12May Jańalıqlar

JASLARDÍŃ HUQÍQÍY MÁDENIYATÍN JETILISTIRIW MAQSETINDE KÓSHPELI ASHÍQ SUD MÁJILISI BOLÍP ÓTTI

 

Ájiniyaz atındaǵı Nókis mámleketlik pedagogikalıq institutında jaslar arasında hár qıylı jınayatshılıq hám huqıqbuzarlıqlardıń aldın alıw, mámleketimizde hár qanday nızambuzıwshılıq jaǵdaylarına nızamlı túrde shara qollanılatuǵınlıǵın kórsetiw hám bul arqalı jaslardıń huqıqıy mádeniyatın arttırıw maqsetinde ushırasıw hám kóshpeli ashıq sud májilisi bolıp ótti.

 

 

Sońǵı  jıllarda elimizde tınıshlıq hám turaqlılıqtı támiyinlewdiń túpkilikli jańa mexanizmlerin engiziw, aymaqlarda qáwipsiz ortalıqtı jaratıwdıń shólkemlestiriwshilik-profilaktikalıq tiykarların zaman talaplarına sáykeslendiriw, júz beretuǵın nızambuzıwshılıqlardıń baslı sebeplerin waqtında anıqlaw hám kompleksli ilajlar menen mánzilli saplastırıw arqalı jınayatshılıqtıń erte aldın alıw sistemasınıń nátiyjeliligin bunnan bılay da arttırıw áhmiyetli wazıypa sıpatında óz sáwleleleniwin tappaqta.

 

 

 

Bunda Ózbekstan Respublikası Prezidentiniń 2025-jıl 3-yanvardaǵı PQ-1-sanlı qararınan kelip shıǵıp xalqımız, sonıń ishinde, jaslar arasında usınday úgit-násiyat jumısları alıp barılmaqta.

 

 

 

Ilajda Jınayat isleri boyınsha Nókis qalası sudınıń tergew sudyası Dáwletyar Srajatdinov sózge shıǵıp, búgingi kúnde jaslardıń huqıqıy bilim hám kónlikpelerin arttırıw, jámiyetimiz hám mámleketimizde nızam ústemligin támiyinlew baǵdarında ámelge asırılıp atırǵan jumıslardıń áhmiyetine toqtalıp ótti.

 

 

Bunnan soń, sudya tárepinen kóshpeli ashıq sud májilisi ótkerildi. Onda Ózbekstan Respublikası Hákimshilik juwapkershilik haqqındaǵı kodeksiniń tiyisli statyalarında kórsetilgen huqıqbuzarlıqlardı islegen jaslardıń qarsısına toplanǵan hákimshilik is materialları kórip shıǵılıp, tiyisli jazalar tayınlandı. Sonıń menen birge, kóshpeli sud qatnasıwshıları mine usınday qılmıslardan awlaq`bolıwǵa, tiyisli juwmaq shıǵarıwǵa shaqırıldı.

 

 

 

Álbette, bunday ilajlardıń ótkeriliwi jaslardıń huqıqıy-demokratiyalıq mámleket qurıwday ullı maqsetlerimiz jolındaǵı bilimlerin arttırıp, olar arasında jınayatshılıq hám huqıqbuzarlıqlardıń aldın alıwǵa da xızmet etedi.

 

 

 

7May Jańalıqlar

PUQARALARDÍŃ SUD-HUQÍQ MÁSELELERINE BAYLANÍSLÍ MÚRÁJATLARÍ TÍŃLANDÍ

 

Xalıq penen pikirlesip, olardıń sud-huqıq tarawındaǵı múrájatlarına nátiyjeli sheshim tabıw, puqara hám isbilermenlerdiń nızamlı huqıqları menen máplerin isenimli qorǵaw ilajların kúsheytiw, adamlardıń orınlarda sudtan-sudqa sergizdan bolıp júriwlerine shek qoyıw hám «Insan qádiri ushın» ideyası tiykarında haqıyqıy ádil sud sistemasın qáliplestiriw jáne onıń jumısın xalıq mápi hám insan qádirin nátiyjeli qorǵawǵa baǵdarlaw boyınsha belgilengen wazıypalardıń orınlanıwın támiyinlew maqsetinde Nókis qalasında ótkerilgen kóshpeli qabıllawda Xojeli, Nókis, Taqıyatas rayonları hám Nókis qalasınan kelgen puqaralardıń sud-huqıq máselelerine baylanıslı múrájatları tıńlandı.

 

 

Joqarǵı sudtıń juwapker wákili hám Qaraqalpaqstan Respublikası sudları baslıqları tárepinen 90 puqaranıń ádil sudlawǵa baylanıslı múrájatları qabıl etildi. Sonnan 32  jınayat, 10 hákimshilik, 45  puqaralıq hám 3  ekonomikalıq sudlawǵa baylanıslı máseleler boyınsha múrájatlar tıńlandı. 12 puqaranıń jazba túrde shaǵım arzaları qabıl etildi.

 

 

Awızeki hám jazba múrájatlar qabıl etilgen kóshpeli qabıllawda 29 puqaranıń múrájatı unamlı sheshildi, 49 múrájat iyesine tiykarlanǵan huqıqıy túsinikler berildi.

 

 

Usı kúni jazanı ótep atırǵan 2 shaxs usınısnama hám ótinishnamalar tiykarında jınayat isleri boyınsha sudlar tárepinen jazanı ótewden múddetinen aldın shártli túrde azat etildi. 1 puqaraǵa baylanıslı toplanǵan hákimshilik isi táreplerdiń jarasıwı tiykarında saplastırılıp, olardıń múrájatları unamlı sheshildi.

 

 

 

Nókis qalası hám rayonlardaǵı mákan hám awıl puqaralar jıyınlarǵa puqaralıq isleri boyınsha sudlarǵa beriletuǵın dawa arza hám arza úlgileri berilip, nátiyjede sol kúnniń ózinde aliment óndiriw boyınsha 11 sud buyrıǵı shıǵarılıp, orınlawǵa qaratıldı. Sonday-aq, qarızdı óndiriwge baylanıslı 1 puqaralıq isi kóshpeli sudta kórip shıǵılıp, arza qanaatlandırıldı. Kommunallıq xızmetler tólemi boyınsha qarızdarlıqtı óndiriw hám puqaralardan salıqlar hám basqa da májbúriy tólemler menen baylanıslı qarızdarlıqtı óndiriw haqqındaǵı sud buyrıqlarına 14 shaxstıń narazılıq arzaları kórip shıǵılıp, qanaatlandırıldı. Yuridikalıq áhmiyetke iye faktlerdi belgilew boyınsha 3 arza qanaatlandırıldı.

 

 

Ekonomikalıq isler boyınsha sudlar tárepinen 1 isbilermenlik subyektiniń dawa talabı qanaatlandırılıp, isbilermenler tárepinen shártnamaǵa tiykar jetkerip berilgen ónim hám kórsetilgen xızmetler ushın tólenbesten kiyatırǵan 800 million sum qarjısı óndirip berildi.

 

1May Jańalıqlar

SUDYA TÁREPINEN ÁMELIY SABAQ ÓTKERILDI

 

Shomanay rayonındaǵı mektepke shekemgi hám mektep bilimlendiriw bólimine qaraslı 3-sanlı ulıwma orta bilim beriw mektebinde Nókis rayonlar aralıq ekonomikalıq sudı baslıǵı S.Niyazov tárepinen ámeliy sabaq ótkerildi.

 

 

Onda Ózbekstan Respublikası Konstituciyasındaǵı puqaralardıń jeke huqıq hám erkinlikleri haqqında oqıwshılarǵa keń túrde túsinikler berildi.

 

 

Álbette, sudyalar tárepinen bunday ámeliy sabaqlardıń shólkemlestiriliwi júdá áhmiyetli. Bul ilaj jaslarǵa insan huqıqları, olardıń kepillikleri hám qorǵalıwı haqqında túsinik beriwge qaratılǵan. Insan huqıqları túsinigi, olardıń ulıwma principleri, bunday huqıqlardıń qorǵalıwı hám olardıń turmısımızdaǵı áhmiyeti boyınsha maǵlıwmat beriw arqalı, nızamlar jáne normalardıń insan huqıqların qorǵawdaǵı ornı da bekkemlenedi.

 

 

Óz náwbetinde oqıwshılar da ashıq sabaqlar tiykarında huqıqıy sawatxanlıǵın arttıradı. Jáne oqıwshılardıń nızamlardı biliwge, huqıqıy tarawǵa bolǵan qızıǵıwshılıǵı artıp, huqıqların qorǵawdı úyrenedi, sonıń menen birge demokratiyalıq qádriyatlardı elede tereń biliwine múmkinshilik beredi.

 

25Apr Jańalıqlar

BALALARDÍ MIYNETKE MÁJBÚRLEWGE QARSÍ GÚRESIW HÁM BUL BAǴDARDAǴÍ NÍZAMSHÍLÍQ TIYKARLARÍ

 

Balalıq insan ómiriniń  eń ájayıp ham gózzal waqtı, ómirdiń eń áhmiyetli basqıshı esaplanadı. Tap usı dawirde bolajaq shaxs jámiyet penen tolıq qatnasta bolıwǵa tayarlıq kóredi hám óziniń óneri, oylaw hám aqılınıń ósiwi asıwı ushın fundament jaratadı.

Úlkenlerdiń wazıypası bolsa balalardı jawızlıq, kúsh isletiw hám biypárwalıqtan qorǵaw, olardıń qáwipsiz hám baxıtlı ómiri ushın zárúr shárt-sharayatlardı jaratıw, júzlerin kúlki hárdayım jarıtıp turıwı ushın bar imkániyattı iske salıwdan ibarat. Óytkeni, balalardıń  shox kúlkisi ómirimizdi jánede baxıtlı, mazmunlı hám quwanıshlı etedi.

 

Sonlıqtan házirde mámleketlik siyasatımızdıń maqseti – balalardı zorlıqlardan hám balalar miynetinen qorǵaw, jámiyetshilik hám ápiwayı adamlardıń itibarın balalar mashqalalarına qaratıw bolıp esaplanadı. Sebebi, jámiyet ushın barlıq balalar baxıtlı bolıp ósiwi, tálim-tárbiya alıwları, ózleri qálegen jumıs penen shuǵıllanıwı, keleshekte óz jurtınıń belsendi puqaraları bolıp jetisiwleri zárúr. Balalar huqıqları pútkil dúnya júzlik jámiyetshiligi baqlawı astında.

 

Usı orında Birlesken Milletler Shólkeminiń ornı oǵada áhmiyetli. Atap aytqanda, 1959-jılda BMSh tárepinen Bala huqıqları deklaraciyası, 1989-jılda Bala huqıqları haqqındaǵı konvenciya qabıl etildi. Bul Konvenciya jáhán mámleketleri tárepinen eń kóp ratifikaciya etilgen xalıqaralıq shártnamaǵa aylandı.
Ózbekstan Bala huqıqları haqqındaǵı konvenciyaǵa 1992-jıl 9-dekabrde qosılǵan hám 2008-jılda usı Konvenciyanıń eki fakultativ protokolın ratifikaciya qılǵan. Ótken jıllar dawamında mámleketimiz BMShniń Bala huqıqları haqqındaǵı konvenciyasına muwapıq qabıl etilgen minnetlemelerge sadıqlıǵın kórsetip kelmekte. Mámleketimiz bul baǵdarda BMShniń Bala huqıqları boyınsha komitetine dáwirlik esabatlardı usınıp kelmekte.

 

Jańa Ózbekstanda bala huqıqları hám máplerin támiyinlewge qaratılǵan reformalar jedellesti. Jańa redakciyadaǵı Konstituciyamızda bala máplerin támiyinlewdiń ústinligi principi konstituciyalıq tiykarda bekkemlendi. Mámleketimizde bala huqıqların támiyinlewge tiyisli 50 ge jaqın nızam hám nızam astı hújjetleri qabıl etildi.

 

Sol qatarınan balalar miyneti saplastırıldı. 2017-jıldan baslap elimizde balalar miynetiniń hár qanday túrlerin saplastırıw eń baslı wazıypalardan biri bolıp kelmekte. Mámleketimizde májbúriy miynet hám balalar miynetine qarsı gúresiwdiń ishki mexanizmleri jaratıldı. Balalar miynetin saplastırıwdıń nızamshılıq tiykarları kúsheyttirildi.

 

Ózbekstan Respublikası Hákimshilik juwapkershilik haqqındaǵı ham Jınayat kodeksleri balalar miynetinen paydalanıwǵa jol qoyılmaslıǵı haqqındaǵı talaplardı buzǵanlıǵı yaki olardı miynetke májbúrlengenligi ushın hákimshilik hám jınayıy juwapkershilikti názerde tutıwshı normalar menen toltırıldı. Bul tásirsheń sharalar mámleketimizde balalar miynetiniń har qanday túrlerin saplastırıwda óz nátiyjesin kórsetti. Xalıqaralıq shólkemler Ózbekstan balalar miynetin saplastırıwǵa qaratılǵan nátiyjeli háreketleri barısında jetiskenlikke eriskenligi tán alındı.

 

Sonday-aq, 2023-jıl 11-aprelde “Hayal-qızlar hám balalar huqıqları, erkinlikleri hámde nızamlı máplerin isenimli qorǵaw sisteması jánede jetilistiriliwi múnásebeti menen Ózbekstan Respublikasınıń ayırım nızam hújjetlerine ózgeris hám qosımshalar kirgiziw haqqında”ǵı nızamı qabıl etildi. Usı nızamǵa tiykar erjetpegenlerge qarata zorlıq islegen shaxslarǵa jazadan múddetinen ilgeri shártli azat etiw yaki jazanı jeńilregi menen almastırıw sıpatındaǵı insanıylıq aktleri qollanılmaslıǵı belgilenligi hám bunday jınayatlar ushın jaza sharaları awırlastırıldı.

 

Juwmaqlap aytqanda, bala huqıq hám máplerin támiynlew Jańa Ózbekstan siyasatınıń orayında turǵan baslı wazıypalardan biri bolıp tabıladı. Sebebi balalar biz úlkenlerge isenedi, olar bizden qorǵawdı hám kámil insan sıpatında ósiw ushın shárt-sharayatlar jaratılıwın kútedi, olar bizge mútáj ham biziń qatnasıwımızsız jasay almaydı. Sonlıqtan, olardıń balalıq arzıw ármanların jalǵanǵa aylandırmay, baxıtlı ham súyikli perzent bolıwlarına járdem beriwimiz lazım.

 

 

Saodat QAYÍPNAZAROVA,
Qaraqalpaqstan Respublikası sudınıń sudyası

23Apr Jańalıqlar

TÓLEWGE QÁBILETSIZ DEP TABÍW HAQQÍNDAǴÍ ISLERDI KÓRIWDIŃ ÓZINE TÁN ÓZGESHELIKLERI: SUD ÁMELIYATÍNDAǴÍ MASHQALALAR HÁM OLARDÍŃ SHESHIMI

 

Qaraqalpaqstan Respublikası sudınıń baslaması menen Ózbekstan Sawda-sanaat Palatası Qaraqalpaqstan Respublikası basqarmasında «Tólewge qábiletsiz dep tabıw haqqındaǵı islerdi kóriwdiń ózine tán ózgeshelikleri: sud ámeliyatındaǵı mashqalalar hám olardıń sheshimi» atamasında oqıw-seminarı shólkemlestirildi.

 

 

Ilajǵa sudyalar, Qaraqalpaqstan Respublikası Mámleketlik salıq basqarması, prokuratura, mámleketlik aktivlerdi basqarıw agentligi Qaraqalpaqstan Respublikası basqarması, Bas prokuratura janındaǵı Májbúriy orınlaw byurosı Qaraqalpaqstan Respublikası basqarması, Ekonomikalıq jınayatlarǵa qarsı gúresiw departamenti Qaraqalpaqstan Respublikası basqarması, sud basqarıwshıları qatnastı.

 

 

Seminarda Qaraqalpaqstan Respublikası sudı baslıǵınıń orınbasarı, ekonomikalıq isler boyınsha sudlaw kollegiyasınıń baslıǵı B.Ktaybekov shıǵıp sóylep, tólewge qábiletsizlik (bankrotlıq) quramalı huqıqıy process bolıp, onı durıs alıp barıw juwapker taraw wákillerinen tereń bilim, tallaw qábileti hám ámeliy tájiriybe talap etiletuǵının atap ótti. Sebebi, sud ámeliyatında bankrotlıq isleriniń sanı artıp barıwı, ásirese, kishi hám orta biznes tarawlarında, bul máselege ayrıqsha itibar qaratıwdı talap etpekte. «Tólewge qábiletsizlik haqqında»ǵı Ózbekstan Respublikası Nızamı qarızdarlardıń finanslıq uqıplılıǵın anıqlaw hám olardıń tólewge qábiletsizligin durıs bahalaw imkaniyatın beredi. Sonlıqtan da, bul nızam normaların durıs hám anıq qollanıw tarawda júzege keliwi múmkin bolǵan hár qıylı mashqalalardıń aldın alıwǵa xızmet etedi.

 

 

 

 

«2025-jıldıń 1-mart halatına sudlardıń is júritiwinde saplastırıwǵa baylanıslı is júrgiziw múddeti bir jıldan asqan 82 tólewge qábiletsiz (bankrot) kárxana bolıp, bul kategoriyadaǵı isler ayırım jaǵdaylarda háreketsiz qaldırılǵan yamasa saplastırıwshı tárepinen aralıq hám juwmaqlawshı esabat usınıs etilmegen,»-deydi Qaraqalpaqstan Respublikası sudınıń sudyası A.Ayapov óz bayanatında.  Nızam talabına bola, hár sherekte aralıq esabat, jumıs juwmaqlanǵanda – juwmaqlawshı esabat tapsırılıwı shárt.

 

 

Bankrotlıq processleriniń sozılıwı kreditorlardıń máplerine zıyan jetkeredi, ekonomikalıq aylanıstaǵı isenimdi kemeytedi hám biznes ortalıǵın túsiniksiz jaǵdayǵa keltiredi.

 

Ilajda tólewge qábiletsiz dep tabılǵan hám bir jıldan aslam múddet dawamında saplastırıw jumısları juwmaqlanbaǵan kárxanalardı saplastırıw boyınsha is halatları bul iske juwapker bolǵan shaxslardıń qatnasıwında hár tárepleme dodalandı.

 

 

Sonday-aq, Salıq kodeksi hám «Tólewge qábiletsizlik haqqında»ǵı nızam hám basqa da nızamastı hújjetleri normaları menen islesiwde olardı ámelde durıs qollanıw, nızamshılıqta belgilengen processuallıq múddetlerge qatań ámel etiw, islerdi kórip shıǵıwda isbilermenlik subyektleriniń nızamlı máplerine zıyan jetkermew hám júzege kelip atırǵan mashqalalı jaǵdaylardı nızam sheńberinde saplastırıw zárúr ekenligi hár tárepleme túsindirildi.

 

Ilaj sońında qatnasıwshılardıń sorawlarına qánigeler tárepinen tolıq tiykarlandırılǵan juwaplar berildi.

14Apr Jańalıqlar

SUD MÁJILISLERINDE ARALÍQTAN TURÍP QATNASÍWDÍŃ HUQÍQÍY TIYKARLARÍ BELGILENBEKTE

 

Sońǵı jıllarda mámleketimizde sud iskerligin sanlastırıw boyınsha ámelge asırılǵan reformalar puqaralardıń óz huqıqları menen máplerin qorǵaw boyınsha sudlarǵa múrájat etiwin liberallastırıw, ulıwma ádil sudlawǵa erisiw dárejesin arttırıw, sonday-aq, sudlar iskerliginiń ashıq-aydınlıǵın támiyinlew imkaniyatın jarattı.

 

Nátiyjede arza beriw, iste aralıqtan turıp qatnasıw, sud hújjetlerin alıw hám islerdiń kóriliwi haqqında maǵlıwmat alıw sıyaqlı xızmetler Ózbekstan Respublikası Joqarǵı sudınıń interaktiv xızmetler portalı arqalı elektron túrde ámelge asırılmaqta.

 

Sonıń menen birge, videokonferenciya baylanıs rejiminde ótkeriletuǵın sud májilislerinde mobil videokonferenciya baylanıs sistemasınan paydalanıwdıń huqıqıy tiykarların jaratıw arqalı processuallıq nızamshılıqtı jetilistiriw zárúrligi payda boldı.

 

Sonlıqtan, processuallıq nızamshılıqtı jetilistiriw maqsetinde 2025-jıl 11-mart kúni Ózbekstan Respublikasınıń «Xalıqqa sud dodalawlarında aralıqtan qatnasıw ushın jánede qolaylı sharayatlar jaratılıwı múnásebeti menen Ózbekstan Respublikasınıń ayırım nızam hújjetlerine ózgeris hám qosımshalar kiritiw haqqında»ǵı ÓRN-1047-sanlı Nızamı qabıl etildi hám 2025-jıl 12-mart kúninen nızamlı kúshine kirdi.

 

Usı Nızam menen Ózbekstan Respublikasınıń Puqaralıq processuallıq kodeksine, Ekonomikalıq processuallıq kodeksine hám Hákimshilik sud islerin júritiw haqqındaǵı kodeksine xalıqtıń sud dodalawlarında aralıqtan turıp qatnasıwınıń huqıqıy tiykarların jaratıwdı názerde tutatuǵın ózgeris hám qosımshalar kirgizildi.

 

Atap aytqanda, nızam menen kiritilgen ózgeris hám qosımshalarǵa kóre, iste qatnasıp atırǵan shaxslardıń videokonferenciya baylanıs rejimindegi sud májilisinde qatnasıwın támiyinlew ushın kórsetilgen shaxslardıń jasaw ornı, jaylasqan jeri yamasa turǵan jeri boyınsha tiyisli sudlardıń videokonferenciya baylanıs sistemalarınan yamasa isti kórip atırǵan sudtıń mobil videokonferenciya baylanıs sistemasınan paydalanıwı, videokonferenciya baylanıs rejimindegi sud májilisinde qatnasıwın támiyinlep atırǵan sud iste qatnasıp atırǵan shaxslardıń kelgen-kelmegenligin tekseriwi hám kelgen shaxslardıń shaxsın anıqlawı, videokonferenciya baylanıs rejimindegi sud májilisinde mobil videokonferenciya baylanıs sistemasınan paydalanǵan halda qatnasıp atırǵan shaxslardıń shaxsı isti kórip atırǵan sud tárepinen málimleme texnologiyalarınan paydalanǵan halda anıqlanıwı, videokonferenciya baylanıs rejimindegi sud májilisinde videokonferenciya baylanıs sistemasınan paydalanǵan halda qatnasıp atırǵan gúwalarǵa, ekspertlerge, qánigelerge, awdarmashılarǵa óz huqıqları, minnetlemeleri hám juwapkershiligi túsindiriliwi, sonday-aq gúwanıń antı audio hám videojazıw arqalı jazıp alınıwı hám bul haqqında sud májilisiniń bayanlamasında kórsetiliwi názerde tutılmaqta.

 

Bul ózgeris hám qosımshalar puqaralardıń, isbilermenlik subektleriniń ádil sudlawǵa erisiw dárejesin bunnan bılay da arttırıwǵa, puqaralardıń, isbilermenlik subektleriniń buzılǵan huqıqları menen erkinlikleri, sonday-aq, nızamlı mápleriniń isenimli qorǵalıwın támiyinlewge xızmet etedi.

 

 

 

Spartak NIYAZOV,

Nókis rayonlar aralıq ekonomikalıq sudı baslıǵı