TA’LIM MUASSASALARIDA BOLALARGA NISBATAN ZO‘RAVONLIKKA YO‘L QO‘YMASLIK-DOLZARB MASALA
Ta’lim muassasalarida bolalarga nisbatan zo‘ravonlikka yo‘l qo‘ymaslik dolzarb va muhim masala bo‘lib, jamiyatning kelajagi uchun katta ahamiyatga ega. Bolalarga nisbatan zo‘ravonlikning oldini olish ta’lim muassasalarining asosiy vazifalaridan biri bo‘lishi kerak, chunki bu na faqat bolalarning huquqlarini himoya qilish, balki ularning rivojlanishga bo‘lgan imkoniyatlarini ta’minlash, barqaror va xavfsiz ta’lim muhitini yaratishga qaratilgan muhim qadamdir.
Bolalarga nisbatan zo‘ravonlikning turlari:
Ta’lim muassasalarida bolalarga nisbatan zo‘ravonlik turli xilda bo‘lishi mumkin:
Jismoniy zo‘ravonlik: Ta’lim muassasalarida bolalarga nisbatan turli xil jismoniy zararlar (tartmolar, urganish, mayda jarahatlar).
Ruhiy va emotsional zo‘ravonlik: Bolalarni haqoratlash, hazil qilish, izolyatsiya qilish, ularning o‘zini qadrsiz his qilishga sabab bo‘lish.
Seksual zo‘ravonlik: Bolalarga yoki yoshlariga nisbatan jismoniy yoki psixologik zo‘ravonlik.
Mehnat ekspluatatsiyasi: Bolalarning ta’lim olish o‘rniga mehnatga majbur qilinishi, jismoniy va psixik salomatlikka zarar etkazish.
Nima uchun bu masala dolzarb?
Bolalarning huquqlarini himoya qilish: Har bir bolaning ta’lim olish huquqi qonuniy huquqi hisoblanadi. Bolalar ta’lim olish jarayonida xavfsiz va qo‘llab-quvvatlangan muhitda bo‘lishlari kerak. Zo‘ravonlik esa bolaning psixo-emotsional va jismoniy rivojlanishini buzadi.
Zo‘ravonlikning salbiy ta’siri: Ta’lim muassasalarida bolalarga nisbatan zo‘ravonlik, ularning ta’limga bo‘lgan qiziqishini pasaytiradi, ruhiy salomatlikka jiddiy zarar etkazadi, yangidan yangidan zo‘ravonlikni qabul qilishga olib kelishi mumkin. Bu bolaning ijtimoiy va ma’naviy rivojlanishida uzilishlarga sabab bo‘lishi mumkin.
Barqaror jamiyatni shakllantirish: Ta’lim muassasalarida bolalarga nisbatan zo‘ravonlikka barham berish yoshlarning ijtimoiy maqsadlarga erishishini rag’batlantiradi. Barqaror va adolatli jamiyatni shakllantirish uchun bolalarga ta’lim berish muhiti bo‘lmasa, ular o‘z huquqlarini tushunish va himoya qilishga o‘rganmaydi.
Nima qilish kerak?
Ma’lumot va bilim berish: Ustozlar va ta’lim muassasalaridagi ishchilarga bolalarga nisbatan zo‘ravonlikni oldini olishga oid treninglar va ma’lumotlar berish. Ushbu bilimlar bolalarga zaiflik va zo‘ravonlikka qarshi kurashish yo‘llarini, xatarlarni oldini olishga qaratilgan choralarni tushunishga yordam beradi.
Qonun va qoida asosida ishlash: Ta’lim muassasalarida bolalarga nisbatan zo‘ravonlikni oldini olish uchun qonunlar va ichki qoidalarga qat’iy amal qilish. Bu, shu jumladan, bolalarga nisbatan har qanday zo‘ravonlik holatini bildirish va unga muvofiq javob berishni o‘z ichiga oladi.
Psixologik yordam va qo‘llab-quvvatlash: Bolalarga ruxiy va psixologik yordam ko‘rsatish, ularning his-tuyg’ularini tinglash, va ularning ta’limga bo‘lgan qiziqishini saqlab qolish. Ijtimoiy va psixologik ishlash ta’lim muhitini har tomonlama muhofaza qilishga yordam beradi.
Ata-onalarning faol ishtirokini ta’minlash: Ata-onalar va ta’lim muassasalari o‘rtasida o‘zaro ishonch va hamkorlikni kuchaytirish, bolalarning ta’lim jarayonida bo‘layotgan voqealarga oid ma’lumot olish va to‘g’ri qarorlar qabul qilish. Ata-onalarning ta’lim muhitini boshqarishga oid mas’uliyatni tushunishlari muhim.
Texnologiya va monitoringdan foydalanish: Bolalarga nisbatan zo‘ravonlik holatlarini monitoring qilish uchun zamonaviy texnologiyalardan (masalan, videokameralar) foydalanish, bu ta’lim muassasalarining xavfsizligini ta’minlashda yordam beradi.
Xulosa
Ta’lim muassasalarida bolalarga nisbatan zo‘ravonlikka yo‘l qo‘ymaslik masalasi nafaqat ayollar va bolalarning inson huquqlarini himoya qilishning muhim qismi, balki jamiyatning barqaror rivojlanishining asosiy shartidir. Bolalarning ta’lim olish jarayonida xavfsizlik va yordam olish huquqi ta’minlanganda, ularning shaxsiy va ijtimoiy rivojlanishi olib keladi. Bu yo‘lda har bir ta’lim muassasasi, davlat va jamoatchilik birgalikda ishlash kerak.
Damir ZIYAMBETOV,
fuqarolik ishlari bo‘yicha Beruniy tumanlararo sudining sudyasi