TÁBIYAT BAYLÍQLARÍNAN AQÍLǴA MUWAPÍQ PAYDALANÍW – NÍZAM TALABÍ
Ekologiya hám tábiyat baylıqlarınan nadurıs paydalanıw, yaki olarǵa zıyan jetkeriw jınayat esaplanadı. Sebebi ana tábiyat – adamzattıń tirishilik dáregi, jámiyet rawajlanıwı hám keleshek áwladlar salamatlıǵınıń tiykarı. Elimizde tábiyattı qásterlep saqlaw, jer hám suw resurslarınan aqılǵa uǵras paydalanıw, qorshaǵan ortalıqtı qorǵaw tarawında keń kólemli reformalar ámelge asırılmaqta. Mámleketlik baǵdarlamalar hám qabıl etilip atırǵan nızam hújjetleri arqalı turaqlı rawajlanıwdı támiyinlew, ekologiyalıq mádeniyattı arttırıw hám tábiyǵıy baylıqlardı qorǵaw tiykarǵı wazıypa etip belgilengen.
Jer hám jer astı baylıqları hár bir mámlekettiń eń áhmiyetli milliy baylıqları. Sonlıqtanda, olar tek ǵana ekonomikanıń túrli tarawları ushın tiykarǵı dárek emes, al xalıqtıń turmıs sapası hám keleshek áwladlardıń abadanlıǵı ushın da biybaha ǵáziyne bolıp esaplanadı.
Ózbekstan Respublikası Jınayat kodeksiniń 197-statyasında jer yamasa jer astı baylıqlarınan paydalanıw qaǵıydaların buzıw jınayat ekenligi belgiler qoyılǵan. Bul norma tábiyǵıy resurslardan aqılǵa uǵras hám ádil paydalanıwdı támiyinlew, sonıń menen birge olardı qorǵaw maqsetinde engizilgen.
Sonday-aq, 197-1-statyada suwǵarılatuǵın jerlerdi ózbasımshalıq penen iyelep alıw jaǵdaylarına qarsı gúresiw normaları da belgilengen. Jerden paydalanıwshı yamasa ijaraǵa alıwshı óz aymaǵında jerdiń ózbasımshalıq penen iyelep alınǵanı haqqında málim bolsa, ol bul jaǵday haqqında tiyisli uyımlarǵa xabar beriwi shárt. Eger bul minnetleme orınlanbasa yamasa shara kórilmese, shaxs juwapkershilikke tartılıwı múmkin.
Jer hám jer astı resurslarınan nadurıs paydalanıw topıraqtıń degradaciyasına, suw resurslarınıń pataslanıwına hám ekologiyalıq turaqlılıqtıń buzılıwına alıp keliwi múmkin. Suwǵarılatuǵın jerlerdi ózbasımshalıq penen iyelep alıw bolsa tek ǵana nızam buzılıwshılıq emes, al xalıqtıń turmıs tárizine de unamsız tásir kórsetedi.
Sonday-aq, jer qazılmaları, suw rezervleri hám mineral resurslar mámleket ekonomikasınıń turaqlı ósiwine xızmet etedi. Belgilengen tártip-qaǵıydalarǵa ámel etiw hár bir puqara hám kárxananıń minneti esaplanadı.
Jınayat kodeksiniń bul statyalarında járiyma, belgili huqıqtan ayırıw, májbúriy jámiyetlik jumıslar, ayırım jaǵdaylarda bolsa azatlıqtı sheklew yamasa erkinen ayırıw jaza ilajları belgilengen.
Jer hám jer astı baylıqları – hár birimizdiń ulıwma baylıǵımız. Olardı qásterlep saqlaw, nızam sheńberinde hám aqılǵa uǵras paydalanıw hár birimizden juwapkershilikti talap etedi. Sebebi ana tábiyatqa búgingi durıs múnásibet erteńgi áwlad ushın múnásip miyras qaldırıw degen sóz.
Jasur URAZBAEV,
Qaraqalpaqstan Respublikası sudınıń sudyası