ЖАҢА КОНСТИТУЦИЯДА ЖЕКЕ МҮЛКТИҢ ҚОЛҚАТЫЛМАСЛЫҒЫ КЕПИЛЛИКЛЕРИ
Президентимиздиң 2022-жыл 24-август күнги «Мүлк ҳуқықының қолқатылмаслығын исенимли қорғаў, мүлкий қатнасықларға тийкарсыз аралсыўға жол қоймаслық, жеке мүлктиң капиталласыў дәрежесин асырыў ис-иләжлары ҳаққында»ғы пәрманына кѳре, жеке мүлкке ийелик етиў, оннан пайдаланыў ҳәм оны басқарыў ҳуқықын тиккелей яки қыялий шеклеўди нәзерде тутыўшы, мүлкий қатнасықларда базар экономикасы принциплерин толық енгизиўге тосқынлық қылыўшы тәртиплер, талаплар ҳәм шеклеўлер бийкар етилиўи кѳзде тутылған.
Атап айтқанда, турар жайға болған мүлкий ҳуқықларды әмелге асырыў тараўында:
– Турар жайға қарата мүлкий ҳуқықларға яки турар жай мүлкдары менен ағайыншилик байланысларына ийе болған шахсларды усы турар жайдан турақлы дизимнен шығарыў ушын олардың разылығын алыў (бунда тәреплердиң ортасында басқаша келисиў дузилген ҳалатлардан тысқары);
-суд тәрепинен турар жайға қарата инсаплы ийелеўши деп табылған физикалық шахстың усы турар жайға ѳған қарата мүлк ҳуқықы мәмлекетлик дизимнен ѳткизилгенинен баслап үш жыл откеннен соң натура кѳринисинде талап етип алыў;
-физикалық ҳәм юридик шахсларға мүлк ҳуқықы менен тийисли болған қурылыс ҳәм имаратлар, транспорт қуралларынан пайдаланыў тараўында мүлкий ҳуқықлардың пайда болыўы ушын тийкар болған ҳәкимшилик ҳүжжетлерди усы ҳүжжетти қабыл еткен яки жоқары турыўшы ҳәкимшилик орган ҳәм лаўазымлы шахслар тәрепинен, атап айтқанда прокурор протести тийкарында бийкар етиў жолы менен ҳуқықларын қысқартыў (буннан усы ҳүжжетлерди суд тәрепинен бийкар етиў яки ҳақыйқый емес деб табыў ҳалатлары тысқары) бийкар етилди.
Буннан тысқары, Конституциялық реформалар процессинде жеке мүлк қолқатылмаслығы менен байланыслы қатар кағыйдалар исенимли кепиллик сыпатында белгиленди. Атап айтқанда, Ѳзбекстан Республикасы жаңа редакциясындағы Конституцияның 41-статясында Ҳәр бир шахс мүлкдар болыўға ҳақылы екенлиги, банк операцияларының, аманатларының ҳәм есап-бетлериниң сыр сақланыўы ҳәм де мийрас ҳуқықы нызам менен кепилленеди, 65-статьясында пуқаралар пәраўанлығын асырыўға қаратылған Өзбекстан экономикасының тийкарын ҳәр қыйлы түрдеги мүлк қурайтуғынлығы ҳаққындағы нормаларының беккемленгенлиги жеке мүлк ҳәм мүлкдарлар ҳуқықларының әмелге асырылыўы, мәплерине әмел қылыўының тәмийинлениўинде әҳмийетлик тийкар болды. Мәмлекет базар қатнасықларын раўажландырыў ҳәм ҳадал бәсеки ушын шараятлар жаратады, тутыныўшылардың ҳуқықлары үстинлигин есапқа алған ҳалда экономикалық искерлик, исбилерменлик ҳәм мийнет етиў еркинлигине кепиллик береди.
Өзбекстан Республикасында барлық мүлк түрлериниң тең ҳуқықлылығы ҳәм ҳуқықый жақтан қорғалыўы тәмийинленеди.
Жеке мүлкке қол қатылмайды. Мүлк ийеси өз мал-мүлкинен нызамда нәзерде тутылған жағдайлардан ҳәм тәртиптен тысқары ҳәм де судтың шешимине тийкарланбаған ҳалда айырылыўы мүмкин емеслиги ҳаққындагы нормалардың тийкарғы Нызамымызда сәўлелениўи келешекте ҳалықтың турмыс тәризин жақсылаў, мәмлекетимизде исбилерменлик искерлигин жәнеде коллап-қуўатлаў, мүлкшилик қатнасықларын ҳуқыйқый тәрептен кепиллик бериў, жеке мүлктиң қолқатылмаслығын күшейтириўге түртки болады.
Бахтияр ТӨРЕБАЕВ,
Пуқаралық ислери бойынша Шымбай районлараралық суды баслығы
