Ekonomikalıq sudlarda sud qárejetlerin óndiriw tiykarları hám tártibi

Ózbekstan Respublikasınıń «Mámleketlik bajı haqqında»ǵı Nızamına tiykar mámleketlik bajı yuridikalıq áhmiyetke iye háreketlerdi ámelge asırǵanlıq hám bunday háreketler ushın wákillikli mákemeler yaki lawazımlı shaxslar tárepinen hújjetler bergenlik ushın óndiriletuǵın májbúriy tólem esaplanadı.

Nızamǵa muwapıq ekonomikalıq sudlarda ekonomikalıq sudlarǵa beriletuǵın dawa arzalardan, kárxanalardı hám puqaralardı bankrot dep tabıw haqqındaǵı arzalardan, dawa predmetine qarata ǵárezsiz talaplar menen arız qılıwshı úshinshi shaxs sıpatında iske kirisiw haqqındaǵı arzalardan, ekonomika salasında yuridikalıq shaxslar hám jeke tártiptegi isbilermenlerdiń huqıqları júzege keliwi, ózgeriwi yaki biykar bolıwı ushın áhmiyetke iye bolǵan faktlerdi anıqlaw haqqındaǵı arzalardan, ekonomikalıq sudtıń hal qılıw qararları, is júritiwdi qısqartıw haqqındaǵı, dawanı kórmesten qaldırıw haqqındaǵı, sud járiymaların salıw haqqındaǵı uyǵarıwlar ústinen beriletuǵın apellyaciya hám kassaciyalıq shaǵımlardan, tóreshilik sudınıń hal qılıw qararları júzesinen tartısıw haqqındaǵı, tóreshilik sudınıń hal qılıw qararların májbúriy orınlaw ushın orınlaw xatın beriw haqqındaǵı arzalardan, tóreshilik sudınıń hal qılıw qararları júzesinen tartısıw haqqındaǵı, tóreshilik sudınıń hal qılıw qararların májbúriy orınlaw ushın orınlaw xatın beriw haqqındaǵı isler boyınsha ekonomikalıq sud uyǵarıwları ústinen beriletuǵın apellyaciya hám kassaciyalıq shaǵımlardan, sırt el mámleketi sudınıń (arbitrajınıń) hal qılıw qararın tán alıw hám orınlawǵa qaratıw haqqındaǵı arzalardan, sırt el mámleketi sudınıń (arbitrajınıń) hal qılıw qararın tán alıw hám orınlawǵa qaratıw haqqındaǵı isler boyınsha sud uyǵarıwları ústinen beriletuǵın apellyaciya hám kassaciyalıq shaǵımlardan, sonıń menen birge ekonomikalıq sudlar tárepinen hújjetlerdiń dublikatların hám kóshirme nusqaların bergenlik ushın mámleketlik bajı óndiriledi.

Ekonomikalıq sudlarda Ózbekstan Respublikasınıń Ekonomikalıq processual kodeksiniń 118-statyasında belgilengen tiykarlarǵa muwapıq sud qárejetleri isti kóriw nátiyjesi menen qabıl etiletuǵın sud hújjeti menen bólistiriledi.

Qaraqalpaqstan Respublikası

sudınıń sudyası          Spartak Niyazov

Jas náwshe keleshektegi miywalı daraq

Shańaraq-ol muqaddes dárgay. Keleshektiń tırnaǵı qalanıp, ullı baslamalardıń tiykarı salınatuǵın bekkem hám ullı qorǵan. Ol óz-ara mehir-múriwbet hám isenim, húrmetke qurıladı. Eger mine usınday eń aǵla adamgershilik pazıyletlerge qandayda da bir zıyan jetse, qorǵan jemiriledi, aqıbetinde bolsa shańaraqta ajırasıw júzege keledi. Solay eken, búgingidey hámme baǵdar jedel rawajlanıp atırǵan bir dáwirde usı muqaddes esaplanǵan bekkem qorǵandı saqlap qalıw hám onıń uzaq jıllar dawamlılıǵın támiyinlew áhmiyetli másele. Álbette, bunıń ushın ósip kiyatırǵan jas áwladtı mine usınday eń aǵla ullı pazıylet ham qádriyatlarımızǵa húrmet ruwhında tárbiyalaw zárúr.

         

Qaraqalpaqstan Respublikası sudınıń sudyaları S.Qayıpnazarova, Z.Babadjanova hám Qaraqalpaqstan Respublikası hákimshilik sudı sudyası J.Aymaǵanbetovalardıń Tashkent mámleketlik informaciyalıq texnologiyaları Nókis filialı student jasları menen ushırasıwı da mine usı mazmunda boldı. Onda sózge shıqqan sudyalar elimizde shańaraqtı qollap-quwatlaw, hayal-qızlarımız, sonıń ishinde jaslarǵa jaratılıp atırǵan keń múmkinshilikler haqqında sóz eter eken, jas shańaraqlarda júz berip atırǵan erte ajırasıwlardıń tiykarǵı sebeplerine toqtap ótti. Sonlıqtanda, arzımaǵan kelispewshilikler aqıbetinde jas náresteler jetim qalıp, áke aliment tólep atır. Bunday bolmawı ushın hár adam óz shańaraǵın ózi saqlap, perzent tárbiyasına itibarlı bolıwı kerekligin túsindirdi. Sud-huqıq tarawındaǵı nızamshılıq hám oǵan kirgizilip atırǵan ózgeris penen qosımshalardıń mazmunı boyınsha da taraw wákilleri túsinik berip ótti.

 

 

Asirese, búgingi kúnde mámleketimizde hayal-qızlardıń er adamlar menen bir qatarda teńdey miynet etip, jámiyetten ılayıqlı orın tabıwı ushın jaratılıp berilip atırǵan sharayatlar, gender teńligi máseleleri jóninde de studentlerge keń maǵlıwmatlar berildi.

 

 

Sebebi, búgingi ósip kiyatırǵan jaslar erteńgi aydın keleshegimizdiń tiykarı. Basqasha aytqanda, búgin biz ekken jas náwshe keleshektegi miywalı daraq. Onıń ósip-ónip, gúllewi ushın bolsa hár birimiz juwapkermiz!

«ÓZBEKSTAN RESPUBLIKASÍNÍⱧ KONSTITUCIYaLÍQ SUDÍ HAQQÍNDA»ǴÍ KONSTITUCIYaLÍQ NÍZAMNÍŃ MAZMUNÍ HÁM ÁHMIYETI

2021 jıl 27 aprelde qabıl etilgen «Ózbekstan Respublikasınıń Konstituciyalıq sudı haqqında»ǵı Konstituciyalıq Nızamnıń qabıl etiliwi mámleketimizde alıp barılıp atırǵan keń qamırawlı demokoratiyalıq reformalardı ámelge asırıw nátiyjesi nızamshılıqtı liberallastırıw ideyalarına muwapıq Konstituciyada bekkemlengen insan huqıq hám erkinliklerin ámelge asırıwda bir qatar principiallıq jańalıqlar kirgiziliwi menen baylanıslı.
Yaǵnıy Nızamnıń 28-statyasında Konstituciyalıq sudta isti kóriw tiykarları belgilenip, onda Konstituciyalıq sudqa múrájat etiw huqıqına iye bolǵan mámleketlik uyımlardıń hám lawazımlı shaxslardıń múrájatı, sonday-aq puqaralardıń hám yuridiukalıq shaxslardıń shaǵımları Konstituciyalıq sudta islerdi kóriw ushıın tiykar bolıwı belgilengen.

Konstituciyalıq sud májilisinde kóriletuǵın isler boyınsha berilgen múrájatler álbette Konstituciyalıq nızamnıń 4-statyasında belgilengen Konstituciyalıq sud wákilligi sheńberinde kirgizilgen máseleler boyınsha bolıwı shárt.
Usı Jańa nızamda Konstituciyalıq sudqa máseleler kirgiziw huqıqına iye bolǵan subektler sheńberi keńeyttirilip, subektler qatarına kirgizilgen Ózbekstan Respublikası Oliy Majilisiniń Insan huqıqları boyınsha wákili (ombudsman) orınbasarı – Bala huqıqları boyınsha wákil, Insan huqıqları boyınsha Ózbekstan Respublikası Milliy orayı, Ózbekstan Respublikası Prezidenti janındaǵı Isbilermenlik subektleriniń huqıqları hám nızamlı máplerin qorǵaw boyınsha wákil ham Nızamnıń 27-statyası, 2-bóliminde belgilengen puuqaralar hám yuridikalıq shaxslar tek ǵana belgili bir iste qollanǵan nızam menen olardıń Konstituciyalıq huqıqları buzılǵanlıǵı boyınsha shaǵım menen Konstituciyalıq sudqa múrájat etiw huqıqı berildi.

Berilip atırǵan múrájat jazba yamasa elektron formada jiberiliwi lazım. Elektron formada jiberilgen múrájat elektron hújjet ayylaanısı haqqındaǵı nızamshılıq talaplarına muwapıq bolıwı kerek. Kollegial uyımnıń Konstituciyalıq sudqa beerilgen múrájatına sol uyımnıń tiyisli qararı qosımsha qılınadı.

Konstituciyalıq sudqa jiberilgen múrájaatta Konstituciyaǵa muwapıqlılıǵı tekseriliwi lazım bolǵan normativ-huqıqıy hújjettiń atı, Konstituciya hám nızamnıń túsindirme beriliwi lazım bolǵan qaǵıydaları, múrájattı sudta kóriwdiń huqıqıy tiykarları, másele boyınsha múrájat qılıwshınıń kóz-qarası hám múrájattı Konstituciyanıń tiyisli normalarına sáykeslestirilgen haldaǵı huqıqıy tiykarlandırılıwı lazım.

Bunnan tısqarı múrájat qılıwshınıń familiyası, atı, ákesiniń atı, jaylasqan jeri, mánzili, eger isste wákil qatnasıp atırǵan bolsa onıń wákillikleri haqqındaǵı zárúr maǵlıwmatlar hám qosımsha etilip atırǵan hújjetler dizimi kórsetilgen bolıwı kerek.

Puqaralar hám yuridikalıq shaxslardıń shaǵımlarında is sudta kórilip shıǵılǵanlıǵı hám sudta qorǵanıwdıń barlıq formalarınan paydalanǵanlıǵı hám tiyisli hújjetler qosımsha qılınıwı, sonday-aq isti sheshiw ushın zárúr dep esaplanǵan basqa maǵlıwmatlar beriliwi kerek.

Konstituciyalıq sudqa kelip túsken múrájatler dizimnen ótkiziledi hám bunda sheshiliwi Konstituciyalıq sud wákilliklerine kirmeytuǵın máseleler boyınsha múrájatler Konstituciyalıq sud tárepinen «Fizikkalıq hám yuridikalıq shaxslardıń múrájatleri haqqında»ǵı Nızamda belgilengen tártipte, qoyılǵan máselelerdi sheshiw óz wákilligine kirgizilgen tiyisli mámleketlik uyımlarına, shólkemlerge yaki lawazımlı shaxslarǵa bes kúnlik múddetten keshiktirmey  jiberiledi.

Eger múrájat Konstituciyalıq sudqa tiyisli bolsa, múrájat alınǵan kúnnen baslap jeti kúnnen kesheiktirmey onı úyreniwge kirisiledi. Bunda Konstituciyalıq sudtıń baslıǵı kelip túsken múrájattı Nızamda qoyılǵan talaplarǵa muwapıqlılıǵı kóz-qarasınan dáslepki tárizde úyreniwdi hám múrájattı dáslepki tárizde úyreniw nátiyjeleri boyınsha juwmaq tayarlawdı Konstituciyalıq sudtıń bir yaki bir neshe sudyasına tapsırıwı múmkin.
Múrájattı kórip shıǵıw ushın qabıl etiw yaki qabıl eetpeslik haqqında Konstituciyalıq sud uyǵarıwı qabıl etilip, egerde isti suud májilisinde kóriw ushın qabıl etilgen jaǵdaydaa uyǵarıwda is boyınsha bayanatshı sudya, isti kóriw sánesi, sonday-aq isti kóriw ushın tayarlaw menen baylanıslı basqa máseleler kórsetiledi.

Qabıl etilgen uyǵarıw haqqında Konstituciyalıq sud islerin júrgiziw qatnasıwshıları úsh kúnldik múddette jazba formaada xabardar etiledi. Konstituciyalıq sud Ózbekstan Respuublikası Konstituciyası hám nızamları menen óz wákilligine kirgizilgen islerdi sud májilislerinde kóredi hám sheshedi.

Konstituciyalıq sud kollegial luyım esaplanadı hám ol islerdii sud májilisinde kóriwde barlıq sudyalar qatnaasıwı lazımlıǵı belgilengen. Biraq túrli jaǵdaylar bolıwı múmkinligi kóz-qarasınan Konstituciyalıq sudtıń keminde bes sudyası qatnasqan táǵdirde ol wákillikli bolıp, islerdi kóriwi múmkin.

Konstituciyalıq sudtıń sudyası kórip shıǵıw predmeti bolǵan hújjetti tayarlawda ilgeri xızmet statusı sebepli qatnasqan bolsa, iste qatnasıp atırǵan táreptiń yaki basqa shaxstıń aǵayini bolsa, istiń nátiyjesinen tikkeley mápdar bolsa yamasa onıń qalıslıǵına gúmán tuwdıratuǵın basqa halatlar bolsa shetlestiriliwi múmkin.
Konstituciyalıq Nızamnıń 39-statyası, 1-bóliminde kórsetilgen halatlar bolǵan jaǵdayda, Konstituciyalıq sudtıń sudyası isti esitiw baslanǵanǵa shekem ózin-ózi shetletiw haqqında arız etiw shárt. Isti sudta kóriw processinde Konstituciyalıq nızamǵa kirgizilgen processuallıq normalarǵa ámel qılınǵan halda sud májilisi alııp barılıp, barlıq processuallıq hareketler álbette sud májilisi bayanlaması júrgiziledi.

Sud isti kóriw juwmaǵına kóre másláhát xanaǵa kirip, ol jerde kópshilik dawısı menen qabıl etilgen qarardı oqıp esittiredi. Sonday-aq, Nızamǵa kóre Konstituciyalıq sud nızamshılıq baslaması huqıqına iye, nızamshılıq baslaması huqıqı onıń tárepinen nızamlar joybarların Ózbekstan Respublikası Oliy Majilisiniń Nızamashılıq palatasına kirgiziw arqalı ámelge asırıladı.

Konstituciyalıq sudtıń nızamshılıq baslamasına baylanıslı nızamǵa ayrıqsha bánt kirgizilip, onda Konstituciyalıq sud ózi kirgizgen nızam joybarın Nızamshılıq palatasında kórip shıǵıw waqtında qatnasıwı ushın óz wákilin tayınlawı belgilendi.

Bul Nızamnıń qabıl etiliwi Konstituciyalıq sud iskerligine baylanıslı jańa tariyxıy hújjet boldı dewimiz múmkin.

Qaraqalpaqstan Respublikası
sudı sudyası     Abdimurat Kerimbaev

Apellyaciyalıq arzaǵa onıń kóshirme nusqaları iste qatnasıwshı shaxslarǵa jiberilgenligin tastıyıqlawshı hújjetler qosımsha qılınbaǵan bolsa apellyaciyalıq arza sud tárepinen qaytarıladı

Dawager «SH” juwapkershiligi sheklengen jámiyeti juwapker Bank hám onıń Shomanay rayonı filialı, qosımsha juwapker “RI” fermer xojalıǵınıń qarsısına dawa arza berip, tárepler ortasında dúzilgen shártnamanı haqıyqıy emes dep tabıwdı hám 3 517 308 swm qarızın óndiriwdi soraǵan.

Birinshi instanciya sudınıń 2021 jıl 02 avgust kúngi hal qılıw qararı menen dawa arza qanaatlandırıwsız qaldırılǵan.

Hal qılıw qararına narazı bolıp dawager apellyaciya tártibinde arza bergen.
Apellyaciyalıq arzasına apellyaciyalıq arzanıń nusqası Bank, onıń Shomanay rayonı filialı hám “RI” fermer xojalıǵına jiberilgenligin tastıyıqlawshı hújjet qosımsha qılınbaǵan.

Ózbekstan Respublikası Ekonomikalıq processual kodeksiniń 265-statyasınıń birinshi bóliminiń 2-bándine muwapıq, apellyaciyalıq arzaǵa (protestke) iste qatnasıwshı basqa shaxslarǵa apellyaciyalıq arza hám oǵan qosımsha qılınǵan, olarda bolmaǵan hújjetlerdiń kóshirme nusqaları jiberilgenligin yaki tapsırılǵanlıǵın tastıyıqlawshı hújjet qosımsha qılınıwı lazım.

Usı kodekstiń 269-statyasınıń birinshi bóliminiń 2-bándine muwapıq, apellyaciyalıq arzaǵa (protestke) onıń kóshirme nusqaları iste qatnasıwshı shaxslarǵa jiberilgenligine tiyisli hújjetler qosımsha qılınbaǵan bolsa apellyaciyalıq arza qaytarıladı.

Kodekske tiykar jol qoyılǵan kemshilikler saplastırılǵanda shaǵım bergen shaxs apellyaciyalıq arza (protest) penen sudqa ulıwma tártipte jańadan múrájat etiwge haqılı.

Sonlıqtan sudtıń 2021 jıl 06 sentyabr kúngi uyǵarıwı menen apellyaciyalıq arza dawagerge qaytarılǵan.

Qaraqalpaqstan Respublikası
sudınıń ekonomikalıq isleri boyınsha
sudlaw quramınıń sudyası Gawxar Zaripova

 

Dawa arza mápi gózlengen dawagerge jiberilmegenligi dawa arzanı qaytarıw ushın tiykar bolmaydı

Ózbekstan sawda-sanaat palatası aymaqlıq basqarması “SS” AJ mápinde, juwapker “MTP” JShJnen 277.549.000 swm qarızdarlıǵın óndiriwdi sorap dawa arza menen ekonomikalıq sudına múrájat etken.
Rayonlar aralıq ekonomikalıq sudınıń uyǵarıwı menen dawa arza Ózbekstan Respublikası Ekonomikalıq processual kodeksiniń 155-statyasınıń birinshi bólimi 5-bándine tiykar yaǵnıy, dawa arza dawagerge jiberilgenligin tastıyıqlawshı hújjet usınılmaǵanlıǵı sebepli qaytarılǵan.
Ekonomikalıq processual kodeksiniń 150-statyası birinshi bólimine tiykar dawager dawa arza menen múrájat etkende juwapkerge hám úshinshi shaxslarǵa dawa arzasınıń hám oǵan qosımsha qılınǵan, usı shaxslarda bolmaǵan hújjetlerdiń kóshirme nusqaları jiberiliwi kerek.
Ekonomikalıq processual kodeksiniń 155-statyasınıń birinshi bólimi 5-bándinde, juwapkerge hám úshinshi shaxslarǵa dawa arzanıń hámde oǵan qosımsha qılınǵan hújjetlerdiń kóshirmeleri jiberilgenligin, ápiwayılastırılǵan is júritiw tártibinde kórip shıǵılatuǵın isler boyınsha bolsa, juwapkerge dawa arzasınıń hám oǵan qosımsha qılınǵan hújjetlerdiń kóshirmeleri tapsırılǵanlıǵın tastıyıqlawshı dáliyller usınılmaǵan bolsa, sudya dawa arzanı hám oǵan qosımsha qılınǵan hújjetlerdi dawagerge qaytaradı dep kórsetilgen.
Biraq, sudya dawa arza dawagerge jiberilgenligin tastıyıqlawshı hújjet usınılmaǵanlıǵına tiykarlanıp dawa arzanı nadurıs qaytarǵan.
Sebebi, dawa arzanı mápi gózlengen dawagerge jiberiliwi kerekligi haqqındaǵı norma Ekonomikalıq processual Kodekste de názerde tutılmaǵan.

Qaraqalpaqstan Respublikası
sudınıń sudyası    Utkirjon Sabirov

HAYАL-QÍZLAR TURMÍS DÁREJESIN JAQSÍLAW MÁMLEKETIMIZ SIYАSATÍNÍŃ TIYKARǴÍ JÓNELISLERINIŃ BIRI

Xalqımız, hayal-qızlar turmıs dárejesi hám sıpatın asırıw máselesi mámleketimiz siyasatınıń tiykarǵı jónelisleriniń birine aylanbaqta.

Prezidentimiz Sh.M.Mirziyoev mámleketlik xızmetker kárxana- shólkem baslıqları xızmet xanasında otırmastan, ápiwayı puqaralar menen ashıq sáwbetlesiwler ótkerip olardıń qıynap kiyatırǵan másele hám mashqalaların úyrenip olardıń sheshimin tabıw ilajların kóriw, puqaralardıń bugingi turmısınan razı bolıp jasawdı támiyinlew kerek ekenligin atap ótken edi.

Usı tiykarda, Nókis rayonlar aralıq hákimshilik sudınıń sudyası J.Aymaganbetova tárepinen joqarıda atap ótilgen máseleler boyınsha Ellikqala rayonı aymaǵında jasawshı “Hayallar dápteri”ne kirgizilgen huqıqıy járdemge mútáj hayal-qızlar menen ashıq sáwbetlesiwler ótkerildi. Olardı qıynap kiyatırǵan másele hám mashqalaları úyrenilip, tiyisliligi boyınsha huqıqıy túsinikler berildi.

Kóshpeli sud májlisi

Qanlıkól rayonı Mámleketlik xizmetler orayı imaratıda kóshpeli sud májlisi bolıp ótti.

Kóshpeli sud májlisinde jınayat isleri boyınsha Xojeli rayonı sudınıń baslıǵı I.Allaniyazov tárepinen sanitariya qaǵıydaları, suw hám suwdan paydalanıw hámde avtomobil transportında jolawshılardı licenziyasız tasıw tarawındaǵı huqıqbuzardıqlar boyınsha huqıqbuzıwshı qatarında iske tartılǵan 25 puqaranıń qarsısına toplanǵan hákimshilik isi kórip shıǵıldı hámde huqıqbuzıwshılarǵa Ózbekstan Respublikası HJhKniń tiyisli statyaları menen jaza sharası tayınlandı.

Sonday-aq, usı aymaq turǵınları qatnasında jınayatshılıq hám huqıqbuzarlıqtıń aldın alıw baǵdarında islenip atırǵan jumıslar haqqında, ózin-ózin basqarıw organları menen birgelikte orınlarda jınayatshılıq hám xwqıqbuzarlıqtıń aldın alıwǵa qaratılǵan jámiet qáwipsizligi hám jámiyet tártibine qarsı jınayatlar hám adam sawdası jınayatına qarsı gúresiw hám onıń aqıbetleri, kelip shıǵıw sebepleri haqqında hám onıń aldın alıw boyınsha keńnen túsinik berip ótti.

Eki jıl múddetke azatlıqtı sheklew jazası tayınlandı

Jınayat isleri boyınsha Ellikqala rayon sudı baslıǵı O.Maulenov tárepinen 2021 jıl 13 sentyabr kúni Ellikkala rayonı “Navoiy” mákan puqaralar jıyınında kóshpeli sud májilisi ótkerildi. Kóshpeli sud májilisinde Ózbekstan Respublikası Jınayat kodeksiniń 210-statyası yaǵnıy para alıu jınayatı menen ayıplanǵan D.Dnıń qarsısına qozǵatılǵan jınayat isi kórip shıǵıldı. Is halatına kóre sudlanıwshı D.D. rayonlıq mádeniyat úyi baslıǵı lawazımında islep júrip óz xızmet wazıypasınan qastan paydalanıp, usı mekemede islewshi O.K. nı 0,5 stavka aylıq is haqısın 1 stavkaǵa ózgertip beriw esesine 1.mln.300.mıń. sum para pulların tanısı B.A. arqalı alǵan waqtında ayǵaqlı zatlar menen qolǵa alınǵan.

Kóshpeli sud májilisinde D.Dnıń aldın sudlanbaǵanlıǵı, islegen qılmısınan shın kewilden pushayman bolǵanlıǵı esapqa alınıp, oǵan úsh jıl múddetke belgili huqıqlardan ayırıw menen birge, eki jıl múddetke azatlıqtı sheklew jazası tayınlandı.

 

Jınayat isleri boyınsha

Ellikqala rayonı sudı baslıǵı           Orazbay Mawlenov

Ijara shártnamasınan kelip shıǵatuǵın dawlardı sheshiwde puqaralıq nızam hújjetlerin qollaw

Múlk ijarası boyınsha táreplerdiń óz-ara huqıqıy qatnasıqları Ózbekistan Respublikasınıń «Ijara haqqında»ǵı Ózbekistan Respublikasınıń Nızamı, Ózbekistan Respublikası Puqaralıq kodeksiniń (keyingi orınlarda- Puqaralıq kodeksi dep júriteledi) 34-babı, Ózbekistan Respublikası Ministrler Kabinetiniń 2009 jıl 8 apreldegi «Mámleket múlkin ijaraǵa beriw tártibin jetilistiriw is-ilajları haqqında»ǵı 102-sanlı qararı menen tastıyıqlanǵan «Mámleket múlkin ijaraǵa beriw tártibi haqqında»ǵı Reje hámde basqa nızam hám nızam astı hújjetleri menen tártipke salınadı.

Múlk ijarası shártnaması boyınsha ijaraǵa beriwshi ijaraǵa alıwshıǵa haq esesine mal-múlkti waqtınsha iyelik etiw hám paydalanıw yaki paydalanıw ushın tapsırıw minnetlemesin aladı.
Múlk ijara shártnaması bir jıldan artıq múddetke dúziletuǵın bolsa, táreplerdiń biri yuridik shaxs bolǵan jaǵdaylarda bolsa, múddetine qaramastan jazba túrde dúziliwi shárt.

Kóshpes múlk penen baylanıslı ijarası shártnaması mámleketlik dizimnen ótkeriliwi lazım. Kóshpes múlk ijara shártnamaların mámleketlik dizimnen ótkeriw tártibine ámel qılmaslıq Puqaralıq kodeksiniń 112-statyasına tiykar, shártnamanıń haqıyqıy emesligine alıp keledi hám Puqaralıq kodeksiniń 114-statyasında názerde tutılǵan pitimlerdiń haqıyqıy emesligi aqıbetleri qollanıladı.

Eger táreplerdiń biri shártnamanı mámleketlik dizimnen ótkeriwden bas tartsa, ekinshi tárep ijara shártnamasın dizimnen ótkeriwge májbúrlew haqqındaǵı talap penen sudqa dawa arza murajat qılıwǵa haqılı.
Shártnama qanday formada dúzilgen bolsa, onı ózgertiw tuwrısındaǵı kelisim de, eger nızam hújjetlerinen basqasha tártip kelip shıqpasa, sonday formada dúziledi. Bunnan kelip shıǵıp, mámleketlik dizimnen ótkeriliwi lazım bolǵan kóshpes múlk ijarası shártnamasın ózgertiw haqqındaǵı táreplerdiń kelisiwi de shártnamanıń ajıralmas bólegi esaplanıp, dizimnen ótkeriliwi lazım.

Puqaralıq kodeksiniń 538-statyasınıń mazmunınan kelip shıǵıp, múlktiń iyesi yamasa nızam menen yaki múlkdar tárepinen múlkti ijaraǵa beriw wákilligi berilgen basqa shaxslar ijaraǵa beriwshiler bolıwı múmkin. Ijaraǵa beriwshiniń múlk iyesi ekenligi máselesin anıqlawda sudlar múlkke bolǵan huqıqın belgilewshi (iyelik huqıqı mámleketlik dizimnen ótkerilgenligi haqqındaǵı guwalıq, aldı-sattı shártnaması, kadastr hújjetleri, transport quralınıń texnik pasportı hám basqalar) hám ijaraǵa beriwshi haqıyqatında da múlk iyesi ekenligin tastıyıqlawshı hújjetlerin talap qıladı.

Múlk ijara shártnaması boyınsha ijara múddetin belgilew huqıqı táreplerdiń ózlerine berilgen hám bunday múddet ijara shártnamasında kórsetiledi. Eger múlk shártnamasınıń múddeti belgilenbegen bolsa, shártnama belgisiz múddetke dúzilgen esaplanadı. Bunda táreplerdiń hár biri basqa tárepti bir ay aldın, kóshpes múlk ijarasında bolsa- úsh ay aldın jazba túrde eskertip, qálegen payıtta shártnamadan waz keshiwi múmkin.
Eger, nızam menen ayırım túrdegi múlk ijarası shártnamaları ushın eń kóp (sońǵı) múddet belgilengen bolıp, shártnama belgilengen usı sońǵı múddetten artıq múddetke dúzilgen bolsa, bunday shártnama belgilengen sońǵı múddetke teń múddetke dúzilgen esaplanadı.

Eger nızam menen ayırım túrdegi múlk ijarası shártnamaları ushın eń kem (sheklengen) múddeti belgilengen bolıp, shártnama usı eń kem múddetinen de kem múddetke dúzilgen bolsa, bunday shártnama Puqaralıq kodeksiniń 116-statyasına muwapıq óz-ózinen haqıyqıy emes esaplanadı.
Eger shártnamada basqasha tártip názerde tutılmaǵan bolsa, mal-múlk barlıq tiyisli zatları hám oǵan baylanıslı hújjetleri menen birge ijaraǵa tapsırıladı (texnik pasport, sıpat sertifikatı h.t.b). Eger bunday tiyisli zatlar hám hújjetler tapsırılmaǵan bolsa hám ijaraǵa alıwshı olarsız mal-múlkten onıń wazıypası boyınsha paydalana almasa ijaraǵa alıwshı ijara shártnamasın biykar etiwdi talap etiwge haqılı.
Sonday-aq, ijaraǵa alıwshı mal-múlkten shártnama shártlerine muwapıq, eger bunday shártler shártnamada belgilenbegen bolsa-mal-múlktiń wazıypasına muwapıq paydalanıwı lazım.

Eger ijaraǵa beriwshiniń jazba eskertiwine qaramastan, ijaraǵa alıwshı mal-múlkten shártnama shártlerine yaki mal-múlktiń wazıypasına muwapıq bolmaǵan halda paydalansa, ijaraǵa beriwshi shártnamanı múddetinen aldın biykar etiwdi hám ziyannıń qaplanıwın talap etiwge haqılı.

 

Qaraqalpaqstan Respublikası
sudı sudyası Gawhar Zaripova

Minnetlemeler minnetleme shártlerine hám nızam hújjetleri talaplarına muwapıq lazım dárejede orınlanbasa nızamda belgilengen tártipte juwapkershilikke tartıwǵa sebep boladı

Dawager Ózbekstan Respublikası mámleketlik aktivlerin basqarıw Agentliginiń Qaraqalpaqstan Respublikası basqarması juwapker “K N” juwapkershiligi sheklengen jámiyetiniń qarsısına dawa arza menen múrájat etip, juwapkerden 6 016 000 swm penya óndiriwdi soraǵan.

Birinshi instanciya sudınıń 2021-jıl 1-iyul kúngi hal qılıw qararı menen dawa arza qısman qanaatlandırılıp, juwapkerden dawagerdiń paydasına 1 203 200 swm penya óndirilgen, dawanıń qalǵan bólegi qanaatlandırıwsız qaldırılǵan.

Hal qılıw qararına narazı bolıp juwapker apellyaciya tártibinde arza bergen.
Iste anıqlanǵan jaǵdaylarǵa qaraǵanda, tárepler ortasında 2019-jıl 5-noyabr kúni Xojeli rayonı Sarıshungil APJ aymaǵında jaylasqan “Suw bólistiriw qurılmasına investiciya kirgiziw shárti menen satıp alıw tuwrısında aldı-sattı shártnaması dúzilgen. Shártnamaǵa tiykar juwapker bir jıl múddet ishinde 150 000 000 swmlıq investiciya kirgiziw hám palız ónimlerin jetistiriwge qániygelestirilgen teplica jumısın shólkemlestiriw minnetlemesin alǵan.

Shártnamanıń 2-qosımshasına tiykar juwapker 2019 jıldıń 4 shereginde 10 000 000 swm, 2020 jıldıń 1 hám 2 shereginde 45 000 000 swmnan, 2020 jıldıń 3 shereginde 50 000 000 swm investiciya kirgiziwi lazım bolǵan bolsa da, 10 000 000 swmlıq minnetlemesi 397 kúnge, 90 000 000 swmlıq minnetlemesi 123 kúnge keshiktirip orınlanǵan.

Shártnamanıń 5.6-bántine tiykar investiciya minnetlemeleri orınlanbaǵan jaǵdayda juwapker keshiktirilgen hár bir kún ushın orınlanbaǵan investiciya minnetlemesiniń 0,04 payızı muǵdarında, biraq keshiktirilgen investiciya minnetlemeleri muǵdarınıń 50 payızınan aspaǵan halda penya tólew minnetlemesin alǵan.
Sonlıqtan dawager tárepinen 6 016 000 swm penya esaplanǵan. Birinshi instanciya sudı juwapkerdiń múlkiy awhalın itibarǵa alıp, talap etilgen penyanı 1 203 200 swmǵa kemeytirgen.

Ózbekstan Respublikası Puqaralıq kodeksiniń 333-statyasına muwapıq, qarızdar ayıbı bolǵan jaǵdayda minnetlemeni orınlamaǵan yaki lazım dárejede orınlamaǵanı ushın eger Nızam hújjetlerinde yaki shártnamada basqasha tártip belgilenbegen bolsa, juwap beredi.

Juwapker apellyaciyalıq arzasında mámleketimizde koronovirus infekciyası (COVID-19) tarqalıwınıń aldın-alıwǵa qaratılǵan ilajlar engizilgenligi sebepli tiyisli minnetlemelerin orınlawdı keshiktirgenligin sebep etip kórsetken. Biraq, istegi anıqlanǵan jaǵdaylarǵa qaraǵanda juwapker 10 000 000 swmlıq minnetlemesin 2019 jıldıń 31 dekabr kúnine, 45 000 000 swmlıq minnetlemesin 2020 jıldıń birinshi shereginde orınlawı lazım bolsa da, bul minnetlemelerdi tek ǵana 2021 jıl yanvar ayında orınlaǵan.

Apellyaciya instanciya sudı juwapker shártnama minnetlemelerin orınlawdı mámleketimizde koronovirus infekciyası (COVID-19) tarqalıwınıń aldın-alıwǵa qaratılǵan ilajlar engizilmesten aldın keshiktirgenligi sebepli onı juwapkershilikten azat etiwge tiykar joq dep esaplap, birinshi instanciya sudınıń hal qılıw qararın ózgerissiz qaldırıw haqqında sheshim qabıllaǵan.

 

Qaraqalpaqstan Respublikası sudı
ekonomikalıq isleri boyınsha
sudlaw quramı sudyası Gawhar Zaripova

Skip to content