Нуранийлеримиз ҳәмийше итибарда

Нуранийлеримиз ҳәмийше итибарда

Жасы үлкенлерди сыйлаў адамгершиликтиң ең жоқары пазыйлети. Әсиресе, өзиниң пидайылығы ҳәм кишипейиллиги, талапшаңлығы менен тек өзиниң тараўы бойынша емес, ал жәмийеттен де мүнәсип орын ийелеген, бүгинги күнде ели-халқының ардақлы нуранийине айланған жасы үлкенлеримизди қаншама қәдирлеп, ҳүрмет көрсетсек арзыйды.

Қарақалпақтан Республикасы судлары тәрепинен Еслеў ҳәм кәдирлеў күни мүнәсибети менен суд тараўында жемисли мийнет етип, бүгинги күнде ҳүрметли дем алыстағы нуранийлер, суд фахрийларының атап айтқанда, П.Айтниязов, М.Тажибаев, Р.Қурбанова, Қ.Ильясов, А.Базарбаева, Ж.Абдиримова, Қ.Мухановлардың хал жағдайларынан хабар алынып, байрам менен қутлықлап, оларға сый-ҳүрмет көрсетилди.

Байрам себеп дийдарласқан устаз ҳәм шәкиртлер өткен күнлерди еслеп, бүгинги тыныш татыў ҳәм абадан турмысқа шүкирлик етти.

“Биз көрген қыйыншылық, қысыўметлерди сизлер көрмегейсиз. Еледе алдыңызда буннан да айдын келешек бар. Тек алға умтылып, әдилликти өзлериңизге қорған етиңлер!,-деп пәтияға қол жайған нуранийлер өзлериниң ең жақсы тилеклерин билдирди.

Әлбетте, орны ҳәмийше төрде жарасықлы бул тараў пидайыларының ислеген хызметлери биз ушын үлги мектеби. Олардан өрнек алып, ақыл-нәсиятлары менен келешекке еледе исенимли қәдем қоямыз.

Қарақалпақтан Республикасы суды

Жақсының аты өшпейди…

9-май Еслеў ҳәм қадирлеў күни мүнәсибети менен Қарақалпақстан Республикасы ҳәкимшилик судының баслығы А.Нурлипесов ҳәм судьялар тараўда ислеп, пандемия ақыбетинде қайтыс болған мархум судья Бегдулла Ауезимбетовтың шаңарағында болып олардың хал жағдайларынан хабар алды.

Бегдулла Ауезимбетов 1976-жылы Хожели районында туўылған. 2006-жылы жоқары мағлыўматқа ийе болған ол 14 жыл жумыс суд-ҳуқық тараўында жемисли мийнет етти. Ол 2017-жылдан өмириниң соңғы күнлерине шекем Шымбай районы ҳәкимшилик судының баслығы лаўазымында иследи.

Мархум кәсиплесин еске алар екен, оның перзентлерине әкесиниң жақсы адамгершиликли пазыйлетлерин мақтаныш етти. Өмир қысқа, бирақ сондай инсанлар бар, бул қысқа ғәниймет өмирде ислеген ийгиликли ислери, жақсылықлары, адамгершиликли пазыйлетлери менен жақынларына, әтирапындағы дос-яранларына мың жылға татырлық естелик қалдырып кетеди.

“Бегдулла сондай жақсы инсан еди, бүгинги исти ертеңге қалдырмайды. Оқып, излениўден ҳеш шаршамайтуғын еди. Бизлер университетте бирге оқыдық. Жасы бизлерден бираз үлкен болса да барқулла өзиниң кишипейиллиги, бир сөзлилиги менен группаласлары арасында ҳүрмет-иззетке ийе еди. Суд тараўында бирге ислесиў бахыты несип етти. Ол әдилликти өзиниң қорғаны деп билди. Буның ушын бар күш-жигерин аямады”-дейди Нөкис районлар аралық ҳәкимшилик судының баслығы Бекбаўлы Досымбетов кәсиплесип еслеп.

Дурысында да, жақсының аты өшпейди. Әке жолын даўам еттирип атырған екинши перзенти Айзада бүгинги күнде Нөкис районлар аралық ҳәкимшилик судында судья жәрдемшиси болып жумыс ислеп атыр. “Мен әкем менен мақтаныш етемен. Келешекте әкеме уқсаған судья боламан. Оның ислеген дәўиринде кийген мантиясын көзимниң қарашығындай сақлап қойыппан. Қуда қәлесе, судья болғанымда усы мантияны кийемен. Әкемниң руўхы мени қоллайды”-дейди Айзада.

Әлбетте, өткенлерди яд етип, олардың мүбәрек естелигине ҳүрмет көрсетиў инсаныйлықтың ең жоқары өлшеми.

Қарақалпақстан Республикасы суды

Инсан еслеў менен тири, қадирлеў менен уллы ҳәм муқаддес

Еслеў өзлигимизди аңлаўға, өтмишти барқулла еслеп турыўға умтылдыратуғын муқаддес туйғы, ол арқалы инсан өзинде жақсы пазыйлетлерди қәлиплестирип барады. Муқаддес түсиниклердиң барлығы негизинде еслеў менен тири. Еслеў текғана өтмишти умытпаў емес, ал бүгинги күнниң қәдирине жетип, келешекке умтылыў дегени. Ал, қәдирлеў болса, шаңарақларға қут-берекет бағышлап, ислеп атырған ийгиликли ислеримизге ақ пәтиясын берип тилеклес болып отыратуғын жасы үлкенлеримиз бенен устазларымызға болған иззет-ҳүрметти еледе беккемлеў дегени.

Бүгин Қарақалпақстан Республикасы судында өткерилген руўхый-ағартыўшылық сааты да 9-май –Еслеў ҳәм қәдирлеў күнине бағышланды. Оған Қарақалпақстан Республикасы суды ҳәм Қарақалпақстан Республикасы ҳәкимшилик судының судья ҳәм суд хызметкерлери қатнасты.

Қарақалпақстан Республикасы судының баслығы К.Тарихов иләжды кирис сөзи менен ашып, ҳәр жылы пүткил мәмлекетимизде белгиленетуғын 9-май Еслеў ҳәм қәдирлеў күниниң әҳмийетин айтар екен, бул сәне ҳәр бир инсанның өмиринде айрықша орын тутатуғынлығына итибар қаратты.

Буннан соң, тараўда узақ жыллар даўамында хызмет еткен, сондай-ақ, тараўда ислеп пандемия дәўиринде ҳәм басқа себеплерге байланыслы биймезгил қайтыс болан судья ҳәм суд хызметкерлериниң жарқын естелигине бағышланған видеоролик қойып берилди.

“Инсанның яды әзийз. Халқымызда әзелден өткен әўладларды еслеп, қәдирлеген. Еслеў миллеттиң тарыйхы, оның қәдриятларын мәдениятын ҳәм мәнаўиятын, улыўмаластырып айтанда барлығын өзинде жәмлеген уллы қәдрият,”-деди  видеороликтен тәсирленген Қарақалпақстан Республикасы ҳәкимшилик судының баслығы А.Нурлипесов өзи менен бирге заманлас болып ислеген марҳум кәсиплеслерин еслеп.

Сондай-ақ, иләж барысында Қарақалпақстан Республикасы судының пуқаралық ислери бойынша судлаў коллегиясының судьялары З.Бабаджанова, С.Қайпназарова, Е.Утениязовлар да сөзге шығып, өткенлерди еслеп, олардың муқаддес ядына ҳурмет көрсетти.

Солай екен, инсан еслеў менен тири, қадирлеў менен уллы ҳәм муқаддес.

Жарасқанлық мүнәсибети менен жынаят иси өндиристен қысқартылды

Бүгин жоллар автотранспортлар менен толы, пиядаларда соған жараса. Деген, менен жоллардағы азғана итибарсызлық ақыбетинде кимниңдур денсаўлығына зыян жеткериў, яки өмирине заўал болыў мүмкинлигин пияда да, транспорт басқарыўшылары да есте тутса пайдадан жырақ болмас еди.

Жынаят ислери бойынша Нөкис районлық судында өткерилген ашық көшпели суд мәжлисинде транспорт ҳәдийдесине байланыслы ис көрип шығылды. Автотранспорт басқарыўшысының ҳәрекет қәўипсизлигине итибарсызлығы ақыбетинде жүз берген транспорт ҳәдийсеси райондағы “Төктаў” мәкан пуқаралар жыйынында аймақ турғынларының қатнасыўында көрилди.

Суд процессинде  гүман етилиўши қылыныўшы 1986-жылы Нөкис районында туўылған “М” исмли шахс  дәслепки тергеў уйымы ҳүжжетлерине бола, 2023-жылдың 3-март күни саат 19:00 лар шамасында, өзиниң басқарыўындағы әжағасына  тийисли болған “Спарк” маркалы автомашинасын Нөкис районы “Саманбай” аўыл пуқаралар жыйыны аймағынан өтип турған 4Р175 асфальт жолы менен басқарып баратырып, усы жолдың 3-4 километр аралығына келген, жолды пияда өтип кесип өтип атырған жас өспирим “Н” ды автомашинасыныӊ алды тәрепи менен қағып алған. Нәтийжеде жас өспирим дене жарақатын алып емлеўханаға түскен. Солай етип, “М” жоқарыда көрсетилген жынайый ис ҳәрекетлери менен Өзбекстан Республикасы Жынаят кодексиниң 266-статьясы 1-бөлиминде көрсетилген жынаятты ислеген.

Дәслепки тергеў дәўиринде гүман етилиўши “М” жәбирлениўшиниң нызамлы ўәкили “В” Нөкис районы ишки ислер бөлими баслығына арза менен мүрәжат етип, жынаят исин жарасқанлық мүнәсибети менен қысқартыўды сораған.

Ис бойынша жәбирлениўшиниң нызамлы ўәкили “В” 2023-жыл 3-март күни саат 19:00 лар шамасында, жолды пияда өтип кесип өтип атырған жас өспирим баласы “Н”ды бир автомашина қағып кетип емлеўханаға түскенлигин, ҳәзирги ўақытта баласының денсаўлығы жақсы екенлигин, бул ўақыя бойынша “М” кеширим сорағанлығын, оның менен өз-ара жарасып кеткенлигин, ол келтирилген зыянларды толық тѳлеп бергенлигин, оған ҳеш қандай арза даўы жоқлығын, сол себепли “М”ның қарсысына қозғатылған жынаят исин жарасыў мүнәсибети менен ѳндиристен қысқартыўды сорап, арзасын өз ерки менен жазғанлығы, оған бирде-бир сырттан тәсир болмағанлығы, жарасыў суд тәрепинен тастыйықланғаннан кейин келип шығатуғын ҳуқыйқый ақыбетлерди түсингенлиги ҳакқында көрсетпе берип, жынаят исин қысқартыўды сорады.

Өзбекстан Республикасы Жынаят Кодексиниң 66-1-статьясына муўапық, Жынаят Кодексиниң  266-статьясы 1-бөлиминде нәзерде тутылған жынаятты ислеген шахс, егер ол өз айыбын мойынласа, жәбирлениўшилер менен жарасса ҳәм жеткерилген зыянды қапласа, жарасқанлық мүнәсибети менен жынайый жуўапкершиликтен азат етилиўи мүмкин. Сонлықтан, суд жәбирлениўшиниң нызамлы ўәкили “В” ны  ҳәм гүман етилиўши “М” ның жарасыў ҳаққындағы арзаларын, жынаят ис ҳүжжетлери менен бирге үйренип, Нѳкис районы прокуроры жәрдемшисиниң жынаят исин жарасқанлық мүнәсибети менен қысқартыў ҳакқындағы пикирин тыңлап, гүман етилиўшиниң алдын судланбағанлығын, айыбын толық тән алғанлығын ҳәм жеткерилген зыянның толық қапланғанлығын, жәбиркеш ҳәм гүман етилиўшиге сырттан тәсир болмағанлығын, жарасыў олардың қәлеўи менен болып атырғанлығын ҳәм Өзбекстан Республикасы Жынаят Кодексиниң 266-статьясы 1-бөлиминде нәзерде тутылған жынаят Жынаят Кодексиниң 66-1-статьясына муўапық, жарасыўға түсиўин инабатқа алып, “М”ның қарсысына жүргизилген жынаят исин жарасқанлық мүнәсибети менен өндиристен қысқартыўды уйғарды.

АЗАТ СЕЙТАНОВ,

Жынаят ислери бойынша Нөкис районлық судының баслығы

Мүрәжатларға анық ҳуқықый түсиник берилди

Бүгин Қарақалпақстан Республикасы суды ҳәм Қарақалпақстан Республикасы ҳәкимшилик суды, Қарақалпақстан Республикасы судлары судьялары квалификациялық коллегиясы басшылары тәрепинен Қанлыкөл районында көшпели қабыллаў өткерилди.

Сондай-ақ, қабыллаўда районы ҳәкими, Өзбекстан Республикасы Президентиниң Қанлыкөл районындағы халық қабыллаўханасы баслығы, прокуратура, ишки ислер бөлими ўәкиллери де қатнасып, Қанлыкөл, Шоманай, Қоңырат районы пуқараларының суд-ҳуқық мәселелерине байланыслы мүрәжатларын тыңлады.

Қабыллаў барысында пуқаралардың суд-ҳуқық тараўына байланыслы мүрәжатлары тыңланып, қосымша үйрениў ҳәм мүддет талап ететуғынлары суд басшылары тәрепинен қадағалаўға алынды. Соның менен бирге, айырым пуқараларға судқа мүрәжат етиў тәртиби ҳәм басқада мәселелер бойынша ҳуқықый түсиниклер берилди.

Атап айтқанда, Шоманай районы Мақтумқулы көшеси турғыны М.Айтжанов ҳаялы менен ажырасқаннан кейин ҳаялы ɵзине тийисли болған жайын сатыўға қойғанынан ҳәмде усы жай мәселеси бойынша Пуқаралық ислери бойынша Қоңырат районлараралық суды тәрепинен ɵзине 5.225.161 сум бажы пул салынғанынан наразы екенлигин, Қанлыкɵл районы «Бостан» аўыл пуқаралар жыйыны турғыны А.Нуржанов Қанлыкɵл районы мәжбүрий орынлаў бюросы тәрепинен суд қарары орынланбай 8 млн сум қарызы ɵндирилип берилмей атырғанлығынан наразы екенлигин билдирди. Оларға билдирген мүрәжатлары тийкарында анық ҳуқықый түсиниклер берилди.

Онда 27 пуқара қабыл етилип, олар тәрепинен билдирилген мүрәжатлардың тоғызы жынаят, он жетиси пуқаралық, биреўи ҳәкимшилик ислер бойынша судларға тийисли мәселелерди қурады.

Гулайым Ганиева, 

Қарақалпақстан Республикасы судының бас консультанты

Судья пуқаралар менен ушырасты

Нөкис районлар аралық ҳәкимшилик судының судьясы Қ.Қыпшақбаев пайтахтымыздағы “Қум аўыл”, “Тынышлық” ҳәм “Ватанпарвар” мәкан пуқаралар жыйынларында болып, халық пенен ушырасты. Ашық сәўбетлесиў барысында судья пуқаралар менен пикирлесер екен, оларға нызамшылықтағы жаңа өзгерислер жөнинде кең түрде мағлыўмат берди. Сондай-ақ, мәмлекетимизде қолай инвестициялық ҳәм исбилерменлик орталығын тәмийинлеўдиң тийкары сыпатында мүлк ҳуқықын суд арқалы қорғаў, Конституция реформаларының әҳмийетли үстин туратуғын жөнелиси – темасында баянат жасады.

Өгей анасын өлтирген бала 15 жылға қамалды

Инсанға өмир алла таала тәрепинен инам етиледи, оған қол қатыўға яки бул өмирден айырыўға ҳеш кимниң ҳаққы жоқ. Дана халқымыз әзелден ҳаялды, ананы улығлап, оны қастерлеп абайлаған. Жәннетти аналардың аяғы астына төсеген. Мине усындай бир қолы менен бесикти, бир қолы менен дүнья тербете алған анаға қол көтерип урып азаплаў, өлтириў … Қой, қой, бул саналы адамның қолынан келетуғын ис емес, бул бизиң менталитетимизге де улыўма жат иллет,  ең аўыр гүна ҳәм жынаят.

Бирақ, Сабырбай (атлары өзгертилген) усы ең аўыр жынаятқа қол урды. Себеби, арзымаған өтмиштеги елеслер…

Сабырбайдың анасы ол 5 жасқа толғанда қайтыс болды, әжапасы Малика менен әкеси үшеўи қалады. Анасының жылы өткеннен кейин әкеси Сулыўхан атлы келиншекке үйленеди. Оннан 4 перзент туўылады. Еки үлкен әжапалары турмысқа шығып, үйли жайлы болып кетти. Әкеси де турмыс аўырманлығы, бала-шағаны бағыў ойы менен Қазақстан Республикасына барып бир мүддет жумыс ислеп келетуғын еди.

Бул жынаят жүз берген күни Сабырбайдың әкеси сырт елде еди. Сабырбайдың кейинги ўақытлары иси де жүриспей, әп-әнедей хожалығынан да айырылысып жүрген күнлери. Сол себепли әке үйинде оңысып, жасап атыр еди.

Әдеттегидей, жумыстан саат 18:00 лер шамасында әкесиниң үйине келген Сабырбай өгей анасы Сулыўхан менен дастурхан басында айтысып қалады, чайларын ишип болғаннан кейин «енди үйиңе келмеймен» деп есикти шарт жаўып шығып кетеди. Сабырбайдың жақсы нийетлер менен салып атырған таза жайы бар еди, ол сол жерге барып, усталарға беремен деп қойған бир шийше арағын класслас жорасы Мақсетти шақырып ишип алады. Ишке түскен «шайтан» қояма «еки адамға бир шийше деген не?» деп Сабырбай енди көплеў 0, 75 л арақты әкелип қуяды. Мақсет ертең жумысқа бараман, «мен болдым жора» деп кейинги арақтан 1 кесе ишеди де, қайтып аўзына алмайды. Ал, Сабырбай болса қалған арақтың бәрин бир өзи ишип таўысады, әбден мәс болып, үйге қайтайық деген Мақсеттиң бетине муш пенен урып, буўындырады, күтилмеген бул ҳужимнен Мақсет жерге сылқ етип қулап қалады.

Сабырбай оған итибар берместен шығып кетип, туўры әкесиниң үйине өгей анасының алдына барады. Есикти теўип ашып, бар даўысы менен үйде шаўқым шығара баслайды. Ойына ҳеш жаманлық келтирмеген Сулыўхан чай ишип отырған еки баласын алып ишкериге кирип кетеди. Сабырбай Сулыўханды шақырып, оған аўзына келген жаман сөзлерди айтып ақыретлеп, жулқый кетти. Буны көрген еки үкеси «анамды жибер, анама тийме» дегенине «мына еки балаңды ишке киргизбесең, сени солардың көзинше азаплап өлтиремен» деп қорқытады. Сулыўхан еки баласын төрги бөлмеге киргизеди. Өгей анасының «маған тийме, жүрегим аўыра, өзи кеше емлеўханадан шықтым» деген жалынышлы сөзлери  Сабырбайдың қулағына да кирмейди.

-«Сен бала гезимизде ажапам екеўимизге көп азап бердиң, ийт табақта аўқат бердиң, енди сени өзим өлтиремен» деп бар күши менен Сулыўханды шашынан сүйреп ура кетти. Биресе дийўалға тақап, буўындырады, биресе жерге жатқарып үстине минип бет-жүзин мушлайды, дус келген жерине урып, өгей анасын жаўызларша өлтиреди.

Ақыбетинде, Сабырбайдың үкелери анасыз, өзиниң перзентлери болса әкесиз өсетуғын болды. Бала шаға ғамында сырт еллерде қара мийнет пенен нан таўып жүрген әке өмирлик жолдасының өлимине бир күйген болса, перзентиниң бул қылмысына, оның әйне жаслық дәўири қамақта өтетуғынына еки күйинди.

Жынаят ислери бойынша Қоңырат районы судында ашық суд мәжлисинде көрилген бул жынаят иси бойынша судья хүким оқыды.

Оған бола Сабырбай  Өзбекстан Республикасы Жынаят кодексиниң 97-статьясы 2-бөлими «ж» бәнтинде нәзерде тутылған жынаятты қастан ислегенликте айыплы деп табылып, 15 (он бес) жыл мүддетке еркинен айырыў жазасы тайынланды.

Дәўлетбай Разов,

Қарақалпақстан Республикасы судының судьясы

Жоқарғы суд Пленумының “Судлар тәрепинен салық нызамшылығын қоллаўдың айырым мәселелери ҳаққында”ғы қарарының мазмуны ҳәм әҳмийетин түсиндириў және судлар тәрепинен салық даўларын көриўде бирден-бир суд әмелиятын қәлиплестириў мәселелерине бағышланған семинар болып өтти

Нөкисте Жоқарғы суд Пленумының “Судлар тәрепинен салық нызамшылығын қоллаўдың айырым мәселелери ҳаққында”ғы қарарының мазмуны ҳәм әҳмийетин түсиндириў және судлар тәрепинен салық даўларын көриўде бирден-бир суд әмелиятын қәлиплестириў мәселелерине бағышланған семинар болып өтти.

Оған Жоқарғы суд баслығы орынбасары Ш.Полванов ҳәм Жоқарғы суд судьясы Д.Каримов, Қарақалпақстан Республикасы судлары баслықлары ҳәм судьялары, сондай-ақ, мәмлекетлик салық басқармасы, районлық мәмлекетлик салық инспекциялары хызметкерлери ҳәм ғалаба хабар қураллары ўәкиллери қатнасты.

Бүгинги күнде судлар тәрепинен салық даўлары бойынша көрилип атырған ислердиң тийкарғы категориясын салық қарыздарлығын өндириў, салық төлеўшилердиң бюджеттен пул суммаларын қайтарыў, салық уйымларының қарарларын ҳақыйқый емес деп табыў, лаўазымлы шахслардың ис-ҳәрекетлери (ҳәрекетсизлиги) үстинен шағым етиў ҳаққындағы даўлар қурамақта.

Семинарда судларда көрип шығылып атырған салық даўларына байланыслы айырым мәселелер бойынша бирден-бир жантасыўды қәлиплестириў зәрүрлиги жүзеге келгенлиги айтылды. Мине усыннан келип шығып, Жоқарғы суд пленумының “Судлар тәрепинен салық нызамшылығн қоллаўдың айырым мәселелери ҳаққында”ғы қарары ислеп шығылғанлығы ҳәм оны әмелиятда ең зәрүр деп есапланған мәселелер бойынша қоллаў жүзесинен усыныслар орын алғанлығы айрықша атап өтилди.

Иләж барысында суд әмелиятынан келип шыққан ҳалда салық органлары тәрепинен салық тексериўлери нәтийжелери бойынша қарарлар қабыл етиўде жол қойылып атырған нызам бузылыў жағдайлары, салықты есаплаў, финанслық жәрийма ҳәм жеңилликлерди қоллаў ҳәм салық органларының қараралары тийкарында салықларды өндириўдеги қәтеликлерге байланыслы әҳмийетли мәселелер додаланды.

Ашық сәўбетлесиў форматында өткен семинарда қатнасыўшылар қызықтырған сораўларына анық жуўаплар алды.

Қарақалпақстан Республикасы суды

Студент жасларға жаңаланып атырған Конституцияның тийкарғы, принципиаллық жаңалықлары түсиндирилди

Бердақ атындағы Қарақалпақ мәмлекетлик университетиниң юридика факултетинде Қарақалпақстан Республикасы судының судясы У.Сабировтың қатнасыўында ушырасыў өткерилди. Онда баслы итибар жаңаланып атырған θзбекстан Республикасы Конституциясында жаслардың ҳәр тәреплеме сапалы билим алыў кепилликлерин тәмийинлеўге қаратылған статя ҳәм нормалардың әҳмийетин түсиндириўге қаратылды.
Судя тәрепинен атап өтилгениндей, жаңаланып атырған Конституцияның тийкарғы, принципиаллық жаңалықларынан бири θзбекстан – социаллық мәмлекет деп белгиленбекте. Социаллық, бул – инсанға итибар ҳәм ғамхорлық, дегени. Мәмлекеттиң социаллық тараўдағы миннетлемелери менен байланыслы Конституциядағы нормалар 3 есеге көбейтилмекте. Билимлендириў ҳәм илим-пәнге байланыслы нормалар дерлик 2 есеге асып атыр.

Пуқаралардың жоқары оқыў орныларына мәмлекетлик грант есабынан оқыў ҳуқықы қатаң белгиленбекте.
Мағлыўмат ретинде айтыў мүмкин, 2017-жылға шекем жоқары оқыў орныларына кириў ушын мәмлекетлик грантлар саны тек қысқарып келген болса, соңғы алты жылда бул тараўдағы жағдай пүткиллей өзгерди. Грантлар саны 2 есе көбейип, 40 мыңға жетти. Соннан, магистратура ушын – 5 есе көбейди.
Пуқаралардың бийпул басланғыш кәсип-өнерге оқытылыўы белгиленбекте.

Майыплылығы бар балаларымызға өз теңлеслери менен бирдей билим алыўы ушын бәрше шараятлар жаратылмақта. Соның ушын, бундай имканиятлар инклюзив билим сыпатында Конституцияға киргизилмекте.

Мәмлекет шаңарақтың толық раўажланыўы ушын социаллық, економикалық, ҳуқықый ҳәм басқа шараятлар жаратыўы конституциялық беккемленбекте. Енди, перзентлер тәрбиясы, оларға билим бериў, бәркамал ер жеткизиў ҳәм ата-ана мәжбүрияты сыпатында белгиленбекте. Баланың ҳуқықлары, еркинликлери ҳәм нызамлы мәплерин тәмийинлеў ҳәмде қорғаў, оның физикалық, интеллектуал ҳәм мәдений тәрептен толық раўажланыўы ушын ең жақсы шараятларды жаратыў мәмлекеттиң миннети сыпатында белгиленбекте.
Мәмлекет пуқаралардың кәсиплик таярлығын ҳәм қайта таярлығын шөлкемлестириўи ҳәмде хошаметлеўи белгиленбекте.

Сондай-ақ, Конституция жойбарындағы статялар саны әмелдеги 128ден 155 ке, нормалар саны 275тен 434ке артқанлығын, яғный тийкарғы нызамамыздың 65 пайыз тексти халқымыздың усыныслары тийкарында жаңаланғанлығын атап өтти.

Конституцияны жаңалаўға зәрүрлик, жаңа Конституцияның тийкарғы, принципиаллық жаңалықлары ҳаққында кеңнен түсиник берди.

У.Сабиров,
Қарақалпақстан Республикасы судының судьясы

«Моншақлы»да пуқаралар менен ушырасыў өткерилди

Қоңырат районы “Моншақлы” мәкән пуқаралар жыйынында Конституциялық реформалардың мазмуны ҳәм әҳмийетин тусиндириў мақсетинде пуқаралық ислери бойынша Қоңырат районлараралық суды баслығы Э.Ешмуратов тәрепинен аймақ турғынлары менен ушырасыў өткерилди.

Онда тийкарынан жаңаланып атырған Өзбекстан Республикасы Конституциясы жөнинде сөз етилер екен, Бас нызамымызда инсан ҳуқық ҳәм нызамлы мәплерин қорғаў, инсан қәдири принципине бағдарланған нормалар туўралы кең мағлыўмат берилди. Атап айтқанда, Конституцияныӊ тексти илимпазлар ямаса қәнигелер тәрепинен кабинетлерде жазылмады. Ал, дәслеп халқымыздыӊ пикири, усыныслары 2 басқышта үйренилди, соннан кейин Конституция жойбары таярланды. Алдынлары Конституцияны қабыл етиўде дәслеп жойбары ислеп шығылып, соӊынан халықтыӊ додалаўына қойылған.

Соның менен бирге, мийнет жәмәәтлери, жоқары оқыў орынлары, мәҳәлле белсендилери ҳәм зыялылар менен болып өткен додалаўларда да және 10 мыӊ қосымша усыныс келип түсти.

Конституция жойбарындағы статьялар саны әмелдеги 128 ден 155 ке, нормалар саны 275 тен 434 ке артты. Яғный, Тийкарғы  нызамымыздыӊ 65 процент тексти халқымыздыӊ усыныслары тийкарында жаӊаланды.

Өзбекстан – социаллық мәмлекет деп белгиленбекте.

Социаллық, бул – инсанға итибар ҳәм ғамхорлық, дегени.

Мәмлекеттиң социаллық тараўдағы миннетлемелери менен байланыслы Конституциядағы нормалар 3 есеге көбейтилмекте.

Конституцияда ҳеш ким судтың қарарысыз ҳәм нызамға муўапық емес ҳалда турақ-жайынан айырылыўы мүмкин емеслиги, турақ-жайынан айырылған мүлк ийелерине турақ-жайдың баҳасы ҳәм де ол көрген зыянлардың орны нызамда нәзерде тутылған жағдайларда ҳәм тәртипте алдыннан ҳәм де тең баҳада қапланыўы тәмийинлениўи кепилленип атыр.

Халықты кепилленген бийпул медициналық хызметлерден пайдаланыўы ҳәм жойбарға киритилмекте. Улыўма, жойбарда халықтың саламатлығын асыраў менен байланыслы нормалар 4 есе көбейтирилмекте.

Мағлыўмат ушын: Бунда, усы жылда “Кепилленген хызметлер пакети” қайта көрип шығылып, 20 түрдеги кеселликлер бойынша диагностика, емлеў ҳәм профилактика хызметлери көлеми толық қамтып алынады.

Көп ушырайтуғын 20 түрдеги кеселликлер бойынша басланғыш буўындағы бийпул анализ түрлери
– 15 тен 25 ке шекем, тексериўлер – 10 нан 20 ға шекем, дәрилер – 64 тен 90 ға асырылады.

Социаллық мәмлекетке тән бундай жақынласыў билимлендириў тараўы бойынша да көплеген статья ҳәм нормаларда өз сәўлелениўин таппақта. Билимлендириў ҳәм илим-пәнге байланыслы нормалар дерлик 2 есеге асып атыр.

Сондай-ақ, мәмлекет шаңарақтың толық раўажланыўы ушын социаллық, экономикалық, ҳуқықый ҳәм басқа шараятлар жаратыўы конституциялық беккемленбекте.

Енди, перзентлер тәрбиясы, оларға билим бериў, бәркамал ер жеткериў ҳәм ата-ана мәжбүрияты сыпатында белгиленбекте. Баланың ҳуқықлары, еркинликлери ҳәм нызамлы мәплерин тәмийинлеў ҳәмде қорғаў, оның физикалық, интеллектуал ҳәм мәдений тәрептен толық раўажланыўы ушын ең жақсы шараятларды жаратыў мәмлекеттиң миннети сыпатында белгиленбекте.

Конституцияда инсан ҳуқық ҳәм еркинликлерин тәмийинлеў мәмлекеттиң ең жоқары мақсети етип белгиленбекте.

Инсан ҳуқықларына тийисли нормалар 3 еседен артыққа аспақта.

Инсан ҳуқық ҳәм еркинликлери нызамларымыздың, ҳәр бир министрлик ҳәм мәкеме жумысының мазмунына айланыўы қатаң талап етип белгиленбекте.

Нызамлардағы анықсызлықлар инсан пайдасына шешилиўи шәрт ҳәм зәрүр.

Өзбекстан Республикасында инсанның ҳуқық ҳәм еркинликлери халықаралық ҳуқықтың улыўма тән алынған нормаларына  муўапық ҳәмде усы Конституцияға муўапық болыўы кепиллениўи белгиленбекте.

Мәмлекетлик уйымлар тәрепинен инсанға қарата қолланылатуғын ҳуқықый тәсир шаралары сәйкеслик принципине тийкарланыўы ҳәм нызамларда нәзерде тутылған мақсетлерге ерисиў ушын жетерли болыўы кереклиги беккемленбекте.

Нызамшылықта белгиленбеген миннет ҳеш кимниң мойнына оның разылығысыз жүклениўи мүмкин емеслиги көрсетилмекте.

Жаңаланып атырған Конституция халықшыл мәмлекет қурыў мақсетинде күшли парламент, ықшам ҳәм жуўапкерли ҳүкимет, ғәрезсиз ҳәм әдалатлы суд системасын қурыўға қаратылған.

Суд ҳәкимиятының шын мәнисиндеги ғәрезсизлигин тәмийинлеў мақсетинде Судьялар жоқары кеңесиниң барлық ағзаларын Сенат тәрепинен сайлаў системасы киргизилмекте.

Айырым жоқары лаўазымлы шахслардың лаўазымына сайланыў ямаса тайынланыў мүддетлери бойынша шеклеўлер белгиленеди.

Қарақалпақстан халқы көтерген барлық усыныслар усы Конституция жойбарында ҳәр тәреплеме инабатқа алынды.

Аймақтың өзине тән этник, мәдений өзгешеликлери, миллий үрп-әдет ҳәм қәдириятлары, айрықша ҳуқықый статусын итибарға алып жаңаланып атырған Конституцияда Қарақалпақстанның мәмлекетлик дүзилиси ҳәм сиясий системасы менен байланыслы бирде-бир статья өзгермеди.

Соның менен бирге, Конституцияның барлық тексти жаңаланып атырғанлығын инабатқа алып, тек ғана статьялардың тәртип номери өзгерген. Алдынғы 70-75-статьялар жойбарда тийислисинше 85-90-статьялар сыпатында келтирилмекте.

Себеби, Конституцияның статьялары 27 ге көбеймекте, ҳәзирги ўақытта 155 ти қурамақта.

Аралбойы мәселеси Конституция дәрежесине алып шығылды.

Мәмлекет Аралбойы регионының экологиялық системасын қорғаў ҳәмде тиклеў, регионды социаллық ҳәм экономикалық жақтан раўажландырыў бойынша илажлар көреди.

Ушырасыўда жаңаланып атырған Конституциядағы усы ҳәм басқада статья ҳәм нормалар халықтың абадан турмысын тәмийинлеўге хызмет ететуғынлығы айрықша атап өтилди.

Э.Ешмуратов, 

пуқаралық ислери бойынша Қоңырат районлараралық суды баслығы