SANLÍ DÁLIYLLER MENEN ISLESIW SISTEMASÍ JETILISTIRILEDI

Sońǵı jıllarda mámleketimizde insannıń óz nızamlı máplerin qorǵaw ushın teń imkaniyatlar jaratıw, istiń haqıyqıy jaǵdayların hár tárepleme, tolıq hám qalıs anıqlawǵa baylanıslı nızam talaplarına sózsiz ámel etiw, táreplerdiń tartısıw hám teń huqıqlılıǵı principlerin turmısqa engiziw arqalı insan huqıq hám erkinliklerin nátiyjeli qorǵaw boyınsha keń kólemli jumıslar ámelge asırılmaqta.

 

Sonıń menen birge, jámiyet turmısınıń túrli tarawlarında jedel sanlastırıw, adamlardıń málimleme-kommunikaciya texnologiyalarınan paydalanǵan halda elede kóbirek birge islesiwi hám usınıń aqıbetinde jınayatlar isleniwi, sanlı ortalıqta puqaralar hám shólkemlerdiń huqıqları, nızamlı mápleriniń buzılıw jaǵdaylarınıń keń tarqalıwı sanlı dáliyllerdiń institucionallastırılıwın hám olar menen baylanıslı islerdi ámelge asırıwdıń huqıqıy tiykarınların bekkemlewdi talap etpekte.

 

Prezidentimiz tárepinen 2024-jıldıń 21-noyabr sánesinde imzalanǵan ÓRN-1003-sanlı Nızamı menen Ózbekstan Respublikasınıń ayırım nızam hújjetlerine sanlı dáliyller menen islesiw sistemasın jetilistiristiriwge qaratılǵan ózgeris hám qosımshalar kirgizildi.

 

Usı ózgerislerge kóre, elektron maǵlıwmatlar elektron qurılmalardan hám málimleme sistemalarınan, sonday-aq málimleme texnologiyalarınan paydalanǵan halda jaratılatuǵın, islew beriletuǵın hám saqlanatuǵın maǵlıwmatlardan ibarat.

 

Is ushın áhmiyetke iye bolǵan jaǵdaylar haqqındaǵı maǵlıwmatlar bar bolǵan elektron maǵlıwmatlar, atap aytqanda, elektron kórinisindegi fayllar, audio-videojazıwlar, Internet jáhán málimleme tarmaǵında saqlanǵan maǵlıwmatlar sanlı dáliyller bolıp esaplanadı.

 

Kirgizilgen ózgerislerdi aldın bunday dáliyller bolmaǵan dep túsinbew kerek. Ilgeri de bunday dáliyller bolǵan, tekǵana múlkiy hám jazba dáliyl sıpatında bahalanǵan. Endi sanlı dáliyllerdi dáliyllerdiń ayrıqsha túri sıpatında kirgiziliwi hám olar ushın ayrıqsha qaǵıydalardıń belgileniwi ádil sudlawdı ámelge asırıwda áhmiyetli rol oynaydı.

 

Dáwletbay RAZOV,
Qarakalpaqstan Respublikası sudınıń sudyası

ÓZBEKSTAN RESPUBLIKASÍ KONSTITUCIYASÍNÍŃ QABÍL ETILGENLIGINE 32 JÍL TOLDÍ

Nókis kánshilik institutı májlisler zalında Ózbekstan Respublikası Konstituciyasınıń qabıl etilgenligine 32 jıl tolıwı múnásibeti menen ushırasıw keshesi bolıp ótti.

 

Ushırasıwdı Nókis kánshilik institutı direktorı A.Kaipbergenov kiris sóz benen ashıp berdi. Soń Ózbekstan hám Qaraqalpaqstan Respublikasınıń mámleketlik gimnleri jańladı.

Oǵan Qaraqalpaqstan Respublikası Joqarǵı Keńesiniń komitet baslıǵı I.Sdikov, Qaraqalpaqstan Respublikası Ishki isler ministriniń orınbasarı B. Izbasarov, Qaraqalpaqstan Respublikası Sudınıń sudyası U. Sabirov, sonday-aq, instituttıń professor-oqıtıwshıları, tyutorlar hám student-jaslar qatnastı.

 

 

Ilajda qániygeler sózge shıǵıp, konstituciya óziniń tereń oylanǵan principleri hám qaǵıydaları menen ajıralıp, elimizdiń táǵdirin, hár bir insannıń huqıq hám erkinliklerin belgilewde áhmiyetli hújjet ekenligi haqqında toqtalıp ótti. Sonday-aq, jańa redakciyadaǵı Konstituciya mámleketimiz rawajlanıwı, jámiyettiń rawajlanıwı, insan huqıq hám erkinliklerin qorǵaw, nızamlılıq hám sud hákimiyatınıń shın mánisindegi ǵárezsizligin támiyinlewde áhmiyetli orın tutatuǵınlıǵın atap ótti.

 

Itibarlı tárepi sonda, Bas Nızamımızdıń 15-statyasına kirgizilgen ózgerislerge muwapıq, elimizde Konstituciya hám nızamlardıń ústinligi sózsiz tán alınadı. Tiykarǵı nızam mámlekettiń pútkil aymaǵında joqarı yuridikalıq kúshke iye, tikkeley ámel etedi hám birden-bir huqıqıy túp-tiykarın quraydı.

Durıs, kalendar betinde bayramlar kóp, biraq olardıń arasında biziń huqıq hám erkinliklerimizdiń bekkem huqıqıy qorǵanı bolǵan Konstituciya qabıl etilgen sáne ózgeshe júregimizge jaqın bolıp qala beredi.

BAS NÍZAMÍMÍZ – PÁRAWAN TURMÍSÍMÍZ TIYKARÍ

Ájiniyaz atındaǵı Nókis mámleketlik pedagogikalıq institutında 8-dekabr – Ózbekstan Respublikası Konstituciyası qabıl etilgenligine 32 jıl tolıwı múnásibeti menen saltanatlı ilaj bolıp ótti.

Ózbekstan hám Qaraqalpaqstan Respublikalarınıń mámleketlik gimnleri menen baslanǵan ilajdı institut rektorı wazıypasın waqıtsha atqarıwshısı Q.Qodirov basqarıp bardı.

Saltanatlı ilajǵa Qaraqalpaqstan Respublikası Joqarǵı Keńesiniń Nızamlılıq, sud-huqıq hám korrupciyaǵa qarsı gúresiw máseleleri komitetiniń baslıǵı A.Atajanov, Qaraqalpaqstan Respublikası Hákimshilik sudınıń baslıǵı Á.Nurlipesov, Qaraqalpaqstan Respublikası prokuraturasınıń bólim baslıǵı D.Elmuratov, professor-oqıtıwshılar hám studentler qatnastı.

 

 

Ilajda atap ótilgenindey, tiykarǵı nızamımız óziniń tereń oylanǵan principleri hám qaǵıydaları menen ajıralıp, elimizdiń táǵdirin, hár bir insannıń huqıqları menen erkinliklerin belgilewde áhmiyetli hújjet bolıp esaplanadı.

1992-jılı 8-dekabr kúni ǵárezsiz Ózbekstannıń Konstituciyası qabıl etildi. Konstituciyanı islep shıǵıwda nızamshılıqtaǵı aldınǵı sırt el tájiriybeleri menen birgelikte xalqımızdıń kóp ásirlik mentaliteti, jasaw sharayatı, ata-babalardan miyras bolıp kiyatırǵan úrp-ádetleri de basshılıqqa alındı.

Konstituciyada tiykarǵı itibar insan hám onıń huqıqları jáne erkinlikleri, yaǵnıy Ózbekstan Respublikasınıń hár bir puqarasına jeke huqıq hám erkinlikler, siyasiy hám sociallıq-ekonomikalıq huqıqlardıń kepillikleri támiyinlendi.

Elimizde nızam ústinligin támiyinlew arqalı puqaralıq jámiyetin qurıw, bunıń ushın xalqımızdıń huqıqıy mádeniyatın arttırıw, xalqımızdıń búgingi ómirden razı bolıp jasawı ushın olarǵa múnásip turmıs sharayatların jaratıp beriw baǵdarında sońǵı jıllardaǵı alıp barılıp atırǵan jumıslar ayrıqsha atap ótildi.

Tiykarǵı nızamımızda keleshek áwladlardıń bilim alıwı, kásip mamanı bolıwı, ozıq-oylı, tereń pikirleytuǵın, jetik insan bolıp jetilisiwi ushın zárúr bolǵan principler hám qaǵıydalar belgilep berilgen. Sońǵı jılları joqarı bilimlendiriw sistemasına qaratılıp atırǵan itibar hám ǵamqorlıqlar usı maqsetlerge erisiw ushın xızmet etedi. Qaraqalpaqstanda joqarı oqıw orınlarınıń sanı sońǵı bes jıldıń ishinde on ekige jetkenligi, olardıń materiallıq-texnikalıq bazasınıń jetilistiriwi, qabıllaw kvotaları sanınıń kóbeytiliwi, ásirese, bıyılǵı jılı Qaraqalpaqstan jasların hár tárepleme qollap-quwatlaw maqsetinde qosımsha grant orınlarınıń berilgenligi Konstituciyada belgilengen normalardıń ámeldegi kórinisleri bolıp tabıladı.

Usınday imkaniyatlar nátiyjesinde elimiz jasları ilim, bilimlendiriw, mádeniyat, sport hám turmıstıń basqa da salalarında úlken tabıslardı qolǵa kirgizip kelmekte.

Ilaj dawamında instituttıń milliy ideya, ruwxıylıq tiykarları hám huqıq tálimi kafedrasınıń úlken oqıtıwshısı B.Arzieva, magistrant M.Kamalov Ózbekstan Respublikası Konstituciyasınıń qabıl etiliw tariyxı, kirgizilgen ózgerisler, sonıń ishinde, 2023-jıl 30-aprel kúngi ulıwma xalıqlıq referendum tiykarında Bas Nızamımızdıń jańa redakciyada qabıl etilgenligi, ondaǵı belgilengen normalardıń búgingi kúndegi turmısımızdaǵı áhmiyeti haqqında bayanatlar jasadı.

KONSTITUCIYADAǴÍ TIYKARǴÍ PRINCIPLER – JETISKENLIKLERIMIZ TIYKARÍ

8-dekabr – Ózbekstan Respublikası Konstituciyası qabıl etilgen kún Berdaq atındaǵı Qaraqalpaq mámleketlik universitetinde Ózbekstan Respublikası Konstituciyası  qabıl etilgenliginiń 32 jıllıǵı múnásibeti menen ilaj bolıp ótti. Onda Qaraqalpaqstan Respublikası Joqarǵı Keńesi Baslıǵınıń orınbasarı R.Saparbaev, Qaraqalpaqstan Respublikası sudı baslıǵı K.Tarixov, Qaraqalpaqstan Respublikası prokurorınıń orınbasarı E.Qayıpbergenov, professor-oqıtıwshılar,  student-jaslar qatnastı. Ilaj Ózbekstan hám Qaraqalpaqstan Respublikalarınıń mámleketlik gimnleri menen baslandı.

Ilajdı universitet rektorı, akademik A.Reymov alıp bardı. Qaraqalpaqstan Respublikası Joqarǵı Keńesi baslıǵınıń orınbasarı R.Saparbaev shıǵıp sóylep, universitet jámáátin Ózbekstan Respublikası Konstituciyasınıń  qabıl etilgenliginiń 32 jıllıǵı menen qızǵın qutlıqlap, elimizdiń dúnya siyasiy maydanında ǵárezsiz mámleket sıpatında óz ornına iye bolıwı, rawajlanıw jolın belgilep, jıldan-jılǵa abırayınıń artıp barıwı, sonday-aq, xalıqtıń abadanlıǵın támiyinlewde – Konstituciyanıń ornı hám áhmiyeti joqarı ekenligin atap ótti.

Ilajda Qaraqalpaqstan Respublikası sudı baslıǵı K.Tarixov, Qaraqalpaqstan Respublikası prokurorınıń orınbasarı E.Qayıpbergenov hám basqalar shıǵıp sóylep, Konstituciya mámlekettiń tiykarǵı nızamı bolıp, hár bir mámlekettiń keleshegi usı hújjette óz sáwleleniwin tapqanlıǵın atap ótip, búgin elimizde júz berip atırǵan jańalanıwlar, demokratiyalıq huqıqıy mámleket qurıw, puqaralıq jámiyetin qáliplestiriw jolında erisip atırǵan jetiskenliklerimizdiń barlıǵı Konstituciyada kórsetilgen tiykarǵı principlerdiń turmısqa tolıq engiziliwi menen baylanıslı ekenligin óz bayanatlarında keltirip ótti.

Atap ótilgenindey, Konstituciyanıń mámleketimiz ǵárezsizligin bekkemlewdegi ornı, jámiyet rawajlanıwındaǵı áhmiyeti joqarı. Onda belgilengen tiykarǵı principler, hár bir puqaranıń huqıqları menen erkinliklerin támiyinlewdegi roli ayrıqsha. Bayramǵa baǵıshlanǵan ilajlar orınlarda dawam etpekte.

ÚSH SHAXS MÚDDETINEN ALDIN SHÁRTLI TÚRDE JAZADAN AZAT ETILDI

 

Jınayat isleri boyınsha Shomanay rayonı sudı tárepinen rayondaǵı «Mádeniyat» mákan puqaralar jıyını imáratında kóshpeli ashıq sud ótkerildi.

Onda Probaciya toparı esabında miynetke dúzetiw isi jazasın hám azatlıqtan sheklew jazasın ótep atırǵan 3 shaxs jaza ótew dáwirinde islegen qılmısınan shın kewilden pushayman bolıp dúzeliw jolına ótkeni sebepli Ózbekstan Respublikası Jınayat kodeksiniń 73-statyasına tiykarlanıp, jazadan múddetinen aldın shártli túrde azat etildi. Yaǵnıy olarǵa óz ómirin jolǵa qoyıp alıw ushın jáne bir imkaniyat berildi, bul jazadan shártli azat etiwdiń shárti bolsa-qaytıp jınayat jolına kirmew, huqıqbuzarlıq islemew. Bolmasa keyingi beriletuǵın jaza awırraq boladı. Sudya tárepinen olarǵa bul ayrıqsha túsindirildi.

SUD-HUQÍQ MÁSELELERINE BAYLANÍSLÍ KÓSHPELI QABÍLLAW

 

Mámleket organları hám jergilikli hákimiyatlar tárepinen orınlarda ótkerilip atırǵan kóshpeli qabıllawlar puqaralardıń mámleketke bolǵan isenimin asıradı. Bul óz gezeginde, mámleket hám puqaralar arasındaǵı baylanıstı da bekkemleydi.

 

 

Qaraqalpaqstan Respublikası sudı baslıǵınıń orınbasarları A.Adilov hám B.Qtaybekovlar tárepinen Kegeyli hám Ellikqala rayonlarında kóshpeli qabıllaw ótkerildi.

 

 

Sud-huqıq máselelerine baylanıslı bolǵan qabıllawda puqaralarǵa huqıqıy másláhátler menen birge olardıń nızamlı huqıqların túsindiriw hám ámeliy járdem beriw ilajları kórildi. Bul arqalı hár bir múrájatshı óziniń huqıqıy máseledegi mashqalalarına tuwrıdan-tuwrı taraw basshılarınan anıq hám tiykarlı juwap alıw múmkinshiligine iye boldı.

 

Atap aytqanda, qabıllawda bildirilgen múrájatlardıń basım kópshiligi jer-múlk, kadastr, nekeden ajıratıw, aliment óndiriw, sud tárepinen tayınlanǵan jazanı jeńilregine almastırıw, sud qararınan narazılıq hám basqa da máseleler boyınsha.

 

Qabıllaw dawamında múrájatlardıń kópshiligi óz ornında sheshilip, tiyisli másláhátler berildi. Al, ayırım múrájatlar boyınsha úyreniw jumısları alıp barılatuǵınlıǵı belgilenip, orınlanıwı qadaǵalawǵa alındı.

 

 

ÚSH SHAXS MÚDDETINEN ALDIN SHÁRTLI TÚRDE JAZADAN AZAT ETILDI

 

Jınayat isleri boyınsha Shomanay rayonı sudı tárepinen rayondaǵı «Mádeniyat» mákan puqaralar jıyını imáratında kóshpeli ashıq sud ótkerildi.

 

Onda Probaciya toparı esabında miynetke dúzetiw isi jazasın hám azatlıqtan sheklew jazasın ótep atırǵan 3 shaxs jaza ótew dáwirinde islegen qılmısınan shın kewilden pushayman bolıp dúzeliw jolına ótkeni sebepli Ózbekstan Respublikası Jınayat kodeksiniń 73-statyasına tiykarlanıp, jazadan múddetinen aldın shártli túrde azat etildi. Yaǵnıy olarǵa óz ómirin jolǵa qoyıp alıw ushın jáne bir imkaniyat berildi, bul jazadan shártli azat etiwdiń shárti bolsa-qaytıp jınayat jolına kirmew, huqıqbuzarlıq islemew. Bolmasa keyingi beriletuǵın jaza awırraq boladı. Sudya tárepinen olarǵa bul ayrıqsha túsindirildi.

SUDYA OQÍWSHÍLARǴA SABAQ ÓTTI

 

Mektep oqıwshılarınıń huqıqıy bilimlerin asırıw hám olardıń sanasın rawajlandırıwǵa qaratılǵan ilájlardıń dawamı sıpatında házirgi waqıtta sudyalar tárepinen orınlardaǵı ulıwma orta bilim beriw mekteplerinde ámeliy oqıw sabaqları shólkemlestirilip atır.

 

Náwbettegi usınday huqıqıy baǵdardaǵı ámeliy sabaq Ellikqala rayonındaǵı 48-sanlı mektepte ótkerildi. Onda jınayat isleri boyınsha Ellikqala rayonı sudınıń baslıǵı O.Máwlenov jańalanǵan Konstituciyada belgilengen puqalardıń jeke huqıq hám minnetlemeleri haqqında oqıwshılarǵa túsinik berip ótti.

 

 

Sudya tárepinen atap ótilgenindey, jańa Ózbekstanda ámelge asırılıp atırǵan reformalarda «insan qádiri ushın» degen princip tiykarǵı maqset etip alınǵan. Bul jolda konstituciyamızdıń jańa redakciyada qabıl etilgeni mámleketimizdiń jańa rawajlanıw dáwirin baslap berdi. Bas nızamımızda insan qádiri, onıń huqıq hám mápleri kepillikleri menen baylanıslı kóp ǵana normalar óz sáwleleniwin tapqan bolıp, bul elimizdiń demokratiyalıq, huqıqıy, sociallıq hám dúnyalıq mámleket sıpatında dúnya jámiyetshiligindegi ornın elede bekkemleydi.

 

 

Bas nızamımızdıń 25-statyasında, «jasaw huqıqı hárbir insannıń ajıralmas huqıqı bolıp tabıladı hám ol nızam menen qorǵaladı. Insannıń ómirine qol qatıw eń awır jınayat bolıp tabıladı», dep belgilep qoyılǵan.

 

Sonday-aq, 27-statyasında belgilengenindey «hár kim erkinlik hám jeke qol qatılmaslıq huqıqına iye. Hesh kim nızamǵa tiykarlanbaǵan halda irkiwge alınıwı, uslap turılıwı, qamaqqa alınıwı, qamaqta saqlanıwı yamasa onıń erkinligi basqasha túrde shekleniwi múmkin emes. Irkiwge alıwǵa, qamaqqa alıwǵa hám qamaqta saqlawǵa tek ǵana sudtıń sheshimine muwapıq jol qoyıladı.

 

Sabaqta mine usınday Konstituciyada belgilengen jeke huqıq hám erkinlikler jóninde sudya tárepinen keń túrde maǵlıwmat berilip, ámeliy mısallarda túsindirildi.

Bunday ashıq sabaqlar oqıwshılardıń huqıqıy sawatlılıǵın asırıw menen birge, jaslardıń óz huqıqların túsiniw, olardı ámeliyatta durıs qollanıw kónlikpelerin bekkemlewge xızmet etedi.

 

SUD HÁM JASLAR USHÍRASÍWÍ

Qaraqalpaqstan Respublikası sudında Ózbekistan Respublikası Ishki isler ministrligi Qaraqalpaq akademiyalıq liceyi oqıwshılarınıń qatnasıwında “Sud hám jaslar” ushırasıwı shólkemlestirildi.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Dáslep jaslarǵa Qaraqalpaqstan Respublikası sudınıń sudyası N.Abdakimov tárepinen elimizdegi sud sisteması, sudlarda islerdi kóriw tártibi boyınsha keń túrde túsinikler berip ótildi. Bunnan soń, sudya aǵa járdemshisi A.Abdirasuliev tárepinen sudqa múrájat etiw tártipleri, sudlar iskerligine engizilip atırǵan málimleme-kommunikaciya texnologiyaları hám olardıń abzallıqları jóninde oqıwshılarǵa maǵlıwmat berildi.

 

Atap aytqanda, sud hákimiyatınıń ǵárezsizligin kúsheytiw hám onıń jumısında áshkaralıqtı támiyinlew arqalı ádil sudlawǵa erisiw dárejesin asırıw, konstituciya hám nızamlardıń ústinligin, sonday-aq, insan huqıq hám erkinliklerińiń isenimli qorǵalıwın támiynlewdi sud huqıq reformalarınıń bas kriteriyasına aylandırıw boyınsha alıp barılıp atırǵan jumıslar barısı menen tanıstırdı. Jaslardıń mánáwiyatın jetilistiriw, olardıń arasında kitap oqıw mádeniyatın elede keń en jaydırıw baǵdarında islenip atırǵan jumıslar boyınsha da túsinik berildi.

 

Bunnan soń, Qaraqalpaqstan Respublikası sudındaǵı sud zalları, sud xızmetkerleriniń xızmet xanaları, olarda jaratılǵan shárayatlar bolajaq yuristlerge keńnen tanıstırıldı.

 

SUDTA ATA-ANALAR JÍYNALÍSÍ ÓTKERILDI

 

Nókis rayonlararalıq ekonomikalık sudınıń baslıǵı S.Niyazov usı sudta jumıs alıp barıp atırǵan xızmetkerlerdiń ata-anaları menen ushırastı.

 

 

Onda tiykarınan hár bir xızmetkerdiń ata-anaları menen jaqınnan tanısıw arqalı olardıń perzentleriniń iske múnásibeti, ádep-ikramı hám álbette shańaraqlıq jaǵdayları jóninde sóz etildi.

 

 

Bunday ushırasıwlar xızmetkerlerdiń shańaraǵın hám jumıstı nátiyjeli tártipte muwapıqlastırıwı menen birge, sud xızmetkerlerin hár tárepleme qollap-quwatlaw, eń itibarlısı tarawda hár qıylı dámegóylik hám korrupciyalıq jaǵdaylardı boldırmawda da áhmiyetli.

 

 

Skip to content