KORRUPCIYAǴА QАRSI GÚRESIWGE BAǴDARLANGAN MILLIY NIZAM HÚJJETLERI
Korrupciya – bul jámiyettiń rawajlanıwına keri tásir etetuǵın qorqınıshlı illet. Ol demokratiya hám nızam ústinligi tiykarlarına zıyan keltiredi, insan huqıqlarınıń buzılıwına alıp keledi, bazar iskerligine, insanlardıń múnásip turmıs keshiriwine hám olardıń qáwipsizligine qáwip salatuǵın shólkemlesken jınayatshılıq, terrorizm usaǵan jınayatlar ushın shárayat jaratıp beredi.
Korrupciyanıń jámiyette bar bolıwı «sayadaǵı ekonomika»nıń rawajlanǵanlıǵın bildiredi. Kópshilik jaǵdaylarda mámlekettiń lawazımlı shaxsları jeke máplerin gózlep, baylıq arttırıw maqsetinde para aladı, lawazımlarına qıyanet etedi.
Dúnyada korrupciyanıń túri de, oǵan beriletuǵın sıpatlamada kóp. Onıń kelip shıǵıw sebeplerin úyreniw, oǵan qarsı gúresiwdiń nátiyjeli jolların tabıw boyınsha ilimpazlar, túrli institutlar hám xalıqaralıq shólkemler tárepinen júzlep, mıńlap izertlewler ótkerilgen. Dúnya júzindegi hárbir mámleket óz imkaniyatlarınan kelip shıqqan halda ózine tán usıllar menen korrupciyaǵa qarsı gúres alıp barmaqta.
Ózbekstan Respublikasında korrupciyaǵa qarsı gúres alıp barıw tarawındaǵı mámleketlik siyasatınıń tiykarǵı baǵdarları tómendegiler etip belgilengen:
– Xalıqtıń huqıqıy sana hám huqıqıy mádeniyatın jetilistiriw, jámiyette korrupciyaǵa qarata jek kóriwshilik múnásibetin qáliplestiriw;
– mámleket hám jámiyetlik turmıstıń barlıq tarawlarında korrupciyanıń aldın alıwǵa qaratılǵan is ilajlardı ámelge asırıw;
– korrupciya huqıq buzıwshılıqların óz waqtında anıqlaw, olardı boldırmaw, olardı keltirip shıǵaratuǵın sebep hám shárayatlardıń aldın alıw, korrupciya huqıq buzıwshılıqların islegeni ushın juwapkershiliktiń sózsizligin támiyinlew.
– korrupciyaǵa qarsı gúresiw máseleleri boyınsha xalıqaralıq birge islesiw.
Ózbekstanda bul illettiń sebeplerin anıqlaw hám onıń aldın alıw boyınsha keń kólemli jumıslar alıp barılmaqta, bul topardaǵı jınayatlarǵa qatal jazalar tayınlanbaqta. Mámleket tárepinen lawazımlı shaxslardıń korrupciya torına túsip qalmawı ushın qatal sharalar kórilip atır. Prezidentimiz Sh.Mirziyoev intası menen húkimetimiz tárepinen uzaq múddetli is ilajlar dástúri islep shıǵılǵan bolıp, olardıń orınlanıwı turaqlı baqlap barıladı.
Sońǵı jıllarda, korrupciyaǵa qarsı gúresiwdiń huqıqıy mexanizmlerin jetilistiriwge qaratılǵan áhmiyetli normativ-huqıqıy hújjetler qabıl etildi. «Korrupciyaǵa qarsı gúresiw haqqında»ǵı nızam (2017-jıl 3-yanvar), Ózbekstan Respublikası Prezidentiniń «Korrupciyaǵa qarsı gúresiw haqqında»ǵı Ózbekstan Respublikası nızamınıń qaǵıydaların ámelge asırıw is ilajları haqqında» ǵı PK-2752-sanlı qararı (2017-jıl 2-fevral) qabıl etildi.
Korrupciyaǵa qarsı gúresiw sistemasınıń nátiyjeligin asırıw, eń joqarı dárejedegi qolay isbilermenlik ortalıǵın jaratıw, mámlekettiń xalıqaralıq maydandaǵı unamlı abıroyın asırıw maqsetinde, sonday-aq 2017-2021-jıllarda Ózbekstan Respublikasın rawajlandırıwdıń bes baǵdarı boyınsha Háreketler starategiyasında belgilengen wazıypalarǵa muwapıq, 2019-jıl 27-mayda Ózbekstan Respublikası Prezidentiniń Ózbekstan Respublikasında korrupciyaǵa qarsı gúresiw sistemasın ele de jetilistiriw is ilajları haqqında»ǵı PP-5729-san Pármanı menen tastıyıqlanǵan 2019-2020-jıllarda korrupciyaǵa qarsı gúresiw mámleketlik baǵdarlaması qabıl etildi.
Ózbekstan Respublikası Prezidenti Sh.Mirziyoevtıń 2020-jılı Oliy Majliske Múrájatında «Hadallıq vakcinası» hám korrupciyaǵa qarsı gúresiwge juwapker bolǵan óz aldına organ shólkemlestiriw haqqında eń birinshi ret tilge alındı. Keyin ala bul pikirler 2020-jıldıń Mámleketlik baǵdarlamasında da sáwleleniwin taptı. Mámleketlik baǵdarlamanıń 53-bántine muwapıq, 2020-jıl 29-iyunde «Ózbekstan Respublikasında korrupciyaǵa qarsı gúresiw sistemasın jetilistiriw boyınsha qosımsha is ilajlar haqqında»ǵı Prezidenttiń Pármanı (PP-6013-san) qabıl etildi. Pármanǵa muwapıq, 2017-2021-jıllarda Ózbekstan Respublikasın rawajlandırıwdıń bes baǵdarı boyınsha Háreketler starategiyasınıń «Ilim-márifat hám sanlı ekonomikanı rawajlandırıw jılı»nda ámelge asırıwǵa tiyisli mámleketlik baǵdarlamanı ámelge asırıw, sonday-aq jámiyet hám mámleket turmısınıń barlıq tarawlarında korrupciyanıń aldın alıw hám oǵan qarsı gúresiwge qaratılǵan siyasattıń nátiyjeligin asırıw maqsetinde Ózbekstan Respublikası korrupciyaǵa qarsı gúresiw agentligi shólkemlestirildi.
Korrupciyaǵa qarsı gúresiw agentligi arnawlı wákillikli organ bolıp, korrupciyanıń aldın alıw hám oǵan qarsı gúresiw tarawında mámleketlik siyasattı qáliplestiriw hám ámelge asırıw ushın juwapker organ esaplanadı. Agentlik Prezidentke boysınadı hám Oliy Majlis palataları aldında esap beredi.
Párman menen korrupciyaǵa qarsı gúresiw Agentliginiń tiykarǵı wazıypaları hám iskerlik baǵdarları, huqıqları, agentlik xızmetkerleriniń quramın qáliplestiriw tártibi, korrupciyaǵa qarsı gúresiw boyınsha respublikalıq mákemeler ara komissiyası ham onıń aymaqlıq mákemeler ara komissiyaları Ózbekstan Respublikası korrupciyaǵa qarsı Milliy keńesi hám onıń aymaqlıq keńesleri etip qayta shólkemlestiriliwi hám onıń quramı, Agentlik Milliy keńesiniń isshi organı etip belgileniwi kórsetilgen.
Ózbekstanda korrupciyaǵa qarsı gúres alıp barıwǵa sistemalı qatnas jasalmasa, mámleket hám jámiyettiń korrupciyaǵa qarsı nátiyjeli gúres alıp barıwı barlıq jónelislerde ámelge asırılmasa, alap barılıp atırǵan isler hesh qanday áhmiyetke iye bolmaydı. Korrupciyaǵa qarsı gúresiw boyınsha nızam hám nızam astı hújjetleriniń qabıl etiliwi bolsa normativ-huqıqıy hám institucional bazanı ele de jetilistiriw, sonday-aq korrupciyaǵa qarsı gúresiwdiń nátiyjeli mexanizmin engiziwge ámeliy járdem beredi.
Demokratiyalıq huqıqıy mámleket, ádalatlı puqaralıq jámiyette nızam hár qanday nárseniń norması bolıwın hám hár qanday máseleniń sheshiminde oǵan súyeniwdi talap etedi. Sonda ǵana, rawajlanıw, jetiskenlik boladı.
A.Abdikarimov
Qaraqalpaqstan Respublikası
sudı sudyası