EKSPERTIZA BOYÍNSHA ÁMELDEGI NORMALAR
Sud – jámiyette nızam ústinligi hám ádalat turaqlılıǵın támiyinlewshi, puqaralardıń huqıq hám erkinliklerin isenimli qorǵawshı, ádil sudlawdı ámelge asırıwshı ǵárezsiz hákimiyat tarawı esaplanadı.
Búgingi kúnde mámleketimizde sud-huqıq sistemasın tereń reformalaw liberallastırıw, sud hákimiyatınıń shın mánistegi ǵárezsizligin, sudlar iskerliginiń ashıqlıǵı, xalıqtıń ádil sudlawǵa bolǵan isenimin asırıw boyınsha keń kólemli jumıslar ámelge asırılmaqta.
Nókis rayonlararalıq ekonomikalıq sudı ekonomika tarawında nızamshılıqtı bekkemlewge, ádil sudlawdı ámelge asırıwǵa, yuridikalıq shaxslardıń, isbilermenlik subektleriniń huqıqların yaki nızam menen qorǵalatuǵın máplerin qorǵaw maqsetinde ekonomikalıq islerdiń kóriliwinde ámeldegi nızamshılıq talaplarına itibar qaratıp kelmekte.
Ózbekstan Respublikası Ekonomikalıq processual kodeksinde ekspertizaǵa baylanıslı (80-86-statyalar) jeti statya orın alǵan.
Ekonomikalıq processual kodeksiniń 80-statyası birinshi bólimine tiykar, isti kóriw waqtında júzege keletuǵın, pán, texnika sanaat yaki óner tarawında arnawlı bilimlerdi talap etetuǵın máselelerdi túsindirip beriw ushın sud tárepinen iste qatnasıwshılardıń iltimasına muwapıq yaki razılıǵı menen ekspertiza tayınlanadı. Eger ekspertizanı tayınlaw nızamda belgilep qoyılǵan yaki shártnamada názerde tutılǵan bolsa yamasa usınılǵan dálildiń qálbekilestrilgeni tuwrısındaǵı arzanı tekseriw yamasa qosımsha ekspertiza tayınlaw zárur bolsa, sud ekspertizanı óz baslaması menen tayınlawı múmkin.
Ekonomikalıq processual kodeksiniń 81-statyasında ekspertiza ótkeriw tártibi belgilengen bolsa, 82-statyasında qosımsha hám takirár ekspertiza, 83-statyasında ekspertizanıń ekspertlar komissiyası tárepinen ótkiziliwi, 84-statyasında komissiyalıq ekspertiza, 85-statyasında kompleks ekspertiza hám 86-statyasında eksperttiń yaki ekspertlar komissiyasınıń juwmaǵı boyınsha normalar belgilengen.
Maǵlıwmat ushın, Ózbekstan Respublikası Puqaralıq processual kodeksinde ekspertizaǵa baylanıslı (95-101-statyalar) yaǵnıy jeti statya arnalǵan. Bul Kodekstiń 95-statyasında ekspertiza, 96-statyasında qosımsha hám qayta ekspertiza, 97-statyasında ekspertlardıń juwmagı talap qılınatuǵın máseleler sheńberin belgilew, 98-statyasında ekspertiń (ekspertlar komissiyasınıń) juwmaǵı, 99-statyasında ekspertizanıń ekspertlar komissiyası tárepinen ótkeriliwi, 100-statyasında komissiyalıq ekspertiza hám 101-statyasında kompleks ekspertiza boyınsha normalar belgilengen.
Sonday-aq, Ózbekstan Respublikası Joqarǵı xojalıq sudı Plenumınıń 2014-jıl 20-iyun kúngi “Ekonomikalıq sudlar tárepinen ekspertizaǵa baylanıslı nızam hújjetlerin qollawdıń ayırım máseleleri haqqında”ǵı 261-sanlı qararında, ekspertizaǵa baylanıslı túsinikler berilgen.
Ekonomikalıq istegi táreplerdiń iltimasnamalarına kóre sud uyǵarıwıları menen sud-qurılıs-texnikalıq, sud-ekonomikalıq, qol jazbalıq ekspertizaları hám basqada ekspertizalar tayınlanadı.
Sud ámeliyatında ekspertizalardı ótkeriw kóbirek Ózbekstan Respublikası Ádillik ministrligi janındaǵı X.Suleymanova atındaǵı Respublikalıq sud ekspertiza orayınıń Qaraqalpaqstan bólimine hámde Qaraqalpaqstan Respublikası Ishki isler ministrliginiń arnawlı ekspertiza kriminalistika bólimine tapsırıladı.
Ekonomikalıq processual kodekstiń 86-statyası altınshı bólimine muwapıq, ekspert juwmaǵı sud májilisinde tekseriledi hámde basqa dáliller menen bir qatarda bahalanadı.
Juwmaqlap aytqanda hár bir yuridikalıq shaxs ózine júklengen huqıq hám minnetlemelerin óz waqtında hámde sapatlı orınlasa, tárepler ortalarında dawa (kelispewshilik) shıqpaǵan bolıp, unamlı nátiyjelerge erisiledi.
Berdimurat BAYMURATOV,
Nókis rayonlararalıq ekonomikalıq sudı sudyası