1Aug Jańalıqlar

TARAW WÁKILLERINIŃ QATNASÍWÍNDA SEMINAR ÓTKERILDI

 

Qaraqalpaqstan Respublikası sudı jınayat isleri boyınsha sudlaw kollegiyasınıń baslıǵı A.Adilovtıń basshılıǵında Respublika Ishki isler ministrliginde seminar shólkemlestirildi. Ilajǵa jınayat isleri boyınsha qala hám rayon sudlarinıń baslıqları, tergew sudyaları hám tergewshiler qatnastı.

 

 

 

Seminarda tiykarǵı itibar hákimshilik huqıqbuzarlıq haqqındaǵı islerdi rásmiylestiriwde jol qoyılıp atırǵan qáte-kemshiliklerdi tallaw, olardı saplastırıw hám keleshektegi wazıypalardı belgilewge qaratıldı.

 

 

Qaraqalpaqstan Respublikası sudınıń jınayat isleri boyınsha sudlaw kollegiyası baslıǵı A.Adilov óziniń shıǵıp sóylegen sózinde, hákimshilik huqıqbuzarlıq haqqındaǵı islerdi durıs hám anıq rásmiylestiriw tek ǵana puqaralardıń huqıqları menen máplerin támiyinlew emes, al ádil sudlawdı ámelge asırıwda da áhmiyetli orın iyeleytuǵının ayrıqsha atap ótti.

 

 

 

Bul seminar ámeliyattaǵı mashqalalardı dodalaw hám nızam ústinligin támiyinlewde ayrıqsha áhmiyetke iye boldı.

11Jul Jańalıqlar

ÁMUDÁRYA RAYONÍNDA KORRUPCIYAǴA QARSÍ GÚRES BOYÍNSHA USHÍRASÍW HÁM KÓSHPELI SUD MÁJILISI ÓTKERILDI

 

Jınayat isleri boyınsha Ámiwdárya rayonı sudınıń tergew sudyası D.Yusupova tárepinen rayondaǵı «Gúlzar» mákan puqaralar jıyını imaratında aymaq turǵınlarınıń qatnasıwında ushırasıw hám kóshpeli sud májilisi shólkemlestirildi.

 

Ilaj Ózbekstan Respublikası Prezidentiniń «Korrupciyaǵa qarsı mawasasız múnásibette bolıw ortalıǵın jaratıw, mámleketlik hám jámiyetlik basqarıwda korrupciyalıq faktorlardı keskin azaytıw hám onda jámiyetshiliktiń qatnasın keńeytiw ilajları haqqında»ǵı Pármanınıń áhmiyetin túsindiriwge baǵıshlandı.

 

Ushırasıwda tergew sudyası tárepinen puqaralarǵa «Korrupciyaǵa qarsı gúresiw haqqında»ǵı Nızamnıń mazmun-mánisi, maqset hám wazıypaları haqqında tolıq maǵlıwmat berildi. Atap ótilgenindey, bul Nızam korrupciyaǵa qarsı gúresiw tarawındaǵı huqıqıy qatnasıqlardı tártipke salıw, mámleketlik uyımlar hám puqaralıq jámiyeti institutlarınıń birge islesiwin bekkemlew, sonday-aq, xalıqtıń huqıqıy mádeniyatın arttırıwǵa qaratılǵan.

 

 

Ilaj dawamında korrupciyaǵa qarsı gúresiwdiń tiykarǵı principleri – nızamlılıq, puqaralar huqıqlarınıń ústinligi, ashıq-aydınlıq, mámleket hám jámiyettiń birge islesiwi, profilaktikalıq ilajlardıń nátiyjeliligi, juwapkershiliktiń sózsizligi sıyaqlı máselelerge ayrıqsha itibar qaratıldı.

 

Ózbekstan Respublikası Hákimshilik juwapkershilik haqqındaǵı kodekstiń 183-statyası (maydabiyzarılıq) boyınsha 9 shaxsqa qarata is kórip shıǵılıp, olardan 5 shaxsqa hákimshilik qamaq, 4 shaxsqa hákimshilik járiyma jazası tayınlandı.

 

 

 

Sonday-aq, 59-2-statya 2-bólimi (shańaraqlıq zorlıq), 41-statya (aqıretlew) hám 52-statya 2-bólimi (jeńil dene jaraqatın jetkeriw) boyınsha da is materialları kórip shıǵılıp, nızamlı jaza sharaları tayınlandı.

 

10Jul Jańalıqlar

MIYNET TARTÍSLARÍN SHESHIW HÁM ALDÍN ALÍW MAQSETINDE ÁMELIY SEMINAR SHÓLKEMLESTIRILDI

 

Qaraqalpaqstan Respublikası sudında «Puqaralıq isleri boyınsha sudlarda miynet tartısların kórip shıǵıw hám aldaǵı waqıtlarda bunday kelispewshiliklerdiń aldın alıw ilajları» atamasında tiyisli taraw wákilleri ushın ámeliy seminar shólkemlestirildi. Ilaj mámleketlik uyımlar, kárxana, shólkem hám mákemelerde jumıs alıp barıp atırǵan yuristler ushın mólsherlengen bolıp, miynet nızamshılıǵına ámel etiw, ámelde ushırasıp atırǵan mashqalalardı dodalaw hám sud ámeliyatın jetilistiriwge qaratıldı.

 

 

 

 

Seminarda Qaraqalpaqstan Respublikası sudı baslıǵınıń orınbasarı A.Kerimbaev jańa redakciyada qabıl etilgen Miynet kodeksi hám ondaǵı huqıqıy normalardıń áhmiyeti, olardı ámeliyatta durıs qollanıw máseleleri haqqında sóz etti. Atap ótilgenindey, puqaralıq isleri boyınsha rayonlararalıq sudları tárepinen 2025-jıldıń 6 ayı dawamında miynet qatnasıqlarına baylanıslı jámi 551 puqaralıq isi kórip shıǵılǵan bolıp, islerdiń 328 i 59,5 procenti boyınsha dawa arzalar qanaatlandırılǵan. Jumısqa tiklew haqqındaǵı dawalar boyınsha kórilgen 150 istiń 78 i yamasa 52 procenti boyınsha jumıs beriwshilerdiń buyrıqları nızamsız dep tabılıp, xızmetkerler jumısqa tiklengen. Jumısqa tiklew haqqındaǵı kelispewshilikler tarawlar (juwapker subektler) kesiminde tallanǵanda, 2025-jıldıń 6 ayında kórilgen jumısqa tiklew haqqındaǵı kelispewshiliklerdiń 34 i bank, 31 i mektepke shekemgi hám mektep bilimlendiriw shólkemleri, 19 ı densawlıqtı saqlaw sistemasındaǵı shólkemler, 9 ı ishki isler uyımları, 5 i suw támiynatı kárxanaları,5 i bántlikke kómeklesiw orayları, 4 i mádeniyat bólimleri, 3 i hákimlikler hám 40 ı basqa da mámleketlik uyımlardıń úlesine tuwra keledi.

 

 

Ilajǵa Ózbekstan Respublikası Joqarǵı sudı sudyaları J.Rasulov hám A.Ayapov, puqaralıq isleri boyınsha sudyalar, Qaraqalpaqstan Respublikası prokuraturası, Ishki isler ministrligi, Kámbaǵallıqtı qısqartıw hám bántlik ministrligi, Ózbekstan kásiplik awqamları Federaciyasınıń Qaraqalpaqstan Keńesi hám basqa da juwapker uyımlardıń wákilleri qatnasıp, miynet qatnasıqlarında ushırasıp atırǵan nızambuzıwshılıq jaǵdayların talqılap, óz-ara pikir alıstı.

 

 

 

Atap aytqanda, xızmetkerlerdi jumıstan bosatıwda belgilengen tártiplerge ámel etilmey atırǵanı, jumıs beriwshiler tárepinen jumısshılardı basqa lawazımǵa ótkeriwde rásmiylestiriwde kemshiliklerdiń ushırasıp atırǵanı, miynet shártnamalarınıń nızamsız túrde biykar etiliwi, keshiktirilip tólengen miynet haqı ushın sud arqalı kompensaciya óndiriw sıyaqlı jaǵdaylar dodalandı.

 

 

 

Ótkerilgen seminardıń tiykarǵı maqseti de miynet tarawındaǵı huqıqbuzarlıqlardıń aldın alıw, jumıs beriwshi hám xızmetker arasındaǵı qatnasıqlarda nızam ústinligin támiyinlew bolıp tabıladı.

 

 

Bul bolsa, óz gezeginde, miynet qatnasıqlarında turaqlılıqtı támiyinlew, tájiriybe almasıw, jańa Miynet kodeksi normaların durıs qollanıw hám sud ámeliyatın bekkemlewge xızmet etedi.

 

 

9Jul Jańalıqlar

KÓSHPELI SUD – SERGEKLIKKE SHAQÍRADÍ

 

Huqıqbuzarlıqqa qarsı gúres – jámiyettiń tınıshlıǵı hám rawajlanıwı ushın tiykarǵı faktorlardan biri. Sebebi adamlardıń tınısh hám abadan turmıs keshiriwi, bárinen burın, nızam ústinligi hám jámiyetlik tártiptiń támiyinleniwine baylanıslı.

 

Áyne usı maqsette, sońǵı jılları elimizde máhállelerde ótkerilip atırǵan kóshpeli sud májilisleri keń jámiyetshiliktiń itibarın tartpaqta. Sebebi bul sud processleri xalıqqa tek ǵana nızamlı shara kóriw emes, al profilaktikalıq jumıslardıń nátiyjeliligin asırıwda úlken áhmiyetke iye.

 

Usınday kóshpeli sud májilisleriniń náwbettegisi Beruniy rayonındaǵı «Bostan» mákan puqaralar jıyınında ótkerildi. Onda jınayat isleri boyınsha Beruniy rayonı sudınıń tergew sudyası Ibrayım Allaniyazov alıp bardı. Onda Ózbekstan Respublikası Hákimshilik juwapkershilik haqqındaǵı kodekske muwapıq, hár qıylı huqıqbuzarlıqlar islegen 14 shaxstıń isi kórip shıǵıldı.

 

Sud processinde ayıbın tán alıp, islegen qılmısına shın kewilden pushaymanlıq bildirgen shaxslarǵa eskertiw hám járiyma tayınlandı. Biraq óz qılmısın tolıq ańlap jetpegen huqıqbuzarlarǵa nızamshılıqta názerde tutılǵan qatań jaza ilajları qollanıldı.

 

Sud májilisi dawamında tek ǵana huqıqbuzarlıqlar menen baylanıslı isler kórilip qoymastan, máhálle turǵınlarınıń qatnasıwında huqıqıy túsindiriwk jumısları da alıp barıldı. Turǵınlar, ásirese, jaslar, nızam aldında hár kim juwapker ekenin hám hár qanday huqıqbuzarlıq jazaǵa sebep bolıwı múmkin ekenin óz kózi menen kórip, ańlap jetti.

 

Bunday ashıq kóshpeli sudlar – sergeklik sabaǵı. Ol tek ǵana nızambuzıwshıǵa tiyisli shara belgilep qoymastan, al basqalarǵa da sabaq bolıp xızmet etedi. Eń tiykarǵısı – puqaralarda huqıqıy mádeniyattı arttırıwǵa, máhállelerde tınıshlıq hám tatıwlıqtı bekkemlewge xızmet etedi.

 

29Jun Jańalıqlar

INSAN HUQÍQLARÍ HÁM SUD ǴÁREZSIZLIGI JOLÍNDAǴÍ ÁHMIYETLI QÁDEM

2025-jıl 9-iyunde qabıl etilgen «Ózbekstan Respublikasınıń Jańa redakciyadaǵı Konstituciyası qabıl etilgenligi múnásibeti menen Ózbekstan Respublikasınıń ayırım nızam hújjetlerine sudlar jumısınıń jáne puqaralardıń huqıqları menen erkinlikleriniń kepilliklerin kúsheytiwge qaratılǵan ózgerisler hám qosımshalar kirgiziw haqqında»ǵı ÓRN-1067-sanlı Nızamı – mámlekettiń jańa Konstituciyasında belgilengen demokratiyalıq principlerdi huqıqıy ámeliyatqa engiziwshi tiykarǵı normativlik hújjetlerden biri bolıp esaplanadı. Bul Nızamnıń tiykarǵı maqseti – insan huqıqları, erkinlikleri hám sud ádilliginiń kepilliklerin bekkemlew, sonıń menen birge sud sistemasınıń erkinligin támiyinlew bolıp esaplanadı.

 

Nızamǵa insan huqıqların qorǵawǵa qaratılǵan bir qatar áhmiyetli ózgerisler kirgizildi. Atap aytqanda:

Tınıshlıq saqlaw huqıqı – gúman etiliwshi, ayıplanıwshı yamasa sudlanıwshı shaxslarǵa hár qanday basımsız jaǵdayda ózin qorǵaw imkaniyatı berildi. Olardan úndemew yamasa ózin aqlaw boyınsha tek ǵana advokat qatnasıwında soraw alınıwı belgilendi.

Ózine hám jaqın tuwısqanlarına qarsı kórsetpe beriw huqıqı – insannıń jeke qol qatılmaslıǵı hám shańaraqlıq qádiriyatlarınıń qorǵalıwı jáne de bekkemlendi.

Bul ózgerisler xalıqaralıq huqıq normalarına muwapıq insan shaxsın qorǵaw mexanizmlerin kúsheytedi.

Bul nızamnıń áhmiyetli táreplerinen jáne biri – sudyalardıń huqıqıy qorǵalıwın hám biyǵárezligin kepillewge qaratılǵan ilajlar bolıp esaplanadı. Sonnan:

 

 

Sudya tek ǵana nızamǵa tiykarlanıp qarar qabıl etedi hám iskerligi ushın jeke juwapker emes;

 

 

Sudyanı lawazımınan waqıtsha shetletiw yamasa basqa jumısqa ótkeriw tek ǵana huqıqıy tiykarda ámelge asırıladı.

Bul sudyalarǵa isenim ortalıǵın jaratıp, ádil hám qalıs qararlar qabıl etiwge xızmet etedi.

Sonday-aq, nızam menen sud dodalawlarında nızamlılıq, ashıq-aydınlıq hám teńlik principleri jáne de bekkemlendi. Barlıq shaxslar ushın huqıqıy qorǵaw kepillendi hám olar sudta óz huqıqların tolıq ámelge asırıwı ushın nızamshılıq tiykarı jaratıldı.

 

ÓRN-1067-sanlı Nızam tek ǵana huqıqıy normalardı belgilep qoymastan, al konstituciyalıq reformalardı turmısqa engizdi, puqaralardıń huqıqıy sanası hám mámleketke isenimin bekkemledi, sud-huqıq tarawında reformalardı institucionallıq jaqtan qollap-quwatladı.

Nızamnıń qabıl etiliwi sudlar jumısınıń ashıq-aydınlıǵın támiyinlep, insan huqıqları tarawında xalıqaralıq standartlarǵa sáykes sistema jaratıwǵa túrtki berdi.

Ózbekstan Respublikasınıń ÓRN-1067-sanlı Nızamı – insan huqıqların qorǵaw, sud erkinligi hám ádil dodalawdıń kepilliklerin kúsheytiw jolındaǵı áhmiyetli huqıqıy jetiskenlik bolıp esaplanadı. Bul Nızam – jańa Konstituciyanıń ámeliy kórinisi sıpatında huqıqıy demokratiyanı bekkemlewge xızmet etedi. Búgingi reformalar procesinde bul nızam puqaralıq jámiyetiniń rawajlanıwı ushın tiykar boladı.

 

 

 

Rano XANPOLATOVA,

puqaralıq isleri boyınsha Nókis rayonlar aralıq sudınıń sudyası

24Jun Jańalıqlar

ADAM SAWDASI – INSAN QÁDIRINE QARATÍLǴAN SATQÍNLÍQ

 

Adam sawdası sonday jınayat – ol isenim arqalı ámelge asadı. Insan óz turmısın jaqsılaw úmitinde jumıs izlep jolǵa shıǵadı, biraq ayırım jaǵdaylarda isenimin paydalanǵan adamlar tárepinen aldanıp, hátteki satılıp ketiledi. Basqa adamnıń táǵdiri, erkinligi hám qádirin óz mápi ushın qurban etiwshi bul jınayat tek ǵana huqıqıy emes, al ádep-ikramlılıq tragediya bolıp tabıladı. Onıń qurbanları arasında jas qızlar, balalar, jumıssızlar, sociallıq qorǵawǵa mútáj shaxslar kópshilikti quraydı.

 

Adam sawdası – bul zamanagóy qullıq. Jınayatshılar aldaw, májbúrlew, qáwip salıw, payda wáde etiw sıyaqlı jollar menen insanlardı ekspluataciya etedi. Bul jınayattıń tiykarǵı kórinisleri:

-Jınısıy ekspluatatsiya;

-Májbúriy miynet;

-Ishki organlardı nızamsız alıw;

-Májbúriy neke;

-Balalardı asırap alıw nıqabı astında paydalanıw.

 

Bunıń artında kózge kórinbeytuǵın, biraq millionlaǵan dollar aylanatuǵın jınayıy tarmaqlar tur. Olar insan ómirin aqshaǵa aylandıradı.

Ózbekstan Respublikası bul jınayatqa qarsı gúresiwde qatań poziciyanı iyelegen. Mámleketimizde «Adam sawdasına qarsı gúresiw haqqında»ǵı Nızam qabıl etilgen, Jınayat kodeksiniń 135-statyasında adam sawdası ushın jınayıy juwapkershilik belgilengen, Adam sawdasına qarsı gúresiw hám jábirleniwshilerdi qorǵaw boyınsha uyımlararalıq komissiyalar dúzilgen, Qaraqalpaqstan Respublikası, wálayat hám rayonlarda Reabilitaciya orayları jumıs alıp barmaqta, sud, prokuratura, IIO, migraciya hám miynet uyımları arasında sistemalı birge islesiw jolǵa qoyılǵan.

 

Sonday-aq, adam sawdasınıń aldın alıw boyınsha 2020-2024-jıllarǵa mólsherlengen Milliy háreketler rejesi qabıl etilgen bolıp, ol profilaktika, bilimlendiriw, xalıqaralıq birge islesiw, jazanıń sózsizligi sıyaqlı tiykarǵı baǵdarlardı qamtıp alǵan.

 

Adam sawdasınıń aldın alıwda jınayat júz bergennen keyin gúresiw emes, al jınayattıń aldın alıw – eń nátiyjeli qural. Bunıń ushın mektep hám JOOlarda oqıwshılarǵa adam sawdası haqqında maglıwmat beriw, xalıq arasında úgit-násiyat jumısların kúsheytiw, miynet migrantların huqıqıy málimleme menen támiyinlew, jumıssızlıq, kem támiyinlengenlik sıyaqlı faktorlarga qarsı sharalar kóriw, internet arqalı jumıs alıp barıp atırǵan gúmanlı usınıslardı áshkaralaw zárúr.

 

Jınayatshılar kóbinese jumıs tawıp beriw, sırt elde oqıw, joqarı dáramat wáde etip adamlardı aldaydı. Sol sebepli, hár bir puqara qáwip-qáterler haqqında xabardar bolıwı shárt.

 

Adam sawdası – insannıń qádiri, erkinligi hám huqıqına qarsı islenetuǵın jınayat. Oǵan qarsı gúresiw tek ǵana mámleketlik uyımlar emes, al hár bir shańaraq, hár bir puqara ushın da joqarı juwapkershilik degeni. Balalarımız, hayal-qızlarımız, keleshek áwlad bunday qáwip-qáterlerge dus kelmewi ushın sergeklik, bilim, isenimli maǵlıwmat hám huqıqıy qorǵaw áhmiyetli.

 

Mámleketimiz insan huqıqların tiykarǵı qádiriyat sıpatında belgilegen. Sol sebepli, adam sawdasına qarsı gúresiw – bul tek ǵana jaza ilajları emes, al adamgershilik, ádillik hám erkin turmıstı támiyinlew bolıp esaplanadı.

 

 

 

Sayora AYTNIYAZOVA,

puqaralıq isleri boyınsha Nókis rayonlararalıq sudınıń sudyası