Nekeden ajıratıw haqqındaǵı arza qanaatlandırılmastan qaldırıldı
Shańaraq muqaddes dárgay. Ata-babalarımız ázelden shańaraqtı usılay qadirlep, onda perzentlerdiń dúnyaǵa kelip, áwladlar dawamlılıǵınıń bekkem qorǵanı sıpatında qádirlep kelgen. Shańaraqta áke basshı, ana bolsa onıń orınbasarı, perzentleri mine usı shańaraqtıń bekkemligin hám awızbirshiligin támiyinlewde áhmiyetli rol tutadı.
Malika menen Manas (atları ózgertilgen) 2008-jılı jaqsı niyetler menen bir kópshikke bas qoyıp, turmıs quradı. Bul eki jas jubaydıń muxabbattıń qúdiretinen júrekleri sháwkildep, turmıs mashqalasınan, onıń awır júginen awlaq baxıtlı kúnleri óte basladı. Sol arada 2009-jılı birinshi idiraldı perzenti Qıyas tuwıladı, bunnan soń 2012-jılı Madina, 2018-jılı Jádiger dúnyaǵa keledi. Hár bir perzenti dúnyaǵa kelgende ózinde joq sheksiz quwanıshqa bólengen Manastıń keyin ala minezide ózgerip, óz erk-ıqrarına kúshi jetpey ishiwshilikke berilip ketedi.
«Bir kún urıs-jánjel bolǵan úyden qırq kún bereket kóteriledi» degenindey Manas iship kelip úyde urıs shıǵaratuǵın, hátte kishkene balalarına bolıwına qaramastan Malikaǵa qol kóteretuǵın ádet shıǵardı. Kúnler usılay óte berdi. Endi ózine bolǵan muxabbattıń sóngenin, jáne minezleride bara-bara bir-birine tuwrı kelmey úyde urıstıń kóbeyip ketkenin, Manastıń da ózgermesligin túsingen Malika jánjelli kúnlerdiń birinde úsh balasın ertip tórkinke ketip qaladı.
Bul arada Manasta qılǵan qılmısınan shın kewilden pushayman bolıp, bala-shaǵasın úyine alıp qaytıwdıń ilajın tappay araq penen joldas bolıp júre beredi. Bunnan Malikanıń ábden arı kelip, hátte perzentleri de kúyewiniń kózine kórinbegenine ashıwlanıp, ajırasıw ushın sudqa arza menen múrájat etedi.
Puqaralıq isleri boyınsha Nókis rayonlararalıq sudı tárepinen 2021-jıl iyul ayında eki jastı nekeden ajıratıw boyınsha is kórip shıǵılıp, sud táreplerdiń pikirlerin tıńlap, olardı turmıstan ajıratıp, úsh balanı tiri jetim etiw ushın jeterli dáliyller keltirilmegen dep esaplap, Malikanıń dawa arzasın qanaatlandırmastan qaldıradı. Sud shańaraqtı jarasıwǵa shaqırdı. Sonda da, Malika óz pikirinen qaytpay jáne Qaraqalpaqstan Respublikası sudınıń puqaralıq isleri boyınsha sudlaw kollegiyasına puqaralıq isleri boyınsha Nókis rayonlararalıq sudı 2021 jıl 24 iyuldaǵı biyligin biykar etiwdi sorap apellyaciyalıq shaǵımın keltiredi. Bul is ashıq sud májlisinde kórip shıǵılıp, kollegiya aǵzaları da talapkerdiń hám wákildiń túsindirmelerin tıńlap, apellyaciyalıq shaǵımda keltirilgen wájlerdi is hújjetleri menen birgelikte úyrenip hám dodalap, birinshi instanciya sudınıń biyligin ózgerissiz, apellyaciyalıq shaǵımdı qanaatlandırmastan qaldırıwdı lazım taptı.
Sebebi, is boyınsha anıqlanǵan halatlarǵa qaraǵanda, tárepler 2008-jıl may ayında turmıs qurǵan, 2009-jıl Qaraózek rayonı PHAJ bólimi arqalı nızamlı nekeden ótken. Ortalarında 2009-jılı, 2012-jılı hám 2018-jılı tuwılǵan perzentleri bar. Tárepler óz-ara kelispewshilikler sebepli 2020-jıl mart ayınan baslap bólek jasap atırǵan.
Ózbekstan Respublikası Shańaraq kodeksiniń 41-statyasına kóre, eger sud er hám hayaldıń bunnan bılay birgelikte jasawına hám shańaraqtı saqlap qalıwǵa múmkinshiligi joq dep tapsa, olardı nekeden ajıratadı.
Sonday-aq, Ózbekstan Respublikası Joqarǵı Sudı Plenumınıń «Sudlar tárepinen nekeden ajıratıw menen baylanıslı isler boyınsha nızamshılıqtı qollaw ámeliyatı haqkında»ǵı 2011-jıl 20-iyul kúngi 6-sanlı qararınıń 14-bánti, 1-xatbasına kóre, nekeden ajıratıw menen baylanıslı isler boyınsha nızamlı hám tiykarlı biylik qabıl etiliwi ushın sud istiń haqıyqıy jaǵdayların hár tárepleme, tolıq hám qalıs tekserip shıǵıwı, sonday-aq erli-zayıp ortasındaǵı óz-ara múnásebetler jaǵdayın, nekeden ajıratıw máselesi qoyılıwına tiykar bolǵan sebepler, erli-zayıp ortasındaǵı kelispewshiliktiń anıq sebeplerin anıqlawı shárt. Sol maqsetlerde, sud isti eki tárep qatnasıwında kóriwi lazım, usı Qarardıń 16-bántine kóre, nekeden ajıratıw haqqındaǵı talap, tek ǵana erli-zayıp bunnan bılay birge jasawlarınıń hám shańaraq pútkilley buzılǵanlıǵı sebepli onı saqlap qalıwdıń iláji joqlıǵı anıqlanǵan halda ǵana qanaatlandırılıwı lazım. Turmısta keshetuǵın waqtınshalıq kelispewshilikler hám kútilmegen sebeplerge kóre erli-zayıp ortasında kelip shıqqan qarama-qarsılıqlar, sonday-aq erli-zayıplınıń birewi yaki hár ekewiniń tiykarlı wájler keltirmegen halda neke múnásebetlerin dawam ettiriwdi qálemesligi nekeden ajıratıw ushın jeterli tiykar bola almaydı. Nekeden ajıratıwǵa tiykarlar bolmaǵanda, sud dawanı qanaatlandırmastan qaldıradı.
Birinshi instanciya sudı tárepinen talapker Malikanıń nekeden ajıratıwǵa tiykarlı wájler keltirmegen halda neke múnásebetlerin dawam ettiriwdi qálemesligi nekeden ajıratıw ushın jeterli tiykar bola almaytuǵınlıǵı, qala berse juwapker Manasta perzentlerin tiri jetim bolıwın qálemeytuǵınlıǵı, jarasıwdı qáleytuǵınlıǵı hám shańaraǵın saqlap qalıw ushın háreket etetuǵınlıǵı itibarǵa alınıp dawa arzanı qanaatlandırmastan qaldırıw haqqında durıs juwmaqqa kelingen, dep kollegiya esaplap, birinshi instanciya sudı biyligin ózgerissiz qaldırıwdı lazım taptı.
Abatbay Ayapov,
Qaraqalpaqstan Respublikası sudı sudyası