BOLALAR HUQUQLARINI HIMOYA QILISH BO‘YICHA QABUL QILINGAN XALQARO HUJJATLARNING AHAMIYATI

BOLALAR HUQUQLARINI HIMOYA QILISH BO‘YICHA QABUL QILINGAN XALQARO HUJJATLARNING AHAMIYATI

 

Xalqaro hujjatlar bolalarning huquqlarini himoya qilish bo‘yicha muhim roliga ega. Ushbu hujjatlar davlatlarga bolalarni har tomonlama himoya qilish, ularning huquqlarini ta’minlash va ularni har qanday zo‘ravonlikdan, ekspluatatsiyadan himoya qilishga majbur qiladi.

 

Bolalar huquqlarini himoya qilish bo‘yicha xalqaro hujjatlar bolalarning asosiy huquqlarini muhofaza qilish va ularning farovonligini ta’minlash maqsadida qabul qilingan. Bu hujjatlar bolalarga nisbatan inson huquqlarini himoya qilishning muhim asosi bo‘lib, ularning jismoniy, ruhiy, ijtimoiy va ma’naviy rivojlanishini ta’minlash uchun zarur shart-sharoitlar yaratishga qaratilgan. Bu hujjatlar bolalarning huquqlarini xalqaro miqyosda tan olish va himoya qilishda katta ahamiyatga ega. Ushbu hujjatlarning ahamiyatini quyidagi jihatlardan ko‘rish mumkin:

 

BMTning Bolalar huquqlari to‘g’risidagi konventsiyasi (CRC)

«Bolalar huquqlari to‘g’risidagi konventsiya» (Convention on the Rights of the Child, CRC) 1989 yilda BMT tomonidan qabul qilingan va 1990 yilda kuchga kirgan. Bu konventsiya bolalarning huquqlarini himoya qilishga qaratilgan eng muhim xalqaro hujjat hisoblanadi. Ushbu konventsiyada bolalarning inson huquqlarining barcha asosiy aspektlari, jumladan, ularning ta’lim olish, sog’liqni saqlash, xavfsizlik, mehnat, jismoniy va ruhiy yopilishdan himoya qilish, ravnaq topish huquqlari kabi masalalar qamrab olingan.

 

Mazkur hujjatning ahamiyati shundan iboratki:

 

Bolalarning barcha sohalarda teng huquqlariga ega bo‘lishini ta’minlaydi.

Bolalarga nisbatan zo‘ravonlik, mehnat ekspluatatsii, savdoga tushish kabi yomon munosabatlarga qarshi kurashishga chorlaydi.

Bolalarning huquqlarini himoya qilish uchun davlatlardan amaldagi choralar ko‘rishni talab qiladi.

Konventsiya bolalarni “huquqlarga ega insonlar” sifatida tan olishni ta’minlaydi.

 

BMTning Bolalar savdosiga qarshi protokoli

Bolalar savdosiga qarshi kurashish uchun qabul qilingan maxsus protokollar 2000 yilda BMT tomonidan qabul qilingan. Ushbu protokollar bolalarni savdoga chiqarish, pornografiya, ishlash va ekspluatatsiyadan himoya qilishga qaratilgan.

 

BMTning bolalarni harbiy intizomda ishlatishga qarshi konventsiyasi

2000 yilda qabul qilingan «Bolalarni harbiy intizomda ishlatishga qarshi konventsiya» (Optional Protocol to the Convention on the Rights of the Child on the involvement of children in armed conflict) bolalarning harbiy harakatlarda ishlatilishini oldini olishga qaratilgan.

 

Mazkur hujjat bilan bolalarning harbiy ishlarga aralashishi man etiladi.

Harbiy intizomda ishlatish yoshlik va bolalar huquqlariga zid ekanligini e’tirof etgan.

Davlatlarning harbiy xizmatga bolalarni jalb qilishni man etishga majbur qilgan.

 

Xalqaro mehnat tashkilotining (ILO) 138 va 182-qanunlari

Bolalarni mehnatdan himoya qilish uchun Xalqaro mehnat tashkiloti (ILO) tomonidan 1973 yilda 138-qanun (minimum mehnat yoshi) va 1999 yilda 182-qanun (bolalarni mehnatdan himoya qilish va yoshlarning ma’muriy himoyasi) qabul qilingan. Ushbu hujjatning ahamiyati shundaki, bolalarni mehnatdan himoya qilishga qaratilgan.

Bolalarning mehnat haqidagi qonunlarga muvofiq mehnat qilishini ta’minlash.

Ekspluatatsiya va zo‘ravonlikdan qochish.

 

Bolalar uchun ta’lim huquqi (YuNESKO)

YuNESKO 1948 yilda bolalar uchun ta’lim huquqini belgilagan va bu huquqni barcha davlatlar uchun ta’minlashga majburlaydi. Har bir bola ta’lim olish huquqiga ega ekanligini ta’minlash davlatlarning asosiy vazifasi hisoblanadi.

 

Ahamiyati:

 

Barcha bolalarga ta’lim olish huquqini ta’minlaydi.

Bolalarni ta’lim olish orqali ularning ijtimoiy, iqtisodiy va shaxsiy rivojlanishini rag’batlantiradi.

Barcha mamlakatlarda ta’limning samarali va teng bo‘lishiga ta’sir ko‘rsatadi.

Evropa Kengashi Bolalar huquqlari to‘g’risidagi konventsiyasi

Evropa Kengashi tomonidan 1996 yilda qabul qilingan Bolalar huquqlari to‘g’risidagi konventsiya bolalarni yoshlikka, zo‘ravonlikka, yot narsalarga qarshi himoya qilish va ularning manfaatlarini himoya qilishga qaratilgan.

 

Ahamiyati:

 

Bolalarni yoshlikdagi ijtimoiy ta’lim va jamiyatda tenglik imkoniyatlari bilan ta’minlash.

Bolalarni yo‘qotish yoki bolalar huquqlariga xilof kelishga qarshi kurashish.

 

Bolalarning huquqlarini himoya qilish bo‘yicha xalqaro hujjatlar jamiyatlarda bolalarning inson huquqlariga e’tibor qaratishga, ularning huquqlari ustidan kuzatuvni kuchaytirishga va ijtimoiy adolatni ta’minlashga xizmat qiladi.

 

 

 

Luiza OTEGENOVA,

Jinoyat ishlair bo‘yicha Taxiyatosh tumani sudi raisi