Jańa nızam sud hákimiyatınıń haqıyqıy ǵárezsizligin támiyinlew tiykarı
Mámlekette demokratiyanıń ústinligi, fizikalıq hám yuridikalıq shaxslardıń huqıq hám mápleriniń kepilligi qorǵalǵanlıǵı sud hákimiyatiniń ashıqlıǵı qay dárejede ekenligine baylanıslı. 2021-jıl 28-iyul kúni jańadan qabıl etilgen Ózbekstan Respublikasınıń “Sudlar haqqında”ǵı nızamı usı maqsetlerdi ózine jámlestirgen bolıp, tarawda ámelge asırılıp atırǵan reformalardıń dawamı bolıp bolıp esaplanadı.
Nızam 101 statyadan ibarat bolıp, rásmiy járiyalanǵan kúnnen, yaǵnıy 2021-jıl 29-iyuldan nızamlı kúshke kirdi. Sudlar xızmetiniń ashıqlıǵın támiyinlewde áhmiyetli tiykar bolıp xızmet etetuǵın jańa baspadaǵı Ózbekstan Respublikasınıń “Sudlar haqqında”ǵı Nızamında qanday jańalıqlar belgilendi.
Aytıp ótiw kerek, mámleketimiz basshısınıń sudlarǵa ádil sudlawdı ámelge asırıw menen baylanıslı bolmaǵan hár qanday wazıypalardı júklewge jol qoymaw haqqındaǵı talabı jańa nızam menen bekkemlep qoyıldı.
Nızamda sud májilisinde ǵalaba xabar quralları wákilleri tosqınlıqsız qatnasıp, belgilengen tártipte fotosúwretke alıw, video hám audio jazıwlardı ámelge asırıwı múmkinligi belgilendi. Solay bolsada, aldın ǵalaba xabar quralları wákilleriniń sud májilisinde qatnasıw huqıqı basqa nızamlar hám Joqarǵı sud Plenumi menen tártipke salınar edi.
Jańa nızamda Joqarǵı sud baslıǵınıń wákillikleri anıqlastırılıp, toltırıldı. Joqarǵı sud Plenumı májilisinde kóriletuǵın máseleler Joqarǵı sud baslıǵı tárepinen kiritiliwi, Joqarǵı sud baslıǵı sudyalar Joqarǵı kvalifikaciyalıq kollegiyanıń qararları, sheshimleri ústinen Sudyalar joqarǵı keńesine usınıs kiritiwge wákillikli ekenligi názerde tutılmaqda.
Nızam menen sudyalarǵa qosımsha májbúriyatlar belgilep qoyıldı. Sudya korrupciyanıń hár qanday kórinislerine hám ádil sudlawdı ámelge asırıw boyınsha xızmetine nızamsız aralasıwǵa urınıwlarına qarsılıq kórsetiwi hámde bunday jaǵdaylar anıqlanǵan jaǵdayda bul haqqında Sudyalar Joqarǵı keńesine xabar beriwi hám sud processi qatnasıwshıların húrmet etiwleri shárt.
Sonday-aq, sudya shaxsan ózi yaki isenimli shaxsları arqalı isbilermenlik penen shuǵıllanıwǵa, sudya, sudyanıń eri (hayalına) ham er jetpegen perzentleri Ózbekstan Respublikası aymaǵınıń sırtında jaylasqan shet el banklerinde esap-betler (amanatlar) ashıwǵa hám olarǵa iye bolıwǵa, naq pul ǵárejetlerin hámde qımbatlıqlardı saqlawǵa, sudta kórip shıǵılıp atırǵan másele boyınsha sud hújjeti nızamlı kúshine kiremen degenshe ashıqtan-ashıq pikir bildiriwge haqlı emesligi qatań belgilendi.
Bunnan tısqarı, nızam menen sudyalardı saylaw hám tayınlaw tártibine hám bir qansha ózgeris hám qosımshalar kirgizildi.
Jınayat islegenlikte ayıplanıp atırǵan shaxs, aldın sudlanǵan yaki ózine qarsı qozǵatılǵan jınayat isi reabilitaciya qılmaytuǵın tiykarlar boyınsha qısqartılǵan shaxs, shet mámleket puqaralıǵına iye bolǵan yaki shet mámlekette jasaw huqıqın tastıyıqlawshı jasaw gúwalıǵına yamasa basqa hújjetke iye bolǵan shaxs, sud tárepinen háreketke uqıpsız yamasa háreketke uqıplılıǵı sheklengen dep tabılǵan shaxs, psixiatriya yaki narkologiyalıq dispanserlerinde esapta turǵan shaxs, sudyanıń wákilliklerin ámelge asırıwǵa tosqınlıq etetuǵın basqa kesellikke shalınǵan shaxs sudyalıq lawazımına talaban bolıwı múmkin emesligi haqqındaǵı norma menen toltırıldı. Aldınǵı nızamda sudyalıq lawazımına talabanlarǵa qoyılatuǵın talaplardı belgilewshi bul normada názerde tutılmaǵan edi.
Joqarǵı sud sudyası lawazımına saylanatuǵın shaxslar yuridiklıq qániygeligi boyınsha keminde on bes jıllıq is stajına, sonıń menen birge qaǵıyda retinde, sudya sıpatında keminde jeti jıllıq is stajına iye bolıwı lazım.
Yuridikalıq qániygeligi boyınsha keminde on jıllıq is stajına, sonıń menen birge qaǵıyda retinde, sudya sıpatında keminde eki jıllıq is stajına iye bolǵan shaxslar Áskeriy sud, wálayat sudı hám oǵan teńlestirilgen sudlar sudyası bolıwı múmkin.
Yuridiklıq qániygeligi boyınsha keminde jeti jıllıq is stajına iye bolǵan shaxslar bolsa rayonlararalıq, rayon, qala sudınıń, aymaqlıq áskeriy sudtıń sudyası bolıwı múmkinligi belgilendi. Sonday-aq, burın nızamastı hújjetleri menen tártipke salınǵan sudyaǵa intizamiy is qozǵatıw hám sudyaǵa qollanılatuǵın intizamiy jaza sharaları nızam menen belgilep qoyıldı.
Yaǵnıy, sudyaǵa intizamiy is tiyisli sudyalar kvalifikaciyalıq kollegiyası tárepinen sudya usı nızamda sheklengen háreketlerdi islegenligi haqqındaǵı arza yaki xabar boyınsha ótkerilgen xizmet tekseriwi nátiyjelerine kóre qozǵatılıwı múmkin.
Sudyalardıń kvalifikaciyalıq kollegiyası intizamiy juwapkershilikke tartılǵan sudyaǵa eskertiw, ortasha aylıq is haqınıń otız payızınan artıq bolmaǵan dárejede járima, kvalifikaciya dárejesin bir dárejege túsiriw hám wákillerin múddetinen burın toqtatıw intizamiy jaza sharalarınan birewin qollawı múmkin.
Juwmaqlap aytqanda, usı nızamda belgilengen tártip-qaǵıydalar sud hákimiyatınıń bekkemligin, sudlar xızmetiniń ashıqlıǵın támiyinlewde, puqaralardıń sudlar xızmetine isenimin bekkemlew, ádil sudlawǵa erisiw dárejesin ámelge asırıw hám taraw wákillerin qollap-quwatlawǵa xızmet etedi.
Nókis rayonı jınayat
isleri boyınsha sudı baslıǵı Azat Seytanov