ЖƏМИЙЕТТЕ ЖҮРИС-ТУРЫС ҚАҒЫЙДАЛАРЫН БУЗҒАН ШАХСЛАРҒА ҲӘКИМШИЛИК ҚАМАҚ ЖАЗАСЫ ТАЙЫНЛАНДЫ

 

Ҳəр бир инсан – жəмийетлик орынларда артықша ҳəрекетлерди ислеўден, орынсыз сɵзлерди сɵйлеўден сақланыўы, сондай-ақ, əдеп-икрамлылық нормаларына қатаң бойсыныўы зəрүр. Өйткени, жəмийетлик тəртипти орнатыўда – пуқаралар бир-бири менен мəдениятты сақлаған ҳалда мүнəсибет орнатыўы, адамлардың тынышын бузатуғын яки болмаса урыс-жəнжелге себеп болатуғын ис-ҳəрекетлерди ислеўден тыйылыўы – бул оғада айрықша əҳмийетке ийе есапланады.

 

Сол тийкарда, жынаят ислери бойынша Шымбай районы суды тəрепинен, Шымбай районы “Гүжимли” мәкан пуқаралар жыйыны имаратында Өзбекстан Республикасы Ҳəкимшилик жуўапкершилик ҳаққындағы кодексиниң 183-статьясында көрсетилген яғный, жəмийетте жүрис-турыс қағыйдаларын бузған шахслардың қарсысына топланған ҳəкимшилик ислери көрип шығылды.

 

Оған бола ҳуқықбузарлар А.Б, Б.Г, Ж.С ҳəм К.Джлар  спиртли ишимлик ишкен мәс ҳалында жәмийетлик орында, көшеде ҳәр қыйлы жаман сөзлерди айтып қоңсыларының үйиниң қасында шаўқым шығарып, олардың тынышлығын бузып, жәмийетте орнатылған жүрис-турыс қағыйдаларын менсинбестен, жәмийетлик тәртипти биле тура қастан бузған.

 

Суд истеги дәлийллерди үйренип, ҳуқықбузарларға 5 суткадан 15 суткаға шекем ҳәкимшилик қамақ жазасын тайынлады.

ИСБИЛЕРМЕНЛИК ИСКЕРЛИГИ ЕРКИНЛИГИНИҢ КЕПИЛЛИКЛЕРИ ҲӘМДЕ ОЛАРҒА ЖАРАТЫЛҒАН ЖЕҢИЛЛИКЛЕР

Исбилерменлик искерлиги (Исбилерменлик) – Исбилерменлик искерлиги субектлери тәрепинен нызамшылыққа муўапық әмелге асырылатуғын, өзи тәўекел етип ҳәм өз мүлкий жуўапкершилиги тийкарында дәрамат (пайда) алыўға қаратылған белсенди искерлиги есапланады.
Бүгинги күнде Республикамызда исбилерменлерди қоллап-қуўатлаў, олардың ҳуқықлары ҳәм нызамлы мәплерин қорғаў, исбилерменликти раўажландырыў ушын қолайлы шараятлар жаратыў бағдарында көплеген ислер әмелге асырылмақта.
Исбилерменлик искерлигиниң Мәмлекет тәрепинен қорғалыў кепиллигиниң бир дереги сыпатында Өзбестан Республикасының Конституциясын атап өтиў орынлы.
Себеби, Конституцияның 67-статьясында, мәмлекет қолайлы инвестициялық ҳәм исбилерменлик орталығын тәмийинлейтуғынлығы, Исбилерменлер нызамшылыққа муўапық ҳәр қандай искерликти әмелге асырыўға ҳәм оның бағдарларын ғәрезсиз түрде таңлаўға ҳақылы екенлиги, Өзбекстан Республикасы аймағында економикалық кеңислик бирлиги, товарлар, хызметлер, мийнет ресурслары ҳәм финанслық қәрежетлердиң еркин ҳәрекетлениўи кепилленгенлиги, Монополиялық искерлик нызам менен тәртипке салынатуғынлығы ҳәм шекленетуғынлығы белгиленген.
Исбилерменлик искерлигиниң Мәмлекет тәрепинен қорғалыў кепиллигиниң және бир дереги сыпатында Өзбекстан Республикасының «Исбилерменлик искерлиги еркинлигиниң кепилликлери ҳаққында»ғы Нызамды келтириўимиз мүмкин.
Себеби, бул Нызамның тийкарғы ўазыйпалары пуқаралардың исбилерменлик искерлигинде еркин қатнасыўы ҳәм оннан мәпдар болыўы ушын кепилликлер ҳәмде шараятлар жаратыўдан, олардың исшеңлигин асырыўдан, сондай-ақ исбилерменлик искерлиги субектлериниң ҳуқықлары ҳәм нызамлы мәплерин қорғаўдан ибарат.
Соның менен бирге, економикалық судларға даўа арза (арза) менен мүрәжат етиўде исбилерменлерге жаратылған жеңиллик ҳаққында айтып өтиў лазым.
Яғный, Өзбекстан Республикасының «Мәмлекетлик бажы ҳаққында»ғы Нызамы менен киши исбилерменлик субектлери тәрепинен економикалық судларға даўа арза (арза) менен мүрәжат еткенде төлениўи лазым болган мәмлекетлик бажы муғдарының 50 пайызын төлейтуғынлығы белгиленген.
Сондай-ақ, Өзбекстан Республикасы Саўда-санаат Палатасы ҳәм оның аймақлық басқармалары, прокуратура органлары, әдиллик органлары, Фермер, дийқан хожалықлары ҳәм қыйтақ жер ийелери кеңеси, Өзбекстан Республикасы Президенти жанындағы Исбилерменлик субектлериниң ҳуқықлары ҳәм нызамлы мәплерин қорғаў бойынша ўәкиллерге исбилерменлик субектлериниң мәпин қорғап економикалық судларға киритилген даўа арзалар бойынша алдын-ала мәмлекетлик бажы төленбестен киритиў ҳуқықы берилген.
Економикалық судларда ис жүритиўде жаратылған қолайлықлар ҳаққында айтып өтетуғын болсақ, олардан бири бул економикалық судларға даўа арза (арза) менен електрон мәлимлеме системасы арқалы електрон формада мүрәжат етиў тәртиби еңгизилген. Бунда, даўагер өз үйинде яки жумыс орнынан шықпаған ҳалда електрон мәлимлеме системасы арқалы електрон формада туўрыдан-туўры тийисли судқа даўа арзасын жоллаў мүмкиншилиги жаратылды.
Соның менен бирге, економикалық судлар тәрепинен исте қатнасыўшы шахсларды суд мәжилисиниң өткерилетуғын ўақты ҳәм орны ҳаққында СМС хабарландырыў арқалы хабардар етиў мүмкиншилиги де жаратылды.
Буннан тысқары, судларда, исте қатнасыўшы шахсларға суд мәжилисинде видеоконференц байланыс режими аркалы суд мәжилислеринде қатнасыў мүмкиншилиги жаратылды. Бул дегени исте қатнасыўшы шахслар басқа алыс аймақларда жайласқан судларда өткерилетуғын суд мәжилисинде өз аймақларынан шықпаған ҳалда видеоконференц байланыс арқалы қатнасыўға ҳақылы. Ол өз нәўбетинде шахслардың ўақты ҳәмде артықша қәрежетлериниң тежелиўине алып келеди.
Жуўмақластырып айтқанда, Исбилерменлик искерлигининг мүлкий тийкарлары, Исбилерменлик искерлиги еркинлигиниң конституциялық кепилликлери, мәмлекетлик органлар ҳәм басқа органлардиң қарарлары, олардың лаўазымлы шахсларының хәрекетлери (хәрекетсизлиги) үстинен шағым қылыў мүмкинлиги, Исбилерменлик искерлиги еркинлигиниң кепилликлери ҳаққындағы нызам ҳүжжетлерин бузғанлық ушын жуўапкершиликтиң белгиленгенлиги мәмлекетимизде исбилерменлик искерлиги еркинлиги нызам менен кепилленгенлигин аңлатады.
Уткиржон САБИРОВ,
Қарақалпақстан Республикасы судының судьясы    

СИЗ СОРАҒАН ЕДИҢИЗ

Сораў: Қандай жағдайларда төлеўге қәбилетсиз деп табыў ҳаққындағы арзаны қанаатландырмастан қалдырыў мүмкин?

 

Жуўап: Өзбекстан Республикасының «Төлеўге қәбилетсизлик ҳаққында»ғы Нызамының 55-статьясында судтың қарыздарды банкрот деп табыўды қанаатландырыўсыз қалдырыў ҳаққындағы қарары қандай жағдайларда қабыл қылынатуғынлығы белгиленген болып, оған көре:

-төлеўге қәбилетсизлик белгилери анықланбағанда;

-суд төлеўге қәбилетсизлик ҳаққындағы ис бойынша қарар қабыл қылғанға шекем кредиторлардың билдирилген талаплары қанаатландырылғанда;

-қәлбеки төлеўге қәбилетсизлик анықланғанда.

 

Судтың қарыздарды банкрот деп табыўды қанаатландырыўсыз қалдырыў ҳаққындағы қарары усы Нызамда нәзерде тутылған басқа жағдайларда ҳәм қабыл қылыныўы мүмкин.

Қарыздарда жетерли көлемде ликвидли мал-мүлк барлығын билдириўши дәлийллер бар болған жағдайда суд қарыздардың илтимаснамасына көре төлеўге қәбилетсизлик ҳаққындағы исти көриўди кейинге қалдырыўға, қарыздарға кредиторлардың талапларын суд тәрепинен белгиленген мүддетте қанаатландырыўды усыныс етиўге ҳақылы, бул мүддет отыз күннен аспаўы керек.

Соның менен бирге, усы Нызамның 56-статьясында қарыздардың төлеўге қәбилетсизлиги ҳаққында ис қозғаўды қанаатландырыўсыз қалдырыў ҳаққында қарар қабыл қылыўдың әқыбетлери белгиленген болып, оған бола, суд тәрепинен қарыздардың төлеўге қәбилетсизлиги ҳаққында ис қозғаўды қанаатландырыўсыз қалдырыў ҳаққында қарар қабыл қылыныўы қарыздардың төлеўге қәбилетсизлик ҳаққындағы ис қозғаў ҳаққындағы арза қабыл қылынғанлығы ҳәм (яки) гүзетиў тәртиби еңгизилгенлиги әқыбети болған бәрше шеклеўлердиң әмел қылыўын тамамлаў ушын тийкар болады.

 

Уткиржон САБИРОВ,
Қарақалпақстан Республикасы судының судьясы

“Facebook”ТАҒЫ ТАНЫСЫ АЛДАДЫ

 

Шымбай районында туӯылған, шаңарақлы Қошшыбай Бегжанов (базы исим-фамилиялар ѳзгертилди) ѳзиниң отыз еки жасына шекем қол урған алдаӯшылық жынаятлары ушын жынаят ислери бойынша Шымбай ҳәм Қараѳзек районлары судлары тәрепинен үш мәрте судланып, нызамлы жазаға тартылған еди. Бирақ, ол ѳзине қолланылған жазалардан тийисли жуӯмақ шығармады.

 

Қошшыбай ѳзине белгиленген мийнетте дүзетиӯ менен байланыслы жаза мүддетин ѳтеп жүрип, және жынаят иследи. Ол усы жылдың январь айында “Facebook” социаллық тармағы арқалы Гѳззал Айтжанова исимли қыз бенен танысады. Қызға ѳзин “Камалов Азамат” деп таныстырған ол ѳзиниң Қараөзекте жасайтуғынын, елеге шекем үйленбегенлигин, Миллий қәӯипсизлик хызметинде ислейтуғынын, егер қандай да бир “ѳтиниш”лери болса, ҳеш қандай машқалаларсыз питкерип беретуғынын, соның менен бирге, оған үйлениӯ нийетиниң барлығын  айтып, оны алдайды.

 

Усындай күнлердиң биринде гәп арасы Гѳззалға “егер қәлесең, танысларыма айтып, университетке оқытыӯшы етип жумысқа киргизип беремен” деп   исендиреди ҳәм оннан буның ушын 1000 АҚШ доллары муғдарында пул талап етеди. Жигит ѳзиниң жалғанына исенген Г.Айтжановадан талап еткен пулдан 3 млн. 600 мың сум пулын алыӯға ериседи.

 

Қ.Бегжанов буннан кейин де ѳзиниң жынайый ҳәрекетлерин даӯам еттиреди. Бул сапары ол Гѳззалдың Зульфия Айтжнова исимли туӯысқан қыз апасын “балаӊды университетке тьюторлық лаўазымына жумысқа орналастырып беремен”  деп алдайды. Оннан усы “хызмет”и ушын 13 млн. сум пул талап етеди ҳәм оның 7 млн. сумын алдаӯшылық жолы менен қолға киргизиӯге ериседи. Арадан ӯақыт ѳтип З.Айтжанованыӊ және 5 млн. сум пулларын ѳзиниң атына ашылған пластик картасына өткизип алып, қолға киргизилген пулларды өз мәпине ислетип жибереди. Солай етип, қәӯипли рецидивист Қ.Бегжанов алдаӯшылық жолы менен пуқараларға материаллық зыян жеткереди…

 

Суд мәжилисинде судланыўшы Қ.Бегжанов ѳзине жǝрияланған айыпты толық мойнына алды ҳәм ислеген исинен шын кеўилден пушайманлығын билдирди. Суд судланыӯшыға пуқараларға келтирилген материаллық зыянды қаплаӯ менен бирге нызамда кѳрсетилген тийисли жаза шарасын тайынлады.

 

 

Раиса БЕКМУРАТОВА,

Жынаят ислери бойынша Кегейли районы суды баслығы

МӘҲӘЛЛЕДЕ АШЫҚ КӨШПЕЛИ СУД МӘЖИЛИСИ ӨТКЕРИЛДИ

 

 

Көпшиликтиң хабары бар, кейинги ўақытлары көшпели суд мәжилислери жынаятшылық яки ҳуқықбузарлық исленген аймақта өткерилип, сол жерде жасаўшы пуқараларға жынаятшы яки ҳуқықбузар таныстырып қойылмастан, ал алдағы ўақытлары мине усындай кеўилсиз жағдайлардың алдын алыў, сергекликти кушейтиў, тыныш емес шаңарақ перзентлерин қадағалаў, бир сөз бенен айтқанда ҳәр қандай қылмысқа жаза анық екенлигин түсиндириў тийкарғы мақсет етип белгиленген.

 

Усы тийкарда, Тақыятас районындағы «Нурлы келешек» мәкән пуқаралар жыйынында ашық көшпели суд мәжилиси өткерилди. Онда басшылық етиўши жынаят ислери бойынша Тақыятас районы судының баслығы Л.Отегенова, район прокурорының жәрдемшиси К.Кадримбетованың қатнасыўында еки шахстың қарсысына топланған ҳәкимшилик ис материаллары көрип шығылды.

 

Сондай-ақ, район ишки ислер органлары пробация топары есабында мийнетке дүзетиў ислери жазасын өтеп атырған бир шахстың ислеген қылмысынан пушайманлығы, қатаң дүзелиў жолына өткенлиги есапқа алынып, Өзбекстан Республикасы Жынаят кодексиниң 73-статьясына тийкар, өтелмей қалған жазасын мүддетинен алдын шәртли азат етиў бойынша районлық ишки ислер бөлими баслығы тәрепинен киргизилген илтимаснамалар да усы көшпели судта көрип шығылып, қанаатландырылды.

 

Буннан соң, суд баслығы Л.Отегенова жыйналғанларға нызамшылыққа киргизилип атырған өзгерис ҳәм жаңалықлар жөнинде кең түрде түсиник берип өтти. Атап айтқанда, Президентимиз тәрепинен 2024-жыл 10-июнь күни қабыл етилген «Оператив-излеў ҳәм тергеў жумысында шахстың ҳуқықлары менен еркинликлерин исенимли қорғаў кепилликлерин және де күшейтиў илажлары ҳаққында»ғы пәрманына муўапық,  келеси жылдың январь айынан баслап жынаят ислери бойынша судқа шекем ис жүргизиў дәўиринде процессуаллық қарарларға санкция бериў мәселеси жынаят ислери бойынша районлық, қалалық судларында өз алдына судьялар – тергеў судьялары тәрепинен көрип шығылыў тәртиби енгизиледи.

 

Сондай-ақ, жынаят ислери бойынша судқа шекем ис жүргизиў дәўиринде тергеў судьясы тәрепинен процессуаллық қарарларға берилген санкциялар тек ғана апелляция инстанциясында Қарақалпақстан Республикасы суды, ўәлаятлар ҳәм Ташкент қаласы судлары, Өзбекстан Республикасы әскерий суды тәрепинен жеке тәртипте қайта көрип шығылыў тәртиби белгиленди.

 

Илажда мине усылар жөнинде судья тәрепинен анық ҳәм толық түсиниклер берилди.

 

БАЙРАМ МҮНӘСИБЕТИ МЕНЕН УШЫРАСЫЎ

Хабарыңыз бар, 1993-жылдан берли ҳәр жылы 27-июнь мәмлекетимизде Баспасөз ҳәм ғалаба хабар қураллары хызметкерлери күни сыпатында кен түрде белгиленип келинбекте. 

 

Ғалаба хабар қураллары хызметкерлериниң жумысы жүдә қыйын, соның менен бирге, жуўапкершиликли. Себеби, олардың қолында Жер жүзиндеги ең күшли қураллардан бири болған сөз турыпты. Олар халықтың мәпин пидайылық пенен қорғап, елимиздеги жүз берип атырған дөретиўшилик жумыслардың биринши хабаршысы сыпатында жемисли мийнет етпекте.

Усы мүнәсибет пенен Қарақалпақстан Республикасы судында байрам илажы шөлкемлестирилип, тараў жумысларын жарытыўда белсендилик көрсетип атырған бир топар журналист дөретиўшилерге миннетдаршылық билдирилди. Онда Қарақалпақстан Республикасы судының баслығы К.Тарихов жыйналғанларды кәсиплик байрамы менен қутлықлап, елимизде болып атырған жаңалық ҳәм өзгерислерди жарытыўда, әсиресе, әдил судлаў жолындағы нәтийжели дөретиўшилик ислеринде табыслар тиледи.


Буннан соң, тараў ўәкиллерине миннетдаршылық хатлары ҳәм естелик саўғалары салтанатлы жағдайда тапсырылды.

АРХИВ ИСИ ҲӘМ ИС ЖҮРГИЗИЎ БОЙЫНША ЖУМЫСЛАРДЫ ШӨЛКЕМЛЕСТИРИЎ МӘСЕЛЕЛЕРИГЕ БАҒЫШЛАНЫП УШЫРАСЫЎ ӨТКЕРИЛДИ

 

 Архив-тарийхтың тилсиз айнасы. Ҳақыйқатында да, архив сиз ҳәм биз көрмеген әййемги тарийхтан баслап бүгинги күнге шекем болған дәўирдиң тилсиз гүўасы.

 

Соңғы жылларда бул қурамалы тараўға болған итибар пүткиллей өзгерди. Әсиресе, «жабық мағлыўматлар»дың ашылыўы ең әҳмийетли ўақыялардың бири десек асыра айтқан болмаймыз.

 

Қарақалпақстан Республикасы судында архив иси ҳәм ис жүргизиў бойынша жумысларды шөлкемлестириў, дурыс ҳәм бирдей әмелиятты жолға қойыў мәселелерине бағышланған ушырасыў өткерилди.

 

 

Онда Қарақалпақстан Республикасы Архив иси басқармасы бас қәнийгеси, эксперт тексериў комиссиясы баслығы Б.Жубатова, Қарақалпақстан Республикасы орайлық мәмлекетлик архиви директоры А.Бекмуратов, Қарақалпақстан Республикасы судының ҳәм районлараралық, районлық (қалалық) судлары архив хызметкерлери қатнасты.

Илажды Қарақалпақстан Республикасы суды баслығының орынбасары А.Керимбаев кирис сөзи менен ашып, басқарып барды. Буннан соң, Республикада архив иси ҳәм ис жүргизиў бойынша жумысларды шөлкемлестириўди жетилистириў, архив иси жетискенликлери ҳәм машқалалары,  архив искерлигин жетилистириўде сырт ел тәжрийбеси бойынша бир қатар мағлыўматлар берилди.

Илаж даўамында қатнасыўшылар өзлерин қызықтырған сораўларға жуўап алды.

 

Соның менен бирге, архив иси ҳәм ис жүргизиў бойынша жумысларды шөлкемлестириўде белсендилиги ушын ҳәм де 9-июнь Ҳалқаралық архивлер күни мүнәсебети менен Қарақалпақстан Республикасы Архив иси басқармасы бас қәнийгеси Б.Жубатова, Қарақалпақстан Республикасы орайлық мәмлекетлик архиви директоры А.Бекмуратовларға Қарақалпақстан Республикасы суды баслығының атынан миннетдаршылық хатлары тапсырылды.

 

ЖАСЛАР МЕНЕН УШЫРАСЫЎ ӨТКЕРИЛДИ

 

Бердақ атындағы Қарақалпақк мәмлекетлик университетинде тийисли тараў қәнигелериниң қатнасыўында «Коррупция-қәўипли иллет» атамасында илаж шөлкемлестирилди.

 

Онда Жынаят ислери бойынша Нөкис қаласы судының судьясы М.Байниязов, Ишки ислер министрлигиниң тергеў басқармасы тергеўшиси А.Сарыбаев, Әдиллик министрлигиниң бас мәсләҳәтшиси Н.Бердиниязова, Мәмлекетлик қәўипсизлик хызметинен ўәкиллер сондай-ақ, университеттиң барлық проректорлары, факультет деканлары, кафедра баслықлары ҳәм студент жаслары қатнасты.

 

 

 

Ҳәр қандай раўажланыўдың тамырына балта уратуғын иллетлердиң бири коррупция болып есапланады. Елимизде усындай иллетлерге қарсы гүресиў, олардың алдын алыў мәселесине айырықша итибар қаратылып, бул бағдардағы нызамшылық базасы да жетилистирилмекте. Булар тийкарында пуқаралардың жуўапкершилиги де арттырылмақта.

 

Усындай илажлар алып барылыўына қарамастан, елимиздеги көпшилик тараўларда, соның ишинде, жоқары билимлендириў системасында коррупциялық жағдайлардың ушырасып турғаны бар ҳақыйқат.

 

 

Илажда атап өтилгениндей, ҳәзирги ўақытта жоқары оқыў орынларында коррупциялық жағдайлар тийкарынан студентлер қатарына қабыллаў, оқыў процесинде тапсырылатуғын ҳәр қыйлы тапсырмалар,  сондай-ақ, студентлердиң оқыў орнын көшириў, оқыў бағдарын өзгертиў және оқыўға қайта тиклеўде коррупциялық жағдайлар бақланбақта.

 

 

Бундай унамсыз ҳәрекетлердиң алдын алыў мақсетинде тиккелей Президентимиз басламасы менен барлық жоқары оқыў орынларында профессор-оқытыўшылардың мийнет ҳақы муғдарлары көбейтилди. Ҳәр бир оқыў жылы даўамында оқытыўшылар, студентлер арасында үгит-нәсият ҳәм профилактикалық жумыслар алып барылмақта.

 

Системада коррупциялық жағдайларға қарсы гүресиў, алдын алыў бойынша унамлы нәтийжелерге ерисиў ушын өзлериниң пикир ҳәм усынысларын билдирип өтти.

 

Илаж өз ара пикир алмасыў ҳәм сораў-жуўаплар менен даўам етти.

ҲƏКИМШИЛИК ИС ЖҮРИТИЎИНДЕ КЕЛИСИМ ПИТИМИНИҢ ӘҲМИЙЕТИ

 

Тəреплер, яғный арза бериўши ҳəм жуўапкер ҳəкимшилик суд ислерин жүритиўдиң барлық басқышларында ҳəм суд ҳүжжетин орынлаў барысында тартысты келисим питимин дүзген ҳалда толық кɵлемде ямаса қысман шешиўи мүмкин.

 

Тəреплердиң келисимине тек қана жуўапкерде ҳəкимшилик ықтыярыйлық (дискрецион ўəкиллик) бар болғанда ғана жол қойылады.

 

Келисим питими суд тəрепинен тастыйықланғаннан кейин дүзилген деп есапланады.

 

Кеңселик-ҳуқықый ҳүжжетлер бойынша тартыслар ҳаққындағы, сайлаў комиссияларының ис-ҳəрекетлери (қарарлары) жүзесинен тартыслар ҳаққындағы, нотариал ҳəрекетти əмелге асырыў, пуқаралық ҳалаты дəлалатнамаларын жазыўды дизимге алыўдан бас тартылғанлығы ямаса нотариустың ямаса пуқаралық ҳалаты дəлалатнамаларын жазыў уйымы лаўазымлы шахсының ҳəрекетлери (ҳəрекетсизлиги) жүзесинен тартыслар ҳаққындағы ҳəмде мəмлекетлик дизимнен ɵткизиўден бас тартыў ямаса белгиленген мүддетте мəмлекетлик дизимнен ɵткериўден бас тартыў үстинен шағым етиў ҳаққындағы ислер бойынша, сондай-ақ, үшинши шахслардың ҳуқықлары ҳəм нызамлы мəплерине тийисли шəртлерди нəзерде тутатуғын ислер бойынша келисим питиминиң дүзилиўине жол қойылмайды.

 

Келисим питими жазба формада дүзиледи, оны дүзген адамлар тəрепинен имзаланады.

 

Келисим питиминде орынланыўына байланыслы талапларға жуўап бериўи ҳəмде онда миннетлемелерди орынлаўдың тəреплер тəрепинен келисилген шəртлери, тəртиби ҳəм мүддетлери ҳаққындағы қағыйдалар, сондай-ақ, суд қəрежетлерин бɵлистириў ҳаққындағы шəртлер ҳəм нызамға қайшы болмаған басқа шəртлер кɵрсетилиўи керек.

 

Тəреплер тəрепинен келисим питими шəртлери бойынша қабыл етилген миннетлемелердиң орынланыўы тəреплерди бир-бирине ямаса басқа ўақыяларға (ҳəрекетлерге) байланыслы етип қойыўы мүмкин емес.

 

Келисим питими суд қəрежетлерин бɵлистириў ҳаққындағы мəселеге қарата да дүзилиўи мүмкин.

 

Егер келисим питиминде суд қəрежетлерин бɵлистириў ҳаққындағы шəрт болмаса, суд бул мəселени келисим питимин тастыйықлаў ўақытында, улыўма тəртипте шешеди.

 

Келисим питими оны дүзген шахслар санынан бир нусха артық болған нусхаларда дүзиледи ҳəм имзаланады. Усы нусхалардан бири ис материалларына қосып қойылады.

 

 

Жанат АЙМАГАНБЕТОВА,

Қарақалпақстан Республикасы ҳəкимшилик судының судьясы                   

СИЗ СОРАҒАН ЕДИҢИЗ

 

Сораў: Экономикалық судларда суд ҳүжжети үстинен кимлер қандай тәртип ҳәмде мүддетлерде апелляция тәртибинде шағым бериўи мүмкин?

 

Жуўап: Өзбекстан Республикасы Экономикалық процессуал кодексиниң 259-статьясына көре, исте қатнасыўшы шахслар, сондай-ақ, исте қатнасыўға тартылмаған лекин ҳуқықлары ҳәм миннетлери туўрысында суд шешиўши қарар қабыл еткен шахслар биринши инстанция судының нызамлы күшке кирмеген шешиўши қарары үстинен апелляциялық шағым бериўге ҳақылы.

 

Прокурор, жоқары турыўшы прокурор тек ғана прокурор қатнасында көрилген ис бойынша, сондай-ақ исте қатнасыўшы шахслар, исте қатнасыўға тартылмаған лекин ҳуқықлары ҳәм миннетлери туўрысында суд шешиўши қарар қабыл етилген шахслардың мүрәжатлары бар болған жағдайда биринши инстанция судының нызамлы күшке кирмеген шешиўши қарары үстинен апелляция тәртибинде протест келтириўге ҳақылы.

 

Исбилерменлик субъектлери ортасында жүзеге келетуғын экономикалық тартыслар, сондай-ақ исбилерменлик искерлиги менен байланыслы болмаған тартыслардан басқа ислер бойынша Өзбекстан Республикасы Президенти жанындағы Исбилерменлик субъектлериниң ҳуқықлары ҳәм нызамлы мәплерин қорғаў бойынша ўәкил биринши инстанция судының нызамлы күшке кирмеген шешиўши қарары үстинен апелляциялық шағым бериўге ҳақылы.

 

Судтың әпиўайыластырылған ис жүргизиў тәртибиндеги, ҳуқықый тәсир шарасын қолланыў ҳаққындағы ис бойынша шешиўши қарары үстинен апелляциялық шағым (протест) шешиўши қарар қабыл етилген күннен баслап он күн мүддет ишинде, ал басқа қарарлар үстинен апелляциялық шағым (протест) қарар қабыл етилген күннен баслап бир ай мүддет ишинде берилиўи мүмкин.

 

Апелляциялық шағымды (протести) бериўдиң өткерип жиберилген мүддети, шағым (протест) берген шахстың илтимаснамасы бойынша апелляция инстанциясы суды тәрепинен, егер илтимаснама шешиўши қарар қабыл етилген күннен баслап еки айдан кешиктирместен берилген ҳәм мүддет өткерип жиберилиўиниң себеплери суд тәрепинен үзрли деп табылған болса, тиклениўи мүмкин.

 

Исте қатнасыўға тартылмаған лекин ҳуқықлары ҳәм миннетлери туўрысында суд шешиўши қарар қабыл етилген шахслар, сондай-ақ суд мәжлисиниң ўақты ҳәм орны ҳаққында тийисли тәртипте хабардар етилмеген шахслар ушын апелляциялық шағым бериў мүддети оларға қарар қабыл етилгенлиги мәлим болған күннен баслап есапланады.

 

Апелляциялық шағымға мәмлекетлик бажы ҳәм почта қәрежети төленгенлигин тастыйықлаўшы ҳүжжетлер, исте қатнасыўшы басқа шахсларға апелляциялық шағым ҳәм оған қосымша қылынған ҳүжжетлердиң көширме нусқалары жиберилгенлигин яки тапсырылғанлығын тастыйықлаўшы ҳүжжет, шағым ўәкил тәрепинен имзаланған болса, оның имзалаўға ўәкиллигин тастыйықлаўшы ҳүжжет, сондай-ақ, даўа арзаны қайтарыў яки даўа арзаны қабыл етиўден бас тартыў ҳаққындағы уйғарыў үстинен апелляциялық шағым берилген болса, даўа арза ҳәм судқа усынылған оған қосымша қылынған ҳүжжетлер апелляциялық шағымға қосымша қылыныўы керек.

 

Апелляциялық шағым (протест) апелляция инстанциясы суды атына жазылады, бирақ шешиўши қарарды қабыл еткен судқа тапсырылады.

 

Қарақалпақстан Республикасында апелляциялық шағымлар (протестлер) районлар аралық экономикалық судларының, Қарақалпақстан Республикасы судының биринши инстанция тәртитбинде қабыл еткен шешиўши қарарлары үстинен берилгенде – Қарақалпақтан Республикасы судының экономикалық ислер бойынша судлаў коллегиясы тәрепинен көрип шығылады.

 

 

Спартак НИЯЗОВ,

Қарақалпақстан Республикасы судының судьясы    

Skip to content