Jinoyat ishlari bo’yicha Amudaryo tuman sudining raisi A.Safarov, Nukus tumanlararo ma’muriy sudining raisi B.Dosimbetov, Amudaryo tuman hokimligi ma’sul xodimlari ishtirokida tumandagi 82-sonli maktabning majlislar zalida Mang’it shahari va shahar atrofi maktab direktorlari va direktor o’rinbosarlarining ishtirokida “Yangilanayotgan Konstitutsiyada fuqarolarning huquqiy himoyasi” va Pedagog xodimini mehnatga ma’muriy tarzda majburlash bilan bog’liq qabul qilingan O’RQ-826-sonli Qonunining mazmun mohiyatini tushuntirish yuzasidan ochiq muloqat bo’lib o’tdi.
Jinoyat ishlari bo’yicha Amudaryo tuman sudining raisi A.Safarov so’zga chiqib, Yangilanayotgan Konstitutsiya bo’yicha, ta’lim olish huquqi va imkoniyati kengaytirilayotganligini, o’qituvchilar konstitutsiyaviy maqomga ega bo’lishini, ijtimoiy davlatga xos yondashuvlar ta’lim sohasiga oid ko’plab modda va normalarda ham o’z ifodasini topayotganligini ta’kidladi. Jumladan, ta’lim va ilm-fanga oid normalar qariyb 2 barobarga oshmoqda, fuqarolarning oliy ta’lim muassasalarida davlat granti hisobidan o’qish huquqi qat’iy belgilab qo’yilmoqda. Ma’lumot tariqasida aytish mumkinki, 2017 yilgacha oliygohlarda o’qish uchun davlat grantlari soni faqat qisqarib kelgan bo’lsa, oxirgi olti yilda bu boradagi ahvol butunlay o’zgardi. Grantlar soni 2 baravarko’payib, 40 mingtaga etdi. Magistratura uchun esa 5 baravar ko’paygandi. Asosiy qonunda fuqarolarning bepul boshlang’ich kasb-hunarga o’qitilishi ham belgilanmoqda. Nogironligi bor bolajonlarimizga o’z tengdoshlari bilan bir xil ta’lim olishi uchun barcha sharoitlarni yaratish ko’zda tutilyapti. Shuning uchun, bunday imkoniyatlar inklyuziv ta’lim sifatida Konstitutsiyaga kiritilmoqda. Bu shunday nuqsonlarga ega bolalarimizning yakkalanib qolmasligi, jamiyatning to’laqonli a’zosi sifatida shakllanishi va kamol topishi uchun muhim kafolatdir.
Konstitutsiyada davlatning o’qituvchilar sha’ni va qadr-qimmatini himoya qilish, ularning ijtimoiy va moddiy farovonligi, kasbiy jihatdan o’sishi to’g’risida g’amxo’rlik qilish majburiyati kuchaytirilyapti. Bu qoidalar mamlakatimizdagi 685 ming nafardan ortiq o’qituvchilarning professional o’sishi hamda ijtimoiy va moddiy qo’llab-quvvatlanishi ularning jamiyatdagi ijtimoiy maqomi, obro’sini yanada oshirishga xizmat qiladi.
Yana bir muhim yangilik – davlat oilaning to’laqonli rivojlanishi uchun ijtimoiy, iqtisodiy, huquqiy va boshqa shart-sharoitlaryaratishi konstitutsiyaviy mustahkamlanmoqda. Ushbu normaning kiritilishi jamiyatimizda oila mustahkamligi va mo’’tabarligini barqaror ta’minlashga xizmat qiladi.
Endi farzandlar tarbiyasi, ularga ta’lim berish, barkamol voyaga etkazish ham ota-ona majburiyati sifatida belgilanmoqda. Bolaning huquqlari, erkinliklari va qonuniy manfaatlarini ta’minlash hamda himoya qilish, uning jismoniy, aqliy va madaniy jihatdan to’laqonli rivojlanishi uchun eng yaxshi shart-sharoitlarni yaratish esa davlatning burchi sifatida belgilanmoqda.
Konstitutsiyada har kimning mehnati uchun hech qanday kamsitishlarsiz hamda mehnatga haq to’lashning belgilangan eng kam miqdoridan kam bo’lmagan tarzda adolatli haq olish huquqi kafolatlanmoqda. Mazkur normaning Konstitutsiyada belgilanishi fuqarolarning ish haqlari miqdori shunchaki emas, aynan ularning munosib turmush kechirishini ta’minlashda, pirovard natijada aholi turmush darajasini yaxshilashda va mamlakatimizda ijtimoiy adolatni ustuvor qadriyatga aylantirishda muhim ahamiyatga ega.
Loyihada homiladorligi yoki bolasi borligi bilan bog’liq sabablarga ko’ra ayollarni ishga qabul qilishni rad etish, ishdan bo’shatish va ularning ish haqini kamaytirish taqiqlanishi belgilanmoqdaki, bular davlatimizda gender tengligi printsiplari to’laqonli amal qilishiga olib kelishi tayin.
Bundan tashqari, davlat fuqarolarning bandligini ta’minlash, ularni ishsizlikdan himoya qilish, shuningdek, kambag’allikni qisqartirish choralarini ko’rishi ham mustahkamlanyotganligini.
Qolaversa, davlat fuqarolarning kasbiy tayyorgarligini va qaytatayyorlanishini tashkil etishi hamda rag’batlantirishi qayd qilinmoqda. Bu yangi norma ish bilan ta’minlanmagan fuqarolarni kambag’allik holatiga tushib qolishining oldi olishga yoki kambag’allik toifasiga kirib qolgan fuqarolarni undan chiqarish bo’yicha davlat tomonidan tegishli choralar ko’rilishiga konstitutsiyaviy kafolat sifatida xizmat qilishini.
Konstitutsiyada bolalar mehnatining bolaning sog’lig’iga, xavfsizligiga, ahloqiga, aqliy va jismoniy rivojlanishiga xavf soluvchi, shu jumladan uning ta’lim olishiga to’sqinlik qiluvchi har qanday shakllari taqiqlanishi belgilanmoqda. Bugungi O’zbekistonda uzoq yillar yurtimizning xalqaro imidjiga salbiy ta’sir qilib kelgan majburiy mehnatga to’liq barham berildi.
Muloqotlar chog’ida, Nukus tumanlararo ma’muriy sudining raisi B.Dosimbetov so’zga chiqib, keyingi yillarda mamlakatimizda majburiy mehnatga barham berish, ayniqsa, ta’lim tashkilotlarining pedagog xodimlarini o’z xizmat vazifalari bilan bog’liq bo’lmagan ishlarga jalb etish hollariga qarshi kurashish samaradorligini oshirishga qaratilgan qonun hujjatlarini hamda ularni amalga oshirish mexanizmlarini takomillashtirishga alohida e’tibor qaratilayotganligini ta’kidladi.
Biroq pedagog xodimlarni ularning kasbiy faoliyati bilan bog’liq bo’lmagan tadbirlarga jalb etish hollari davom etmoqda.
Shu munosabat bilan O’zbekiston Respublikasining Jinoyat kodeksiga pedagog xodimlarni mehnatga ma’muriy tarzda majburlaganlik uchun ma’muriy jazo qo’llanilganidan keyin xuddi shunday qilmishni takroran sodir etganlik uchun jinoiy javobgarlikni nazarda tutuvchi norma kiritilmoqda. Bundan tashqari, O’zbekiston Respublikasining Ma’muriy javobgarlik to’g’risidagi kodeksida pedagog xodimlarni mehnatga ma’muriy tarzda majburlaganlik, shuningdek ularning kasbiy faoliyatiga qonunga xilof ravishda aralashganlik uchun javobgarlik kuchaytirilishi nazarda tutilmoqda.
Ushbu Qonun ta’lim tashkilotining pedagog xodimlarini majburiy mehnatga jalb qilish bilan bog’liq huquqbuzarliklar uchun, pedagog xodimlarning kasbiy faoliyatiga qonunga xilof ravishda aralashganlik uchun javobgarlikni kuchaytirishga, shuningdek ularning huquqlari, erkinliklari va qonuniy manfaatlarini ta’minlashga xizmat qiladi.
Asqar Safarov,
Jinoyat ishlari bo’yicha Amudaryo tuman sudining raisi
