TURAQ JAYǴA BAYLANÍSLÍ MÚLK HUQÍQÍN QORǴAW BOYÍNSHA KONSTITUCIYALÍQ KEPILLIKLER KÚSHEYTTIRILDI
Huqıqıy mámlekettiń eń áhmiyetli wazıypalarınan biri múlk huqıqına qol qatılmaslıǵın támiyinlew, jáne múlk iyesi huqıqların ámelge asırıw hám qorǵaw ushın zárúr ekonomikalıq-huqıqıy shárayatlardı jaratıwdan ibarat. Ózbekstan Respublikası Prezidenti Sh.Mirziyoev 2022-jıl 20-iyun kúni Konstituciyalıq komissiya aǵzaları menen ótkerilgen ushırasıwda…»úy-jay boyınsha konstituciyalıq kepillikti belgilep qoyıw kerek. Yaǵnıy, sudtıń qararısız hesh kim turaq jayınan ayırılıwı múmkin emes. Imárat buzılıwǵa túsetuǵın bolsa, bunıń ushın buzılıwdan aldın onıń bahasına sáykes túrde kompensaciya tóleniwi shárt,» dep ayrıqsha atap ótken edi.
Usı múnásibet penen jańa redakciyadaǵı Konstituciyamızdıń 47-statyasında tómendegi normalar sáwlelendirildi: «Hár kim turaq jaylı bolıw huqıqına iye. Hesh kim sudtıń sheshimisiz hám nızamǵa qayshı túrde turaq jayınan ayırılıwı múmkin emes. Turaq jayınan ayırılǵan menshik iyesine turaq jaydıń qunı hám de ol kórgen zıyanlardıń ornı nızamda názerde tutılǵan jaǵdaylarda hám tártipte aldın-ala, teń muǵdarda qaplap beriliwi támiyinlenedi. Mámleket turaq jay qurılısın xoshametleydi hám turaq jayǵa bolǵan huqıqtıń ámelge asırılıwı ushın sharayatlar jaratadı. Xalıqtın sociallıq jaqtan mútáj qatlamların turaq jay menen támiyinlew tártibi nızam menen belgilenedi.» Usı statya menen turaq jay múlk iyelerine baylanıslı eki túrdegi áhmiyetli konstituciyalıq kepillik belgilengen: sud kepilligi hám turaq jay ushın kompensaciya alıw kepilligi.
Sud kepilligi turaq jayǵa baylanıslı múlk huqıqınan sud qararısız ayırıwǵa jol qoyılmaslıǵın bildiredi. Bul kepillik turaq jayǵa baylanıslı múlk huqıqı múlk iyesiniń ıqtıyarına qaramastan, májbúriy túrde biykar etilip atırǵanda qollanılıwı názerde tutılǵan. Bunda sud tárepinen múlk huqıqınıń biykar etiliwine sebep bolatuǵın jaǵdaylar ámeldegi nızam hújjetleri tiykarında obektiv túrde kórip shıǵıladı. Bul tártip múlk iyesi hár qanday jaǵdayda tiykarsız túrde turaq jayınan ayırılmawın kepilleydi.
Ekinshi kepillik múlk iyesiniń ekonomikalıq máplerin qorǵawǵa baǵdarlanǵanlıǵı menen itibarǵa ılayıq. Bul norma nızamda belgilengen jaǵdaylarda hám tártipte turaq jayınan ayırılǵan múlk iyesiniń usı turaq jay hám jetkerilgen zıyan ushın teń muǵdardaǵı kompensaciya alıwın kepilleydi.
Sonday-aq, úy-jay hám jetkerilgen zıyan ushın teń muǵdarda kompensaciya alıw menen baylanıslı norma Ózbekstan Respublikası Puqaralıq kodeksiniń 206-statyasında belgilengen, yaǵnıy oǵan kóre, mámleketlik uyımınıń múlkdardıń mal-múlkin alıp qoyıwǵa tikkeley qaratılmaǵan qararı múnásibeti menen, sol qatarı múlkdarǵa qaraslı úy, basqa imáratlar, qurılmalar yaki eginler jaylasqan jer uchastkasın alıp qoyıw haqqındaǵı qararı múnásibeti menen múlk huqıqınıń biykar qılınıwına nızamda belgilengen jaǵdaylar hám tártipte ǵana jol qoyıladı, bunda múlkdarǵa alıp qoyılǵan mal-múlkke teń muǵdarda mal-múlk múlk huqıqı tiykarında beriledi hám onıń kórgen basqa zıyanları tólenedi yaki múlk huqıqı biykar qılınıwı menen jetkerilgen zıyan tolıq kólemde tólenedi.
Konstituciyamızǵa bunday normanıń kirgiziliwi turaq jay múlk iyesiniń huqıqların kepillikli támiyinlewge, turaq jaylardıń nızamsız alıp qoyılıwı menen baylanıslı tartıslı jaǵdaylardıń aldın alıwǵa, sud qorǵawın keńeytiwge xızmet etedi.
Zuxra AMETOVA,
Puqaralıq isleri boyınsha Shımbay rayonlararalıq sudınıń sudyası