioya etgan holda faoliyat ko’rsatadi. Ishonch telefoni orqali olingan axborotni oshkor etishga yo’l qo’yilmaydi, bundan qonunchilikda belgilangan hollar mustasno.

Tazyiq va zo’ravonlikdan jarblanuvchilar uchun Mahalla va oilani qo’llab-quvvatlash vazirligining 1146 raqamli hamda Og’ir ahvolga tushib qolgan ayollar uchun Respublika reabilitatsiya va moslashtirish markazining 1169 raqamli ishonch telefonlari yo’lga qo’yilgan.

Bundan tashqari, Qonunda himoya orderini berish va uning muddatini uzaytirish tartibi ham belgilangan bo’lib, himoya orderi tazyiq va zo’ravonlikdan jabrlanuvchiga beriladi. Tazyiq o’tkazgan va (yoki) zo’ravonlik sodir etgan yoxud ularni sodir etishga moyil bo’lgan shaxsga himoya orderining nusxasi beriladi.
Gender tenglik bo’yicha institutsional choralarga kelsak, ayni paytda O’zbekiston Respublikasi Oliy Majlisining Senati tarkibida ayollar huquqlarini ta’minlash va kamsitishning har qanday shakliga barham berish bo’yicha milliy qonunchilikda xalqaro standartlarni uyg’unlashtirish bilan shug’ullanuvchi yangi Xotin-qizlar va gender tenglik masalalari qo’mitasi tashkil qilingan. Bundan tashqari, mehnatga oid huquqlarning kafolatlari va qo’llab-quvvatlashni yanada kuchaytirish, uydagi zo’ravonlik qurbonlariga yordam berish maqsadida Zo’rlik ishlatishdan jabr ko’rgan shaxslarni reabilitatsiya qilish va moslashtirish hamda o’z joniga qasd qilishning oldini olish respublika markazi va Xotin-qizlar tadbirkorligi markazi, Hukumat huzurida “Oila” ilmiy-amaliy tadqiqot markazi kabi yangi tuzilmalar tashkil topdi.

Xulosa o’rnida ta’kidlash joizki, ishlab chiqilayotgan chora-tadbirlar mamlakatning barcha hududlari va xotin-qizlarning barcha toifalarini qamrab olishi kerak. Bu erda ayniqsa chekka hududlardagi, qishloqlardagi xotin-qizlarga, etnik ozchilik guruhlari, nogironlar va notinch oilalardagi xotin-qizlarga asosiy e’tibor qaratilishi darkor.

O’tkazilgan tadbir qizg’in bahs-munozaralarga va savol-javoblarga boy tarzda o’tganligi bilan katta ahamiyatga ega bo’ldi.

Bayrambay Bekmuratov,

Beruniy tumanlararo iqtisodiy sudining sudyasi

XOTIN-QIZLARGA NISBATAN ZO’RAVONLIKKA BIRGALIKDA KURASHAMIZ

So’nggi yillarda gender tenglikni ta’minlash, ayollarning ijtimoiy va siyosiy hayotdagi rolini oshirish bo’yicha ishlar bir necha yo’nalishlarda olib borilmoqda.

Mazkur sohadagi qonunchilik choralariga to’xtaladigan bo’lsak, O’zbekistonda xotin-qizlar huquqlarini ta’minlash va himoya qilishning huquqiy asoslarini yanada takomillashtirish maqsadida 2019 yil sentyabr oyida “Xotin-qizlar va erkaklar uchun teng huquq hamda imkoniyatlar kafolatlari to’g’risida”gi hamda “Xotin-qizlarni tazyiq va zo’ravonlikdan himoya qilish to’g’risida”gi Qonunlar qabul qilindi.

“Xotin-qizlarni tazyiq va zo’ravonlikdan himoya qilish to’g’risida”gi Qonunga binoan tazyiq va zo’ravonlikdan jabrlanuvchi xotin-qizlarning huquqlari belgilab berildi, ayniqsa ichki ishlar organlariga himoya orderi berish to’g’risidagi talab bilan murojaat qilish huquqi mustahkamlanib qo’yildi.
Shuningdek, xotin-qizlarni tazyiq va zo’ravonlikdan himoya qilish sohasidagi O’zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi, mahalliy davlat hokimiyati, ichki ishlar, mehnat, ta’lim va sog’liqni saqlash tizimini davlat tomonidan boshqarish organlari, O’zbekiston Xotin-qizlar qo’mitasi, fuqarolar o’zini o’zi boshqarish organlari, NNTlar va fuqarolik jamiyati boshqa institutlarining vakolatlari alohida ajratib berildi.

Shu o’rinda, gender tenglik bo’yicha institutsional choralarga kelsak, ayni paytda O’zbekiston Respublikasi Oliy Majlisining Senati tarkibida ayollar huquqlarini ta’minlash va kamsitishning har qanday shakliga barham berish bo’yicha milliy qonunchilikda xalqaro standartlarni uyg’unlashtirish bilan shug’ullanuvchi yangi Xotin-qizlar va gender tenglik masalalari qo’mitasi tashkil qilingan. Bundan tashqari, mehnatga oid huquqlarning kafolatlari va qo’llab-quvvatlashni yanada kuchaytirish, uydagi zo’ravonlik qurbonlariga yordam berish maqsadida Zo’rlik ishlatishdan jabr ko’rgan shaxslarni reabilitatsiya qilish va moslashtirish hamda o’z joniga qasd qilishning oldini olish respublika markazi va Xotin-qizlar tadbirkorligi markazi, Hukumat huzurida “Oila” ilmiy-amaliy tadqiqot markazi kabi yangi tuzilmalar tashkil topdi.

Quwanishbay XOJAMURATOV,
Beruniy tumanlararo iqtisodiy sudining sudyasi

KONSTITUTSIYA – QONUNLARIMIZ ASOSI

Mamlakatimizda inson huquqlari, erkinliklari va uning qonuniy manfaatlarini himoya qilish davlat siyosatining ustuvor yo‘nalishlaridan biriga aylandi. Har qanday jamiyat qonunlari inson uchun yaraladi va uning baxtli hayoti hamda tinch-totuv turmush kechirishini ko‘zlaydi, haq-huquq va erkinligini ifodalaydi hamda kafolotlaydi. Bizning davlatimizda ham qonun inson manfaatlari uchun xizmat qiladi.

Bu borada samarali huquqiy baza yaratildi. Jumladan, 1992 yil 8 dekabrda O‘zbekiston Respublikasining Konstitutsiyasi qabul qilinishi, shuningdek muxtaram Prezidentimiz Shavkat Miromonovich tomonidan xalq manfaatlarini ko‘zlab va jamiyatimizda har bir insonning baxtli turmush kechirishini ta’minlash borasida qabul qilgan bir qator Farmon va qarorlarini misol tariqasida keltirish mumkin. Konstitutsiyamiz normalari mamlakatimiz tarixida ilk bor inson, uning huquq va erkinliklari, sha’ni hamda qadr-qimmati eng oliy qadriyat ekanligini belgilab berdi. Jumladan, Bosh Qomusimizning 2-moddasida “Davlat xalq irodasini ifoda etib, uning manfaat¬lariga xizmat qiladi. Davlat organlari va mansabdor shaxslar jamiyat va fuqarolar oldida mas’uldirlar”,- deb belgilangan. Albatta davlatimiz ravnaqi, fuqarolarimizning tinch-totuv va osuda hayot kechirishlari uchun davlat organlarining mansabdor shaxslar mas’uldirlar. Shu jumladan sud hokimiyati ya’ni sudyalar ham, har bir ish bo‘yicha taraflarning huquq va manfaatlarining himoya qilinishini ta’minlash sudlanuvchiga “sudlanuvchi “ degan nazar bilan qaramasdan, uning kelajak taqdirini hal qilishda odilona qaror qabul qilishi lozim.

2016 yil 21 oktyabrda “Sud-huquq tizimini yanada isloh qilish, fuqarolarning huquq va erkinliklarini ishonchli himoya qilish kafolatlarini kuchaytirish chora-tadbirlari to‘g‘risida” Farmonning qabul qilinishini ta’kidlab o‘tishimiz mumkin. Jumladan Farmonda, Sud hokimiyatining chinakam mustaqilligini, fuqarolar huquq va erkinliklarining ishonchli himoyasini ta’minlash, shuningdek odil sudlovga erishish darajasini oshirish sud-huquq tizimini yanada isloh qilish sohasida davlat siyosatining asosiy ustuvor yo‘nalishlari etib bir qator vazifalar belgilandi.

Muhtaram Prezidentimizning 2017 yil 21 fevralda “O‘zbekiston Respublikasi sud tizimi tuzilmasini tubdan takomillashtirish va faoliyati samaradorligini oshirish chora-tadbirlari to‘g‘risida” Farmoni sud tizimida tub burilish yasab berdi.Shuningdek, Prezidentimizning 2017 yil 30 noyabrdagi “Sud-tergov faoliyatida fuqarolarning huquq va erkinliklari kafolatlarini kuchaytirish bo‘yicha qo‘shimcha chora-tadbirlar to‘g‘risida” gi Farmoni ham sud-tergov faoliyatida muhim ahamiyat kasb etdi. Ushbu Farmonlarda belgilangan barcha masalalar hozirgi kunda sud amaliyotiga joriy etilgan. Zero, Prezidentimiz ta’biri bilan aytganda, “bir begunoh inson asossiz jazolanganidan ko‘ra, o‘nta aybdor jazosiz qolgani afzal”.

Ra’no KAMALOVA,
Jinoyat ishlari bo‘yicha Beruniy tuman sudi raisi

Korruptsiya — jamiyat kushandasi

Korruptsiyani bartaraf etish bo’yicha jahon ham jamiyati tomonidan bir qator samarali ishlar amalga oshirilgan bo’lsa-da, lekin hanuzgacha uni bartaraf etishni imkoniyati yo’q.

O’zbekiston Respublikasi Prezidentining 2021 yil 06 iyul kungi korruptsiyaga qarshi kurashish faoliyatini samarali tashkil etishga doir qo’shimcha chora-tadbirlar to’g’risidagi PQ-5177-sonli Qarori qabul qilingan.

Xususan, bugungi kunda mamlakatimizda korruptsiyaga qarshi kurashish va unga sharoit yaratib beruvchi holatlarni bartaraf etishga ulkan e’tibor berilganligi mamlakatimizda korruptsiya hali ham jamiyat hayotining qismi sifatida mavjudligini ko’rsatadi.

So’ngi yillarda korruptsiyaga qarshi kurashish va uni minimal darajaga tushirish uchun bir qator islohotlar amalga oshirildi, xususan, oshkoralik printsipi keng targ’ib qilinib, unga to’liq amal qilish hamda davlat boshqaruv va huquqni muxofaza qiluvchi organlar faoliyatini halq nazoratiga olish yo’lga qo’yildi. Bunda ommaviy axborat vositalarining o’rni beqiyosligini inobatga olish lozim.

Korruptsiyaga unga beriladigan jazoni og’irlashtirish orqali kurashish samarali yo’l emasligini, jazolash funktsiyasi orqali korruptsiyani yo’qotib bo’lmasligini chet el davlatlar qonunchiligi misolida ham ko’rishimiz mumkin. Xususan, Xitoy Xalq demokratik Respublikasida korrupsion holatga yo’l qo’ygan mansabdor shaxslar muqarrar jazo o’lim jazosiga hukm qilinsa-da, korruptsiya holatlari haligacha uchrab turibdi.

Halqimizda bir naql bor — “kasalni davolagandan uning oldini olgan afzal”. Biz korruptsiyaga emas, korruptsiyaga shart-sharoit yaratib berayotgan holatlarga qarshi kurashishimiz va aholi savodxonligini oshirish orqali korruptsiyaga qarshi kurashishni uzoq muddati va samarali mexanizmi yaratishimiz mumkin. Bu mexanizmni ishlashi davlat organlarini ichki va tashqi nazorat tartibidagi nazorat tizimi kengaytirish bilangina cheklanmasdan xalq nazoratini ham kuchaytirish muhim rol o’ynaydi. Xalq nazoratini ommaviy axborot vositalariga erkinlik berish yo’li bilan amalga oshirishimiz mumkin.

Bugungi kunda mamlakatimizda uchrayotgan korruptsiya holatlari mansabdor shaxslar yoki pora taklif qilayotgan shaxslarning huquqiy ongi pastligidan kelib chiqayotganligi yo’q, ular korruptsiya va pora berish oqibatlari haqida bila turib mazkur jinoyatga qo’l urishmoqda.

Biz aholini korruptsiyaga nisbatan dunyoqarashini o’zgartirish orqali aholi savodxonligini oshirishimiz va korruptsiyaga shart-sharoit yaratib berayotgan holatlarni bartaraf qilishimiz mumkin bo’ladi.

Rustam Qurbanbaev,

Beruniy tumanlararo iqtisodiy sudi raisi

IQTISODIY SUDLAR TOMONIDAN ISHDAGI HUJJATLARDAN KO‘CHIRMA NUSXALAR BERISH TARTIBI

Ishda ishtirok etuvchi shaxslar O‘zbekiston Respublikasining Iqtisodiy prosessual kodeksi 42-moddasiga binoan ish materiallari bilan tanishish, ulardan ko‘chirmalar olish yoki ko‘chirma nusxa olish kabi huquqlarga ega.
Ularga tumanlararo, tuman, shahar iqtisodiy sudlari tomonidan sud ishlaridagi ayrim hujjatlardan ko‘chirma nusxalar O‘zbekiston Respublikasi Oliy sudi Rayosatining 2020 yil 26 noyabrdagi RS-60-20-sonli qarori bilan tasdiqlangan “Tumanlararo, tuman, shahar iqtisodiy sudlarida ish yuritish tartibi to‘g‘risida”gi Yo‘riqnomaning 13-bobida belgilangan qoidalarga muvofiq beriladi.

Xususan, sud ishlaridagi ayrim hujjatlarning ko‘chirma nusxasi ishda ishtirok etuvchi shaxslar yoki ularning qonuniy vakillariga ularning arizasi asosida sud rahbariyati yoki sudyaning yozma roziligi bilan devonxona mudiri, arxiv mudiri yoki sudya yordamchisi tomonidan beriladi.

Hujjatdan ko‘chirma nusxa berilganida uning birinchi varag‘iga “nusxa” belgisi ko‘yiladi. Hujjatning so‘ngi varag‘iga tasdiqlovchi yozuv yoki shtamp “asliga to‘g‘ri”, lavozimning nomi, tasdiqlovchi shaxsning shaxsiy imzosi, uning ismi, otasi ismining bosh harflari va familiyasi, nusxa tasdiqlangan sana shakli bo‘yicha to‘ldiriladi.

Sud tomonidan beriladigan sud qarorlarining nusxalari, shu jumladan yuqori sudlarning ajrimi, qaror nusxalari birga tikilib, muhr bilan tasdiqlangan bo‘lishi shart.
Agarda ajrim yoki hal qiluv qarori yuqori sud tomonidan o‘zgartirilgan yoki bekor qilingan bo‘lsa, u holda berilishi lozim bo‘lgan hujjat nusxasiga shu haqda belgi qo‘yiladi yoki ma’lumotnoma yoziladi.
Uch yoki undan ortiq betdan iborat bo‘lgan va sudning gerbli muhri bilan tasdiqlashni talab qilmaydigan sud hujjatlari nusxalari kitobcha ko‘rinishida 1:2 masshtabda A5 formatda tayyorlanishi mumkin. Bunday nusxalar igna bilan ikkita joyni teshib ip o‘tkazish yoki metall moslama bilan birlashtirish (volsovka qilish) yo‘li bilan tikiladi.

Gerbli muhr bilan tasdiqlashni talab qilmaydigan sud hujjatlari yoki ularning dublikatlari stepler yordamida biriktirilishi ham mumkin.
Biriktirilgan joyga tegishli qog‘oz yopishtiriladi va qog‘ozning bir qismi sud devonxonasining muhri bilan muhrlanadi.
Sud qarorlarining dublikatlari va nusxalarini, shuningdek, tomonlarning va ishda qatnashuvchi boshqa shaxslarning iltimosiga ko‘ra sud tomonidan ishlardan beriladigan boshqa hujjatlarning nusxalarini berganlik uchun “Davlat boji to‘g‘risida”gi O‘zbekiston Respublikasi Qonuni bilan tasdiqlangan stavkalariga asosan davlat boji undiriladi.

Bugungi kunda sud hujjatlarining dublikatlarini hamda boshqa hujjatlarning ko‘chirma nusxalarini berganlik uchun – hujjatning har bir beti uchun bazaviy hisoblash miqdorining 2 foizi miqdorida davlat boji to‘lanishi belgilab qo‘yilgan.

Yuqoridagi hujjatlar yoki sud qarorlarining nusxasini olgan shaxslar ularni olganligi haqida imzo qo‘yishlari kerak.

Quwanishbay XOJAMURATOV,
Beruniy tumanlararo iqtisodiy sudining sudyasi.