Соңғы жыллары елимизде билимлендириў тараўында жасларға жаратылып берилген кең имканиятлар нәтийжесинде, республикамыздың жаслары тек елимиздеги емес, ал, сырт еллерде жайласқан жоқары оқыў орынларында оқып билим алмақта.
Ал, айырым жасларымыз болса, өзлериниң турмыслық жағдайларына байланыслы оқыў орынларын республикамыздағы жоқары оқыў орынларына көширип атыр. Мәмлекетимизде олардың бундай ҳәрекетлери ушын да нызам тийкарында кең мүмкиншиликлер жаратылған.
Бирақ, тилекке қарсы республикамыз пуқаралары арасында өзлерине жаратылған усындай имканиятлардан пайдаланбай, нызамсыз ис-ҳәрекетлер ислеп, алдаўшылықтың жәбирин шегип атырғаны кимди болса аўыр ойға талдырады.
Өзбекстан Республикасы Жынаят кодексинин 168-статьясында алдаўшылық жынаяты нәзерде тутылған жынаят болып, онда пуқаралардың өз мал-мүлклерин яки материаллық байлықларын алданыў ямаса өзгеге исениўи нәтийжесинде өз ерки менен өзге шахсга бериўи нәтийжесинде материаллық зыян көриў менен байланыслы жүз береди.
Сондай-ақ, бул жынаят жәмийетте айырым адамлар тәрепинен пуқаралардың юридикалық саўаты жоқлығынан ҳәмде садалығынан пайдаланып, оларды жалған ўәделер яки алдаў жоллары менен исенимине кирип зыян жеткериўи мумкин.
Атап айтқанда, бул жынаятлар жер орынларын алып бериў, жоқары оқыў орынларына жайластырыў яки жумысқа орналастырыў сыяқлы көринислерде жүз береди.
Буған бир мысал ретинде, жақында жынаят ислери бойынша Елликқала районлық судында ашық суд мәжилисинде көрип шығылған жынаятлы исти айтып өтсек болады.
Онда бир неше жыл алдын Нөкис мәмлекетлик педагогикалық институтында оқытыўшы лаўазымында ислеген О.Е. буннан алдын, алдаўшылық жынаяты менен судланғанлығынан өзине тийисли жуўмақ шығармастан, қайта жынаят ислеў жолына өтеди. Атап айтқанда ол Елликқала районында жасаўшы пуқара Ю.Д. ның Ташкент қаласында жайласқан Химия технологиялары университетинде билим алып атырғанын билип, оның оқыўын Нөкис мәмлекетлик педагогикалық институтына көширип бериўге ўәде береди ҳәм оның исенимине кирип жәми 1.200 АҚШ доллары, буннан тысқары Ю.Д. ның З.Р. исимли жийен қызын Әжинияз атындағы Нөкис мамлекетлик педагогикалық институтына қосымша шәртнама тийкарында оқыўға киргизип бериўине исендирип, жалғанларына исендириў ушын З.Р. ның пуқаралық паспортынан нусқалар алып жәми 1.500 АҚШ долларын алады.
Соның менен бирге, ол Елликқала районы турғыны М.Г. ның да исенимине кирип оның Ю.М исимли қызының Қазақстан Республикасында жоқары оқыў орынларынын биринде билим алып атырғанынан хабар таўып, оның қызы Ю.М. ның оқыўын Нөкис мәмлекетлик педагогикалық институтына көширип бериўин айтып 1.500 АҚШ доллары, Елликқала районы Гүлдирсин АПЖ да жасаўшы пуқара А.Ш. ның исенимине кирип оның Қазақстан Республикасында жоқары оқыў орынларында билим алып атырған перзентин Нөкис мәмлекетлик педагогикалық институтына көширип бериў менен алдап 1.200 АҚШ доллары муғдарында пулларын алдаўшылық жолы менен алып, өз мүтәжликлерине жумсап жибереди.
Жоқарыда айтып өткенимиздей айыпланыўшы О.Е. бир емес бир неше пуқаралардың садалығынан пайдаланып, олардын мысқаллап жыйнаған пул байлықларын өзлестирип өз мәпине ислетип жиберген.
Суд мәжилисинде оның бул жынаятлы иси нызам тийкарында көрип шығылып, оған тийисли жаза тайынланды.
Енди бир неше күнлерден соң елимизде жоқары окыў орынларына ҳүжжет тапсырыў басланады. Республикамыздағы жоқары оқыў орынлары басшыларынан усындай унамсыз жағдайлардың қайталанбаўынын алдын алыў ушын ата-аналар ҳәмде талабанлар көринетуғын орынларға оқыўды кошириў, қосымша шәртнама тийкарында оқыўға кириў сыяқлы пуқаралар ушын зәрүр болған пайдалы мәсләҳат дағазаларын түсиникли мазмунда жазып қыстырып қойса мақсетке муўапық болар еди.
Себеби, бундай дағазалар республикамыз пуқараларының жыллар даўамында перзентлериниң жақсы күнлери ушын нийетлеп жыйнаған пул қаржыларының алдаўшылардың қолларына түсип қалыўынан сақлаў, жынаятшылықтық алдын алыўда өз тәсирин тийгизери сөзсиз.
Оразбай Мауленов,
Жынаят ислери бойынша Елликқала районы суды баслығы
