FUQAROLIK QONUNChILIGIDAGI BITIMLARNING HAQIQIY EMASLIGIGA DOIR NORMALARI

O‘zbekiston Respublikasi Fuqarolik kodeksining 101-128-moddalarida bitimlar buyicha mahsus normalar belgilangan. Ya’ni mazkur Kodeksning 101-moddasida, bitimlar tushunchasi berilgan bo‘lib, o‘nga ko‘ra bitimlar deb fuqarolar va yuridik shaxslarning fuqarolik huquq va burchlarini belgilash, o‘zgartirish yoki bekor qilishga qaratilgan harakatlariga aytiladi degan norma mavjud. Shuningdek, bitimlar bir taraflama, ikki taraflama yoki ko‘p taraflama (shartnomalar) bo‘lishi mumkin. Bitim tuzish uchun qonun hujjatlariga yoki taraflarning kelishuviga muvofiq bir tarafning xohishi zarur va etarli bo‘lsa, bunday bitim bir taraflama bitim hisoblanadi. Shartnoma tuzish uchun ikki taraf (ikki taraflama bitim) yoki uch yoxud undan ko‘p taraf (ko‘p taraflama bitim) kelishib xohish bildirgan bo‘lishi kerak.

Fuqarolik kodeksining 382-385-moddalarida shartnomani o‘zgartirish va bekor qilish buyicha normalar belgilangan. Ya’ni Kodeksning 382-moddasida, agar ushbu Kodeksda, boshqa qonunlarda yoki shartnomada boshqacha tartib nazarda tutilgan bo‘lmasa, shartnoma taraflarning kelishuviga muvofiq o‘zgartirilishi va bekor qilinishi mumkin.

Taraflardan birining talabi bilan shartnoma sud tomonidan faqat quyidagi hollarda o‘zgartirilishi yoki bekor qilinishi mumkin:

1) ikkinchi taraf shartnomani jiddiy ravishda buzsa;

2) ushbu Kodeks, boshqa qonunlar va shartnomada nazarda tutilgan o‘zga hollarda.

Taraflardan birining shartnomani buzishi ikkinchi tarafga u shartnoma tuzishda umid qilishga haqli bo‘lgan narsadan ko‘p darajada mahrum bo‘ladigan qilib zarar etkazishi shartnomani jiddiy buzish hisoblanadi.

Bir taraf shartnomani bajarishdan to‘la yoki qisman bosh tortib, qonun yohud taraflarning kelishuvida bunga yo‘l qo‘yilsa, shartnoma tegishlicha bekor qilingan yoki o‘zgartirilgan hisoblanadi degan normalar mavjud.

O‘zbekiston Respublikasi Oliy xo‘jalik sudi Plenumining 2014- yil 28 noyabrdagi “Iqtisodiy sudlar tomonidan bitimlarni haqiqiy emas deb topish to‘g’risidagi fuqarolik qonun hujjatlari normalarini qo‘llashning ayrim masalalari to‘g’risida»gi 269-sonli qarorining 3-bandida ko‘yidagicha berilgan tushintirishga ko‘ra, sudlar bitimni haqiqiy emas deb topish tushunchasini shartnomani bekor qilishdan farqlashlari lozim. Bitimning haqiqiy emasligining shartnomani bekor qilishdan farqi quyidagilardan iborat:

-bitimlarni haqiqiy emas deb topishga Fuqarolik kodeksining 115-126-moddalarida nazarda tutilgan asoslar bo‘yicha yo‘l qo‘yiladi, shartnomani bekor qilish asoslari esa, mazkur kodeksning 382, 383-moddalarida nazarda tutilgan;

-bitimning haqiqiy emasligiga uning g’ayriqonuniyligi, bekor qilinishiga esa, shartnomani bekor qilishga olib keladigan holatlarning yuzaga kelishi asos bo‘ladi, bunda uning qonuniyligi nizolashilmaydi;

-haqiqiy bo‘lmagan bitim uning haqiqiy emasligi bilan bog’liq bo‘lgan oqibatlardan tashqari boshqa yuridik oqibatlarga olib kelmaydi va u tuzilgan paytidan boshlab haqiqiy emasdir, shartnomani bekor qilish esa, u amalda bo‘lgan vaqtdagi o‘zaro huquq va majburiyatlarga ta’sir etmasdan, faqatgina kelgusidagi huquq va majburiyatlarga daxl qiladi;

-shartnomani bekor qilish haqidagi talabni bildirishga shartnoma amal qilishining muddati mobaynida yo‘l qo‘yiladi, bitim esa uning amal qilish muddati tugaganidan keyin ham haqiqiy emas deb topilishi mumkin.

Misol: O‘zbekiston Respublikasi Savdo-sanoat palatasi Qoraqalpog’iston Respublikasi boshkarmasi Xalq bank manfaatida sudga murojaat qilib, javobgar X bilan o‘rtalarida 2022 yil 08 iyul kүni tuzilgan kredit shartnomasini bekor qilishni so‘ragan.

Sud, da’vo talabi asosli bo‘lishi sababli uni qanoatlantirishni lozim topgan. Chunki ajratilgan kredit shartnomasining 2.4, 4.2.2-bantlarida javobgar kredit va foizni grafik bo‘yicha to‘lash majburiyatini olgan bo‘lsada, shartnoma shartlari lozim darajada bajarilmagan. Ya’ni javobgarning qarzdorligi jami 4 429 394 031,86 so‘mni tashkil qilgan. Bu esa bank uchun javobgar tomonidan shartnomani jiddiy ravishda buzgan hisoblangan.

Fuqarolik kodeksining 382-moddasiga ko‘ra, agar ushbu Kodeksda, boshqa qonunlarda yoki shartnomada boshqacha tartib nazarda tutilgan bo‘lmasa, shartnoma taraflarning kelishuviga muvofiq o‘zgartirilishi va bekor qilinishi mumkin.

Taraflardan birining talabi bilan shartnoma sud tomonidan faqat quyidagi hollarda o‘zgartirilishi yoki bekor qilinishi mumkin:

1) ikkinchi taraf shartnomani jiddiy ravishda buzsa;

2) ushbu Kodeks, boshqa qonunlar va shartnomada nazarda tutilgan o‘zga hollarda.

Taraflardan birining shartnomani buzishi ikkinchi tarafga u shartnoma tuzishda umid qilishga haqli bo‘lgan narsadan ko‘p darajada mahrum bo‘ladigan qilib zarar etkazishi shartnomani jiddiy buzish hisoblanadi.

Bir taraf shartnomani bajarishdan to‘la yoki qisman bosh tortib, qonun yohud taraflarning kelishuvida bunga yo‘l qo‘yilsa, shartnoma tegishlicha bekor qilingan yoki o‘zgartirilgan hisoblanadi.
Fuqarolik kodeksining 384-moddasiga ko‘ra, shartnoma qanday shaklda tuzilgan bo‘lsa, uni o‘zgartirish yoki bekor qilish to‘g’risidagi kelishuv ham shunday shaklda tuziladi, basharti qonun hujjatlaridan, shartnoma yoki ish muomalasi odatlaridan boshqacha tartib kelib chiqmasa.

Bir taraf shartnomani o‘zgartirish yoki bekor qilish haqidagi taklifga ikkinchi tarafdan rad javobi olganidan keyingina yoki taklifda ko‘rsatilgan yoxud qonunda yoinki shartnomada belgilangan muddatda, bunday muddat bo‘lmaganida esa — o‘ttiz kunlik muddatda javob olmaganidan keyin, shartnomani o‘zgartirish yoki bekor qilish haqidagi talabni sudga taqdim etishi mumkin.
Javobgarga shartnomani bekor qilish bo‘yicha taklif berilgani va unga rad javobi yoki taklifda ko‘rsatilgan yoxud qonunda yoinki shartnomada belgilangan muddat ichida javob berilmagani tasdiqlanadi. Shu bois kredit shartnomasini bekor qilishga asos paydo bo‘lgan.

Misol: O‘zbekiston Respublikasi Savdo-sanoat palatasi Qoraqalpog’iston Respublikasi boshkarmasi Milliy bank manfaatida sudga murojaat qilib, javobgar X va O‘zbekiston Respublikasi Sanoat qurilish bank o‘rtalarida 2022 yil 20-sentyabr kүni tuzilgan ipoteka shartnomasini haqiqiy emas deb topishni so‘ragan.

Sud, da’vo ariza talablari bilan kelishmagan holda uni rad etishni lozim topgan. Chunki Fuqarolik kodeksining 8-moddasi ikkinchi qismi 1-bandiga ko‘ra, fuqarolik huquq va burchlari qonun hujjatlarida nazarda tutilgan asoslardan, shuningdek fuqarolar hamda yuridik shaxslarning, garchi qonun hujjatlarida nazarda tutilgan bo‘lmasa-da, lekin fuqarolik qonun hujjatlarining umumiy negizlari va mazmuniga ko‘ra fuqarolik huquq hamda burchlarni keltirib chiqaradigan harakatlaridan vujudga keladi.

Fuqarolik kodeksining 113-moddasi ikkinchi qismiga ko‘ra, nizoli bitimni haqiqiy emas deb topish to‘g’risidagi talabni ushbu Kodeksda ko‘rsatilgan shaxslar qo‘yishlari mumkin.

Iqtisodiy ishidagi da’vogar milliy bank da’vo predmeti bo‘lgan ipoteka shartnomasining qatnashuvchisi emas. Demak javobgar X va O‘zbekiston Respublikasi Sanoat qurilish bank o‘rtalarida tuzilgan ipoteka shartnomani haqiqiy emas deb topish haqidagi da’vo arizasi asosli emas deb topilgan. Bu haqida Plenum qarorining 7-bandida, sud muhokamasi davomida da’vogarda nizoli bo‘lgan bitimni haqiqiy emas deb topish to‘g’risida da’vo taqdim etish huquqi mavjud emasligi aniqlansa, da’voni qanoatlantirish rad etiladi degan tushintirish mavjud.

 

Berdimurat BAYMURATOV,
Nukus tumanlararo iqtisodiy sudi sudyasi

QARZDOR OTAGA MA’MURIY JAZO TAYINLANDI

Fuqarolik ishlari bo‘yicha Nukus tumanlararo sudining 2023 yil 27 yanvardagi ijro hujjatiga asosan undiruvchi S.S.ning foydasiga tarbiyasidagi ikki nafar farzandining ta’minoti uchun qarzdor T.Ya.ning har oydagi jami daromadining 1/3 qismi miqdorida aliment undirish belgilangan.

Mazkur ijro hujjati bo‘yicha qarzdor T.Ya tomonidan aliment to‘lashdan bosh tortib kelganligi sababli unga nisbatan ma’muriy chora ko‘rish bo‘yicha Jinoyat ishlari Nukus shahar sudiga ish hujjatlari yuborildi. Natijada qarzdor T.Ya.ga 15 sutka ma’muriy qamoq jazosi tayinlandi.

KITOBXON SUDYALAR BELLASHUVI

Qoraqalpog’iston Respublikasi sudi hamda Qoraqalpog’iston Respublikasi ma’muriy sudi sudyalari va xodimlari o‘rtasida “Kitob – ma’naviyat ko‘zgusi” tanlovi o‘tkazildi.
Ishtirokchilar o‘zbek mumtoz va jahon adabiyoti asarlaridan tanlangan 5 ta kitobni o‘qib, ularning mazmun-mohiyati, g’oyasi va ahamiyatini sharhlab berdi.

Ta’kidlash joizki, bugungi kunda kitobxonlik madaniyatini yuksaltirish buyuk maqsadlarimizga erishishning muhim kafolatidir. Kitob – beminnat ustoz. Bilim va ma’naviy yuksalishga erishishning eng asosiy manbai. Shu boisdan ham, kitoblar barcha zamonlar uchun eng zarur narsa, qalblar malhami, bilimlar xazinasi, donishmandlik chashmasi bo‘lib kelgan. Kitob barcha sohaga oid ma’lumotlarni to‘plash, saqlash usuli sifatida katta ahamiyatga ega.

Tanlov davomida hakamlar hay’ati a’zolari har bir ishtirokchining badiiy asar haqidagi nutqi, savollarga to‘g’ri va to‘liq javob berishini xolis va adolatli baholab bordi.

Tanlov yakunida Qoraqalpog’iston Respublikasi sudining sudyalar malaka hay’ati kotibi Timur Turgaliev birinchi o‘rinni, Qoraqalpog’iston Respublikasi ma’muriy sudining sudyasi Janat Aymag’anbetova ikkinchi o‘rinni, Qoraqalpog’iston Respublikasi sudining bosh konsultanti Gulayim G’anieva hamda sudya katta yordamchisi Ilhom Mustafaev uchinchi o‘rinni egalladi.

G’oliblarga diplom va esdalik sovg’alari topshirildi.

SODDALASHTIRILGAN TARTIBDA ISH YURITISH

Odil sudlov samaradorligini yanada oshirish iqtisodiy protsessual huquqining bugungi dolzarb masalalaridan biri. Korxona, muassasa va tashkilotlar hamda fuqarolarning buzilgan yoki nizolashilayotgan huquqlarini va qonuniy manfaatlarini o‘z vaqtida himoya qilish esa sud ishlarini yuritishni soddalashtirishga bevosita bog’liq. Shu tufayli iqtisodiy sud ishini yuritishga soddalashtirilgan tartib joriy etildi.

Soddalashtirilgan tartibdagi ishlar sud muhokamasi o‘tkazilmasdan, taraflar chaqirtilmasdan va ularning tushuntirishlari eshtilmasdan, da’vo arizasini ish yuritishga qabul qilish va ish qo‘zg’atish haqida ajrim chiqarilgan kundan e’tiboran yigirma kundan oshmagan muddatta da’vo arizasi yuzasidan yozma fikrni, dalillarni hamda boshqa hujjatlarni taqdim etish uchun belgilangan muddat o‘tganidan keyin sudya tomonidan yakka tartibda ko‘rib chiqilishi nazarda tutilgan.

Soddalashtirilgan ish yuritish tartibidagi ish da’vo ishini yuritishning umumiy qoidalari bo‘yicha sud tomonidan ko‘rib chiqiladi.

Soddalashtirilgan ish yuritish tartibida ko‘rib chiqiladigan ish bo‘yicha da’vo arizasi Iqtisodiy protsessual kodeksining 149-moddasida nazarda tutilgan talablarga muvofiq bo‘lishi kerak.

Soddalashtirilgan ish yuritish tartibida ko‘rib chiqiladigan ish bo‘yicha da’vo arizasiga Iqtisodiy protsessual kodeksining 151-moddasida nazarda tutilgan hujjatlar, shuningdek da’vo arizasining va unga ilova qilingan hujjatlarning ko‘chirma nusxalari javobgarga topshirilganligi haqidagi dalillar ilova qilinadi.

Ushbu talablarga to‘liq amal qilingan bo‘lsa, sud ish soddalashtirilgan tartibida ko‘rilishi hamda ish ko‘rib chiqiladigan sanani ko‘rsatgan holda da’vo arizasini ish yuritishga qabul qilish va ish qo‘zg’atish to‘g’risida ajrim chiqaradi, aks holda da’vo arizasi qaytariladi.

Javobgar da’vo arizasi yuzasidan yozma fikrini da’vo arizasining ko‘chirma nusxasi o‘ziga topshirilgan paytdan e’tiboran o‘n besh kunlik muddatda sudga o‘zi asoslanayotgan hujjatlar va dalillarni ilova qilgan holda taqdim etishga haqli. Yozma fikrga uning ko‘chirma nusxasi da’vogarga yuborilganligini tasdiqlovchi hujjat ilova qilinadi.

Da’vo arizasining sudga yuborilishi haqida tegishli tarzda xabardor qilingan javobgar tomonidan da’vo arizasi yuzasidan yozma fikr taqdim etilmaganligi da’vo arizasini soddalashtirilgan ish yuritish tartibida ko‘rib chiqishga to‘sqinlik qilmaydi.

Belgilangan muddat o‘tganidan keyin sudga kelib tushgan da’vo arizasi yuzasidan yozma fikr, dalillar va boshqa hujjatlar, agar ularni belgilangan muddatda taqdim etishning imkoni bo‘lmaganligi taraf tomonidan asoslantirilgan va ular sud tomonidan hal qiluv qarori qabul qilinguniga qadar kelib tushgan bo‘lsa, qabul qilinadi.

Ishni soddalashtirilgan ish yuritish tartibida ko‘rib chiqish muddatini Iqtisodiy protsessual kodeksining 164-moddasida nazarda tutilgan tartibda uzaytirishga yol qo‘yilmaydi.

Sud soddalashtirilgan ish yuritish tartibidagi ishni sud muhokamasini o‘tkazmasdan, taraflarni chaqirtirmasdan va ularning tushuntirishlarini eshitmasdan ko‘rib chiqadi.

Sud taraflar tomonidan taqdim etilgan hujjatlarda bayon qilingan tushuntir ishlarni, etirozlarni va (yoki) vajlarni tekshiradi, dalillar bilan tanishadi, ashyoviy dalillarni ko‘zdan kechiradi va hal qiluv qarorini qabul qiladi.

Soddalashtirilgan ish yuritish tartibida ko‘rib chiqilgan ish bo‘yicha hal qiluv qarori ixtiyoriy tartibda ijro etiladi.

Soddalashtirilgan ish yuritish tartibida ko‘rib chiqilgan ish bo‘yicha hal qiluv qarori, agar apellyatsiya shikoyati (protesti) berilmagan bo‘lsa, qabul qilinganidan keyin o‘n kun o‘tgach qonuniy kuchga kiradi.

Apellyatsiya shikoyati (protesti) berilgan taqdirda hal qiluv qarori, agar u bekor qilinmagan bo‘lsa, apellyatsiya instantsiyasi sudining qarori qabul qilingan kundan etiboran qonuniy kuchga kiradi.

Iqtisodiy sudlarda ishlarni soddalashtirilgan tartibida ko‘rish amaliyotining joriy etilishi da’vo summasi kam bo‘lgan nizolar bo‘yicha ishlarni tezkorlik bilan ko‘rib chiqish va sud hujjatlarining tezda ijro qilinishini ta’miynlash imkonini beradi, bunday ishlarning ko‘rib chiqish protsessini tezlashtiradi.

 

 

Rustam QURBANBAEV, 

Beruniy tumanlararo iqtisodiy sudi raisi

OLIY SUD RAISI BMT BOLALAR JAMG’ARMASINING (UNICEF) O‘ZBEKISTONDAGI VAKOLATXONASI RAHBARI BILAN UCHRASHDI

Bugun Oliy sud raisi Baxtiyor Islamov BMT Bolalar jamg’armasining (UNICEF) O‘zbekistondagi vakolatxonasi rahbari Rexina Mariya Kastilio bilan uchrashdi.

 

 

Muloqot avvalida mehmonga so‘nggi yillarda mamlakatimizda Prezident Sh. Mirziyoev rahbarligida inson qadrini ulug’lagan holda uning huquq va erkinliklarini, xalq manfaatini ta’minlashga qaratilgan amalga oshirilayotgan keng qamrovli islohotlar hamda ular tufayli odil sudlov sohasida yuz bergan katta o‘zgarishlar haqida ma’lumotlar berildi.

 

 

 

O‘zbekistonda bolalar mehnatiga barham berilganligi, oiladagi zo‘ravonlik uchun jinoiy javobgarlik kiritilganligi hamda ayollar va bolalar himoyasi kuchaytirilganligi bu borada olib borilayotgan islohotlarning yaqqol namunasi ekanligi ta’kidlandi.

 

Shuningdek, so‘nggi yillar davomida Oliy sud tomonidan UNICEFning mamlakatimizdagi vakolatxonasi bilan hamkorlikda amalga oshirilgan ishlar, xususan bolalar huquqlarini ishonchli himoya qilinishiga doir bir qator dolzarb masalalar yuzasidan o‘tkazilgan tadbirlar va ularning ahamiyati haqida to‘xtalib o‘tildi.

 

 

UNICEFning O‘zbekistondagi vakolatxonasi bilan hamkorlikda 2020 yil 18 fevralda jinoyat ishlari bo‘yicha Shayxontohur tuman sudida ishlar ko‘rilayotgan vaqtda jabrlanuvchi yoki jinoyat guvohi bo‘lgan bolalarga do‘stona muhitli xona tashkil etilganligi alohida qayd qilindi.

 

O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2023 yil 21 dekabrdagi “Oilalarni mustahkamlash va xotin-qizlarning faolligini oshirish bo‘yicha qo‘shimcha chora-tadbirlar to‘g’risida”gi Qaroriga asosan 2024 yil 1 fevraldan boshlab tajriba tariqasida fuqarolik ishlari bo‘yicha Samarqand shahar, Namangan va Mirzo Ulug’bek tumanlararo sudlarining ikki nafardan sudyasini oilaviy nizolarni ko‘rish bo‘yicha ixtisoslashtirgan holda ushbu sudlarda “Oila sudyalari” tashkil etilgan.

 

Shuning barobarida mehmonga “Oila sudyalari” faoliyati va ular tomonidan ko‘rib chiqiladigan oilaviy-huquqiy munosabatlardan kelib chiquvchi ishlar ro‘yxati hamda tayinlangan sudyalarning bilim va malakasini oshirish borasida amalga oshirilayotgan ishlar haqida ma’lumotlar berildi.

 

 

Shu o‘rinda sudlarda oilaviy nizolarni ko‘rishga ixtisoslashgan sudyalar uchun treninglar o‘tkazish va sudyalarni mazkur yo‘nalish bo‘yicha malakasini oshirish yuzasidan UNICEFning hamkorlikka tayyor ekanligi bildirildi.

 

Uchrashuv davomida tomonlar hamkorlikda bolalar huquqlarini himoya qilish borasida 2024-2025 yillarda amalga oshirish mumkin bo‘lgan masalalar haqida fikr almashdi.

 

Bolalarning huquq va qonuniy manfaatlarini sudlarda ishonchli himoya qilish masalasi doimo Oliy sudning diqqat-e’tiborida ekanligi bildirilib, ushbu yo‘nalishda UNICEFning mamlakatimizdagi vakolatxonasi bilan har tomonlama va amaliy hamkorlikka tayyor ekanligi ta’kidlandi.

 

Uchrashuvda tomonlarni qiziqtirgan boshqa masalalar yuzasidan ham fikr almashildi.

 

Chet davlat sudi yoki hakamlik qarorini tan olish va ijroga qaratish, chet davlat sudining topshirig’ini ijro etish yuzasidan

O’zbekiston Respublikasining tegishli xalqaro shartnomalari hamda qonunchiligida nazarda tutilgan hollarda chet davlatlar sudlarining va arbitrajlarining iqtisodiyot sohasida yuzaga keladigan nizolar hamda boshqa ishlar bo’yicha qabul qilingan hal qiluv qarorlari O’zbekiston Respublikasi iqtisodiy sudlari tomonidan tan olinadi va ijroga qaratiladi. Chet davlat sudi deganda chet davlatning taraflar o’rtasidagi nizoni hal etuvchi vakolatli organi tushuniladi, chet el arbitraji deganda chet davlatning taraflar o’rtasidagi nizoni hal etish uchun doimiy yoki vaqtincha asosda faoliyat ko’rsatadigan nodavlat tashkiloti tushuniladi.

Chet davlat sudining va arbitrajining hal qiluv qarorini tan olish hamda ijroga qaratish masalalari iqtisodiy sud tomonidan nizo bo’yicha hal qiluv qarori o’z foydasiga chiqarilgan tarafning arizasi bo’yicha hal etiladi. Bunda mazkur ariza arizachi tomonidan Qoraqalpog’iston Respublikasi sudi, viloyatlar va Toshkent shahar sudlariga qarzdorning joylashgan eri yoki yashash joyi bo’yicha yoxud, agar qarzdorning joylashgan eri yoki yashash joyi noma’lum bo’lsa, qarzdor davlat ro’yxatidan o’tkazilgan joy bo’yicha yozma shaklda, imzolangan holda beriladi hamda unda ariza berilayotgan iqtisodiy sudning nomi, chet davlat sudining yoki arbitrajining nomi va joylashgan eri hamda uning tarkibi, ishda ishtirok etuvchi shaxslarning nomlari (familiyasi, ismi, otasining ismi), ularning joylashgan eri (pochta manzili) yoki yashash joyi, arizachi tan olish va ijroga qaratishni so’rayotgan chet davlat sudining yoki arbitrajining hal qiluv qarori to’g’risidagi ma’lumotlar, arizachining chet davlat sudining yoki arbitrajining hal qiluv qarorini tan olish va ijroga qaratish to’g’risidagi iltimosnomasi, ilova qilinayotgan hujjatlarning ro’yxati ko’rsatilgan bo’lishi kerak.

Chet davlat sudining yoki arbitrajining hal qiluv qarori, agar O’zbekiston Respublikasining xalqaro shartnomasida boshqacha qoida nazarda tutilmagan bo’lsa, u qonuniy kuchga kirgan paytdan e’tiboran uch yil muddat ichida, tan olish va ijroga qaratish uchun taqdim etilishi mumkin.

O’zbekiston Respublikasining iqtisodiy sudi chet davlat sudining yoki arbitrajining hal qiluv qarorini tan olish va ijroga qaratish to’g’risidagi arizani ish yuritishga qabul qilish haqidagi masalani hal etishda, u O’zbekiston Respublikasi Iqtisodiy protsessual kodeksining (keyingi matnda – IPK) 249-252-moddalarining talablari buzilgan holda taqdim etilganligini aniqlasa, ariza va unga ilova qilingan hujjatlarni o’z ajrimi bilan qaytaradi, mazkur ajrim ustidan shikoyat qilinishi (protest keltirilishi) mumkin. Arizani qaytarish uchun asos bo’lgan holatlar bartaraf etilganidan keyin manfaatdor shaxs umumiy tartibda ariza bilan O’zbekiston Respublikasining iqtisodiy sudiga yangidan murojaat etishga haqli.

Chet davlat sudining yoki arbitrajining hal qiluv qarorini tan olish va ijroga qaratish to’g’risidagi ariza, agar O’zbekiston Respublikasining tegishli xalqaro shartnomalarida boshqacha qoida nazarda tutilmagan bo’lsa, mazkur bobda belgilangan xususiyatlarni e’tiborga olgan holda IPKning qoidalari bo’yicha u iqtisodiy sudga kelib tushgan kundan e’tiboran olti oydan oshmagan muddatda sud majlisida ko’riladi.

O’zbekiston Respublikasining iqtisodiy sudi ishni ko’rishda chet davlat sudining yoki arbitrajining hal qiluv qarorini mazmunan qayta ko’rib chiqishga haqli emas.

O’zbekiston Respublikasining iqtisodiy sudi chet davlat sudining hal qiluv qarorini to’liq yoki qisman tan olishni va ijroga qaratishni quyidagi hollarda rad qiladi, agar:

1) hududida hal qiluv qarori qabul qilingan davlatning qonuni bo’yicha u qonuniy kuchga kirmagan bo’lsa, bundan hal qiluv qarori qonuniy kuchga kirmasdan ijro etilishi lozim bo’lgan hollar mustasno;

2) o’ziga qarshi hal qiluv qarori qabul qilingan taraf ishni ko’rish vaqti va joyi haqida o’z vaqtida va tegishli tarzda xabardor qilinmagan yoki boshqa sabablarga ko’ra o’z tushuntirishlarini sudga taqdim eta olmagan bo’lsa;

3) O’zbekiston Respublikasining xalqaro shartnomasiga yoki qonunchiligiga muvofiq ishni ko’rish O’zbekiston Respublikasi sudining mutlaq vakolatiga taalluqli bo’lsa;

4) ayni bir shaxslar o’rtasidagi, ayni bir predmet to’g’risidagi va ayni bir asoslar bo’yicha nizo yuzasidan qabul qilingan, O’zbekiston Respublikasi sudining qonuniy kuchga kirgan hal qiluv qarori mavjud bo’lsa;

5) ayni bir shaxslar o’rtasidagi, ayni bir predmet to’g’risidagi va ayni bir asoslar bo’yicha nizo yuzasidan chet davlat sudida ish yuritish qo’zg’atilgunga qadar qo’zg’atilgan ish O’zbekiston Respublikasining sudida ko’rilayotgan bo’lsa;

6) chet davlat sudining hal qiluv qarorini majburiy ijroga qaratish muddati o’tgan va ushbu muddat sud tomonidan tiklanmagan bo’lsa;

7) taraf tomonidan nizo vakolatsiz chet davlat sudi tomonidan hal etilganligini tasdiqlovchi dalil taqdim qilingan bo’lsa;

8) hal qiluv qarori chet davlatning vakolatli organi tomonidan bekor qilingan bo’lsa;

9) hal qiluv qarori chet davlat sudlarining hal qiluv qarorlarini tan olish va ijroga qaratish bilan bog’liq O’zbekiston Respublikasi xalqaro shartnomalarining ishtirokchisi bo’lmagan chet davlat sudi tomonidan chiqarilgan bo’lsa;

10) chet davlat sudi hal qiluv qarorining ijro etilishi O’zbekiston Respublikasining suverenitetiga, xavfsizligiga zarar etkazsa yoki qonunchiligining asosiy printsiplariga zid bo’lsa.

Chet davlat sudining hal qiluv qarorini tan olish va ijro etish O’zbekiston Respublikasining xalqaro shartnomalarida nazarda tutilgan boshqa asoslarga ko’ra ham rad etilishi mumkin.

 

Zulfiya Xasanova,

Nukus tumanlararo iqtisodiy sudi raisi

Avtomashina o’g’risiga jazo tayinlandi

Samandar (ismlar o’zgartilgan) o’sha kuni eski tanishlari bilan uchrashib, ular bilan birga ozgina “qittay-qittay”dan olib o’tirishadi. Tushda boshlangan ziyofat kechga yaqin tugaydi. Samandar ham yaxshigina mast bo’lib uyiga qaytadi. Uyga kelib biroz dam oladi. Kechki soat 19:00 lar chamasida uning telefoniga qo’ng’iroq bo’ldi, bu o’rtog’i Sharif ekan.

 

Sharif unga biror bir joyga borib o’tirishni taklif qiladi. Ikkala do’st uchrashib, Xo’jayli tumani “Bayterek” MFY hududdida joylashgan “Sauna”ga bordilar. U erda ham Samandar do’sti bilan aroq ichib, yaxshigina dam oldi. Shu orada Sharif yana bir tanishiga qo’ng’iroq qilib, o’ziga cho’milish uchun “shampun, sochiq” kabi bir-ikkita narsa olib kelib berishini so’raydi. Oradan o’n daqiqa o’tar-o’tmas Sharifning tanishi u aytgan narsalarni olib kelib beradi. Bu orada Samandarning ham kayfi oshib o’zini idrok qilolmay boshladi. Buni ko’rgan Sharif “Sen uyingga borib dam olgin” deb uni taksiga o’tqazib, kuzatib quyadi. Ammo Samandar taksidan tushib qolib, yana o’sha joyga qaytib keladi. Yon atrofga qaraydi, oldida turgan “Neksiya-2” avtomashinasiga ko’zi tushadi. Qarasa eshigi qiya ochiqdek, derazalari ham tushurilgan. Huddi o’zining mashinasidek Samandar avtomashina eshigini ochib, rulda qoldirilgan kalit bilan mashinani “zovat” qildirib uyi tomon yo’l oladi. Uyiga eri mashinada qaytib kelganini ko’rgan xotini xangu-mang, yana mast holda mashina haydab kelgan… Kalitni onasi qo’liga tutqazib o’zi uxlab qoldi.

 

Bu orada Sharif va uning tanishi tashqarida o’rtog’ining mashinasini topolmay halak. Aniq qulflab ketgandim deb, mashinasini yo’qotib qo’yganiga ishonmay izlayotgan Sharifning o’rtog’i darhol undan Samandar qaerda turishini so’radi. Sharif esa u unday bola emas deb uni tinchlantirish bilan ovora. Keyin “102” ga telefon qilib, avtomashina yo’qolganligi va u kimdan gumon qilayotganligi to’g’risida xabar berdi.

 

Tez orada avtomashina o’g’risi ham topildi.

 

Samandarning uyiga Ichki ishlar bo’limi xodimlari tezkor guruhi etib kelib, olib qochib ketilgan avtomobilni topishdi, “boqibeg’am” uxlayotgan Samandarni uyg’otib, xibsga olishdi. Tergov, sud…

 

Mazkur jinoyat ishi jinoyat ishlari bo’yicha Xo’jayli tuman sudi tomonidan ochiq sud majlisida ko’rib chiqilib, hukm o’qildi.

 

Sud hukmi bilan Samandar O’zbekiston Respublikasi Jinoyat kodeksining 267-moddasi 1-qismida nazarda tutilgan jinoyatni sodir qilganlikda aybdor deb topilib, unga shu modda bilan Jinoyat Kodeksining 57-moddasi qo’llanilib, 4 (to’rt) yil muddatga ozodlikni cheklash jazosi tayinlandi.

 

Spirtli ichimliklar ichish oqibatida yosh yigit o’z xulq-atvorini idrok etolmasdan, jinoyatga qo’l urdi. Xo’shi o’ziga kelganda esa chin ko’ngildan pushaymon bo’ldi, afsus nadomat chekdi. Ammo kech edi… So’nggi pushaymon o’zingga dushman!

 

 

Ibrayim Allaniyazov,
jinoyat ishlari bo’yicha Xo’jayli tuman sudi raisi

Sayyor qabul o’tkazildi

Fuqarolarning buzilgan huquq va erkinliklarini sud orqali ishonchli himoya qilish maqsadida, Qoraqalpog’iston Respublikasi sudi tomonidan olis qishloq va mahalalarda yashovchi fuqarolar bilan sayyor qabullar o’tkazish yuzasidan 2023 yilning 1-choragiga mo’ljallangan rejasiga muvofiq jinoyat ishlari bo’yicha Amudaryo tuman sudining raisi A.Safarov va Fuqarolik ishlari bo’yicha Amudaryo tuman sudining raisi Q.Atamuratovlarning ishtirokida sayyor qabul o’tkazildi.

 

 

Unda asosan, Amudaryo tumani “Xitoy” ovul fuqarolar yig’inida yashovchi fuqarolarning sud-huquq masalalariga oid murojaatlari tinglandi.

 

 

Qabulda murojaatlarning asosiy qismi uy-joy nizolari, sud qarorlarining ijrosi va sud tomonidan tayinlangan jazoni engilrog’iga almashtirish kabi masalalar bo’yicha bo’ldi.

 

 

Shuningdek, profilaktika maqsadida ishtirokchilarga qonunlarga kiritilgan o’zgartirishlar, xududda sodir etilayotgan jinoyatlar, asosan ayollar tomonidan sodir qilingan jinoyatlarning tahlili, korruptsiyaga qarshi murosasiz kurashish, odam savdosi jinoyatlarining salbiy oqibati va aliment bilan bog’liq masalalarda ham huquqiy tushuntirishlar berildi.

1600 AQSh dollari evaziga ishga kiritib berishni va’da qilgan firibgar ushlandi

 

Hayotda birovning haqiga xiyonat qilish, firib berish orqali mo’may daromad topishga intilish tufayli yuzi qaro bo’lgan, el oldida jinoyatchi sifatida boshi egilgan odamlar uchrab turadi. Biroq, ularning achchiq qismati negadir boshqalarga o’rnak bo’lmaydi, bu boshi berk ko’chani tark etishga undamaydi. Go’yoki o’zini hammadan aqlliday hisoblab, qilmishimni hech kimga sezdirmayman , yopiqlik qozon yopiqligicha qolaveradi, deb o’ylaydi. Lekin qing’ir ishning oxiri voy ekanligini hayot qayta-qayta tasdiqlamoqda.

 

Tumandagi davlat muassasalaridan birida ishlab yurgan, gulday ikki farzandning onasi Gulruh (ismlar o’zgartirildi) ham topganiga qanoat qilmay, oson pul topish yo’liga o’tganida bu haqda chuqurroq o’ylab ko’rmadi.

 

Hamkasb dugonasi Halimadan uning bir qarindoshi o’z mutaxassisligi bo’yicha ish izlayotganini, ishsiz qiynalayotganini eshitib, buni go’yo o’zi uchun oson pul topishga imkonday qabul qildi. Darrov tanishlari orqali uning ishini hal qilib berishini, buning uchun o’sha qiz tezroq 1600 dollar pulni topib berishi kerakligini aytdi. Dugonasini pora bersa, ishi oson bitishini aytib, qiziqtirdi. U rozilik bildirdi.

 

Gulruh o’sha kuni aytilgan joyda Halimaning qarindoshi pullarni olib kelsa, undan keyingi ishlarini o’zicha xomcho’t qilib turganida go’yo xayollari ro’yoga aylanganday bo’ldi: o’sha qizdan aytilgan summadagi dollarni va hujjatlarini olib sumkasiga solib, endi jo’namoqchi bo’layotgan vaqtida uni ma’muriy organlar xodimlari qo’lga olishdi.

 

Yaqinda sodir etgan ushbu holati uchun Gulruhning qarshisiga ochilgan jinoyat ishi jinoyat ishlari bo’yicha tuman sudida batafsil muhokama qilindi. Sud hay’ati ish bo’yicha to’plangan barcha hujjatlarni o’rganib, taraflarning ko’rsatmalarini eshitib, Gulruhning qilmishiga yarasha jazo tayinladi.

 

Asqar SAFAROV,

jinoyat ishlari bo’yicha Amudaryo  tuman sudi raisi

Fuqaro M. Xalekovning ijtimoiy tarmoqda e’lon qilingan murojaati yuzasidan

Aniqlanishicha, jinoyat ishlari bo’yicha Bo’zatov tuman sudining 2022 yil 16 fevraldagi hukmiga ko’ra K. Sadirbaeva Jinoyat kodeksining 168-moddasi 3-qismining «b» bandi bilan aybli, deb topilgan. Unga nisbatan ushbu Kodeksning 57-moddasi qo’llanilib, 5 yil muddatga ozodlikdan mahrum qilish jazosi tayinlangan.

 

Sud hukmi ustidan berilgan shikoyatlarga asosan Qoraqalpog’iston Respublikasi sudi Jinoyat ishlari bo’yicha sudlov hay’ati apellyatsiya instantsiyasining 2022 yil 1 avgustdagi ajrimi bilan mazkur hukm o’zgartirilib, K. Sadirbaevaning ayblovidan murojaatchi M. Xalekovdan 3.800.000 so’m miqdoridagi pulni aldab olganligi epizodi va moddiy zarar undirish bilan bog’liq qismi chiqarilgan.

 

Ma’lumki, Jinoyat-protsessual kodeksi 499-moddasining 1-qismi talabiga ko’ra, birinchi va apellyatsiya instantsiyasi sudining hukmi, ajrimi ustidan mahkum, uning himoyachisi va qonuniy vakili, jabrlanuvchi hamda uning vakili kassatsiya tartibida shikoyat berishi mumkin.

 

Ushbu Kodeksning 500-moddasiga asosan kassatsiya shikoyati, protesti bevosita kassatsiya instantsiyasi sudiga – O’zbekiston Respublikasi Oliy sudining Jinoyat ishlari bo’yicha sudlov hay’atiga beriladi.

 

Qayd etilganlarga asosan M. Xalekovga K.Sadirbaevaga oid jinoyat ishi yuzasidan qabul qilingan sud qarorlaridan norozi bo’lgan taqdirda Oliy sudning Jinoyat ishlari bo’yicha sudlov hay’atiga kassatsiya tartibida shikoyat qilishga haqli ekanligi tushuntiriladi.

 

 

Qoraqalpog’iston Respublikasi sudi matbuot xizmati

Skip to content