TUWISQANLAR HÁM BASQA SHAXSLARDIŃ ALIMENT MINNETLEMELERI
Ózbekstan Respublikası Konstituciyasınıń 77, 80-statyalarına kóre, ata-analar hám olardıń ornın basıwshı shaxslar óz perzentlerin erjetkenge shekem baǵıwı, olardıń tárbiyası, tálim alıwı, salamat, tolıq hám hár tárepleme ósiwi boyınsha ǵamxorlıq etiwge minnetli bolsa, erjetken miynetke jaramlı perzentler óz ata-anaları haqqında ǵamxorlıq etiwge minnetli bolıp tabıladı.
Ózbekstan Respublikası Shańaraq kodeksinde názerde tutılǵan támiynat beriw minnetlemeleri haqkında shártler bar bolsa, erjetpegen, sonday-aq erjetken miynetke jaramsız, járdemge mútáj shaxslarǵa támiynat beriw minnetlemesi sud tárepinen olardıń tuwısqanları: atası, kempir apası, aqlıǵı, áǵa- inisi, apa-sińli, sonday-aq ógey ata hám ógey ana, ógey ul hám ógey qız, turaqlı tárbiyada bolǵan shaxslar moynına júkletiliwi múmkin.
Ata-anası joq bolǵan yaki olardan támiynat ala almaytuǵın erjetpegen aqlıqlarına támiynat beriw minnetlemesi jeterli qárejetke iye bolǵan ata hám kempir apası moynına júkletiliw múmkin. Erjetken miynetke jaramsız, járdemge mútáj aqlıqlardıń ata-anası, eri yaki hayalı (burınǵı eri yaki hayalı) hám erjetken miynetke jaramlı bolǵan balaları bolmasa yamasa olardan támiynat ushın qárejet ala almasa, olarǵa qarata hám bul májbúriyat ata hám kempir apanıń moynına júkletiliwi múmkin.
Al, ózleriniń erjetken balalarınan yamasa eri yaki hayalınan (burınǵı eri yaki hayalınan) támiynat ala almaytuǵın miynetke jaramsız, járdemge mútáj ata hám kempir apaǵa támiynat beriw minnetlemesi jeterli qárejetke iye bolǵan erjetken miynetke jaramlı aqlıqları moynına júkletiliwi múmkin.
Ata-anası joq bolǵan yaki olardan támiynat ala almaytuǵın erjetpegen áǵa- inisi hám apa-sińlilerge támiynat beriw minnetlemesi jeterli qárejetke iye bolǵan áǵa- inisi hám apa-sińliler moynına júkletiliwi múmkin. Erjetken miynetke jaramsız, járdemge mútáj áǵa- inisi hám apa-sińlilerdiń ata-anası, eri yaki hayalı (burınǵı eri yaki hayalı) hám erjetken miynetke jaramlı balaları bolmasa yamasa olardan támiynat ushın qárejet ala almasa, olarǵa qarata hám usı minnetleme áke-úke hám ap-sińlilerdiń moynına júkletiliwi múmkin.
Miynetke jaramsız, járdemge mútáj er yaki hayal (burınǵı eri yaki hayalı) yaki erjetken miynetke jaramlı balaları bolmaǵan yamasa olardan támiynat ushın qárejet ala almaytuǵın, ámelde olardı tárbiyalaǵanlarǵa támiynat beriw minnetlemesi olardıń turaqlı tárbiyası hám támiynatında bolǵan shaxslar moynına júkletiliwi múmkin. Bunday minnetleme qáwenderlikte (ǵamxorlıqta) turǵan shaxslar moynına júkletilmeydi. Sud tárbiyadaǵa bolǵanlardı, eger olar tárbiyashılardıń tárbiyası hám támiynatında bes jıldan kem turǵan bolsa, usıǵan tiykar kórsetilgen minnetlemeden azat etiliwi múmkin.
Ógey ata hám ógey ananıń tárbiyasında yaki támiynatında bolǵan erjetpegen ógey perzentlerdiń ata-anası joq bolsa yamasa óz ata-anasınan jeterli qárejet ala almay atırǵan bolsa, olarǵa támiynat beriw minnetlemesi ógey ata hám ógey ananıń moynına júkletiliwi múmkin. Sonday-aq, miynetke jaramsız, járdemge mútáj ógey ata hám ógey ananıń ata-anası, eri yaki zayıbı (burınǵı eri yaki zayıbı) yaki erjetken miynetke jaramlı balaları bolmasa yamasa olardan támiynat ushın kárejet ala almasa, olarǵa támiynat beriw minnetlemesi ógey perzentler moynına júkletiliwi múmkin. Eger ógey perzentlerdi ógey ata hám ógey ana bes jıldan kem waqıt dawamında tárbiyalaǵan hám támiynat bergen bolsa, sonday-aq olar óz minnetlemelerin lazım dárejede orınlamaǵan bolsa, sud ógey perzentlerdi ógey ata-anasına támiynat beriw minnetlemesinen azat etiwge haqılı bolıp tabıladı.
Tuwısqanlar ham basqa shaxslardan erjetpegen balalar ushın, sonday-aq erjetken miynetke jaramsız, járdemge mútáj shaxslar támiynatı ushın óndiriletuǵın alimenttiń muǵdarı sud tárepinen aliment óndirilip atırǵan shaxstıń hám aliment alıp atırǵan shaxstıń materiallıq hám shańaraqlıq jaǵdayın esapqa alıp, hár ayda pul menen tólenetuǵın belgilengen summada óndiriledi. Aliment muǵdarın belgilewde, talap aliment tólewi shárt bolǵan shaxslardıń barlıǵına yamasa olardıń ayırımlarına yaki tek ǵana birewine qaratılǵan bolıwına karamastan, áne sol shaxslar esapqa alınadı.
Saodat QAYIPNAZAROVA,
Qaraqalpaqstan Respublikası sudınıń puqaralıq isleri boyınsha sudyası