Коррупцияға  қарсы гүресиў-баслы мақсетимиз

Коррупцияға  қарсы гүресиў-баслы мақсетимиз

Бүгинги күнде дүнья жәмийетшилигин қыйнап атырған глобал машқалалардың бири коррупция болып табылады. Бундай иллет демократия ҳәм ҳуқық үстинлиги тийкарларына зыян жеткереди, инсанның ҳуқықлары бузылыўына алып келеди, базар жумысына тосқынлық қылады, турмыс сапасын төменлетеди ҳәм де адамлардың қәўипсизлигине қәўип салатуғын бирлескен жынаятшылық, терроризм ҳәм басқа ҳәдийселердиң раўажланыўы ушын имкәният жаратып береди.

Коррупция парахорлық, таўламашылық, алдаўшылық, мүлкти өзлестириў, ҳәкимияттан пайдаланыў, ағайиншилик, қоңсы-қобашылық ҳәм басқа түрлерге ийе.

Мәмлекетимиз нызамшылығында бул түрдеги жынаятларға Өзбекстан Республикасының Жынаят кодексинде жаза түрлери белгиленген.

Мәмлекетимизде коррупцияға қарсы гүресиў тараўында системалы илажлар көрилип келинбекте.

Атап айтқанда, 2017-жыл 03-январьда Өзбекстан Республикасының «Коррупцияға қарсы гүресиў ҳаққында»ғы   Нызамы қабыл етилди.

Нызам менен  халықтың ҳуқықый санасы ҳәм мәдениятын жетилистириў, жәмийетте коррупцияға қарсы  маўасасыз қатнасықты пайда етиў, мәмлекет ҳәм жәмийет турмысының барлық салаларында коррупцияның алдын алыўға қаратылған ис илажларды әмелге асырыў, коррупцияға байланыслы ҳуқықықбузарлықларды өз ўақтында анықлаў, оларға шек қойыў, олардың ақыбетлерин, оларға имкан бериўши себеплер ҳәм шарт-шараятларды сапластырыў, коррупцияға байланыслы ҳуқықбузарлықларды ислегенлик ушын жуўапкершилик сөзсизлиги принципин тәмийинлеў коррупцияға қарсы гүресиў саласында мәмлекет сиясатының тийкарғы жөнелислери сыпатында белгиленди.

Сондай-ақ, 2021-жыл 06-июль күни  Өзбекстан Республикасы Президентиниң “Коррупцияға қарсы аяўсыз  қатнасықта болыў орталығын жаратыў, мәмлекет ҳәм жәмийет басқарыўында коррупциялық тәсирлерди кескин кемейтириў ҳәм бунда жәмәәтшиликтиң қатнасыўын кеңейтириў ис-илажлары ҳаққында”ғы Пәрманы қабыл етилди.

Пәрманға муўапық, мәмлекет басқарыўын коррупциядан жырақ салаға айландырыў мақсетинде Коррупцияға қарсы гүресиў агентлиги тәрепинен «Коррупцияға байланыслы жынаятларды ислегенликте айыплы деп табылған шахслардың ашық электрон реестри»н жүритиў белгиленди.

Пәрманның 4-бәндине муўапық,  2022-жыл 1-январьдан баслап, мәмлекет хызметкерлери, мәмлекетлик үлеси 50 пайыздан жоқары болған шөлкемлер, мәмлекет кәрханалары ҳәм мекемелериниң баслықлары ҳәм орынбасарлары, олардың  өмирлик жолдасы ҳәм ер жетпеген балаларының дәраматлары ҳәм мал-мүлкти мәжбүрий декларация етиў системасы енгизиў белгиленди.

Пәрманға тийкар мәмлекет хызметкери тәрепинен декларацияны усыныўдан бас тартқанлық ҳәм қастан надурыс мағлыўматларды киргизгенлик оны мәмлекетлик хызметинен шетлетиўге ҳәм нызамда белгиленген жуўапкершиликке тартыўға тийкар болыўы белгиленди.

Сондай-ақ коррупцияға байланыслы жынаятлар ушын белгиленген жаза шараларын узақ мүддетли азатлықтан айырыў жаза шарасына кескин күшейтириў, дәраматлар ҳәм мал-мүлкти декларациялаў процессинде анықланған нызамсыз байлық арттырғанлық ушын жуўапкершилик орнатыў, коррупцияға байланыслы жынаятларды ислеген шахслардың жынайый жазаны өтеўде жеңиллестириўши нормалар қолланыўына шеклеўлер белгиленди.

Мәмлекетимизде бул бағдарда реформалар еле де даўам етеди, себеби олардың тийкарғы мақсети елимизде жасап атырған ҳәр бир пуқараның ҳуқық ҳәм еркинликлерин толық тәмийинлеў ҳәм демократиялық ҳуқуқый мәмлекетти қурыўдан ибарат.

Гаўхар Зарипова,

Қарақалпақстан Республикасы судының

судьясы  

Коррупцияға қарсы гүресиў системасы жәнеде жетилистирилмекте

Коррупцияның алдын алыў ҳәм оған қарсы гүресиў саласында алып барылып атырған ислердиң нәтийжелилигин асырыў, әҳмийетли социаллық мәселелерге байланыслы ашық мағлыўматлар кѳлемин жәнеде кеңейтириў, олардан тосықларсыз пайдаланыўды тәмийинлеў, сондай-ақ, «Ѳзбекстан-2030» стратегиясында белгиленген ўазыйпаларды әмелге асырыў мақсетинде Ѳзбекстан Республикасы Президенти тәрепинен 2023-жыл 27-ноябрь күни «Коррупцияға қарсы гүресиў системасын жәнеде жетилистириў ҳәм де мәмлекетлик органлары ҳәм шѳлкемлери искерлиги үстинен жәмәәтшилик қадағалаўы системасы нәтийжелилигин асырыў илажлары ҳаққында»ғы ПФ-200-санлы Пәрманы қабыл етилди.

Бул Пәрман Ѳзбекстан Республикасының «Коррупцияға қарсы гүресиў ҳаққында»ғы Нызамы тийкарында ислеп шығылған болып, онда коррупцияға қарсы гүресиў системасын жәнеде жетилистириў ҳәм де мәмлекетлик органлары ҳәм шѳлкемлери искерлиги үстинен жәмәәтшилик қадағалаўы системасы нәтийжелилигин асырыў бойынша тѳмендегилер белгилеп берилген.

Атап айтқанда, ҳәр шеректе Коррупцияға қарсы гүресиў Агентлиги (кейинги орынларда – Агентлик деп жүритиледи) мәмлекетлик органлары ҳәм шѳлкемлери кесиминде исленген коррупцияға байланыслы жынаятларды анализ етип, усы түрдеги жынаятлар кѳрсеткиши асқан мәмлекетлик орган ҳәм шѳлкемлерге кешиктирип болмайтуғын ис-иләжлерды белгилеў ушын Агентлик хызметкерлери қатнасыўында көрип шығылыўы мәжбүрий болған усыныс киритип барыўы, ҳәр ярым жылда жынаятлардың алдын алыў ҳәм де оларға имкан берип атырған жағдайларды сапластырыў бойынша кѳрилип атырған илажлар Ѳзбекстан Республикасы Коррупцияға қарсы гүресиў миллий кеңеси (кейинги орынларда – Миллий кеңес) жыйналысларында тийисли мәмлекетлик органлар ҳәм шѳлкемлердиң биринши басшылары қатнасыўында критикалық түрде додалап барылыўы бойынша Миллий кеңес, Агентликтиң  ҳәм Бас прокуратураның усыныслары мақулланған.

Сондай-ақ, усы Пәрман менен коррупцияға қарсы гүресиў бойынша 2023-2024 жылларға мѳлшерленген мәмлекетлик бағдарлама тастыйықланды.

Буннан тысқары, Пәрман менен 2023-жыл 1-декабрден баслап Ашық мағлыўматлар сыпатында жайластырылыўы керек болған социаллық әҳмийетке ийе болған мағлыўматлар дизими толықтырылыўы, бир неше процесслерди интернет тармағы арқалы жанлы эфирге узатыў тәртибин енгизиў бойынша Агентликтиң усынысы мақулланды.

Сондай-ақ, Пәрман менен Агентликке мәмлекетлик органлары ҳәм шөлкемлериниң қайта байланыс системасы нәтийжелилиги дәрежесин баҳалаў мақсетинде «Қайта байланыстың сырлы клиенти» илажларын шѳлкемлестириў ҳәм ѳткериў ўазыйпасы жүклетилип, оның тийкарғы механизмлери белгилеп берилди.

Усы Пәрман менен Агентликке және бир ўазыйпа жүклетилген болып, онда ҳалықаралық шѳлкемлер ҳәм сырт ел экспертлерин қатнастырған ҳалда, үш ай мүддетте мәмлекетлик органлары ҳәм шѳлкемлериниң ашықлықты тәмийинлеўге жуўапкерли болған хызметкерлерин ашықлық тараўындағы миллий нызамшылық ҳәм ҳалықаралық стандартлар талаплары бойынша оқытыўға қаратылған онлайн қәнигелигин арттырыў системасын электрон платформа тийкарында жолға қойыў болып есапланады.

Уткиржон Сабиров,

Қарақалпақстан Республикасы суды

судьясы                                                                                         

Судьялар семинар ɵткерди

Қарақалпақстан Республикасы Транспорт министрлигиниң мəжилислер залында Қарақалпақстан Республикасы ҳәкимшилик суды судьялары Ж.Аймағанбетова, К.Хожамуратов ҳəм Нɵкис районлараралық ҳəкимшилик судының баслығы Б.Досымбетов тəрепинен министрлик хызметкерлери қатнасында семинар ɵткерилди.

Семинарда судьялар тəрепинен “Қарақалпақстан Республикасы Транспорт министрлиги искерлиги бойынша даўларды судта кɵриў ǝмелияты”, Өзбекстан Республикасының “Ҳәкимшилик тәртип-қəғыйдалары ҳаққында”ғы Нызамының мазмун-мəнисин түсиндириў бойынша  баянатлары тыңланды.

Семинар соңында қатнасыўшылар өзлериниң қызықтырған сораўларына   жуўаплар алды.

Ѳзбекстан Республикасы Экономикалық процессуал кодексине суд ҳүжжетлерин ревизия тәртибинде қайта кѳриў бойынша киргизилген ѳзгерислер ҳаққында

Үйренген әдет қалама …

Урлық ҳәм алдаўшылық кейинги ўақытта жүдә көп ушырасып атырған жынаятлар қатарынан орын алмақта. Деген менен, бул жынаятларға еле турмыстың ашшы-душшысын татып үлгермеген жаслардың араласып қалыўы аянышлы.

Жақында жынаят ислери бойынша Нөкис қаласы суды тәрепинен өткерилген ашық көшпели суд мәжилисинде көрилген жынаят иси де мине усындай урлық ҳәм алдаўшылық пенен байланыслы. Кең жәмийетшилик ўәкиллери менен бирге жаслардың қатнасыўында өткерилген суд мәжилиси бәршеге бул жынаяттан аўлақ болыўға, адасып таңлаған жолын дүзетиўге мүмкиншилик жаратыўдың бир усылы, десек орынлы болады.

Жынаят ислери бойынша Нөкис қаласы судының судьясы М.Байниязовтың басшылығында Бердақ атындағы Қарақалпақ мәмлекетлик университетиниң Мәденият сарайында болып өткен ашық көшпели суд мәжлисинде дәслепки тергеў уйымы тәрепинен Өзбекстан Республикасы Жынаят кодексиниң  168-статьясы 3-бөлиминиң “б” бәнти ҳәм 169-статьясы 1-бөлиминде көрсетилген жынаятты ислегенликте айыпланған Б.У.дың қарсысындағы жынаят иси көрип шығылды.

Б.У. 25 жасына шекем 4-5 мәрте жынаят ислеп судланған, ҳәттеки бир нешше рет қамақ жазасын өтеген. Айырым жағдайларда жазасы жеңилирегине алмастырылып, еркинликке де шыққан. Бирақ, бул ислеген қылмысларынан дурыс жуўмақ шығармай және урлық ислеў жолына түсти. Енди ол биреўдиң үйин аӊлып отырмай, өзиниӊ таныс-билислеринен пайдаланған.

Қәўипли рецидивист Б.У. 2023-жыл 31-июль күни кешки саат 20:00 шамасында Нөкис қаласы Саманбай МПЖ аймағында жайласқан “Samanbay City” саўда орайында жайласқан компьютер ханаға барып, усы жерде ойын ойнап отырған жас өспирим С.А.ға өзин нашар аўҳалға түсип калғандай етип көрсетип, қол телефоннан қоңыраў етиўге мүтәж етип көрсетип, оның жас өспирим екенлигинен ҳәм исениўшеңлигинен пайдаланып, қоңыраў етип алыўын өтиниш етеди. Оның орташа базар баҳасы 1.500.000 сум болған “Redmi A1+” маркалы қол телефонынан сөйлесип атырғандай болып шетке шығып кетип, ўақыя орнынан қашып кетеди.

Буннан тыскары, Б.У. 2023-жыл 6-август күни басқалардың мүлкин жасырын түрде талан-тараж етиў мақсетинде өзиниң алдыннан таныс жорасы болған пуқара У.Р.дың Нөкис қаласы Теле орай МПЖда жайласқан жасайтуғын үйине келип, өзиниң үйиндегилер менен урысып қалғанлығы себепли оның үйинде қонып қалыўғарухсат бериўин өтиниш етеди. Оныӊ үйинен пуқара Р.У.ға тийисли базар баҳасы 1.000.000 сум болған бир дана “Vivo 12” маркалы, базар баҳасы 500.000 сум болған бир дана “Samsung A10S” маркалы,  базар баҳасы 300.000 сум болған бир дана “Samsung J2” маркалы,  базар баҳасы 300.000 сум болған бир дана “Samsung J2” маркалы, жәми 4 дана қол телефонын жасырын түрде урлап кетеди.

Сөйтип ол, өзи урлаған телефонларды Хожели районы базарында көтере баҳаға адамларға сатып жиберип, пулын болса жумсап қояды.

Суд, судланыўшы Б.У.ға жаза тайынлағанда, жынаяттың жағдайын ҳәм қәўиплилик дәрежесин, қылмыстың себебин ҳәм ақыбетлерин, судланыўшының шахсын, алдын бир неше мәрте судланғанлығын, айыбын мойынлайтуғынын, ислеген исине пушайманлығын, келтирилген зыянды қаплағанын итибарға алып  ҳүким   етти. Суд ҳүкимине бола, судланыўшы Б.У. Өзбекстан Республикасы Жынаят кодексиниң 168-статьясы 3-бөлими “б” бәнти ҳәм 169-статьясының 1-бөлими менен айыплы деп табылып, жазаларды қосыў жолы менен 1 жыл мүддетке еркинен айырыў жазасы тайынланды. Жазаны қатты тәртипли колонияда өтеўи белгиленди.

Билмей иследим, енди қайталамайман, пушайманман… Судланыўшы бул сөзлерди ҳәр сапары суд залында тәкирарлай берип, оған яд болып кеткен үйреншик сөзлер. Судланыўшы бәлким, шыны менен де пушайман шығар, деген менен ол алдын бир нешше мәрте судланып, жаза мүддетин өтеген, айырым ўақытлары жазасын өтеп атырған ўақытта да тәкирар жынаят ислеген. Оған базыда жас екенлиги, басқада жағдайлары есапқа алынып, қамақ пенен байланыслы болмаған жазаларда тайынланған. Бирақ усы күнге шекем бул қылмысларынан дурыс жуўмақ шығармаған. Өзине берилген бул жеңилликти дурыс жолға түсип, ҳадал жасаў ушын бир имканият деп түсинбеген. Солай екен, ҳәр қандай жынаятқа жаза анық.

Суд мәжилиси жуўмақланғаннан соң, судья тәрепинен қатнасыўшыларға, соның ишинде, жасларға урлық, алдаўшылық жынаятлары, оның мине усындай ақыбетлери жөнинде кең түрде түсиник берилди. Жасларды бундай иллетлерден аўлақ болып, оқып, билим алыўға, илим үйренип, келешекте жетик маман қәниге болыўға шақырды.

М.Байниязов,
Жынаят ислери бойынша Нөкис қаласы судының судьясы

Көшпели суд мәжлисинде 25 шахстың қарсысына топланған ҳәкимшилик ҳуқықбузарлық ислери көрип шығылды

Жынаят ислери бойынша Кегейли районы суды баслығы Р.Бекмуратова тәрепинен ҳәкимшилик ҳуқықбузарлықларды ислеген пуқаралардың қарсысына топланған ис материаллары ашық көшпели суд мәжилисинде көрип шығылды. Атап айтқанда, θзбекстан Республикасы Ҳәкимшилик жуўапкершилик ҳаққындағы кодексиниң 176,178, 183, 188, 194-статьяларында көрсетилген ҳуқықбузарлықларды ислеген 25 шахстың қарсысына топланған ҳәкимшилик ислери бойынша ҳуқықбузарларға тийисли жаза тайынланды. Еки шахсқа қарата 5 сутка қамақ жазасы тайынланып, халыққа лицензиясыз автотранспорт хызметин көрсеткенлиги ушын 18 пуқараға нызамда белгиленген муғдарда жәриймалар салынды. Сондай-ақ, және тәкирар бундай ҳуқықбузарлықларды ислемеў, бул бойынша белгиленген нызамшылықтағы жуўапкершилик мәселеси жөнинде судья қатнасыўшыларға түсиник берди.

Үгит-нәсият жумыслары алып барылды

Жынаят ислери бойынша Тақыятас районы суды баслығы Л.Отегенова тәрепинен хожалық жүргизиўши субъектлер басшылары ҳәм район Айрықша жағдайлар бөлими хызметкерлериниң қатнасыўында ушырасыў өткерилди. Онда коррупцияның алдын алыў бойынша үгит-нәсият жумыслары алып барылды. Судья тәрепинен атап өтилгениндей, коррупция – шахстың өз лаўазымы ямаса хизмет ўәзыйпасынан жеке мәплерине ямаса басқа шахслардың мәплерин гөзлеп материаллық ямаса материаллық болмаған пайда алыў мақсетинде нызамға қарсы турде пайдаланыўы, сондай ақ, бундай пайданы нызамға қарсы турде баскаға усыныў болып есапланады. Жəмийетте коррупция иллети өзиниӊ түрли көринислери менен сəўлелениўи мүмкин, солай екен, барлық ҳуқық қорғаў органлары, сондай-ақ, кеӊ жəмийетшилик усы иллетке қарсы гүресиўимиз дəркар.

Конституциялық судқа байланыслы нызамшылықтағы жаңалықлар

Бәршемизге мәлим болғанындай мәмлекетимизде 2023-жыл  30-апрель күни өткерилген Өзбекстан Республикасы референдумында улыўма халықлық даўыс бериў жолы арқалы жаңаланған Өзбекстан Республикасы Конституциясы қабыл етилди. Жаңаланған Конституция Жаңа Өзбекстан стратегиясын әмелге асырыўдың сиясий-ҳуқықый тийкарларын жаратып, миллий мәмлекетшилик раўажланыўының тарийхый әҳмийетли басқышында мәмлекет ҳәм жәмийетти жәнеде раўажландырыўдың баслы бағдарларын белгилеп берди.

Жаңаланған Конституция менен Өзбекстан Республикасы Конституциялық судына ҳәмде оның ўәкилликлерине байланыслы жаңа нормалар белгиленди.

Сонлықтан, жаңаланған Конституция нормаларына тийкарланып «Өзбекстан Республикасының Конституциялық суды ҳаққында»ғы Өзбекстан Республикасы Конституциялық Нызамына Өзбекстан Республикасының 2024-жыл 12-январьдағы ӨРН-895-санлы Конституциялық нызамы менен өзгерис ҳәм қосымшалар киргизилди.

Киритилген өзгерислерге көре, Конституциялық суд ўәкилликлерине Өзбекстан Республикасының Президенти тәрепинен имзаланғанға шекем – Өзбекстан Республикасы конституциялық нызамларының, ратификация қылыў ҳаққындағы Өзбекстан Республикасы нызамлары, Өзбекстан Республикасының Президенти тәрепинен имзаланғанға шекем – Өзбекстан Республикасы халық аралық шәртнамаларының Өзбекстан Республикасы Конституциясына муўапықлығын анықлаў, Өзбекстан Республикасы референдумына шығарылып атырған мәселелердиң Өзбекстан Республикасы Конституциясына муўапықлығы ҳаққында жуўмақ бериў, сондай-ақ, өз ўәкилликлери қатарына киритилген мәселелер бойынша нызамшылық басламасы ҳуқықы берилиўи бойынша өзгерис ҳәм қосымшалар киритилди.

Буннан тысқары, алдын Нызамға муўапық Конституциялық суд судьялары биринши мәрте бес жыллық мүддетке, нәўбеттеги мүддетке он жыллық мүддетке, лекин еки мәртеден артық болмаған мүддетке сайланыўы белгиленген болса, ендиликте нызамға киргизилген өзгерислерге көре Конституциялық судтың судьялары қайта сайланыў ҳуқықысыз он жыллық мүддетке сайланады.

Спартак Ниязов,

Қарақалпақстан Республикасы суды судьясы

Коррупцияға қарсы гүресиў – бәршемиздиӊ ўазыйпамыз

Жәмийетте сондай иллет бар, ол мәлим бир тараўға емес, ал пүткил жәмийеттиӊ раўажланыўына өзиниӊ кери тәсирин тийгизеди. Мәмлекетти иш-ишинен жемиретугын бул иллет – коррупция ҳәм парахорлық. Әйне усы иллет себепли көпғана мәмлекетлердиӊ кризиске жүз бурғаны бизге тарийхтан мәлим.

Раўажланыўдыӊ жаӊа басқышына қәдем қойып атырған Өзбекстан ушын коррупцияныӊ ҳәр қандай көринистеги түрлери реформалар барысын төменлестириўи менен қәўипли. Сол себепли мәмлекет басшысы Шавкат Мирзиёев өз ўәкалатына кирисиўи менен Президент сыпатында қойған еӊ биринши ҳүжжети “Коррупцияға қарсы гүресиў туўрысында”ғы Өзбекстан Республикасы Нызамы болды. Усы нызамныӊ талапларын тийкарлы орынланыўын тәмийнлеў, жәмийет ҳәм мәмлекеттиӊ барлық тараўларында коррупцяиныӊ алдын алыўға байланыслы ис-иләжларды өз ўақтында ҳәм сыпатлы әмелге асырыў мақсетинде Президенттиӊ 2017-жыл 2-февралдағы қарары менен “2017-2018-жылларға арналган коррупцияға қарсы гүресиў бойынша мәмлекет бағдарламасы” қабыл етилди. Бағдарлама шеӊберинде бир қатар нызам жойбарлары ислеп шығылды, бар қарарлар инвентаризациядан өткерилди. Улыўма алғанда, соӊғы жылларда исленген жумыслар нәтийжелилиги халықтыӊ ҳукықый санасын ҳәм ҳуқықый мәдениятын асырыўға, жәмийетте коррупцияға бәсекесиз мүнәсибетти қәлиплестириўге қаратылған системалы илажлар алып барылганлығын атап өтиў орынлы.

Реформаларды әмелге асырыў шеӊберинде пуқаралардыӊ ҳуқық ҳәм нызамлы мәплерин қорғаў, мәмлекет ҳәкимияты ҳәм баскарыў органлары искерлигиниӊ ашықлығын, жәмийетшилик ҳәм парламент бақлаўын тәмийинлеў механизмлери жетилистирилди, сондай-ақ ҳукықты қорғаў ҳәм суд органларыныӊ искерлигиниӊ ҳуқықый тийкарлары жетилистирилди.

Әлбетте, орынланған ислер салмақлы. Бирақ биз кешеги ислеген жумыслардыӊ нәтийжесине исенип, қуўанып қалсақ, ертеӊ исимиздиӊ жуўмағы биз күткендей болмаўы анық.

Буннан келип шығып экономиканы жәнеде өсириў, ҳалық пәраўанлығын асырып, мәмлекетте инвестиция барысын жақсылаў барысындағы стратегиялық ўазыйпаларды шешиў керек екенлиги үлкен әҳмийетке ийе. Бул болса коррупцияға қарсы гүресиў тараўында мәмлекет сиясатыныӊ нәтийжели әмелге асырылыўын тәмийинлеў бойынша жаӊа системалы илажлар көрилиўин талап етпекте. Президентимиз тәрепинен имзаланған “Өзбекстан Республикасында коррупцияға карсы гүресиў системасын жәнеде жетилистириў илажлары ҳаққында”ғы пәрманы да әйне усы мақсетти гөзлегенлиги менен әҳмийетли есапланады.

Коррупция сондай иллет болып, оны бир яки еки шөлкемниӊ ҳәрекети менен жоқ етип болмайды. Тийкарында, барлық пуқараларымыз, жәмәәт оған қарсы биргеликте гүресип, оныӊ тамырын жоқ етиўге умтылғанда ғана унамлы нәтийжеге ерисиў мүмкин.

Пәрманныӊ түп мәнисине итибар қарататуғын болсақ, коррупцияға қарсы тек ғана ҳуқықты қорғаў органлар ҳәм мәмлекетлик шөлкемлеринде, ал жәмийетлик бақлаўы институты имканиятынанда кеӊ пайдаланыў зәрүрлиги белгилеп қойылғанлығын көриў мүмкин.

Бириншиден, пәрманда жәмийетлик бақлаўын алып барыўда әҳмийетли орын тутыўшы Өзбекстан Республикасы Олий Мәжлиси палаталары ҳәм сиясый партиялардыӊ ролин жәнеде күшейтириў айрықша белгиленип қойылған.

Екиншиден, орынларда коррупцияға қарсы гүресиў тараўындағы ислердиӊ жағдайын комплекс үйрениў ҳәм бар болған машқалаларды сапластырыў жүзесинен усыныслар таярлап барыў ушын Қарақалпақстан Республикасы Жоқарғы Кеӊеси, халық депутатлары ўәлаят ҳәм Ташкент каласы Кеӊеслери, халық депутатлары районы ҳәм қала Кеӊеслериниӊ қурамы коррупцияға қарсы гүресиў комиссияларын шөлкемлестириў усыныс етилмекте.

Үшиншиден ҳуқықый сана ҳәм ҳуқықый мәдениятты жәнеде асырыў, жәмийетте коррупцияға қарата бәсекесиз мүнәсибетти күшейтириў, усы тараўдағы нызам бузылыўы жағдайлары жүзесинен хабар берген шасларды қорғаўдыӊ шөлкемлестириўшилик-ҳуқықый механизмлерин жәриялаў атап өтилген.

Төртиншиден, пуқаралық жәмийети институтлары, ғалаба хабар қураллары искерлигиниӊ еркинлигин тәмийинлеў ҳәм оларды коррупцияға қарсы илажларын таярлаў, орынлаў ҳәм мониторинг ислеўде қатнасыўға қамтып алыў нәзерде тутылған.

Буннан тысқары, пәрманда мәмлекетлик уйым хызметкерлериниң ҳуқықый санасы ҳәм мәдениятын жоқарылатып барыў, оларда коррупция ҳәм басқада ҳуқықбузарлықларға қарата бәсекели мүнәсибетлерин әлиплестириў ўазыйпасы белгилеп берилди. Бул норма, әлбетте, ҳәр бир лаўазымлы шахстиң тийисли жуўмақ шығарыўын талап етеди.

Усы тийкарда, ҳәр бир мәмлекетлик уйым хызметкерлери ҳәм ҳуқық қорғаў органлары хызметкерлериниӊ минез-ҳулқына Өзбекстан Республикасы нызамларына бойсыныў ҳәм оларды ҳүрмет етиў әдебин сиӊдирип барыў еӊ әҳмийетли ўазыйпа болып есапланады. Пәрманда көрсетилгениндей, жәмийетимизде коррупцияға қарсы қатаң гүрес алып барылып атырған ҳәзирги дәўирде лаўазымлы шахслардыӊ ҳуқықый билими ҳәм мәденият дәрежесине қарата айрықша талаплар ислеп шығыў, нызамларға ҳүрметсизлик еткен лаўазымлы шахслар туўрысында тийкарлы көрсетиўлер, еситтириўлер шөлкемлестириў, мақалалар шығарыў, олардыӊ қылмысы дурыс емес екенлигин тәсирли қураллар арқалы көрсетип бериў, әлбетте бул ислер, өз нәўбетинде унамлы шешимин береди.

Жуўмақ етип айтқанда, бул пәрман жәмийетте әдиллик идеясын кен ен жайдырыў, бәршениӊ нызам алдында теӊлиги, пуқаралардыӊ ҳуқық ҳәм еркинликлерин, нызамлы мәплерин қорғаўда зәрур ҳүжжет болып есапланады. Әдиллик үстемлиги болған мәмлекетте болса раўажланыў, халық пәраўанлығы, жаӊа реформалар жетискелигин тәмийнлейди.

Тимур Сейилханов,

Пуқаралық ислери бойынша Нөкис районлараралық суды архив меӊгериўшиси