SUDYA TOMONIDAN AMALIY DARS O‘TKAZILDI

SUDYA TOMONIDAN AMALIY DARS O‘TKAZILDI

Shumanay tumanidagi maktabgacha va maktab ta’limi bo‘limiga qarashli 3-sonli umumiy o‘rta ta’lim maktabida Nukus tumanlararo iqtisodiy sudi raisi S.Niyazov tomonidan amaliy mashg‘ulot o‘tkazildi.

Unda O‘zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasidagi fuqarolarning shaxsiy huquq va erkinliklari haqida o‘quvchilarga keng tushunchalar berildi.

Albatta, sudyalar tomonidan bunday amaliy mashg‘ulotlar tashkil etilishi juda muhim. Zero, bu tadbirlar yoshlarga inson huquqlari, ularning kafolatlari va himoyasi haqida tushuncha berishga qaratilgan. Inson huquqlari tushunchasi, ularning umumiy tamoyillari, bunday huquqlarning himoyasi va ularning hayotimizdagi ahamiyati bo‘yicha ma’lumot berish orqali, qonunlar va normalarning inson huquqlarini himoya qilishdagi o‘rni ham mustahkamlanadi.

O‘z navbatida o‘quvchilar ham ochiq darslar asosida huquqiy savodxonligini oshiradi. Shuningdek, o‘quvchilarning qonunlarni bilishga, huquqiy sohaga bo‘lgan qiziqishi ortib, huquqlarini himoya qilishni o‘rganadi, shu bilan birga demokratik qadriyatlarni yanada chuqurroq bilishiga imkon yaratadi.

TO‘LOVGA QOBILIYATSIZ DEB TOPISH TO‘G’RISIDAGI ISHLARNI KO‘RISHNING O‘ZIGA XOS XUSUSIYATLARI: SUD AMALIYOTIDAGI MUAMMOLAR VA ULARNING ECHIMI

Qoraqalpog’iston Respublikasi sudi tashabbusi bilan O‘zbekiston Savdo-sanoat Palatasi Qoraqalpog’iston Respublikasi boshqarmasida “To‘lovga qobiliyatsiz deb topish to‘g’risidagi ishlarni ko‘rishning o‘ziga xos xususiyatlari: sud amaliyotidagi muammolar va ularning echimi” mavzusida o‘quv-seminari tashkil etildi.

Tadbirga sudyalar, Qoraqalpog’iston Respublikasi Davlat soliq boshqarmasi, prokuratura, davlat aktivlarini boshqarish agentligi Qoraqalpog’iston Respublikasi boshqarmasi, Bosh prokuratura huzuridagi Majburiy ijro byurosi Qoraqalpog’iston Respublikasi boshqarmasi, iqtisodiy jinoyatlarga qarshi kurashish Departamenti Qoraqalpog’iston Respublikasi boshqarmasi, sud boshqaruvchilari qatnashdi.

Seminarda, Qoraqalpog’iston Respublikasi sudi raisining o‘rinbosari, iqtisodiy ishlar bo‘yicha sudlov hay’ati raisi B.Ktaybekov so‘z olining raisi B.Ktaybekov so‘z olib, to‘lovga qobiliyatsizlik (bankrotlik) murakkab va ko‘p jihatli huquqiy jarayon bo‘lib, uni to‘g’ri yuritish mas’ul soha vakillaridan chuqur bilim, tahlil qilish qobiliyati va amaliy tajriba talab etishini ta’kidladi. Chunki, sud amaliyotida bankrotlik ishlarining soni ortib borishi, ayniqsa kichik va o‘rta biznes sohalarida, ushbu masalaga jiddiy yondashishni taqozo etmoqda. “To‘lovga qobiliyatsizlik to‘g’risida”gi O‘zbekiston Respublikasi Qonuni qarzdorlarning moliyaviy qobiliyatini aniqlash va ularning to‘lovga qobiliyatsizligini to‘g’ri baholash imkonini beradi. Shu boisdan ham, mazkur qonun normalarni to‘g’ri va aniq qo‘llash sohada yuzaga kelishi mumkin bo‘lgan turli muammolarning oldini olishga xizmat qiladi.

“2025 yilning 1-mart holatiga sudlarning ish yurituvida tugatishga doir ish yuritish muddati bir yildan oshgan 82 ta to‘lovga qobiliyatsiz (bankrot) korxonalar mavjud bo‘lib, ushbu toifadagi ishlar ayrim hollarda harakatsiz qoldirilgan yoki tugatish boshqaruvchisi tomonidan oraliq va yakuniy hisobot taqdim qilinmagan”-deydi Qoraqalpog’iston Respublikasi sudining sudyasi A.Ayapov o‘z ma’ruzasida. Qonun talabiga ko‘ra, har chorakda oraliq hisobot, ish tugaganda — yakuniy hisobot topshirilishi shart.

Bankrotlik jarayonlarining cho‘zilishi kreditorlarning manfaatlariga zarar etkazadi, iqtisodiy muomaladagi ishonchni kamaytiradi va biznes muhitini noaniq holga keltiradi.

Tadbirda to‘lovga qobiliyatsiz deb topilgan hamda bir yildan ortiq muddat davomida tugatish ishlari yakunlanmagan korxonalarni tugatish bo‘yicha ish holatlari shu ishga mas’ul bo‘lgan shaxslar ishtirokida atroflicha muhokama qilindi.

Shuningdek, Soliq kodeksi hamda “To‘lovga qobiliyatsizlik to‘g’risida”gi qonun va boshqa qonunosti hujjatlari normalari bilan ishlashda ularni amalda to‘g’ri qo‘llash, qonunchilikda belgilangan protsessual muddatlarga og’ishmay rioya qilish, ishlarni ko‘rib chiqishda tadbirkorlik sub’ektlarining qonuniy manfaatlariga putur etkazmaslik hamda yuzaga kelayotgan muammoli holatlarni qonun doirasida bartaraf etish lozimligi atroflicha tushuntirildi.

Tadbir so‘nggida ishtirokchilarning savollariga mutaxassislar tomonidan batafsil javoblar berildi.

SUD MAJLISLARIDA MASOFADAN TURIB ISHTIROK ETISHNING HUQUQIY ASOSLARI BELGILANMOQDA

So‘nggi yillarda mamlakatimizda sud faoliyatini raqamlashtirish bo‘yicha amalga oshirilgan islohotlar fuqarolarning o‘z huquq va manfaatlarini himoya qilish bo‘yicha sudlarga murojaat qilishini liberallashtirish, umuman odil sudlovga erishish darajasini oshirish, shuningdek, sudlar faoliyatining ochiqligini ta’minlash imkonini yaratdi.

Natijada ariza berish, ishda masofadan turib ishtirok etish, sud hujjatlarini olish va ishlarning ko‘rilishi to‘g’risida ma’lumot olish kabi xizmatlar O‘zbekiston Respublikasi Oliy sudining interaktiv xizmatlar portali orqali elektron shaklda amalga oshirilmoqda.

Shu bilan birga, videokonferentsaloqa rejimida o‘tkaziladigan sud majlislarida mobil videokonferentsaloqa tizimidan foydalanishning huquqiy asoslarini yaratish orqali protsessual qonunchilikni takomillashtirish zarurati paydo bo‘ldi.

Shu bois, protsessual qonunchilikni takomillashtirish maqsadida 2025 yil 11 mart kuni O‘zbekiston Respublikasining «Aholiga sud muhokamalarida masofadan ishtirok etish uchun yanada qulay sharoitlar yaratilishi munosabati bilan O‘zbekiston Respublikasining ayrim qonun hujjatlariga o‘zgartirish va qo‘shimchalar kiritish to‘g’risida»gi O‘RQ-1047-sonli Qonuni qabul qilindi va 2025 yil 12 mart kunidan qonuniy kuchga kirdi.

Ushbu Qonun bilan O‘zbekiston Respublikasining Fuqarolik protsessual kodeksiga, Iqtisodiy protsessual kodeksiga va Ma’muriy sud ishlarini yuritish to‘g’risidagi kodeksiga aholining sud muhokamalarida masofadan turib ishtirok etishining huquqiy asoslarini yaratishni nazarda tutuvchi o‘zgartirish va qo‘shimchalar kiritildi.

Xususan, qonun bilan kiritilgan o‘zgartirish va qo‘shimchalarga ko‘ra, ishda ishtirok etuvchi shaxslarning videokonferentsaloqa rejimidagi sud majlisida ishtirokini ta’minlash uchun ko‘rsatilgan shaxslarning yashash joyi, joylashgan eri yoki turgan joyi bo‘yicha tegishli sudlarning videokonferentsaloqa tizimlaridan yoki ishni ko‘rayotgan sudning mobil videokonferentsaloqa tizimidan foydalanishi, videokonferentsaloqa rejimidagi sud majlisida ishtirokini ta’minlayotgan sud ishda ishtirok etuvchi shaxslarning kelgan-kelmaganligini tekshirishi va kelgan shaxslarning shaxsini aniqlashi, videokonferentsaloqa rejimidagi sud majlisida mobil videokonferentsaloqa tizimidan foydalangan holda ishtirok etayotgan shaxslarning shaxsi ishni ko‘rayotgan sud tomonidan axborot texnologiyalaridan foydalangan holda aniqlanishi, videokonferentsaloqa rejimidagi sud majlisida videokonferentsaloqa tizimidan foydalangan holda ishtirok etayotgan guvohlarga, ekspertlarga, mutaxassislarga, tarjimonlarga o‘z huquqlari, majburiyatlari va javobgarligi tushuntirilishi, shuningdek guvohning qasamyodi audio va videoyozuv orqali yozib olinishi hamda bu haqida sud majlisining bayonnomasida ko‘rsatilishi nazarda tutilmoqda.

Ushbu o‘zgartirish va qo‘shimchalar fuqarolarning, tadbirkorlik sub’ektlarining odil sudlovga erishish darajasini yanada oshirishga, fuqarolarning, tadbirkorlik sub’ektlarining buzilgan huquq va erkinliklari, shuningdek, qonuniy manfaatlari ishonchli himoya qilinishini ta’minlashga xizmat qiladi.

Spartak NIYAZOV,

Nukus tumanlararo iqtisodiy sudi raisi

SUDYALAR BILAN OCHIQ MULOQOT

Sudyalar oliy kengashi raisi Xolmo‘min Yodgorov Nukusda Qoraqalpog’iston Respublikasi sudlari sudyalari bilan ochiq muloqot o‘tkazdi.

Sudyalar va ularning oila a’zolari ishtirok etgan tadbir mansab vakolatini suiiste’mol qilishning achchiq oqibatlari aks etgan videofilm namoyishi bilan boshlandi. Tizimning tegishli jazo o‘tayotgan sobiq vakillari afsus-nadomatlari sudyalar va ularning oila a’zolari uchun ham o‘ziga xos saboq vazifasini o‘tadi.

Sudya shaxsiyati, uning odob-axloqi va hayot tarzi nafaqat huquqiy qarorlarni qabul qilish jarayonida, balki jamiyatda adolatga bo‘lgan ishonchni shakllantirishda ham muhim o‘rin tutadi. Mazkur tadbirda sudyalar va ularning oila a’zolari ishtirokida mansab vakolatini suiiste’mol qilishning og’ir oqibatlarini aks ettiruvchi videofilm namoyishi shunga yaqqol misoldir.

Bu tadbirning diqqatga sazovor jihati – jazo o‘tayotgan sobiq sudyalarning chin ko‘ngildan aytgan afsus-nadomat so‘zlari sudyalarga o‘ziga xos saboq berishga urinish bo‘ldi.

Uchrashuvda mamlakatimizda izchil davom etayotgan sud-huquq islohotlari jarayonida sud hokimiyati nufuzini oshirish va sudyalarning chinakam mustaqilligini ta’minlab, ularning ijtimoiy muhofazasiga alohida e’tibor qaratilayotgani ta’kidlandi. Sudyalarning majburiyatlari va Sudyalar odobi kodeksiga rioya etilishida malaka hay’atlarining faoliyati samaradorligini yanada oshirib, qo‘shimcha choralar ko‘rish zaruriyati xususida so‘z yuritildi.

Qayd etildiki, so‘nggi yillarda sud tizimi, sudyalarning mustaqilligini ta’minlash va ularning ijtimoiy himoyasiga qaratilayotgan e’tibor sudyalar hamjamiyati a’zolari zimmasiga ulkan mas’uliyat yuklaydi. Bunday mas’uliyat sudyadan qat’iyat, qasamyodga sodiqlik va halollikni talab etadi.

Shuningdek, ochiq muloqotda intizomsizlikka yo‘l qo‘ymaslik, odamlarni sarson qilmaslik, ishlarni ko‘rishda  protsessual muddatlarga rioya etib, o‘z vaqtida qonuniy ko‘rib chiqishi hamda sudyalar odob kodeksi talablariga qat’iy amal qilishi uqtirildi. Har bir ish zamirida inson taqdiri, haq-huquqi yotgani hamisha e’tiborda bo‘lishi shartligi, sud hokimiyati mustaqilligi, sudyalar daxlsizligini ta’minlash, ularning odil sudlov bilan bog’liq faoliyatida turli aralashuvlarning oldini olish, tizimda korruptsiyaga nisbatan murosasizlik muhitini yanada oshirish, sohadagi muammolar va ularning echimlari to‘g’risida fikr almashildi.

OILALAR MUSTAHKAMLIGI TA’MINLANDI

O‘zbekiston Respublikasi Sudyalar oliy kengashi, Oila va xotin-qizlar qo‘mitasi hamda Qoraqalpog’iston Respublikasi sudlari hamkorligida Nukus shahrida oilalar mustahkamligini ta’minlash va farzandlar tarbiyasiga bag’ishlangan amaliy tadbir bo‘lib o‘tdi.

Tadbirga notinch oilada yashayotgan, ajralish arafasida turgan, sudga ajralish bo‘yicha da’vo ariza bilan murojaat qilgan er-xotinlar va ularning ota-onalari taklif etildi.

Tadbirda biron kim ma’ruza o‘qimadi. Aksincha, tadbir noan’anaviy, yig’ilganlarga bir oilaning nikohdan ajrashgandan keyingi taqdiri bayon qilingan “Farzand omonat” nomli qisqa metrajli kino film namoyish etishdan boshlandi.

Atigi 20 daqiqacha davom etgan film yig’ilganlarni befarq qoldirmadi, ko‘pchilik ko‘z yoshlarini tiya olmadi.

Natijada, film namoyishidan xulosa qilgan 12 ta oila tiklandi. Ajrashib, arazlashib, sudlashib yurgan er-xotinlarning yarashgani bir tomon, ularning ota-onalari, farzandlari quvonchi bir tomon bo‘ldi.

Eng asosiysi, ushbu oilalarning jami 22 nafar farzandi endi ota-ona bag’rida kamol topadigan bo‘ldi.

O‘zbekiston Respublikasi Sudyalar oliy kengashi raisi tomonidan Qoraqalpog’iston Respublikasi fuqarolik ishlari bo‘yicha sudlariga oilalarning mustahkamligi, undagi sog’lom muhitning jamiyatimiz ertangi kuniga ijobiy ta’sirini hisobga olgan holda nikohdan ajratish ishlarini sudda ko‘rishda er-xotinlarning ota-onasi va jamoatchilik vakillari, jumladan mahalla hamda Oila va xotin-qizlar qo‘mitasining joylardagi vakillari ishtirokini ta’minlashga e’tiborli bo‘lish, bunday tadbirlarni hududlar kesimida o‘tkazib borish tavsiya etildi.

ATROF-MUHIT VA TABIATDAN FOYDALANISH SOHASIDAGI HUQUQBUZARLIKLAR TUSHUNTIRILDI

Jinoyat ishlari bo‘yicha Nukus tumani sudining tergov sudyasi G.Utepbergenova tumandagi 3-sonli umumta’lim maktabida bo‘lib, o‘quvchilar bilan suhbatlashdi. Sudya o‘quvchilar bilan suhbatlashar ekan, ularga ekologiya, atrof-muhit va tabiatdan foydalanish sohasidagi huquqbuzarliklar haqida gapirib, bunday xatti-harakatlarning og‘ir oqibatlarini tushuntirdi.

Shu bilan birga, tabiiy resurslarni behuda sarflash, ifloslantirish va tabiiy muvozanatni buzish kabi holatlar nafaqat huquqbuzarlik, balki insoniyat kelajagi uchun ham katta xavf ekanini ta’kidladi.

Sudya, shuningdek, ekologik huquqni buzganlik uchun belgilangan javobgarlik, jarimalar va jazo choralarini tushuntirdi. O‘quvchilarga tabiatni asrash, atrof-muhitni ifloslantirmaslik va ona tabiat in’om etgan resurslarni tejashda ongli bo‘lishni tavsiya etdi.

Ushbu uchrashuvning maqsadi ham yosh avlodning ekologik va huquqiy bilimlarini mustahkamlash orqali mas’uliyatini oshirish, ularni tabiatga ongli munosabatda bo‘lishga chaqirish edi.

MAHALLADA SAYYOR SUD MAJLISI O‘TKAZILDI

Amudaryo tumanidagi “Durunki” mahalla fuqarolar yig’ini binosida jinoyat ishlari bo‘yicha Amudaryo tuman sudining tergov sudyasi Donaxon Yusupova raisligida, sudya yordamchisi Elyor Jumaniyozovning kotibligida ochiq sayyor sud majlisi o‘tkazildi.

Ochiq sayyor sud majlisida Amudaryo tuman Ichki ishlar bo’limi tomonidan taqdim qilingan jami 13 ta ma’muriy huquqbuzarlikka oid ishlar ko‘rib chiqildi.

Jumladan, O‘zbekiston Respublikasi Ma’muriy javobgarlik to‘g’risidagi Kodeksining 183-moddasida ko‘rsatilgan (mayda bezorilik) huquqbuzarlikni sodir etgan 5 nafar shaxsga nisbatan to‘plangan ma’muriy huquqbuzarlik ish materiallari ko‘rib chiqildi va 3 nafar shaxsga nisbatan ma’muriy qamoq jazosi, 2 nafar shaxsga nisbatan ma’muriy jarima jazosi tayinlandi.

14 SHAXSGA NISBATAN TO‘PLANGAN MA’MURIY HUQUQBUZARLIK TO‘G‘RISIDAGI ISHLAR SAYYOR SUD MAJLISIDA KO‘RIB CHIQILDI

Jinoyat ishlari bo‘yicha Qorao‘zak tuman sudining tergov sudyasi R.Matqurbanov raisligida Qorao‘zak tumani «Yoshlar markazi» binosida ochiq sayyor sud majlisi o‘tkazildi.

Sud majlisida O‘zbekiston Respublikasi Ma’muriy javobgarlik to‘g‘risidagi kodeksining 183-moddasi, 194-moddasi hamda boshqa moddalari bilan 14 nafar shaxsga nisbatan to‘plangan ma’muriy huquqbuzarlik to‘g‘risidagi ishlar ko‘rib chiqildi. Unda ish materiallari har tomonlama o‘rganilib, tegishli ma’muriy jazo choralari qo‘llanildi. Shuningdek, 2 nafar shaxsga nisbatan to‘plangan ma’muriy ish bo‘yicha ma’muriy qamoq jazosi tayinlandi.

Sud majlisi yakunlangach, sudya tomonidan fuqarolarga huquqbuzarlik va jinoyatchilikning oldini olish bo‘yicha keng turda ma’lumot berilib, har qanday jinoyat jazosiz qolmasligi, jazo muqarrarligi tushuntirildi.

YOSHLAR ISHTIROKIDA OCHIQ SUD MAJLISI O‘TKAZILDI  

Berdaq nomidagi Qoraqalpoq davlat universitetida sayyor ochiq sud majlisi bo‘lib o‘tdi.

Unda fakultet dekanlari, dekan o‘rinbosarlari, tyutorlar va talaba-yoshlar ishtirok etdi. Yig‘ilish avvalida universitetning Yoshlar masalasi va ma’naviy-ma’rifiy ishlar bo‘yicha prorektori S.Alawatdinov so‘zga chiqib, bugungi kunda yoshlar orasida uchrayotgan salbiy illatlar, ayniqsa yoshlar tomonidan sodir etilayotgan jinoyatlar va ularning oldini olish bo‘yicha qilinayotgan ishlar haqida so‘z yuritdi.

Shu bilan birga, yoshlar o‘rtasida jinoyatchilikni kamaytirish uchun amalga oshirilayotgan profilaktik tadbirlar, ta’lim-tarbiya ishlari va huquqiy targ‘ibotlarning ahamiyatiga to‘xtalib o‘tildi. Shuningdek, talabalarning ma’naviy-axloqiy tarbiyasini mustahkamlash, jinoyatchilikning oldini olishda yoshlarning faolligini oshirish zarurligiga e’tibor qaratildi.

Shundan so‘ng, jinoyat ishlari bo‘yicha Nukus shahar sudining tergov sudyalari R.Nazarov va D.Srajatdinovlar tomonidan ochiq sayyor sud majlisi o‘tkazildi. Sudyalar tomonidan ko‘rilgan har bir ochiq sayyor sud majlisi haqida sodir etilgan jinoyatning huquqiy oqibatlari to‘g‘risida tushuntirish berildi.

Joylarda keng jamoatchilik ishtirokida o‘tkazilayotgan bunday ochiq sud majlislaridan ko‘zlangan maqsad jinoyat sodir etgan odamni hammaga tanishtirib, sharmanda qilish emas, balki oramizda bo‘layotgan voqea-hodisalarga befarq bo‘lmay, agar qandaydir qonunbuzarlik yoki huquqbuzarlik holatlari yuz bersa darhol tegishli organlarga xabar berib, yuz berishi mumkin bo‘lgan ko‘ngilsiz holatning oldini olishga chaqirish hisoblanadi.

O‘QUV MASHG‘ULOTI O‘TKAZILDI

Oltinchi mintaqaviy hudud 2-son tergov hibsxonasi shaxsiy tarkibining huquqiy savodxonligini yanada oshirish, xizmat intizomi va qonunchilikka qat’iy rioya qilishini ta’minlash maqsadida ular bilan qo‘shimcha o‘quv mashg‘uloti o‘tkazildi.

Jumladan, mashg‘ulotga Jinoyat ishlari bo‘yicha Nukus shahar sudi raisi Sh.Shamambetov, Qoraqalpog‘iston Respublikasi Ichki ishlar vazirligi huzuridagi Tergov boshqarmasi katta tergovchisi podpolkovnik U.Orazbayeva, vazirlikning JXX Probatsiya bo‘limi boshlig‘i podpolkovnik M.Ametov hamda Ombuddsman Qoraqalpog‘iston Respublikasi mintaqaviy vakili J.Shlimbetovlar taklif etilib, xodimlarga mamlakatimiz va dunyoda bo‘lib o‘tayotgan voqea hodisalar, qonunchilikdagi o‘zgartirish va qo‘shimchalar kabi mavzularda tushuntirish ishlari olib borildi.