SANLÍ DÁLIYLLER MENEN ISLESIW SISTEMASÍ JETILISTIRILEDI

Sońǵı jıllarda mámleketimizde insannıń óz nızamlı máplerin qorǵaw ushın teń imkaniyatlar jaratıw, istiń haqıyqıy jaǵdayların hár tárepleme, tolıq hám qalıs anıqlawǵa baylanıslı nızam talaplarına sózsiz ámel etiw, táreplerdiń tartısıw hám teń huqıqlılıǵı principlerin turmısqa engiziw arqalı insan huqıq hám erkinliklerin nátiyjeli qorǵaw boyınsha keń kólemli jumıslar ámelge asırılmaqta.

Sonıń menen birge, jámiyet turmısınıń túrli tarawlarında jedel sanlastırıw, adamlardıń málimleme-kommunikaciya texnologiyalarınan paydalanǵan halda elede kóbirek birge islesiwi hám usınıń aqıbetinde jınayatlar isleniwi, sanlı ortalıqta puqaralar hám shólkemlerdiń huqıqları, nızamlı mápleriniń buzılıw jaǵdaylarınıń keń tarqalıwı sanlı dáliyllerdiń institucionallastırılıwın hám olar menen baylanıslı islerdi ámelge asırıwdıń huqıqıy tiykarınların bekkemlewdi talap etpekte.

Prezidentimiz tárepinen 2024-jıldıń 21-noyabr sánesinde imzalanǵan ÓRN-1003-sanlı Nızamı menen Ózbekstan Respublikasınıń ayırım nızam hújjetlerine sanlı dáliyller menen islesiw sistemasın jetilistiristiriwge qaratılǵan ózgeris hám qosımshalar kirgizildi.

Usı ózgerislerge kóre, elektron maǵlıwmatlar elektron qurılmalardan hám málimleme sistemalarınan, sonday-aq málimleme texnologiyalarınan paydalanǵan halda jaratılatuǵın, islew beriletuǵın hám saqlanatuǵın maǵlıwmatlardan ibarat.

Is ushın áhmiyetke iye bolǵan jaǵdaylar haqqındaǵı maǵlıwmatlar bar bolǵan elektron maǵlıwmatlar, atap aytqanda, elektron kórinisindegi fayllar, audio-videojazıwlar, Internet jáhán málimleme tarmaǵında saqlanǵan maǵlıwmatlar sanlı dáliyller bolıp esaplanadı.

Kirgizilgen ózgerislerdi aldın bunday dáliyller bolmaǵan dep túsinbew kerek. Ilgeri de bunday dáliyller bolǵan, tekǵana múlkiy hám jazba dáliyl sıpatında bahalanǵan. Endi sanlı dáliyllerdi dáliyllerdiń ayrıqsha túri sıpatında kirgiziliwi hám olar ushın ayrıqsha qaǵıydalardıń belgileniwi ádil sudlawdı ámelge asırıwda áhmiyetli rol oynaydı.

Dáwletbay RAZOV,
Qarakalpaqstan Respublikası sudınıń sudyası

ÓZBEKSTAN RESPUBLIKASÍ KONSTITUCIYASÍNÍŃ QABÍL ETILGENLIGINE 32 JÍL TOLDÍ

BAS NÍZAMÍMÍZ – PÁRAWAN TURMÍSÍMÍZ TIYKARÍ

Ájiniyaz atındaǵı Nókis mámleketlik pedagogikalıq institutında 8-dekabr – Ózbekstan Respublikası Konstituciyası qabıl etilgenligine 32 jıl tolıwı múnásibeti menen saltanatlı ilaj bolıp ótti.

Ózbekstan hám Qaraqalpaqstan Respublikalarınıń mámleketlik gimnleri menen baslanǵan ilajdı institut rektorı wazıypasın waqıtsha atqarıwshısı Q.Qodirov basqarıp bardı.

Saltanatlı ilajǵa Qaraqalpaqstan Respublikası Joqarǵı Keńesiniń Nızamlılıq, sud-huqıq hám korrupciyaǵa qarsı gúresiw máseleleri komitetiniń baslıǵı A.Atajanov, Qaraqalpaqstan Respublikası Hákimshilik sudınıń baslıǵı Á.Nurlipesov, Qaraqalpaqstan Respublikası prokuraturasınıń bólim baslıǵı D.Elmuratov, professor-oqıtıwshılar hám studentler qatnastı.

Ilajda atap ótilgenindey, tiykarǵı nızamımız óziniń tereń oylanǵan principleri hám qaǵıydaları menen ajıralıp, elimizdiń táǵdirin, hár bir insannıń huqıqları menen erkinliklerin belgilewde áhmiyetli hújjet bolıp esaplanadı.

1992-jılı 8-dekabr kúni ǵárezsiz Ózbekstannıń Konstituciyası qabıl etildi. Konstituciyanı islep shıǵıwda nızamshılıqtaǵı aldınǵı sırt el tájiriybeleri menen birgelikte xalqımızdıń kóp ásirlik mentaliteti, jasaw sharayatı, ata-babalardan miyras bolıp kiyatırǵan úrp-ádetleri de basshılıqqa alındı.

Konstituciyada tiykarǵı itibar insan hám onıń huqıqları jáne erkinlikleri, yaǵnıy Ózbekstan Respublikasınıń hár bir puqarasına jeke huqıq hám erkinlikler, siyasiy hám sociallıq-ekonomikalıq huqıqlardıń kepillikleri támiyinlendi.

Elimizde nızam ústinligin támiyinlew arqalı puqaralıq jámiyetin qurıw, bunıń ushın xalqımızdıń huqıqıy mádeniyatın arttırıw, xalqımızdıń búgingi ómirden razı bolıp jasawı ushın olarǵa múnásip turmıs sharayatların jaratıp beriw baǵdarında sońǵı jıllardaǵı alıp barılıp atırǵan jumıslar ayrıqsha atap ótildi.

Tiykarǵı nızamımızda keleshek áwladlardıń bilim alıwı, kásip mamanı bolıwı, ozıq-oylı, tereń pikirleytuǵın, jetik insan bolıp jetilisiwi ushın zárúr bolǵan principler hám qaǵıydalar belgilep berilgen. Sońǵı jılları joqarı bilimlendiriw sistemasına qaratılıp atırǵan itibar hám ǵamqorlıqlar usı maqsetlerge erisiw ushın xızmet etedi. Qaraqalpaqstanda joqarı oqıw orınlarınıń sanı sońǵı bes jıldıń ishinde on ekige jetkenligi, olardıń materiallıq-texnikalıq bazasınıń jetilistiriwi, qabıllaw kvotaları sanınıń kóbeytiliwi, ásirese, bıyılǵı jılı Qaraqalpaqstan jasların hár tárepleme qollap-quwatlaw maqsetinde qosımsha grant orınlarınıń berilgenligi Konstituciyada belgilengen normalardıń ámeldegi kórinisleri bolıp tabıladı.

Usınday imkaniyatlar nátiyjesinde elimiz jasları ilim, bilimlendiriw, mádeniyat, sport hám turmıstıń basqa da salalarında úlken tabıslardı qolǵa kirgizip kelmekte.

Ilaj dawamında instituttıń milliy ideya, ruwxıylıq tiykarları hám huqıq tálimi kafedrasınıń úlken oqıtıwshısı B.Arzieva, magistrant M.Kamalov Ózbekstan Respublikası Konstituciyasınıń qabıl etiliw tariyxı, kirgizilgen ózgerisler, sonıń ishinde, 2023-jıl 30-aprel kúngi ulıwma xalıqlıq referendum tiykarında Bas Nızamımızdıń jańa redakciyada qabıl etilgenligi, ondaǵı belgilengen normalardıń búgingi kúndegi turmısımızdaǵı áhmiyeti haqqında bayanatlar jasadı.

KONSTITUCIYADAǴÍ TIYKARǴÍ PRINCIPLER – JETISKENLIKLERIMIZ TIYKARÍ

ÚSH SHAXS MÚDDETINEN ALDIN SHÁRTLI TÚRDE JAZADAN AZAT ETILDI

Jınayat isleri boyınsha Shomanay rayonı sudı tárepinen rayondaǵı «Mádeniyat» mákan puqaralar jıyını imáratında kóshpeli ashıq sud ótkerildi.

Onda Probaciya toparı esabında miynetke dúzetiw isi jazasın hám azatlıqtan sheklew jazasın ótep atırǵan 3 shaxs jaza ótew dáwirinde islegen qılmısınan shın kewilden pushayman bolıp dúzeliw jolına ótkeni sebepli Ózbekstan Respublikası Jınayat kodeksiniń 73-statyasına tiykarlanıp, jazadan múddetinen aldın shártli túrde azat etildi. Yaǵnıy olarǵa óz ómirin jolǵa qoyıp alıw ushın jáne bir imkaniyat berildi, bul jazadan shártli azat etiwdiń shárti bolsa-qaytıp jınayat jolına kirmew, huqıqbuzarlıq islemew. Bolmasa keyingi beriletuǵın jaza awırraq boladı. Sudya tárepinen olarǵa bul ayrıqsha túsindirildi.

SUD-HUQÍQ MÁSELELERINE BAYLANÍSLÍ KÓSHPELI QABÍLLAW

Mámleket organları hám jergilikli hákimiyatlar tárepinen orınlarda ótkerilip atırǵan kóshpeli qabıllawlar puqaralardıń mámleketke bolǵan isenimin asıradı. Bul óz gezeginde, mámleket hám puqaralar arasındaǵı baylanıstı da bekkemleydi.

Qaraqalpaqstan Respublikası sudı baslıǵınıń orınbasarları A.Adilov hám B.Qtaybekovlar tárepinen Kegeyli hám Ellikqala rayonlarında kóshpeli qabıllaw ótkerildi.

Sud-huqıq máselelerine baylanıslı bolǵan qabıllawda puqaralarǵa huqıqıy másláhátler menen birge olardıń nızamlı huqıqların túsindiriw hám ámeliy járdem beriw ilajları kórildi. Bul arqalı hár bir múrájatshı óziniń huqıqıy máseledegi mashqalalarına tuwrıdan-tuwrı taraw basshılarınan anıq hám tiykarlı juwap alıw múmkinshiligine iye boldı.

Atap aytqanda, qabıllawda bildirilgen múrájatlardıń basım kópshiligi jer-múlk, kadastr, nekeden ajıratıw, aliment óndiriw, sud tárepinen tayınlanǵan jazanı jeńilregine almastırıw, sud qararınan narazılıq hám basqa da máseleler boyınsha.

Qabıllaw dawamında múrájatlardıń kópshiligi óz ornında sheshilip, tiyisli másláhátler berildi. Al, ayırım múrájatlar boyınsha úyreniw jumısları alıp barılatuǵınlıǵı belgilenip, orınlanıwı qadaǵalawǵa alındı.