29Apr Янгиликлар

АЛИМЕНТ УНДИРИШ ҲАҚИДАГИ ИШЛАРНИ СУДДА КЎРИШНИНГ ЎЗИГА ХОС ХУСУСИЯТЛАРИ

 

 Ота-оналар ва уларнинг ўрнини босувчи шахслар ўз фарзандларини вояга етгунига қадар боқиши, уларнинг тарбияси, таълим олиши, соғлом, тўлақонли ва ҳар томонлама камол топиши хусусида ғамхўрлик қилишга мажбурдирлар.

 

Ўзбекистон Республикаси Конституциясининг 77-моддаси.

 

Оила муқаддас маскан, у ҳар бир жамиятнинг бошланғич бўғини ҳисобланади. Оила мустаҳкам, тинч бўлса, жамият ҳам осойишта ва фаровон бўлади.  Бахтли оилалар туфайли бахтли жамият вужудга келади. Аммо ҳамиша ҳам икки инсоннинг бирдамлиги бахтли давом этавермайди. Оқибатда эса бундай жуфтликлар турли хил сабаблар  билан ажралиб кетишади, фарзандлар эса бу қарорнинг қаршисида ожиз қоладилар.

 

Хўш, ота-онаси ажралиб кетган фарзандларнинг таъминоти нима бўлади? Албатта, бундай ҳолатларда ҳар бир давлатнинг болалар тўғрисидаги алоҳида қонунлари бор. Ўзбекистон Республикасининг Оила Кодексига мувофиқ, вояга етмаган болаларига таъминот бериш мажбуриятини ихтиёрий равишда бажармаган ота (она)дан суднинг ҳал қилув қарорига ёки суд буйруғига асосан алимент ундирилади.

 

Вояга етмаган болаларга алимент тўлаш ҳақида ота-она ўртасида келишув бўлмаганда ёки алимент ихтиёрий равишда тўланмаганда ва ота-онадан бирортаси ҳам алимент ундириш тўғрисида судга даъво ёхуд ариза билан мурожаат қилмаган ҳолларда, васийлик ва ҳомийлик органлари, шунингдек ўн тўрт ёшга тўлган бола вояга етмаган боланинг таъминоти учун ота ёки онадан қонунда белгиланган миқдорда алимент ундириш тўғрисида даъво қўзғатишга ҳақлидир.

 

Шунингдек, Оила Кодексининг 99-моддасига биноан, агар вояга етмаган болаларига таъминот бериш ҳақида ота-она ўртасида келишув бўлмаса, уларнинг таъминоти учун алимент суд томонидан ота-онанинг ҳар ойдаги иш ҳақи ва (ёки) бошқа даромадининг бир бола учун — тўртдан бир қисми; икки бола учун — учдан бир қисми; уч ва ундан ортиқ бола учун — ярмиси миқдорида ундирилади. Бу тўловларнинг миқдори тарафларнинг моддий ёки оилавий аҳволини ва бошқа эътиборга лойиқ ҳолатларни ҳисобга олган ҳолда суд томонидан камайтирилиши ёки кўпайтирилиши мумкин.

 

Алимент ҳақида гапирганимизда, кўпчилик ота-она томонидан фарзанд таъминоти учун тўланадиган пулни тушунишади. Аммо алимент кенг қамровли тушунча.  Ота-оналар ҳам меҳнатга лаёқатли фарзандларидан алимент ундириш ҳуқуқига эга. Оила кодексининг 110-моддасида “Вояга етган, меҳнатга лаёқатли болалар ўз ота-онасига ихтиёрий равишда моддий ёрдам беришдан бўйин товласалар, таъминот миқдори болаларнинг оилавий ва моддий аҳволини ҳисобга олган ҳолда суднинг ҳал қилув қарорига асосан белгиланади. Ота-она, алимент ундириш ҳақидаги талабни ўз болаларининг бирига ёки бир нечтасига нисбатан қўйганлигидан қатъи назар, алимент миқдорини белгилашда суд вояга етган, меҳнатга лаёқатли болаларнинг барчасини ҳисобга олиши лозим”, деб белгиланган.

 

Бугунги кунда  фуқаролик ишлари бўйича судларга киритилаётган даъволар орасида алимент муаммоси билан боғлиқ аризалар ҳам талайгина. Ўзига тўқ, яхши даромадга эга бўлса-да, фарзандига алимент кам тўлаш ёки умуман тўламаслик учун ойлик маошини камайтириб кўрсатишга уринаётган оталар  афсуски орамизда учраб туради. Ёки алимент тўламаслик учун қочиб юрганлар ҳам топилади.

 

Алимент ундириш тўғрисидаги мурожаатларни тўғри ва ўз вақтида ҳал қилиш нафақат болалар ҳуқуқ ва манфаатлари ҳимоя қилинишини таъминлайди, балки она-оналар масъулиятини оширишга ҳам кўмаклашади. Хўш, аслида алимент миқдори судлар томонидан қай тартибда белгиланади.

 

Ота-онадан болаларга ундириладиган алимент миқдори алимент тўловчининг ойлик иш ҳақига ва бошқа даромадига нисбатан улушлар ҳисобида ёки пул билан тўланадиган қатъий суммада белгиланиши мумкин. Алимент тўлаши шарт бўлган ота-онанинг иш ҳақи ёки бошқа даромади доимо бир хилда бўлмай, ўзгариб турса ёхуд даромадининг бир қисмини натура тарзида оладиган бўлса, шунингдек даромаддан улуш тарзида алимент ундириш имконияти бўлмаса ёинки ота-она расман белгиланган иш ҳақи ёки даромадга эга бўлмаса, вояга етмаган болаларнинг таъминоти учун тўланиши лозим бўлган алимент миқдори ҳар ойда пул билан тўланадиган қатъий суммада белгиланиши мумкин.

 

Ота-она фавқулодда ҳолатлар (боланинг оғир шикастланиши, касал бўлиши ва бошқалар) туфайли келиб чиққан, боланинг таъминоти учун зарур бўлган қўшимча харажатларда иштирок этиши шарт. Қўшимча харажатларда иштирок этишдан бош тортган ота (она)дан суд уларнинг оилавий ва моддий аҳволини ҳисобга олиб, қўшимча харажатларни қисман пул билан тўланадиган қатъий суммада ундириш ҳақида ҳал қилув қарори чиқариши мумкин.

 

Алимент ундириш тўғрисидаги суднинг ҳал қилув қарори ёки суд буйруғи қонунчиликда белгиланган тартибда ижро этилади. Ўзбекистон Республикасининг Фуқаролик процессуал кодексининг 266-моддасига асосан, алиментлар ундириш тўғрисидаги ҳал қилув қарорлари дарҳол ижрога қаратилади.

 

Вояга етмаган ёки вояга етган меҳнатга лаёқатсиз, ёрдамга муҳтож болаларига алимент тўлаш ҳақидаги суднинг ҳал қилув қарорини бажаришдан бўйин товлаган шахслар ушбу Кодекснинг 79-моддасига асосан ота-оналик ҳуқуқидан маҳрум қилиниши ёки жиноий жавобгарликка тортилиши мумкин. Шунингдек,  ота-онасига моддий ёрдам бериш тўғрисидаги суднинг ҳал қилув қарорларини бажармаслик ҳам жиноий жавобгарликка сабаб бўлади.

 

Тарафлар ўртасидаги келишувга мувофиқ алимент қарзини тўлашдан озод қилиш ёки уни камайтиришга тарафларнинг ўзаро розилиги бўлгандагина йўл қўйилади, вояга етмаган болаларга алимент тўланадиган ҳоллар бундан мустасно.

 

Агар суд алимент тўлаши шарт бўлган шахс касаллиги ёки бошқа узрли сабабларга кўра алимент тўламаганлигини аниқласа ҳамда унинг моддий ва оилавий аҳволи йиғилган алимент қарзни тўлашга имкон бермайди деб топса, алимент тўловчининг даъвосига биноан уни алимент қарзларини тўлашдан тўла ёки қисман озод этишга ҳақлидир.

 

Сайёра АЙТНИЯЗОВА,

Фуқаролик ишлари бўйича Нукус туманлараро суди судьяси

 

 

25Apr Янгиликлар

ЧЕТ ЭЛ АРБИТРАЖ ҚАРОРЛАРИНИ ТАН ОЛИШ ВА ИЖРОГА ҚАРАТИШГА ОИД ҚОНУНЧИЛИК

 

Бугунги кунда чет эл арбитраж қарорларини тан олиш ва ижрога қаратиш ҳар бир давлат сиёсатида, тадбиркорлар ва хорижлик инвесторларнинг ҳуқуқлари ва манфаатларини ҳимоя қилишда муҳим роль ўйнайди ва бу борада мустаҳкам қонунчилик базасини шакллантириш муҳим аҳамият касб этади.

 

 

Чет эл арбитраж қарорларини тан олиш ва ижрога қаратиш тўғрисидаги ишларнинг иқтисодий судга тааллуқли эканлиги Ўзбекистон Республикасининг Иқтисодий процессуал кодекси 25-моддаси биринчи қисмининг 6-бандида ўз ифодасини топган.

 

Чет эл арбитражларининг қарорларини тан олиш ҳамда ижрога қаратиш тўғрисидаги ишлар Иқтисодий процессуал кодексининг 32-моддасига биноан Қорақалпоғистон Республикаси суди, вилоятлар ва Тошкент шаҳар судлари томонидан кўрилади.

 

Бундай тоифадаги ишларни кўриш тартиби бўйича Иқтисодий процессуал кодексида “Чет давлатлар судларининг ва арбитражларининг ҳал қилув қарорларини тан олиш ва ижрога қаратиш тўғрисидаги ишларни юритиш” деб номланган алоҳида 33-боб ажратилган.

 

Чет эл арбитражларининг қарорларини тан олиш ҳамда ижрога қаратиш тўғрисидаги ишларнинг ўзига хос жиҳатларидан бири шуки, Иқтисодий процессуал кодексининг 254-моддасига биноан бундай ариза, агар Ўзбекистон Республикасининг тегишли халқаро шартномаларида бошқача қоида назарда тутилмаган бўлса, мазкур бобда белгиланган хусусиятларни эътиборга олган ҳолда ушбу Кодекснинг қоидалари бўйича у иқтисодий судга келиб тушган кундан эътиборан олти ойдан ошмаган муддатда суд мажлисида кўрилади.

 

Шунингдек, чет эл арбитраж қарорларини тан олиш ва ижрога қаратишга оид қонунчилик ҳужжатларидан бири Ўзбекистон Республикасининг “Халқаро тижорат арбитражи тўғрисида”ги Қонуни ҳисобланади. Ушбу Қонуннинг мақсади халқаро тижорат арбитражларининг фаолияти соҳасидаги муносабатларни тартибга солишдан иборат.

 

Қонуннинг 51-моддасида қайд этилишича, арбитражнинг ҳал қилув қарори, у қайси мамлакатда қабул қилинганидан қатъи назар, мажбурий деб тан олинади ва судга ёзма ариза берилган тақдирда, ушбу модданинг, мазкур Қонуннинг 52-моддаси ҳамда арбитражларнинг ҳал қилув қарорларини тан олиш ва ижрога қаратиш тартибини белгиловчи Ўзбекистон Республикасининг қонунчилиги қоидалари ҳисобга олинган ҳолда ижро этилади.

 

Бундан ташқари, бундай тоифадаги ишларни кўриш тартиби ва бошқа жиҳатлари тўғрисида Ўзбекистон Республикаси Олий суди Пленумининг 2023 йил 20 ноябрь кунги “Чет эллик шахслар иштирокидаги ишларни иқтисодий судлар томонидан кўришда қонунчилик ҳужжатларини қўллашнинг айрим масалалари ҳақида”ги 27-сонли қарорининг VI бобида атрофлича тушунтиришлар берилган.

 

Ушбу Пленум қарорининг 1-бандида иқтисодий судлар томонидан чет эл ташкилотлари, халқаро ташкилотлар, чет эл фуқаролари, фуқаролиги бўлмаган шахслар иштирокидаги ишларни кўришда, шу жумладан, чет эл давлат суди ёки арбитраж қарорини тан олиш ва ижрога қаратиш, шунингдек, чет эл давлат судининг топшириғини бажариш тўғрисидаги ишларни кўришда:

 

– Ўзбекистон Республикаси Конституцияси;

 

– Нью-Йорк шаҳрида 1958 йил 10 июнда имзоланган “Чет эл мамлакатлари ҳакамлик қарорларини эътироф этиш ва ижро этиш тўғрисидаги”ги Конвенция (Нью-Йорк Конвенцияси);

 

– Киев шаҳрида 1992 йил 20 мартда имзоланган “Хўжалик фаолиятини амалга ошириш билан боғлиқ низоларни ҳал этиш тартиби тўғрисида”ги Битим (Киев Битими);

 

– Минск шаҳрида 1993 йил 22 январда имзоланган “Фуқаролик, оилавий ва жиноий ишлар бўйича ҳуқуқий муносабатлар ва ҳуқуқий ёрдам тўғрисида”ги Конвенция (Минск Конвенцияси);

 

– Кишинев шаҳрида 2002 йил 7 октябрда имзоланган “Фуқаролик, оилавий ва жиноий ишлар бўйича ҳуқуқий ёрдам ва ҳуқуқий муносабатлар тўғрисида”ги Конвенция (Кишинев Конвенцияси);

 

– Гаага шаҳрида 1954 йил 1 мартда имзоланган “Фуқаролик процесси масалаларига доир” Конвенция;

 

– ҳуқуқий ёрдам бериш ҳақидаги Ўзбекистон Республикасининг халқаро шартномалари, Ўзбекистон Республикасининг бошқа қонунчилик ҳужжатлари, халқаро ҳуқуқнинг умумэътироф этилган тамойилларига амал қилишлари лозимлиги ҳақида тушунтириш берилган.

 

Хулоса қилиб шуни айтиш мумкинки, чет эл арбитражи ҳал қилув қарорларини тан олиш ва ижрога қаратишнинг ҳуқуқий асослари яратилганлиги ҳуқуқий демократик давлат ва адолатли фуқаролик жамиятида қонун устуворлигини таъминлашда мустаҳкам таянч ва ишончли кафолат бўлиши шубҳасиздир.

 

 

 

Қуўанишбай ХОЖАМУРАТОВ,

Қўнғирот туманлараро иқтисодий суди раиси         

23Apr Янгиликлар

ЎЗБЕКИСТОН РЕСПУБЛИКАСИНИНГ ЯНГИ КОНСТИТУЦИЯСИ ЯРАТИЛИШИ ТАРИХИ ВА АСОСИЙ ХУСУСИЯТЛАРИ

 

Мамлакатимизда сўнгги йилларда эришган ютуқларимизни ишончли конституциявий ҳимоясини таъминлаш, ушбу эришилган ютуқлар, ҳуқуқ ва эркинликлардан нафақат ҳозирги, балки келажак авлодларимиз эмин-эркин фойдаланиши учун, уларни албатта Конституцияда муҳрлаб қўйишимиз зарурлиги мавжуд эди. Дунёда ва малакатимизда юз бераётган ўзгаришларга мустаҳкам ҳуқуқий пойдевор зарур бўлиши, Янги Ўзбекистонга янгиланаётган Конституция кераклигини кўрсатди.

 

Янги Конституциямизни яратишда аввал халқимизнинг фикри, таклифлари 2 босқичда ўрганилди, шундан сўнг Конституция лойиҳаси тайёрланди. Конституция лойиҳасига одамларимиз 60 мингдан зиёд таклифлар берилди ва уларнинг ҳар тўрттасидан биттаси лойиҳадан жой олди. Конституция лойиҳаси умумхалқ муҳокамасига қўйилди. Оммавий ахборот воситалари, интернет тармоқлари орқали лойиҳа билан 5 миллион аҳолимиз танишиб чиқиб, 150 мингдан ортиқ таклифларини билдирди. Шу билан бирга, меҳнат жамоалари, олийгоҳлар, маҳалла фаоллари ва зиёлилар билан бўлиб ўтган муҳокамаларда ҳам яна 10 мингта қўшимча таклиф келиб тушди.

 

Янги таҳрирдаги Ўзбекистон Республикасининг Конституцияси  2023 йил 30 апрелда Ўзбекистон Республикаси референдумида умумхалқ овоз бериш орқали қабул қилинди.

 

Янги Конституциямизда моддалар сони 128 тадан 155 тага, нормалар сони 275 тадан 434 тага ошди. Яъни, Асосий қонунимизнинг 65 фоиз матни халқимиз таклифлари асосида янгиланди.

 

Ўзбекистон – суверен, демократик, ҳуқуқий, ижтимоий ва дунёвий давлат деб белгиланди.

 

Ижтимоий, бу – инсонга эътибор ва ғамхўрлик, дегани.  Давлатнинг ижтимоий соҳадаги мажбуриятлари билан боғлиқ Конституциядаги нормалар 3 баробарга кўпайтирилди. Конституцияда ҳар кимнинг уй-жойли бўлиш ҳуқуқи белгиланди. Ҳеч ким суднинг қарорисиз ва қонунга номувофиқ ҳолда уй-жойидан маҳрум этилиши мумкин эмаслиги кафолатланди. Аҳолини кафолатланган бепул тиббий хизматлардан фойдаланиши ҳам киритилди, аҳоли саломатлигини асраш билан боғлиқ нормалар 4 баробар кўпайтирилди. Таълим ва илм-фанга оид нормалар қарийб 2 баробарга ошди. Ногиронлиги бор болажонларимизга ўз тенгдошлари билан бир хил таълим олиши учун барча шароитлар яратилиб, бундай имкониятлар инклюзив таълим сифатида Конституцияга киритилди. Давлат оиланинг тўлақонли ривожланиши учун ижтимоий, иқтисодий, ҳуқуқий ва бошқа шарт-шароитлар яратиши конституциявий мустаҳкамланди.

 

Ҳар кимнинг меҳнати учун ҳеч қандай камситишларсиз ҳамда меҳнатга ҳақ тўлашнинг белгиланган энг кам миқдоридан кам бўлмаган тарзда адолатли ҳақ олиш ҳуқуқи кафолатланди.

 

Ҳомиладорлиги ёки боласи борлиги билан боғлиқ сабабларга кўра аёлларни ишга қабул қилишни рад этиш, ишдан бўшатиш ва уларнинг иш ҳақини камайтириш тақиқланиши белгиланди. Болалар меҳнатининг боланинг соғлиғига, хавфсизлигига, жисмоний, ақлий ва маънавий жиҳатдан тўлақонли ривожланишига хавф солувчи, шу жумладан унинг таълим олишига тўсқинлик қилувчи ҳар қандай шакллари тақиқланиши белгиланди.

 

Ҳар ким ишсизликда ижтимоий таъминот олиш ҳуқуқига эгалиги мустаҳкамланди. Пенсия, нафақа ва бошқа ижтимоий ёрдамлар миқдори энг кам истеъмол харажатларидан оз бўлиши мумкин эмаслиги белгилаб қўйилди. Бу дегани, 2 миллион 200 минг эҳтиёжманд оилалар давлатдан кафолатли моддий ёрдам олади. Бу – жами оилаларнинг 25 фоизига тўғри келади, уларга ҳар йили 11 триллион сўм ажратилади.

 

Конституцияда 18 миллиондан ортиқ ёшлар масалаларига ҳам алоҳида эътибор берилди. Конституцияда ёшлар масалалари бўйича алоҳида боб киритилаётгани ҳам бежиз эмас.  Шунингдек, давлат – ёшлар ҳуқуқлари ҳимояланиши ва уларнинг жамият ва давлат ҳаётида фаол иштирокини рағбатлантиришни кафолатлади.

 

Инсон ҳуқуқ ва эркинликларини таъминлаш давлатнинг олий мақсади этиб белгиланди. Инсон ҳуқуқларига оид нормалар 3 баравардан ортиққа оширилди. Инсон ҳуқуқ ва эркинликлари қонунларимизнинг, ҳар бир вазирлик ва идора фаолиятининг мазмунига айланиши қатъий талаб қилиб белгиланди. Қонунлардаги ноаниқликлар инсон фойдасига ҳал бўлиши шарт ва зарур.

 

Шунингдек Конституциямизда ўлим жазоси тақиқланди, шахсни суднинг қарорисиз 48 соатдан ортиқ муддат ушлаб туриш мумкин эмаслиги белгиланди, одамларнинг ҳуқуқ ва эркинликларини чеклаш билан боғлиқ барча ҳаракатларга, фақат ва фақат суд қарори асосида йўл қўйилиши мустаҳкамланди. Яъни, одил судловни амалга оширишда “Хабеас корпус” институти янада кенгайтирилди.

 

Янги Конституция халқпарвар давлат қуриш мақсадида кучли парламент, ихчам ва масъулиятли ҳукумат, мустақил ва адолатли суд тизимини барпо этишга қаратилган.

 

Парламент палаталарининг ваколатлари қайта кўриб чиқилди. Унга кўра, Қонунчилик палатаси ва Сенатнинг ваколатлари сезиларли даражада кенгайди, икки палата ишидаги такрорланишлар бартараф этилиб, ҳар бирининг масъулият соҳаси аниқ белгиланди. Хусусан, Қонунчилик палатасининг мутлақ ваколатлари амалдаги 5 тадан 12 тага, Сенатда эса, 14 тадан 18 тага кўпайди.

 

Ҳукуматни шакллантириш ва унинг фаолиятини назорат қилиш, Давлат бюджети ижросига оид масалалар Қонунчилик палатасининг ваколатига, ҳудудлар манфаати ва уларни ривожлантириш, янги вазирликлар ташкил қилиш тўғрисидаги фармонларни тасдиқлаш масалалари эса Сенат ваколатлари доирасига тааллуқли эканлиги мустаҳкамланиши шулар жумласидандир.

 

Сенат олдига қўйилаётган янги вазифалардан келиб чиқиб, уни ихчам, халқчил ва ҳудудлар манфаатини ифода этадиган идорага айлантириш бўйича нормалар Конституцияда кўзда тутилди. Хусусан, сенаторлар сонини аввалги 100 нафардан 65 нафарга тушириш, бунда ҳар бир ҳудуддан тенг равишда  4 тадан сенатор сайланиши белгиланди, Президент томонидан тайинланадиган сенаторлар сони эса 16 тадан 9 тага камайтирилди.

 

Парламентнинг қуйи палатаси томонидан киритилган қонунлар Сенатда 60 кун ичида кўриб чиқилиши, муддат ўтиб кетса, ушбу қонун маъқулланган деб ҳисобланиши ва имзолаш учун Президентга юбориш бўйича норма киритилди. Парламентнинг суд ва назорат органлари, ҳуқуқни муҳофаза қилувчи органлар ва махсус хизматлар фаолияти устидан назорат функциялари кучайтирилди.

 

Янги Конституцияда Бош прокурор, Ҳисоб палатаси раҳбарлигига номзодлар аввал Сенатда кўриб чиқилиб, кейин Президент томонидан тайинланиши, шунингдек Монополия қўмитаси ва Коррупцияга қарши курашиш агентлиги раҳбарлари Сенат томонидан сайланиши амалиёти жорий этилди. Махсус хизматлар фаолияти устидан парламент назоратини кучайтириш мақсадида Давлат хавфсизлик хизмати раҳбарлигига номзод Сенат билан маслаҳатлашувлардан сўнг Президент томонидан лавозимга тайинланиши белгиланди. Олий Мажлис палаталарининг биргаликдаги ваколатлари ҳам кучайтирилиб, парламент назоратининг муҳим шакли бўлган парламент текшируви институти Конституцияда алоҳида мустаҳкамлаб қўйилди.

 

Суд ҳокимиятининг чинакам мустақиллигини таъминлаш мақсадида Судьялар олий кенгашининг барча аъзоларини Сенат томонидан сайлаш тизими киритилди.

 

Айрим олий мансабдор шахсларнинг лавозимга сайланиш ёки тайинланиш муддатлари бўйича чекловлар белгиланди. Сенат Раиси ва Қонунчилик палатаси Спикери, Олий суд ва Судьялар олий кенгаши раислари, уларнинг ўринбосарлари, Бош прокурор, Марказий сайлов комиссияси раиси, ҳокимларни лавозимга икки муддатдан ортиқ сайлаш ёки тайинлашга чеклов киритилди. Конституциявий суд судьяларини қайта сайланиш ҳуқуқисиз 10 йилга сайлаш тартиби белгиланди.

 

Оролбўйи масаласи Конституция даражасига олиб чиқилди. Давлат Оролбўйи минтақасининг экологик тизимини муҳофаза қилиш ҳамда тиклаш, минтақани ижтимоий ва иқтисодий жиҳатдан ривожлантириш юзасидан чоралар кўради.

 

Хулоса ўрнида айтиш мумкинки, янги Конституциямизда инсон қадрини янада улуғлаш мақсадида ислоҳотларнинг амалга оширилиши мустақил Ўзбекистоннинг янада гуллаб-яшнаши, ривожланиши ва жаҳонда энг ривожланган давлатлар қаторидан мустаҳкам ўрин эгаллашига хизмат қилади, халқимизнинг фаравон ҳаёт кечириши учун муносиб шароит яратиш – Конституциямизнинг бош мақсади ҳисобланади.

 

Азамат  АБДРАСУЛИЕВ,

Қорақалпоғистон Республикаси судининг судья катта ёрдамчиси

23Apr Янгиликлар

ТЎРТКЎЛ ЖАМОАТ САЛОМАТЛИГИ ТЕХНИКУМИ ЖАМОАСИНИНГ ИЖТИМОИЙ ТАРМОҚЛАРНИНГ БИРИДА ЭЪЛОН ҚИЛИНГАН МУРОЖААТИ ЮЗАСИДАН

 

Тўрткўл Абу Али Ибн Сино номидаги жамоат саломатлиги техникуми жамоаси мазкур ҳал қилув қароридан норозилиги, иш бир томонлама кўриб чиқилгани, судьялардан норозилигини билдирган.

 

Фуқаролик ишлари бўйича Беруний туманлараро судининг 2024 йил 5 апрелдаги ҳал қилув қарорига мувофиқ Ўқув ишлаб чиқариш амалиёти бўйича директор ўринбосари Ж.Абдуллаевнинг даъво аризаси қаноатлантирилган. Бунда суд тарафларнинг тушунтиришларини тинглаб, иш ҳужжатларини ҳар томонлама ўрганиб чиқиб, ишдаги далилларга таянган ҳолда шундай тўхтамга келган.

 

Техникум жамоасининг мазкур мурожаати суд қарорини ўзгартириш ёхуд бекор қилиш учун асос бўла олмайди. Тарафларга ҳал қилув қарори қабул қилинган кундан эътиборан бир ой ичида шу суд орқали Қорақалпоғистон Республикаси суди фуқаролик ишлари бўйича судлов ҳайъатига апелляция тартибида ёки қонуний кучга кирган ва апелляция тартибида кўрилмаган ҳал қилув қарори устидан у қонуний кучга кирган кундан эътиборан олти ой ичида кассация тартибида шикояти берилиши мумкинлиги тушунтирилганлиги маълум қилинади.

 

17Apr Янгиликлар

КОРРУПЦИЯ: ТАЪМАГИРЛИК, НАФС ВА САБР-ҚАНОАТ

 

Коррупция – давлат хизматчиларининг моддий ёки мулкий йўсинда ғайриқонуний шахсий наф кўриш мақсадида ўз хизмат мавқеидан фойдаланишда ифодаланадиган ижтимоий ҳодисадир. Коррупцияга доир муносабатларнинг иштирокчилари нафақат давлат хизматчилари, балки давлат ташкилотида ишламайдиган фуқаролар ҳам бўлиши мумкин.

Шунинг учун ҳам коррупция ва порахўрлик ҳар қандай давлат ва жамият ривожига жиддий салбий таъсир кўрсатувчи хавфли омил ҳисобланади. Мазкур иллат бор экан, демократия ва ҳуқуқ устуворлиги асосларига путур етади, инсон ҳақ-ҳуқуқлари поймол бўлади, ҳаёт сифати ёмонлашади, энг ачинарлиси фуқароларнинг ижтимоий адолатга, ҳақиқатга ва давлат органларига бўлган ишончи йўқолади.

 

Мамлакатимизда коррупцияни илдизи билан йўқотиш, ҳокимият амалдорларининг ҳалол ишлашини таъминлаш, давлат органлари фаолиятининг очиқлиги ва шаффофлигини таъминлаш ва тадбиркорлар олдида турган бюрократик тўсиқларни олиб ташлаш борасида сезиларли даражада ишлар амалга оширилиб келинмоқда, миллий қонунчилигимиз такомиллаштирилмоқда.

 

Аммо “қонун қабул қилинди, энди ҳаммаси изига тушиб кетади” деб ўйлаш, хотиржамликка берилиш катта хато бўлади. Коррупция балосидан қутилиш, ислоҳотларни унинг чангалидан озод этиш ҳақида ҳаммамиз ўйлашимиз, бунинг заруратини ҳар биримиз юрагимиздан ўтказишимиз, унга қарши қатъий курашишимиз керак.

 

Ушбу иллатга қарши нафқат қонунчилик механизмлари билан, балки тарбия орқали маънан етук, инсон қалбида сабр-қаноат, ҳалоллик, иймон ва инсоф туйғуларини

ақл-иродаси бут инсонларни камолга етказиш йўли билан ҳам курашишимиз мумкин.

 

Маънавий баркамоликка эришишнинг биринчи шарти – нафсни жиловлашдир. Зеро, порахўрликка элтувчи энг яқин йўл ҳам инсон ўз нафсининг қулига айланишидир. Нафсга эрк беришнинг салбий оқибатлари ҳақида Хожа Аҳмад Яссавийнинг қуйидаги ўгитларини келтириш мумкин:

 

Нафс йўлига кирган киши расво бўлур,

Йўлдан озиб, тойиб, тўлиб, гумроҳ бўлур,

Ётса-турса, Шайтон билан ҳамроҳ бўлур…

Нафсим мани йўлдан уруб, хор айлади,

Термултуруб, халойиққа зор айлади.

 

Инсон нафсини енгувчи, жиловловчи кучлардан бири сабр ва қаноат ҳисобланади.

 

Ислом динида сабр инсоннинг энг муҳим фазилатларидан бири сифатида эътироф этилиб, у – нафсни ақл ва шариат тақозо қилганидек тутиб туришлар ёки иккиси тақозо қилган нарадан тутиб туриш маъносида тушунилади.

 

Сабр қуйидагича ифодаланади:

– Сабр нафсни қайғу ва аччиқланишдан, тилни шикоятдан ва аъзоларни ташвишдан тутиб туришдир.

– Сабр нафснинг фозил ахлоқларидан бири бўлиб, қилиниши яхши ва гўзал бўлмаган нарсалардан сақланишдан иборатдир.

– Сабр инсоннинг бошига бирор бир фалокат келганда уни матонат билан енгиш ҳамда гўзал одоб ила туришдир.

– Сабр изтироб пайтида қалбнинг собит туришидир.

“Маҳбуб ул-қулуб”да қаноат ҳақида шундай гўзал мисралар келтирилган:

Қаноат – суви олган билан қуримас булоқ.

Қаноат – сочган билан камаймайдиган хазина.

Қаноат – бир экин майдоники, унда иззат ва шафқат деган мевалар унади.

Қаноат – бир дарахтки, шохларида истиғно ва ҳурмат деган мевалар пишади.

Қаноатдан кўнгил очилади.

Қаноатдан кўз ёришади.

 

Қаноатли одам, аввало, кўнглини таъмадан поклаши лозим. Таъма – гадолар иши. Агар киши шоҳлик тахтида ўтирган бўлса-ю, таъма қилса, унинг гадога айлангани – шу, қаноат қилган дарвеш эса – шоҳ.

 

Қаноатда чинакам фароғат, таъмада эса кони машаққат бор. “Яримта нон – роҳати жон”, “Оч қорним – тинч қулоғим” ёки “Ҳалол пишиб чиқар, ҳаром тешиб чиқар”, – деган халқ мақоллари ҳам бекорга тўқилмаган.

 

Гувоҳи бўлганимиздек, коррупциянинг ҳар қандай кўринишларига қарши курашишни биз, энг аввало, ўзимиздан бошлашимиз даркор. Бунинг учун эса шахснинг ҳуқуқий онги ва ҳуқуқий маданияти етарли даражада шаклланган бўлмоғи мақсадга мувофиқдир.

 

 

Қуўанишбай ХОЖАМУРАТОВ,

Қўнғирот туманлараро иқтисодий судининг раиси                                                      

16Apr Янгиликлар

АВФ-БУ БАҒРИКЕНГЛИКДИР!

Жиноят содир этган шахсни кечириш, уни авф этиш бу олий жаноблик, бағрикенглик ҳисобланади.

Мухтарам Президентимиз томонидан 2017 йилдан бошлаб, билиб, билмай жиноят содир этган шахсларга нисбатан, уларни оиласи бағрига қайтариш соғлом ҳаёт кечириши учун шароит яратиб бериш борасида авф этиш Фармони қабул қилиниб келинмоқда.

Бу йили ҳам Президентимиз томонидан Республикамизда, Рамазон ҳайити муносабати билан, жиноят содир этган ва жазони ўтаётган яна бир гуруҳ шахсларни АВФ этиш тўғрисидаги Фармони эълон қилинди.

Ушбу Фармон билан Ўзбекистон Конституциясининг 109-моддаси 23-бандига асосан жазо муддатини ўтаётган ҳамда қилмишига чин кўнгилдан пушаймон бўлган ва тузалиш йўлига қатъий ўтган 426 нафар шахс афв этилди.

Афв этилган шахсларнинг 135 нафари асосий жазодан тўлиқ озод этилди, 200 нафари жазони ўташдан муддатидан илгари шартли озод қилинди, 26 нафарининг озодликдан маҳрум этиш жазоси енгилроқ жазо билан алмаштирилди. Шунингдек, 65 нафар шахсларга тайинланган озодликдан маҳрум этиш жазосининг муддатлари қисқартирилди.

Афв этилганларнинг 11 нафарини чет эл фуқаролари, 50 нафарини аёл, 13 нафарини 60 ёшдан ошган эркаклар, 157 нафарини ёшлар (шулардан, 3 нафари вояга етмаганлар) ҳамда 5 нафарини тақиқланган ташкилотлар фаолиятида қатнашган шахслар ташкил этади.

Фармон ижроси юзасидан афв этилган шахсларни оиласи ва яқинлари бағрига қайтариш, ижтимоий ҳаётга мослашиб, фойдали меҳнат билан шуғулланишлари, соғлом турмуш тарзини йўлга қўйиб, жамиятда муносиб ўрин топишлари учун уларга кўмак бериш бўйича масъул вазирлик ва идораларга тегишли топшириқлар берилди.

 

Раъно КАМОЛОВА,
жиноят ишлари бўйича Беруний туман суди раиси