SAYLAW-DEMOKRATIYA AYNASÍ
Ózbekstan Respublikası Konstituciyasında puqaralardıń saylaw hám saylanıw huqıqı, milliy saylaw sistemasınıń tiykarları belgilep berilgen bolıp, bul qaǵıyda hám normalar tiykarında insan huqıqları boyınsha dúnya júzlik deklaraciyası, Puqaralıq hám siyasiy huqıqlar haqqındaǵı xalıqaralıq fakt hám Ózbekstan Respublikası tárepinen ratifikaciya etilgen basqa da xalıqaralıq huqıqıy hújjetlerde bekkemlengen demokratiyalıq, ǵárezsiz, nızamlılıq, áshkaralıq hám ádillik principlerin óz ishine aladı.
Tiykarǵı nızamımızdıń 128-statyasında Ózbekstan Respublikasınıń puqaraları mámleket hákimiyatı wákillikli organlarına saylaw hám saylanıw huqıqına, hár bir saylawshı bir dawısqa iye ekenligi, dawıs beriw huqıqı, óz qálewin bildiriw teńligi hám erkinligi nızam menen kepillengenligi belgilep qoyılǵan.
2024-jılı 26-iyul kúni jáne bir siyasiy mapaz baslandı, yaǵnıy Ózbekstan Respubliksı Nızamshılıq palatası hám xalıq deputatları jergilikli Keńesleri deputatları saylawı 27-oktyabr kúni bolıp ótetuǵınlıǵı belgilendi.
Bul saylawdıń basqa saylawlardan ózgesheligi, tariyxta birinshi mártebe Ózbekstan Respublikası Nızamshılıq palatası saylawları aralas saylaw, yaǵnıy majoritar-proporcional tiykarında ótkeriliwi bolıp esaplanadı.
Jetpis bes Deputat tikkeley majoritar tiykarında, yaǵnıy saylawshılar ózlerine maqul talabanlarǵa dawıs beriw jolı menen, qalǵan jetpis bes deputat bolsa, proporcional boyınsha siyasiy partiyalarǵa berilgen dawıslar tiykarında saylanadı.
Bunnan tısqarı, bul saylawda barlıq dárejedegi saylaw komissiyalarınıń iskerligi, olardıń saylaw waqtındaǵı qatnasıwshıları menen óz-ara qatnasıqları tolıq sanlastırılıwı rejelestirilmekte.
Sonday-aq, saylaw nızamshılıǵı aldıńǵı demokratiyalık standartlarǵa say ráwishte túpten bekkemlendi, yaǵnıy saylaw organlarınıń Oraylıq saylaw komissiyası basshılıǵındaǵı jańa sistema jaratılıp, siyasiy partiyalar tárepinen deputatlıqqa talabanlardı kórsetiwde hayal-qızlardıń úlesi keminde 40 payız bolıwı belgilendi.
Bunnan tısqarı, deputatlıqqa talaban saylanıwı ushın saylawshılardıń kópshiliginiń dawısın alıw belgilendi. Yaǵnıy talaban tiyisli saylaw okruginde basqa talabanlarǵa kóre kóbirek dawıs toplaǵan jaǵdayda deputat bolıp saylanıwı múmkin boladı hám usı arqalı tákirar dawıs beriw talap etilmeydi.
Saylaw dáwirinde puqaralardıń saylaw huqıqın támiyinlew, olarǵa belgilengen tártip tiykarında shárayatlar jaratıw, saylawdıń ashıq, ádil hám teń saylaw huqıqı tiykarında ótkeriliwi júdá áhmiyetli bolıp esaplanadı.
Sebebi, bul bolıp ótetuǵın process Ózbekstannıń dúnyada tutqan ornı, xalıqaralıq abıroyı hám imidjine tikkeley tásir kórsetedi.
Solay eken, puqaralar da saylaw huqıqın ámelge asırıwı ushın mámleketimiz tárepinen jaratılǵan shárayatlardan durıs hám nátiyjeli paydalanıp, mámleket kelejegi ushın biyparıq bolmawı lazım dep esaplayman.
Bekbawlı DOSÍMBETOV,
Nókis rayonlararalıq hákimshlik sudınıń baslıǵı