Bala sawdası
Jańa tuwılǵan náresteler — házirgi waqıtta dúnya júzinde adam sawdasınıń kóp payızın qurawı ashshı haqıyqat.
Xosh, bunıń aldın alıw múmkinbe?
Álbette múmkin. Eger biz jas analardı bul joldan qaytara alsaq, turaqlı túrde profilaktik sáwbetler ótkersek, jámiyet tárepinen aldanǵan qızlarǵa pás názer menen qaralmasa, zorlıqqa ushıraǵan hayal dunyaǵa keltiriwi múmkin bolǵan balanıń “haramı” deyiliwine jol qoyılmasa yaki ulıwma bunıń aldı alınsa.
Bir qaraǵanda, úrp-ádetlerge tiykarlanǵan jámiyette unamsız illetlerge orın joq. Birinshi náwbette, muqáddes dinimizde hár qanday zorlıqtı-birewdiń hayalına (qızına, sińlisine) jaman kóz benen qaraw qattı qaralanadı.
Biraq bizler 21-ásirde jasap atırmız. Qáleymizbe-joqpa, globallasıw processi ketip atır. Usı process biziń jámiyetimizdi de shetlep ótip atırǵan joq. Mıń jıllıq qádiriyatlarımız hám dástúrlerimizgede shań salmaqta. Sol sebepli, sociallıq tarmaqlarda “Zorladı, nekesiz bala tuwıldı, balasın satıwǵa urındı» sıyaqlı xabarlar tez-tez kózge túsedi. Jaslarımızdıń derlik kóp waqtı internette sociallıq tarmaqlardı paydalanıw menen ótedi. Olardıń qızıǵıwshılıǵın sheklewdiń múmkinshiligi joq. Tek ǵana bir jolı bar, ol da bolsa jaslıǵınan úrp-ádetlerimizdi qulaǵına sińdiriw.
Qanday qızlar aldanıp qaladı? Kóbinise, shańaraǵı tınısh emes, jetispewshilikte jasaytuǵın, mútajligi bar shańaraqlar qızları. Bunıń tiykarǵı sebebi, shańaraqta miyrim kórmey ósken qızdı aldaw oǵada ańsat.
Nege bizlerde aldanǵan qızlar hámmeniń jerkenishine sebep bolıp, balanı úyine alıp ketiwi kerek? Nege balanı dúnyaǵa keltiriwde “úlesin” qosqan jigit shette qalıwı kerek? Sebebi, “DNK” testlerin ótkeriwge, sudlasıwǵa mútajligi bar shańaraqlardıń puli joq. Solay eken, dúnyaǵa keltirilgen aldaw miywesi bolǵan balanı óz-ózinen tárbiyalawdıń múmkinshiligi joq. Sol sebepli bala sawdası menen baylanıslı jınayatlar kún sayın kóbeyip atır.
Hár bala tuwılıwı menen Ózbekstan Respublikası Konstituciyasında belgilengenindey onıń puqaralıq huqıqları payda boladı. Solay eken, bala satıw-jınayıy juwapkershilikke alıp keledi.
Azat Seytanov,
jınayat isleri boyınsha Nókis rayon sudı baslıǵı