Нызамшылыққа киргизилген өзгерислер ҳәм қосымшалар түсиндирилди

Нызамшылыққа киргизилген өзгерислер ҳәм қосымшалар түсиндирилди

Өзбекстан Республикасы Президенти сайлаўына таярлық көриў илажлары шеңберинде Қарақалпақстан Республикасы суды тәрепинен Қоңырат районындағы  1-сектор аймағында жайласқан участкалық сайлаў комиссиясы баслықлары ҳәм оның ағзалары ушын семинар өткерилди. Онда Қарақалпақстан  Республикасы судының баслығы Г.Базарбаева шығып сөйлеп, Өзбекстан Республикасы Президенти сайлаўының әҳмийети, оны нызамшылыққа муўапық өткериў бойынша сөз етти.
Күн тәртибиндеги кейинги мәселе Өзбекстан Республикасы Президенти сайлаўының өзине тән өзгешеликлери, сайлаў күни даўыс бериўди шөлкемлестириў, сайлаў нәтийжелерин анықлаў ҳәм жәриялаў, сайлаў нызамшылығы ҳүжжетлерин бузғанлығы ушын жуўапкершилик ҳаққында Қарақалпақстан Республикасы суды судьялары Е.Утениязов ҳәм С.Ниязов, Жынаят ислери бойынша Қоңырат районы суды баслығы Д.Разовлар баянат жасады.

Баянатшылар тәрепинен атап өтилгениндей, участка сайлаў комиссиялары ҳәм олардың ағзалары өз искерлигин ҳәр қандай мәмлекетлик уйымлардан, жамәәтлик бирлеспелерден ҳәм лаўазымлы шахслардан бийғәрез ҳалда әмелге асырады ҳәм олардың искерлигине араласыўға жол қойылмайды. Бундай араласыў нызамға муўапық жуўапкершиликке себеп болады.

Сайлаў кодексиниң 53-статьясы ҳәм Орайлық сайлаў комиссиясының 2021-жыл 14-апрельдеги 1066-санлы қарары менен тастыйықланған “Өзбекстан Республикасы Президенти сайлаўын өткеретуғын участка сайлаў комиссияларының искерлиги тәртиби ҳаққында”ғы Режениң 50-бәнтине муўапық, сайлаў күни даўысў имараты участка сайлаў комиссиясы ағзаларының үштен еки бөлеги бар болғанда ашылады.

Усы тәртиптиң енгизилиўи мәмлекетимизде сайлаўлардың ашық айдын ҳәм әдалатлы өтиўин, сондай-ақ, сайлаўларды шөлкемлестириў ҳәм өткериўде нызамшылық нормаларына толық әмел етилиўин тәмийинлеўге хызмет етеди.

Семинарда усы ҳәм басқада нызамшылыққа киргизилген өзгерислер ҳәм қосымшалар бойынша кең түрде мағлыўмат берилди. Қатнасыўшылар күн тәртибиндеги мәселелер бойынша өзлериниң кызықтырған сораўларына судьялардан толық ҳәм анық жуўап алды.

Қарақалпақстан Республикасы суды

Ѳним жеткерип бериў шәртнамасы ҳәм шәртнама шәртлери бузылғанлық ушын жуўапкершилик  

 Ѳзбекстан Республикасы нызамшылығына тийкар, ѳним жеткерип бериў шәртнамасына муўапық исбилерменлик искерлиги менен шуғылланып атырған ѳним жеткерип бериўши-сатыўшы шәртлесилген мүддетте яки мүддетлерде ѳзи ислеп шығаратуғын ямаса сатып алатуғын товарларды сатып алыўшыға исбилерменлик искерлигинде пайдаланыў ушын яки жеке, шаңарақлық мақсетлерде, рузгерде ҳәм соған уқсас басқа мақсетлерде пайдаланыў менен байланыслы болмаған басқа мақсетлерде пайдаланыў ушын тапсырыў, сатып алыўшы болса товарларды қабыл қылыў ҳәм олардың ҳақысын тѳлеў миннетлемесин алады.

Бир тәрептиң товарлар жеткерип бериў шәртнамасын дүзиў ҳаққындағы усынысы шәртнама жойбары формасында басқа тәрепке жиберилген жағдайда, екинши тәреп шәртнаманы басқа шәртлерде дүзиўге разы болса, жойбарды алғанынан соң кеши менен отыз күн ишинде келиспеўшиликлер баяннамасын дүзеди ҳәм оны имзаланған шәртнама менен қайтарады, келиспеўшиликлер баяннамасын алған тәреп отыз күнлик мүддетте шәртнама шәртлерин келисиў шараларын кѳриўи яки шәртнама дүзиўден бас тартыўын басқа тәрепке жазба рәўиште билдириўи лазым.

Ѳним жеткерип бериў шәртнамасы шәртлери бойынша келиспеўшиликлер баяннамасын алған, бирақ шәртнама шәртлерин келисиў шараларын кѳрмеген ҳәм шәртнама дүзиўден бас тарыўын белгиленген мүддетте басқа тәрепке мәлим қылмаған тәреп шәртнама шәртлерин келисип алыўдан бас тартыў ақыбетинде жеткизилген зыянды қаплаўға мәжбүр.

Товарларды толық жеткерип бермегенлик яки жеткерип бериў мүддетлерин кешиктирип жибергенлик ушын нызамда яки шәртнамада белгиленген неустойка, егер неустойканы ѳндириўдиң басқаша тәртиби нызамда яки шәртнамада белгиленбеген болса, ѳним жеткерип бериўшиден шәртнаманың әмел қылыў мүддетинде миннетлеме әмелде орынланғанына шекем ѳндириледи.

Буннан тысқары, егер сатыўшы тәрепинен миннетлеме бузылғанлығы ақыбетинде шәртнама бийкар қылынғанынан кейин ақылға уғрас мүддет ишинде сатып алыўшы шәртнамада нәзерде тутылған товар орнына басқа шахстан бир қанша жоқары, лекин ақылға уғрас баҳада товар сатып алса, сатып алыўшы сатыўшыдан шәртнамада белгиленген баҳа менен оның орнына дүзилген питимдеги баҳа ортасындағы парықтан ибарат зыянды қаплаўды талап қылыўы мүмкин.

Егер сатып алыўшы тәрепинен миннетлеме бузылғанлығы ақыбетинде шәртнама бийкар қылынғанынан кейин ақылға уғрас мүддет ишинде сатыўшы товарды басқа шахсқа шәртнамада нәзерде тутылғанынан бир қанша тѳменирек, бирақ ақылға уғрас баҳада сатқан болса, сатыўшы сатып алыўшыдан шәртнамада белгиленген баҳа менен оның орнына дүзилген питимдеги баҳа ортасындағы парқтан ибарат зыянды қаплаўды талап қылыўы мүмкин.

Ал, егер шәртнама бийкар қылынғанынан кейин оның орнына басқа питим дүзилмеген ҳәм товардың белгиленген баҳасы бар болса, тәреп шәртнамада белгиленген баҳа менен шәртнама бийкар қылынған пайттағы белгиленген баҳа ортасындағы парқтан ибарат зыянды қаплаў ҳаққында талап қойыўы мүмкин.

Қарақалпақстан Республикасы судының

экономикалық ислер бойынша судьясы       Спартак Ниязов

Суд ҳәм жаслар

Жынаят ислери бойынша Қараөзек районы суды баслығы Ж. Алланиязов район орайындағы 1- ҳәм 33-санлы улыўма орта билим бериў мектеплеринде билим алып атырған оқыўшы жаслар менен ушырасты. Илаждың тийкарғы мазмуны “Адам саўдасына қарсы гүресиў ҳәм оның ақыбетлери”  ҳәм “Жас өспиримлер арасында жынаятшылық ҳәм ҳуқықбузарлықлардың алдын алыў”ға қаратылды.

Бүгинги адам саўдасы жынаятына қарсы қатаң турақлы гүрес алып барылып атырғанына қарамастан, еле шекем айырым пуқаралар өзлериниң нызамлы ҳуқықларын билмей, жетерли ҳуқықый түсиникке ийе болманлығы ушын бул жынаят қурбанына айланып қалып атыр. Ҳәзирги ўақытта сырт елде нызамлы ислеў ушын барлық зәрүр шәраятлар жаратылған, солай екен сырттан келген адамлардың ямаса интернеттеги түрли бийтаныс кимселердиң пикирлерине қулақ салмастан, өзимиздеги берилип атырған мүмкиншиликтен дурыс пайдаланыў кереклиги түсиндирилди. Сондай-ақ, бул жынаяттың ақыбетлери, нызамшылықта белгиленген жаза түрлери бойынша да жасларға кең мағлыўмат берилди.

Буннан соң, нызамшылықтағы жаңалықлар, коррупцияға қарсы гүресиў ҳәм оның алдын алыў бойынша да түсиниклер берилди. Ушырасыўда оқыўшылар өзлериниң қызықтырған сораўларына жуўаплар алды.

Суд системасына киргизилген ѳзгерислер – жаңа мазмундағы нызамның ѳзгешеликлери ҳәм әҳмийети

Мǝмлекетимиз турмысыныӊ барлық тараўлары, соныӊ менен бирге инсан ҳуқықлары, еркинликлери ҳǝм нызамлы мǝплериниӊ кепиллиги сыпатында алып барылып атырған изшил реформалар суд-ҳуқық системасыныӊ  мазмун-мǝнисин түптен өзгертпекте.

Судлар-пуқаралар ҳуқық ҳǝм еркинликлериниӊ исенимли қорғаўшысы есапланады.

Себеби, бийғǝрез, ǝдил суд ҳǝкимияты қарар тапқанлығы, суд-ҳуқық реформалары мǝмлекет сиясатыныӊ үстин бағдарына айланғаны ҳǝм бул жумыслар Президентимиздиӊ турақлы итибар орайында болып киятырғанлығыныӊ дереги болып есапланады.

Ѳзбекстан Республикасының “Судлар туўрысында”ғы Нызамының жаңа редакцияда қабыл етилиўи суд-ҳуқық тараўында алып барылып атырған реформалардың ҳақыйқый мәнистеги даўамы болып есапланады.

Бул Нызам алдыңғы редакциясындағы Нызамға қарағанда бирқанша жетилистирилген ҳалда қабыл етилгенлиги итибарға ылайық болып, тек ғана судьялардың ҳуқық ҳәм мәплерин қорғаў менен шекленип қалмастан суд иси жүритилиўинде қатнасыўшы тәреплердиң нызам менен қорғалатуғын ҳуқық ҳәм мәплерин қорғаўға қаратылған нормалар менен байытылған.

Атап айтқанда, Нызамның 12-статьясының биринши бѳлиминде барлық ислер ашық суд мәжилисинде кѳрилиўи, ислерди жабық суд мәжилисинде кѳрип шығыўға тек ғана нызамда белгиленген жағдайларда жол қойылыўы белгиленген болса, усы статьяның екинши бѳлиминде болса суд мәжилиси залында болған шахслар, ғалаба хабар қураллары ўәкиллери суд мәжилиси залында нызамда белгиленген тәртипте фотосүўретке алыўы, видео ҳәм аудио жазыўды әмелге асырыўы мүмкинлиги белгиленди.

Сондай-ақ, Нызамның 15-статьясында әдил судлаўды әмелге асырыўда ҳәр бир адамға квалификациялық юридикалық жәрдем алыў ҳуқықы кепилликлениўи, гүман қылыныўшыға, айыпланыўшыға, судланыўшыға суд ислерин жүритиўдиң ҳәр қандай басқышында қорғаныў ҳуқықы тәмийинлениўи, нызамда белгиленген жағдайларда болса мәмлекет бийпул квалификациялық юридикалық жәрдем кѳрсетилиўин тәмийинлеўи нәзерде тутылды.

Жаңа Нызамның 61-статьясында судьялардың ҳуқықлары алдыңғы Нызам редакциясына қарағанда кеңейтирилген болып, әдил судлаўды әмелге асырыў ушын зәрүр болған мағлыўматларды мәмлекет органларының ҳәм басқа шѳлкемлердиң мағлыўматлар дизимлеринен бийпул тийкарда алыў ҳәмде шахсқа байланыслы мағлыўматлар бар болған мағлыўматлар дизимлеринен пайдаланыў, соның ишинде аралықтан турып пайдаланыў, мәмлекет органларының, сондай-ақ, басқа шѳлкемлердиң мағлыўматлар дизимлеринен әдил судлаўды әмелге асырыў ушын зәрүр болған шахсқа байланыслы мағлыўматларды пуқаралардың жазба разылығысыз бийпул тийкарда алыў ҳуқықларын ийе екенлиги беккемленген.

Соның менен бирге, Нызамның 62-статьясына муўапық судьяларды миннетлемелери дизими де бирқанша жаңа нормалар киритилди.

Атап айтқанда, судья коррупцияның ҳәр қандай кѳринислерине ҳәм әдил судлаўды әмелге асырыў бойынша искерлигине нызамсыз араласыўға урыныўларқа қарсылық кѳрсетиўи ҳәмде бундай жағдайлар анықланған жағдайда бул ҳаққында Ѳзбекстан Республикасы Судьялар Жоқарғы Кеңесине хабар қылыўы, суд процесси қатнасыўшыларын ҳүрмет қылыўы, ѳз билимин судьялық ўәкилликлерин орынлаў ушын зәрүр дәрежеде сақлап турыўы, мәплер (тоқнасыўы) жүзеге келген жағдайда ѳз-ѳзин рад қылыўы ҳәм суд процесси қатнасыўшыларын хабардар қылыўы шәртлиги белгиленген болса, сиясий партия ағзасы болыўға, оны материаллық тәрептен қоллап-қуўатлаўға, сиясий партиялардың иләжларында қатнасыўға, басқа сиясий искерлик пенен шуғылланыўға, шахсан яки исенимли шахс арқалы исбилерменлик искерлиги менен шуғылланыўға, соның ишинде, хожалық жүритиўши субъектти басқарыўда, оның шѳлкемлестириўшилик-ҳуқықый формасына қарамастан қатнасыўға, Ѳзбекстан Республикасы аймағынан тысқарыда жайласқан шет ел банклеринде есапбетлер (аманатлар) ашыўға ҳәм оларға ийе болыўға, нақ пул қаржыларын ҳәмде қымбат баҳалықларды сақлаўға ҳақылы емеслиги, бундай шеклеў судьяның ѳмирлик жолдасына ҳәм ер жетпеген перзентлерине де әмел қылыўы ҳаққындағы нормалар да киритилген.

Буннан тысқары усы статьяда судьялар физикалық шахс яки юридикалық шахслардың ислери бойынша судта ўәкили болыўға (нызамлы ўәкиллик буннан тысқары), судта кѳрип шығылып атырған мәселе бойынша суд ҳүжжети нызамлы күшине киргенге шекем әшкара пикирлер билдириўге, нызамға муўапық сыр мағлыўматлар қатарына киритилген, судьялық ўәкилликлерин әмелге асырыў мүнәсибети менен ѳзине мәлим болып қалған мағлыўматларды судьялық ўәкилликлерин әмелге асырыў менен байланыслы болмаған мақсетлерде әшкар қылыўға яки пайдаланыўға ҳақылы емеслиги белгилеп қойылды.

Жаңа Нызамның судьялардың қол қатылмаслығына бағышланған 64-статьясынада алдыңғы редакциядағы Нызамда болмаған айрым жаңа нормалар киритилди.

Атап айтқанда, Ѳзбекстан Республикасы  Судьялар Жоқарғы кеңеси баслығының судьялар қол қатылмаслығын бузғанлық ҳәм олардың әдил судлаўды әмелге асырыў барысындағы искерлигине араласқанлық фактлери туўрысындағы усынысы прокуратура органлары тәрепинен бир ай мүддет ишинде корип шығылыўы, Ѳзбекстан Республикасы Бас прокуроры кѳрсетилген фактлер бойынша жынаят ис қозғатылғанлығы яки қозғатылыўы бас тартылғанлығы ҳаққында Ѳзбекстан Республикасы  Судьялар Жоқарғы кеңесине хабар бериўи белгиленди.

Сондай-ақ, судьяны ҳуқық қорғаў органларына гүўа яки гүмандар сыпатында сораў алыў ушын шақырыўға тек ғана судьялар квалификалық коллегиясының разылығы менен жол қойылыўы, судьяның қарсысына қамаққа алыў тәризинде шарасы тек ғана оның қарсысына жүдә аўыр жынаят яки адам ѳлимине себеп болған қастан басқа жынаят ислегенликте айып қойылған жағдайларда қолланылыўы мүмкинлиги, усы қағыйда судья сыпатында ислеген дәўиринде усындай жынаят ислегенликте айыпланып атырған бурынғы судьяға да қолланылыўы, судья ҳуқықбузарлық ислегенликте гүман қылынып усылап турылған жағдайда, бул ҳаққында услап турыў тийкар болған ҳүжжетлер кѳширме нусқалары қосымша қылынған ҳалда Ѳзбекстан Республикасы  Судьялар Жоқарғы кеңесине ол усланған пайыттан баслап үш сааттан кешиктирместен хабар берилиўи шәртлиги белгиленди.

Қарақалпақстан Республикасы судының

экономикалық ислери бойынша судьясы            Гүлистан Ешназарова

Бәсеки менен байланыслы тартыслар 

Ѳзбекстан Республикасы Экономикалық процессуал кодексиниң 25-статьясы биринши бѳлими 5^2- бәнтине тийкар юридикалық шахслар, соның менен бирге сырт ел юридикалық шахслары, хожалық басқарыў уйымлары, жеке тәртиптеги исбилерменлер ҳәмде монополияға қарсы уйым ортасында товар яки қаржы базарларында бәсеки саласындағы қатнасықлардан келип шығатуғын даўалар экономикалық судлардың судлаўына тийисли.

Бәсеки менен байланыслы ислер бойынша тәреплерге нызамшылық пенен бир қатар қолайлықлар нәзерде тутылған.

Атап айтқанда, Ѳзбекстан Республикасы Экономикалық процессуал кодексиниң 32-статьясы бесинши бѳлиминде бәсекиге байланыслы ислер бойынша тәреплердиң қәлеўлерине кѳре, бул категориядағы ислер тиккелей Ѳзбекстан Республикасы Жоқарғы суды тәрепинен биринши инстанция суды сыпатында кѳрилиўи белгиленген болса, усы Кодекстиң 34-статьясы алтыншы бѳлиминде товар ҳәм қаржы базарларындағы бәсеки саласындағы қатнасықлардан келип шығатуғын даўалар жуўапкер жайласқан орындағы район (қала), районлараралық экономикалық судына яки Ѳзбекстан Республикасы Жоқарғы судына берилиўи мүмкинлиги нәзерде тутылған.

Қарақалпақстан Республикасы судының

экономикалық ислер бойынша судьясы

Спартак Ниязов

Коррупция жәмийет раўажланыў жолында тосық

Кейинги жылларда мәмлекетимизде коррупцияға қарсы гүресиў тараўында әҳмийетли ҳуқықый реформалар әмелге асырылмақта.  Халықтың ҳуқықый санасын ҳәм ҳуқықый мәдениятын асырыўға, жәмийетте коррупцияға қарсы мүнәсебетти пайда етиўге бағдарланған системалы илажлар көрилип атыр.

Мәмлекетимиз басшысының нызамшылық басламасы менен Өзбекстан Республикасы «Коррупцияға қарсы гүресиў ҳаққында»ғы   Нызамы Өзбекстан Республикасы Олий Мәжлиси Нызамшылық палатасы тәрепинен 2016 жыл 24 ноябрьде қабыл етилип, Сенат тәрепинен 2016 жыл 13 декабрь күни мақулланды.

Бул Нызамның қабыл етилиўи коррупцияға қарсы гүресиў бойынша мәмлекетимизде әҳмийетли қәдем болды.

Нызам коррупцияға қарсы гүресиў тараўындағы бирден-бир мәмлекет сиясатының мақсетли ҳәм системалы жолға қойылыўына ҳуқықый негиз жаратты.

Бул ҳүжжет тараўды тәртипке салыўшы, оның шөлкемлестириў-ҳуқықый механизмлери ҳәм мәмлекет сиясатының тийкарғы жөнелислерин белгилеп бериўши системаластырылған дәслепки ҳүжжет саналады. Нызам менен мәмлекетимизде бир қанша жумыслар әмелге асырып келинбекте.

Атап айтқанда, 2019 жыл 27 май күни Өзбекстан Республикасы Президентиниң «Өзбекстан Республикасында Коррупцияға қарсы гүресиў системасын буннан былай да жетилистириў илажлары ҳаққында» Пәрманы қабыл етилди.

Пәрманға муўапық, коррупцияға қарсы гүресиў системасының нәтийжелилигин арттырыў, ен жокары дарежедеги қолайлы исбилерменлик орталығын жаратыў, елимиздиң халықаралық майдандағы унамлы абырайын арттырыў мақсетинде, сондай-ақ, 2017-2021-жылларда Өзбекстан Республикасын раўажландырыўдың бес әҳмийетли бағдары бойынша Ҳәрекетлер стратегиясында белгиленген ўазыйпаларға муўапық 2019-2020-жылларда коррупцияға карсы гүресиў мәмлекетлик бағдарламасы ҳәм коррупцияға қарсы гүресиў бойынша республикалық уйымлараралық комиссиясының жаңаланған қурамы тастыйықланды.

Мәмлекетлик ҳәкимият ҳәм басқарыў уйымлары, жәмийетлик бирлеспелери ҳәм басқа шөлкемлер Мәмлекетлик бағдарламасының ҳәр бир бәнти бойынша мақсетлерге ерисиўде нәтийжелилик индикаторларын ислеп шығыўы ҳәм оны Уйымлараралық комиссия менен келисип алыўы зәрүрлиги көрсетилген.

Буннан тысқары, Өзбекстан Республикасы Олий Мажлисиниң палаталарында коррупцияға қарсы гүресиў ҳәм суд ҳуқық мәселелери бойынша комитетлер шөлкемлестирилди.

Пәрманда Қарақалпақстан Республикасы Жоқарғы Кеңеси, ўәлаятлар ҳәм Ташкент қаласы халык депутатлары Кеңеслери, районлық ҳәм қалалық халық депутатлары Кеңеслериниң қурамында коррупцияға қарсы гүресиў комиссияларын шөлкемлестирилиўи усыныс етилди. Оларға орынларда коррупцияға қарсы гүресиў тараўындағы жумыслардың жағдайын комплексли үйрениў ҳәм орынларда коррупция көринислери жүз бериўине алып келетуғын системалы машқалалар ҳәм коррупцияның жағдайы ҳаққында Өзбекстан Республикасы Олий Мажлиси палаталарының коррупцияға қарсы гүресиў ҳәм суд-ҳуқық мәселелери бойынша комитетлерине булл тараўдағы жумысты жетилистириў бойынша усыныслар киргизилген ҳалда турақлы түрде мәлимлеме берип барыў функциялары жүкленеди.

Сондай-ақ, Президентимиздиң пәрманына муўапық, коррупцияға қарсы гүресиў тараўында мәмлекетлик сиясаттың әҳмийетли бағдарлары орта мүддетли перспективада суд ҳәкимиятының еркинлигин буннан былай да беккемлеў, судьяларға ҳәр қандай тәризде нызамға тәсир өткериў шәртлерин бийкар етиў, мәмлекетлик хызметлерди таңлаў тийкарында сайлап алыў, лаўазымға тайынлаў ҳәм жоқары лаўазымларға көтериўдиң ашық-айдын тәртибине тийкарланған мәмлекетлик хызмет системасын қәлиплестириў, олар ушын шеклеўлер, қадаған етиў, хошаметлеў илажлары және коррупцияның алдын алыўдың басқа да механизмлериниң анық дизимин белгиеў, Мәмлекетлик хызметкерлердиң дәраматларын декларациялаў системасын басқышпа-басқыш енгизиў ҳәм олардың мийнет ҳақысы жеткиликли дәрежеде болыўын тәмийинлеў, сондай-ақ, мәмлекетлик хызметти атқарыўда мәплердиң қарама-қарсы келиўин шешиўди шолкемлестириў-ҳуқықый тийкарларын жетилистириў, коррупция менен байланыслы ҳуқықбузарлықлар ҳаққында хабар берген шахсларды қорғаўдың нәтийжели шөлкемлестириў-ҳуқықый механизмлерин енгизиў, халықтың ҳуқықый санасын ҳәм ҳуқықый мәдениятын және де арттырыў, жәмийетте коррупцияға маўасасыз қатнасты күшейтиў, мәмлекетлик уйымлар ҳәм шөлкемлердиң есап бериўин ҳәм жумысының ашық-айдынлығын арттырыў, пуқаралық жәмийети институтлары, ғалаба хабар қураллары жумысының ҳақыйқый еркинлигин тәмийинлеў ҳәм оларды коррупцияға қарсы илажларды таярлаўда, өткериўде ҳәм орынланыўын мониторинг етиўге қатнасыўға тартыўдан ибарат екенлиги белгилеп қойылды.

Сондай-ақ, Пәрманда Өзбекстан Республикасы Жоқары ҳәм орта арнаўлы билимлендириў министрлиги, Әдиллик министрлиги, Халық билимлендириў министрлиги Бас прокуратура менен биргеликте жасларға коррупцияға қарсы гүресиў тараўында ҳуқықый билим бериў бойынша комплексли илажларды ислеп шыққан ҳалда 2019 жыл 1 сентябрьден баслап улыўма орта, орта арнаўлы, кәсип-өнер билимлендириў ҳәм жоқары билимлендириў макемелериниң оқыў бағдарламаларында коррупцияға қарсы темалар буннан да былай кеңейтилиўи белгиленген.

Буннан тысқары, Пәрманның орынланыўы барысында айырым нызам ҳүжжетлерине Пәрманнан келип шығатуғын өзгерис ҳәм қосымшалар киргизиў, министрликлер ҳәм уйымлар тәрепинен қабыл етилетуғын нормативлик-ҳуқықый ҳүжжетлер усы Пәрманға муўапықластырыў белгиленген.

Жуўмақластырып айтқанда, мәмлекетимиздиң еркин ҳәм абат турмысына сая салыўшы коррупцияға қарсы жәнеде жедел гүресиў талап етиледи. Бул бағдарда реформалар еле де даўам етеди, себеби олардың тийкарғы мақсети елимизде жасап атырған ҳәр бир пуқараның ҳуқық ҳәм еркинликлерин толық тәмийинлеў ҳәм демократиялық ҳуқуқый мәмлекетти қурыўдан ибарат.

Қарақалпақстан Республикасы

 суды судьясы                                               Саодат Каипназарова

Гиреӯ менен тәмийинленген  миннетлеме бойынша тийкарғы  миннетлеме орынланбаған яки лазым дәрежеде орынланбаған жағдайда өндириў гиреӯге қойылған мал-мүлкке қаратылыӯы мүмкин

Өзбекстан Саӯда-санаат палатасы Қарақалпақстан Республикасы аймақлық басқармасы Банктиң мәпин қорғап  судқа даўа арза менен мүрәжат етип, “КК” шаңарақлық кәрханасы (кейинги орынларда-жуўапкер деп жүрителеди)нан 220 000 000 сум кредит қарызы, 10 117 694,62 сум пайызы, 370 699,46 сум пеня өндириӯди, өндириӯди “У” киши кәрханасы (кейинги орынларда-қосымша жуўапкер деп жүритиледи)ның  гиреӯге қойған мал-мүлкине қаратыӯды сораған.

Анықланыўынша, тәреплер ортасында 2020 жыл 17 сентябрь күни кредит шәртнамасы дүзилген. Кредит шәртнамасына тийкар Банк  жуӯапкерге “нан ҳәм нан өнимлерин ислеп шығарыӯ” үскенелерин сатып алыӯы ушын 36 ай мүддетке, жыллық 14 пайыз төлеӯ шәрти менен 220 000 000 сӯм кредит ажыратқан.

Кредит шәртнамасының 2.3, 2.6-бәнтлерине тийкар тийкарғы кредитти төлеӯге 6 ай жеңиллик берилген, пайызларды ҳәм кейиншелик кредитти төлеӯ мүддети графикте белгиленген муғдарда ҳәр айдың 15 сәнесине шекем әмелге асырылыӯы  белгиленген.

Жуӯапкер шәртнамада белгиленген мүддетлерде кредит ҳәм пайызларын төлемегенлиги себепли 2021 жыл 12 май күнине тийкарғы кредиттен мүддети өткен 14 666 666 сум, пайызынан 10 117 694,62 сум қарызы    пайда болған.

Биринши инстанция судының 2021 жыл 30 июнь күнги ҳал қылыў қарары менен даўа арза  қысман қанаатландырылған. Жуӯапкерден Банк пайдасына 220 000 000 сум кредит қарызы, 10 117 694,62 сум пайызы өндирилген,  өндириӯ қосымша жуӯапкердиң гиреӯдеги мүлкине қаратылған, даӯаның пеня өндириӯди сораған талабы қанаатландырыӯсыз қалдырылған.

Ҳал қылыӯ қарарына наразы болып қосымша жуӯапкер апелляциялық тәртипте арза берген. Апелляциялық арзасында банк тәрепинен  жуӯапкерге ажыратылған кредит мақсетли ислетилгенлиги бойынша мониторинг өткерилмегенлигин, нәтийжеде банктиң айыбы менен кредит пуллар қайтпағанлығын, өндириӯ  кредитке алынған нан цехы үскенелерине қаратылыӯы кереклигин билдирип, ҳал қылыӯ қарарын бийкар етип, өндириӯди жуӯапкердиң мүлкине қаратыӯды сораған.

Өзбекстан Республикасы Пуқаралық кодекси (кейинги орынларда-Пуқаралық кодекси деп жүрителеди)ниң 264-статьясының екинши бөлимине муўапық, гиреўге көре қарыздар  гиреў менен тәмийинленген миннетлемесин орынламаған жағдайда кредитор (гиреўге алыўшы) бул миннетлеме бойынша өз талабы гиреўге қойылған мал-мүлктиң баҳасынан усы мал-мүлк ийеси болған шахс (гиреўге қойыўшының) басқа кредиторларына қарағанда имтиязлы түрде қанаатландырылыўына, нызамда белгиленген шегириўлерден кейин ҳақылы болады.

Пуқаралық кодексиниң 279-статьясының биринши бөлимине тийкар гиреӯге алыӯшының (кредитордың) талапларын қанаатландырыӯ ушын өндириӯди қарыздар гиреӯ менен тәмийинленген  мәжбүриятты өзи жуӯапкер болған жағдайларда орынламаған яки лазым дәрежеде орынламаған жағдайда гиреӯге қойылған мал-мүлкке қаратылыӯы мүмкин.

Тәреплер ортасында 2020 жыл 6 октябрь күни дүзилген ипотека шәртнамасына муўапық, қосымша жуўапкер өзине тийисли болған кафе ҳәм халыққа хызмет көрсетиў имаратын гиреўге қойған.

Апелляция инстанция суды кредитке алынған мүлклер гиреўге қойылмағанлығын, өндириўди басқа мүлкке қаратыўға тийкар жоқ екенлигин, қалаберсе ипотека шәртнамасы бийкар етилмегенлигин яки суд тәрепинен ҳақыйқый емес деп табылмағанлығын итибарға алып, биринши инстанция суды өндириўди гиреўге қаратыў ҳаққында дурыс шешимге келген деп тапқан.

Қарақалпақстан Республикасы суды

экономикалық ислери бойынша

судлаў қурамының судьясы    Гаўҳар Зарипова

Көшпели қабыллаў

2021-жыл 22-сентябрь күни Мойнақ ҳәм Шоманай районларында ҳуқықый жәрдемге мүтәж болған пуқараларды қыйнап киятырған машқалаларды анықлап, орнында унамлы шешиў, зәрүр ҳуқықый жәрдем көрсетиў мақсетинде Қарақалпақстан Республикасы ҳәкимшилик судының баслығы ўазыйпасын атқарыўшы А.Нурлипесов тəрепинен көшпели қабыллаў өткерилди.

Қабыллаў Мойнақ районыдағы «Арал», «Мойнақ», «Уш сай», «Жайхун» мəкəн пуқаралар жыйынларында, Шоманай районында болса «Дийханабад», «Сарманбайкөл», «Бегжап» аўыл пуқаралар жыйынларында болып өтти.

Қабыллаў даўамында бул аймақлардағы ҳуқықый жәрдемге мүтәж 41 пуқараның напақа, үй-жай, алимент өндириў, жумысқа қайта тиклеў, кредит мәселелери менен байланыслы мүрәжатлары үйренилди. Бул мәселелерди бирге ислесиўши органлар менен унамлы шешиў илажлары көрилди.

Хуқықбузарлықлар профилактикасы

Қанлыкɵл районы «Наўрыз» аўыл пуқаралар жыйыны аймағында жайласқан  2-санлы улыўма бериў мекбетинде,  Өзбекстан Республикасы Олий Мажлис Сенаты Баслығы Т.Нарбаева ҳəм Қарақалпақстан Республикасы Жоқарғы Кеңеси Баслығы М.Камалов тəрепинен тастыйықланған “Жол карта”ның 11-бəнтиниң орынланыўын тəмийинлеў ҳəм “Ҳуқықбузарлықлар профилактикасы күни”нде жаслар арасында жынаятшылық ҳəм ҳуқықбузарлықлардың алдын алыў мақсетинде ушырасыў өткерилди.

Онда оқыўшылар менен бирге педагог муғаллимлерде қатнасты. Жынаят ислери бойынша Қанлыкөл районы суды ҳәм районлық ишки ислер бөлиминиң хызметкерлери иләж қатнасыўшыларына жүз берип атырған жынаятлар, онда жаслардың да қатнасы бар екенлиги жүдә аўыр ҳәм аянышлы жағдай екенлигин айтты, жасларды нызамларға ҳүрмет руўхында тәрбиялаў бойынша усыныслар билдирди.

Сондай-ақ, жаңа редакцияда қабыл етилген «Судлар ҳаққында»ғы нызамның мазмуны ҳәм әҳмийети жөнинде кең түрде сөз етти. Усы тийкарда Өзбекстан Республикасының айырым нызам ҳүжжетлерине өзгерис ҳәм қосымшалар киргизиў ҳаққында»ғы ӨРН-711-санлы Нызамы менен Өзбекстан Республикасы Жынаят кодексине де бир қанша өзгерис ҳәм қосымшалар киргизилгенлиги бойынша мағлыўмат берилди.

Ушырасыўда усы ҳам басқада  мəселелер бойынша тараў қəнигелери кеңнен түсиниклер берди. Бул бағдарда ислениўи тийис илажлар, алға қойылған ўазыйпалардың әҳмийети де түсиндирилди.