Qońırat rayonı “Monshaqlı” mákán puqaralar jıyınında Konstituciyalıq reformalardıń mazmunı hám áhmiyetin tusindiriw maqsetinde puqaralıq isleri boyınsha Qońırat rayonlararalıq sudı baslıǵı E.Eshmuratov tárepinen aymaq turǵınları menen ushırasıw ótkerildi.
Onda tiykarınan jańalanıp atırǵan Ózbekstan Respublikası Konstituciyası jóninde sóz etiler eken, Bas nızamımızda insan huqıq hám nızamlı máplerin qorǵaw, insan qádiri principine baǵdarlanǵan normalar tuwralı keń maǵlıwmat berildi. Atap aytqanda, Konstituciyanıń teksti ilimpazlar yamasa qánigeler tárepinen kabinetlerde jazılmadı. Al, dáslep xalqımızdıń pikiri, usınısları 2 basqıshta úyrenildi, sonnan keyin Konstituciya joybarı tayarlandı. Aldınları Konstituciyanı qabıl etiwde dáslep joybarı islep shıǵılıp, sońınan xalıqtıń dodalawına qoyılǵan.
Sonıń menen birge, miynet jámáátleri, joqarı oqıw orınları, máhálle belsendileri hám zıyalılar menen bolıp ótken dodalawlarda da jáne 10 mıń qosımsha usınıs kelip tústi.
Konstituciya joybarındaǵı statyalar sanı ámeldegi 128 den 155 ke, normalar sanı 275 ten 434 ke arttı. Yaǵnıy, Tiykarǵı nızamımızdıń 65 procent teksti xalqımızdıń usınısları tiykarında jańalandı.
Ózbekstan – sociallıq mámleket dep belgilenbekte.
Sociallıq, bul – insanǵa itibar hám ǵamxorlıq, degeni.
Mámlekettiń sociallıq tarawdaǵı minnetlemeleri menen baylanıslı Konstituciyadaǵı normalar 3 esege kóbeytilmekte.
Konstituciyada hesh kim sudtıń qararısız hám nızamǵa muwapıq emes halda turaq-jayınan ayırılıwı múmkin emesligi, turaq-jayınan ayırılǵan múlk iyelerine turaq-jaydıń bahası hám de ol kórgen zıyanlardıń ornı nızamda názerde tutılǵan jaǵdaylarda hám tártipte aldınnan hám de teń bahada qaplanıwı támiyinleniwi kepillenip atır.
Xalıqtı kepillengen biypul medicinalıq xızmetlerden paydalanıwı hám joybarǵa kiritilmekte. Ulıwma, joybarda xalıqtıń salamatlıǵın asıraw menen baylanıslı normalar 4 ese kóbeytirilmekte.
Maǵlıwmat ushın: Bunda, usı jılda “Kepillengen xızmetler paketi” qayta kórip shıǵılıp, 20 túrdegi kesellikler boyınsha diagnostika, emlew hám profilaktika xızmetleri kólemi tolıq qamtıp alınadı.
Kóp ushıraytuǵın 20 túrdegi kesellikler boyınsha baslanǵısh buwındaǵı biypul analiz túrleri
– 15 ten 25 ke shekem, tekseriwler – 10 nan 20 ǵa shekem, dáriler – 64 ten 90 ǵa asırıladı.
Sociallıq mámleketke tán bunday jaqınlasıw bilimlendiriw tarawı boyınsha da kóplegen statya hám normalarda óz sáwleleniwin tappaqta. Bilimlendiriw hám ilim-pánge baylanıslı normalar derlik 2 esege asıp atır.
Sonday-aq, mámleket shańaraqtıń tolıq rawajlanıwı ushın sociallıq, ekonomikalıq, huqıqıy hám basqa sharayatlar jaratıwı konstituciyalıq bekkemlenbekte.
Endi, perzentler tárbiyası, olarǵa bilim beriw, bárkamal er jetkeriw hám ata-ana májbúriyatı sıpatında belgilenbekte. Balanıń huqıqları, erkinlikleri hám nızamlı máplerin támiyinlew hámde qorǵaw, onıń fizikalıq, intellektual hám mádeniy tárepten tolıq rawajlanıwı ushın eń jaqsı sharayatlardı jaratıw mámlekettiń minneti sıpatında belgilenbekte.
Konstituciyada insan huqıq hám erkinliklerin támiyinlew mámlekettiń eń joqarı maqseti etip belgilenbekte.
Insan huqıqlarına tiyisli normalar 3 eseden artıqqa aspaqta.
Insan huqıq hám erkinlikleri nızamlarımızdıń, hár bir ministrlik hám mákeme jumısınıń mazmunına aylanıwı qatań talap etip belgilenbekte.
Nızamlardaǵı anıqsızlıqlar insan paydasına sheshiliwi shárt hám zárúr.
Ózbekstan Respublikasında insannıń huqıq hám erkinlikleri xalıqaralıq huqıqtıń ulıwma tán alınǵan normalarına muwapıq hámde usı Konstituciyaǵa muwapıq bolıwı kepilleniwi belgilenbekte.
Mámleketlik uyımlar tárepinen insanǵa qarata qollanılatuǵın huqıqıy tásir sharaları sáykeslik principine tiykarlanıwı hám nızamlarda názerde tutılǵan maqsetlerge erisiw ushın jeterli bolıwı kerekligi bekkemlenbekte.
Nızamshılıqta belgilenbegen minnet hesh kimniń moynına onıń razılıǵısız júkleniwi múmkin emesligi kórsetilmekte.
Jańalanıp atırǵan Konstituciya xalıqshıl mámleket qurıw maqsetinde kúshli parlament, ıqsham hám juwapkerli húkimet, ǵárezsiz hám ádalatlı sud sistemasın qurıwǵa qaratılǵan.
Sud hákimiyatınıń shın mánisindegi ǵárezsizligin támiyinlew maqsetinde Sudyalar joqarı keńesiniń barlıq aǵzaların Senat tárepinen saylaw sisteması kirgizilmekte.
Ayırım joqarı lawazımlı shaxslardıń lawazımına saylanıw yamasa tayınlanıw múddetleri boyınsha sheklewler belgilenedi.
Qaraqalpaqstan xalqı kótergen barlıq usınıslar usı Konstituciya joybarında hár tárepleme inabatqa alındı.
Aymaqtıń ózine tán etnik, mádeniy ózgeshelikleri, milliy úrp-ádet hám qádiriyatları, ayrıqsha huqıqıy statusın itibarǵa alıp jańalanıp atırǵan Konstituciyada Qaraqalpaqstannıń mámleketlik dúzilisi hám siyasiy sisteması menen baylanıslı birde-bir statya ózgermedi.
Sonıń menen birge, Konstituciyanıń barlıq teksti jańalanıp atırǵanlıǵın inabatqa alıp, tek ǵana statyalardıń tártip nomeri ózgergen. Aldınǵı 70-75-statyalar joybarda tiyislisinshe 85-90-statyalar sıpatında keltirilmekte.
Sebebi, Konstituciyanıń statyaları 27 ge kóbeymekte, házirgi waqıtta 155 ti quramaqta.
Aralboyı máselesi Konstituciya dárejesine alıp shıǵıldı.
Mámleket Aralboyı regionınıń ekologiyalıq sistemasın qorǵaw hámde tiklew, regiondı sociallıq hám ekonomikalıq jaqtan rawajlandırıw boyınsha ilajlar kóredi.
Ushırasıwda jańalanıp atırǵan Konstituciyadaǵı usı hám basqada statya hám normalar xalıqtıń abadan turmısın támiyinlewge xızmet etetuǵınlıǵı ayrıqsha atap ótildi.
E.Eshmuratov,
puqaralıq isleri boyınsha Qońırat rayonlararalıq sudı baslıǵı
Bunnan soń, Qaraqalpaqstan Respublikası Prokuraturası bólim prokurori A.Zaripov sózge shıǵıp, korrupciyaǵa qarsı gúresiw, olarǵa imkaniyat jaratıp berip atırǵan sebep hám jaǵdaylardıń aldın alıw boyınsha bir qatar Nızamlar hám nızam astı hújjetleri qabıl etilgenligin hám ayrım joqarı oqıw orınlarnda korrupciya menen baylanıslı halatlardıń ushırasıp atırǵanlıǵın aytıp, bársheni bunday jaman illetten awlaq bolıwǵa shaqırdı. Sonday-aq, ilajda sózge shıqqanlar korrupciya –jámiyettiń rawajlanıwına keri tásir etip qoymastan, elimizdegi háreket etip turǵan nızamlarǵa isenimsizlik hám olarǵa húrmetsizlik túsinigin payda etetuǵınlıǵın, sonlıqtanda bul illetke qarsı gúresiw eń aldı menen hár bir insannıń ózine baylanıslı ekenligin, korrupciyanın aldın alıwda jámiyetshilik qadaǵalawın kúsheytiw kerek ekenligin aytıp, bársheni bul jaman illetke qarsı gúresiwde biyparwa bolmawǵa shaqırdı.
