EKONOMIKALÍQ SUDLARDA ISLERDI KÓRIWDE PROKUROR WÁKILLIKLERIN TÁMIYINLEWGE QARATÍLǴAN JAŃA ÓZGERISLER MAZMUNÍ
Mámleketimizde sud hákimiyatiniń ǵárezsizligin, sudlarda ashıqlıqtı támiyinlew boyınsha reformalar ámelge asırılmaqta.
Nızamshılıqtaǵı áhmiyetli ózgerislerdiń biri “Ózbekstan Respublikasınıń ayırım nızam hújjetlerine sudda islerdi kóriwde prokuror wákilliklerin támiyinlewge qaratılǵan ózgerisler hám qosımshalar kirgiziw haqqında”ǵı 2024-jıl 30-sentyabrde ÓRH-968-sanlı Ózbekstan Respublikasınıń Nızamı qabıl etildi.
Bul Nızam menen Ózbekstan Respublikasınıń Puqaralıq processual kodeksi, Ózbekstan Respublikasınıń Ekonomikalıq processual kodeksi hám Ózbekstan Respublikasınıń Hákimshilik sud islerin júrgiziw haqqındaǵı kodekske ayırım ózgerisler hám qosımshalar kirgizildi.
Usı Nızam menen Ózbekstan Respublikasınıń Ekonomikalıq processual kodeksine kirgizilgen ózgerisler hám qosımshalar mazmunına toqtalıp ótetuǵın bolsaq, aldın prokuror tek ǵana nızamda názerde tutılǵan hallarda yaki óziniń dawa arzası tiykarında qozǵatılǵan islerde qatınasıwı múmkin edi. Házirgi kúnde bul tártip ózgerdi.
Jerge tiyisli huqıqıy qatnasıqlar, mámleket múlki menen baylanıslı islerde, átirap-ortalıqtı qorǵaw haqqındaǵı nızamshılıqtı buzıw, mámleket byudjetinen óndiriwler, óz basımshalıq menen qurılǵan jayǵa bolǵan múlk huqıqın tán alıw etiw, jeke múlkke iyelik qılıw hám onnan paydalanıw faktin anıqlaw, bajıxana tólemlerin óndiriw menen baylanıslı islerde prokuror qatnasıwın názerde tutatuǵın ózgerisler kirgizildi.
Sud májlisi waqtı hám ornı haqqında prokuror tiyisli tárzde xabarlı etilmesten kórilgen, nızamda prokuror qatnasıwı názerde tutılǵan isler boyınsha kassaciya protesti, reviziya tártibinde protest keltiriw haqqındaǵı máseleni sheshiw ushın tiyisli sudtan islerdi talap etip alıwǵa haqılı.
Ózbekstan Respublikasınıń Ekonomikalıq processual kodeksiniń 49-statyasına kiritilgen ózgerislerge kóre, prokuror óziniń dawa arzası tiykarında qozǵatılǵan islerde, sonıń menen birge mámlekettiń nızam menen qorǵalatuǵın máplerin qorǵaw maqsetinde jerge tiyisli huqıqıy qatnaslar, mámleket múlki menen baylanıslı islerde, átirap-ortalıqtı qorǵaw haqqındaǵı nızamshılıqtı buzıw, mámleket byudjetinen óndiriwler, óz basımshalıq menen qurılǵan imaratǵa bolǵan múlk huqıqın tán alıw etiw, jeke múlk retinde iyelik qılıw hám onnan paydalanıw faktin anıqlaw, bajıxana tólemlerin óndiriw menen baylanıslı islerde qatnasıwı múmkin.
Prokuror basqa tareplerdin arzası menen qozǵatılǵan islerde óz baslaması menen qatnasıwı múmkin emes.
Sonday-aq, prokuror nızamda prokuror qatnasıwı názerde tutılǵan bolıp, biraq ol sud dodalawınıń waqtı hám ornı tuwrısında tiyisli tárzde xabarlı etilmesten kórilgen is boyınsha birinshi instanciya sudınıń nızamlı kúshke kirmagan sheshiwshi qararı ústinen apellyaciya protesti keltiriwge haqılı.
Kodeks 265-statyasinin ekinshi bólimi tómendegi jana redakciyada bayan etildi. Bul ózgeriske kóre apellyaciya arzasına qosımsha etiletuǵın hujjetlerge apellyaciya protestine iste qatnasıwshı basqa shaxslarǵa apellyaciya protesti hám oǵan qosımsha etilgen, bul shaxslarda bolmaǵan hújjetlerdiń kóshirme nusqaları jiberilgenligin yamasa tapsırılǵanlıǵın tastıyıqlaytuǵın hújjet, prokuror qatnasıwısız kórilgen isler boyınsha bul Kodeks 259-statyasınıń birinshi bóliminde kórsetilgen shaxslar múrájáátlariniń kóshirme nusqası qosımsha etiledi.
Nızamda prokuror qatnasıwı názerde tutılǵan bolıp, biraq ol sud dodalawınıń waqtı hám ornı tuwrısında tiyisli tárizde xabardar etilmesten kórilgen islerde bul Kodeks 259-statyasınıń birinshi bóliminde kórsetilgen shaxslar múrájatlariniń kóshirme nusqası qosımsha etilmeydi.
Usı kodekstegi 269-statyasiniń birinshi bólimi 11-bánti tómendegi jańa redakciyada bayan etildi. Apellyaciya arzası (protestining) forması hám mazmunı bul Kodeksning 263-statyasında belgilengen talaplarǵa muwapıq bolmasa yamasa apellyaciya arzasına bul Kodeks 265-statyasınıń úshinshi bóliminde názerde tutılǵan hújjetler yamasa prokuror qatnasıwısız kórilgen is boyınsha keltirilgen protestke táreptiń múrájatı kóshirme nusqası qosımsha etilmegen bolsa, bunnan nızamda prokuror qatnasıwı názerde tutılǵan bolıp, biraq ol sud dodalawınıń waqtı hám ornı tuwrısında tiyisli tárizde xabardar etilmesten kórilgen islerden tısqarı.
Bul Kodeks 288-statyasınıń ekinshi bólimi hám tómendegi jańa redakciyada bayan etilgen. Kassaciya protestine iste qatnasıwshı basqa shaxslarǵa kassaciya protesti hám oǵan qosımsha etilgen, bul shaxslarda ámeldegi bolmaǵan hújjetlerdiń kóshirme nusqaları jiberilgenligin yamasa tapsırılǵanlıǵın tastıyıqlaytuǵın hújjet, prokuror qatnasıwısız kórilgen is boyınsha bul Kodeks 282-statyasınıń birinshi bóliminde kórsetilgen shaxslar múrájáátlariniń kóshirme nusqaları qosımsha etiledi, bunnan nızamda prokuror qatnasıwı názerde tutılǵan bolıp, biraq ol sud dodalawınıń waqtı hám ornı tuwrısında tiyisli tárzde xabardar etilmesten kórilgen islerden tısqarı.
Bul Kodeks 313-statyasınıń ekinshi bólimi tómendegi redakciyada bayan etilgen. Reviziya tártibindegi protestge iste qatnasıwshı basqa shaxslarǵa protest hám oǵan qosımsha etilgen, bul shaxslarda ámelde bolmaǵan hújjetlerdiń kóshirme nusqaları jiberilganligin yamasa tapsırılǵanlıǵın tastıyıqlaytuǵın hújjet, prokuror qatnasıwısız kórilgen is boyınsha iste qatnasıwshı shaxslar, iste qatnasıwǵa tartılmaǵan, biraq huqıqları hám minnetlemeleri tuwrısında sud sheshiwshi qararı qabıl etken adamlardıń múrájatı kóshirme nusqaları qosımsha etiledi, bunnan nızamda prokuror qatnasıwı názerde tutılǵan bolıp, biraq ol sud dodalawınıń waqtı hám ornı tuwrısında tiyisli tárzde xabardar etilmesten kórilgen islerden tısqarı.
Joqarıda keltirilgen ózgerislerge kóre, prokuror nızamda prokuror qatnasıwı názerde tutılǵan bolıp, biraq ol sud dodalawınıń waqtı hám ornı tuwrısında tiyisli tárizde xabardar etilmesten kórilgen isler boyınsha apellyaciya, kassaciya ham reviziya tártibinde arza beriwge haqılı.
Bul Nızam prokuratura organlarınıń ádil sudlawdı ámelge asırıwǵa kómeklesiw boyınsha iskerligi nátiyjeliligin jáne de asırıwǵa, puqaralardıń huqıq hám erkinliklerin, jámiyet hám de mámlekettiń nızam menen qorǵalatuǵın máplerin qorǵawǵa, sonıń menen birge sudta islerdi kóriwde nızamlılıqtı bekkemlewge xızmet etedi.
Baqbergen UBAYDULLAEV,
Beruniy rayonlar aralıq ekonomikalıq sudı sudyası