KORRUPCIYAǴA QARSÍ GÚRESIWDE JÁMIYETSHILIK QADAǴALAWÍ
Korrupciyaǵa qarsı gúresiw salasındaǵı jámiyetshilik qadaǵalaw – puqaralıq jámiyeti institutları wákillikli wákilleriniń mámleketlik hákimiyat organlarında korrupciya jaǵdayın bahalaw maqsetinde normativ-huqıqıy hújjetlerde belgilengen onıń dárejesin kemeytiriw hám oǵan qarsı gúresiw nátiyjeliligin asırıw boyınsha is-ilájlardı islep shıǵıw mexanizmleri hám qurallarınan paydalanǵan halda ámelge asırılatuǵın arnawlı iskerlik esaplanadı.
Búgingi kúnde korrupciyaǵa qarsı gúresiw salasında mámleketlik organlar menen puqaralıq jámiyeti institutları ortasında «kópir» wazıypasın atqarıwshı jámiyetshilik qadaǵalawdıń rawajlanıw tendenciyası gúzetilmekte. Korrupciyaǵa qarsı qaratılǵan jámiyetshilik qadaǵalawınıń jańa instituciyalıq dúzilmelerin rawajlandırıw hámde shólkemlestiriw-huqıqıy shárt-shárayatlardı jaratıw demokratiyalıq mámleketler ushın strategiyalıq áhmiyetke iye bolmaqta. Óytkeni, Ózbekstan Respublikası Prezidenti Sh.M.Mirziyoev Konstituciyamız qabıl etilgenliginiń 27 jıllıǵına baǵıshlanǵan saltanatlı máresimindegi bayanatında «Konstituciya hám nızam ústinligine erisiwde jámiyetshilik qadaǵalawınan basqa nátiyjeli qural joq. Haqıyqattan da, xalqımız nızam buzılıwına qarsı qattı turmas eken, mámleketlik uyımlar, lawazımlı shaxslar qanshalıq urınbasın, nızam ústinligin támiyinlew qıyın boladı» degen edi.
Mámleketimizde ótken dáwir dawamında «Korrupciyaǵa qarsı gúresiw haqqında»ǵı Nızamı qabıl etiliwi puqaralıq jámiyeti institutları iskerliginiń sociallasıwın hámde korrupciyaǵa qarsı gúresiw hám onıń aldın alıwdaǵı qatnasıqlarınıń jańa basqıshın baslap berdi.
Mámleketlik organlardıń iskerliginde “ashıqlıq” hám “aydınlıq” principlerin támiyinlew, mámleketlik xızmetkerlerge bolǵan isenimdi kúsheytiriwge qaratılǵan sistemalı reformalar ámelge asırıp kelinbekte.
Atap aytqanda, mámleketlik organlar hám mákemeler iskerligi ústinen jámiyetshilik qadaǵalawdı shólkemlestiriw hám ámelge asırıw salasındaǵı qatnasıqlardı tártipke salıwshı Ózbekstan Respublikasınıń «Jámiyetshilik qadaǵalawı haqqında»ǵı Nızamı qabıl etildi.
Jámiyetshilik qadaǵalawdı jetilistiriw boyınsha reformalardıń izshil dawamı sıpatında, halıqtıń mámleketlik hám jámiyet jumısların basqarıwdaǵı qatnasın keńeytiriw, puqaralar, jámiyet hám mámlekettiń óz-ara jaqın birge islesiwin ornatıw, sonday-aq jámiyetshilik qadaǵalawdı kúsheytiw maqsetinde Ózbekstan Respublikası Prezidenti janında Jámiyetshilik palatası dúzildi.
Ózbekstan Respublikası Prezidentiniń 2020 jıl 29 iyundaǵı «Ózbekstan Respublikasında korrupciyaǵa qarsı gúresiw sistemasın jetilistiriw boyınsha qosımsha is-ilájlar haqqında»ǵı PP-6013-sanlı Pármanında birinshi márte korrupciya jaǵdaylarınıń sebep hám shárt shárayatların anıqlaw, olardı saplastırıwdıń tásirsheń sistemasın jaratıw islerine puqaralıq jámiyeti institutları hám mámleketlik emes sektordıń basqa wákillerin de keńnen tartıw zárúrligi tiykarlandırıldı.
Pármanǵa tiykar dúzilgen Ózbekstan Respublikası Korrupciyaǵa qarsı gúresiw Agentliginiń tiykarǵı wazıypa hám iskerlik jónelislerinen biri ministrlik hám mákemelerdiń korrupciyanıń aldın alıw hám oǵan qarsı gúresiw boyınsha mámleketlik organlar, ǵalaba xabar quralları, puqaralıq jámiyeti institutları hám basqa mámleketlik emes sektor wákilleriniń birgeliktegi nátiyjeli iskerligin shólkemlestiriw etip belgilendi.
2020 jıl 30 iyun kúni Ózbekstan Respublikası Prezidenti Sh.M. Mirziyoev basshılıǵındaǵı «Ádil sudlawdı támiyinlew hám korrupciyaǵa qarsı gúresiw salasındaǵı wazıypalar dodalawı»na baǵıshlanǵan videoselektor májilisinde – korrupciyanıń aldın alıwda tásirsheń jámiyetshilik qadaǵalaw jolǵa qoyılıwı, sonday-aq, Agentliktiń keń jámiyetshilik, ǵalaba xabar quralları, puqaralıq jámiyetiniń basqa institutları menen birge xalıqtıń hám isbilermenlerdiń korrupciyaǵa múnásebetin úyrenip barıwı hám mámleketlik mákemeler iskerligin bahalap barıwı kerekligine ayrıqsha itibar qaratılǵanı áhmiyetli esaplanadı.
Álbette, korrupciyaǵa qarsı gúresiw boyınsha mámleketlik siyosattıń jetiskenligi tiykarın jámiyetshilik qadaǵalaw quraydı. Mámleketlik organlar hám lawazımlı shaxslardıń korrupciyaǵa qarsı gúresiw nátiyjelerine qalıs hám kvalifikaciyalı baha berilmese usı iskerliktiń nátiyjeli bolıwı gúman astında qaladı. Korrupciyaǵa qarsı gúresiw nátiyjeliligin túpten asırıw boyınsha wazıypalar korrupciya jaǵdaylarınıń sebep hám shárt-sharayatların anıqlaw hámde saplastırıwdıń tásirsheń sistemasın jaratıw, sonıń menen birge usı islerdi ámelge asırıwda puqaralıq jámiyeti institutları hám mámleketlik emes sektordıń basqa wákillerin de keńnen tartıwdı talap qıladı. Ózbekstan yuridikalıq enciklopediyasında jámiyetshilik qadaǵalaw – bul mámleketlik hákimiyat hám basqarıw organları hámde mámleketlik emes shólkemler iskerligi ústinen puqaralar, olardıń birlespeleri hám ózin-ózi basqarıw, puqaralıq jámiyetiniń basqa institutları, sonday-aq mámleketlik hám mámleketlik emes uyımlar quramında dúzilgen jámiyetshilik uyımlar tárepinen nızam sheńberinde alıp barılatuǵın qadaǵalaw, dep túsinik berilgen.
Korrupciya mámleketlik basqarıwda sistemalı qáwip xarakterine iye esaplanıp, ol xalıq ortasında mámleketlik hákimiyatqa bolǵan isenimniń joytılıwına hám abıroysızlanıwına sebep boladı.
Ózbekstan Respublikası Konstituciyasınıń 36-statyasında jámiyetshilik qadaǵalaw institutınıń konstituciyalıq tiykarları belgilenip, oǵan tiykar «Ózbekstan Respublikasınıń puqaraları jámiyet hám mámleket islerin basqarıwda tikkeley hámde óz wákilleri arqalı qatnasıw huqıqına iye. Bunday qatnasıw ózin-ózi basqarıw, referendumlar ótkeriw hám mámleketlik organlardı demokratiyalıq tárizde qáliplestiriw, sonday-aq mámleketlik organlardıń iskerligi ústinen jámiyetshilik qadaǵalawı tiykarında ámelge asırıladı. Mámleketlik organlardıń iskerligi ústinen jámiyetshilik qadaǵalawın ámelge asırıw tártibi nızam menen belgilenedi».
Jámiyetshilik qadaǵalawınıń subektleri esaplanıwshı jámiyetlik birlespeler hámde ǵalaba xabar quralları jámiyetshilik qadaǵalawın ámelge asırıwdaǵı ornı hám roli sheshiwshi áhmiyetke iye.
Sonlıqtan korrupciyaǵa qarsı gúresiw – jámiyetshilik qadaǵalawınıń subektleriniń bárqulla dıqqat orayında bolıwları lazım.
Spartak NIYAZOV,
Nókis rayonlar aralıq ekonomikalıq sudı baslıǵı