EKONOMIKALÍQ SUDLARDA SUD ISLERIN JÚRITIW TÁRTIBI, WAZÍYPALARÍ HÁM PRINCIPLERI
Ózbekstan Respublikasında ekonomikalıq sudlarda ekonomikalıq sud islerin júritiw Ózbekstan Respublikası Ekonomikalıq processuallıq kodeksi hám basqa da nızam hújjetlerine tiykarlanıp ámelge asırıladı.
Ózbekstan Respublikası Konstituciyasınıń 15-statyası, Ózbekstan Respublikası Ekonomikalıq processuallıq kodeksiniń 1-statyasına muwapıq, eger Ózbekstan Respublikasınıń xalıqaralıq shártnamasında Ózbekstan Respublikasınıń nızamshılıǵında názerde tutılǵanınan basqasha qaǵıydalar belgilengen bolsa, xalıqaralıq shártnama qaǵıydaları qollanıladı.
Ekonomikalıq sud islerin júritiw buyrıq tártibinde, dawa tártibinde hám ayrıqsha kategoriyadaǵı isler boyınsha ayrıqsha tártipte júritiledi.
Ekonomikalıq sud islerin júritiw wazıypaları – bul ekonomika tarawında kárxanalar, mákemeler, shólkemler hám puqaralardıń buzılǵan, dawlı bolǵan huqıqların yamasa nızam menen qorǵalatuǵın máplerin qorǵaw, ekonomika tarawında nızamshılıqtı bekkemlew hám huqıqbuzarlıqlardıń aldın alıwǵa kómeklesiw, nızamǵa hám sudqa húrmet etiw múnásibetin qáliplestiriwden ibarat.
Ózbekstan Respublikası Konstituciyasınıń 55-statyasına kóre, hár kimge óziniń huqıq hám erkinliklerin sud arqalı qorǵaw huqıqı berilgenindey, Ózbekstan Respublikası Ekonomikalıq processuallıq kodeksiniń 3-statyasına muwapıq, hár qanday mápdar shaxs óziniń buzılǵan, dawlı bolǵan huqıqların yamasa nızam menen qorǵalatuǵın máplerin qorǵaw ushın ekonomikalıq sudqa usı Kodekste belgilengen tártipte múrájat etiwge haqılı.
Sudqa múrájat etiw:
puqaralıq huqıqıy qatnasıqlardan kelip shıǵatuǵın dawalar boyınsha – dawa arzası formasında;
buyrıq tártibinde is júrgiziw, ayrıqsha kategoriyadaǵı isler boyınsha hám de usı Kodekste názerde tutılǵan basqa da jaǵdaylarda – arza formasında;
apellyaciya yamasa kassaciya, reviziya instanciyası sudlarına múrájat etilgende – shaǵım arza formasında ámelge asırıladı.
Múrájat hám oǵan qosımsha etiletuǵın hújjetler sudqa elektron hújjet túrinde jiberiliwi múmkin.
Sud sheshiwshi qarar, uyǵarıw, qarar, sud buyrıǵı túrindegi sud hújjetlerin qabıl etedi.
Birinshi instanciya sudında isti mazmunan kóriw nátiyjeleri boyınsha sheshiwshi qarar qabıl etiledi.
Apellyaciya, kassaciya hám reviziya tártibindegi shaǵımlardı (protestlerdi) kórip shıǵıw nátiyjeleri boyınsha apellyaciya, kassaciya, reviziya instanciya sudları qarar qabıl etedi.
Ekonomikalıq sud islerin júritiw Ózbekstan Respublikası Ekonomikalıq processuallıq kodeksinde belgilengen principler tiykarında alıp barıladı.
Sudta tartıslardı sheshiw yuridikalıq táreplerdiń múlkshilik formasına, jaylasqan jerine, kimge boysınıwına, puqaralardıń jınısı, rasası, milleti, tili, dini, sociallıq kelip shıǵıwı, isenimi, jeke hám sociallıq statusına qaramastan, biyǵárez nızam hám sud aldındaǵı teńligi tiykarında ámelge asırıladı.
Sonday-aq, ekonomikalıq sud islerin júritiw táreplerdiń tartısıwı hám teń huqıqlılıǵı tiykarında ámelge asırıladı.
Sud islerin júritiw ózbek tilinde, qaraqalpaq tilinde yamasa tiyisli orındaǵı kópshilik xalıq sóylesetuǵın tilde yaki nızamǵa muwapıq basqa tilde alıp barıladı. Sud isleri alıp barılıp atırǵan tildi bilmeytuǵın sudta qatnasıwshı shaxslardıń dilmash arqalı is materialları menen tolıq tanısıw hám sud islerinde qatnasıw huqıqı hám de sudta ana tilinde sóylew huqıqı támiyinlenedi.
Ekonomikalıq sudlarda isler ashıq ótkeriledi, islerdi jabıq májiliste kóriw nızamda belgilengen jaǵdaylarda jol qoyıladı.
Nızamlı kúshke kirgen sud hújjetleri barlıq mámleketlik uyımlar, puqaralardıń ózin-ózi basqarıw uyımları, basqa da uyımlar, jámiyetlik birlespeler, kárxanalar, mákemeler, shólkemler, lawazımlı shaxslar hám puqaralar ushın májbúriy bolıp, sud hújjetlerin orınlamaw nızamlarda belgilengen juwapkershilikke sebep boladı.
Spartak NIYAZOV,
Nókis rayonlar aralıq ekonomikalıq sudı baslıǵı