TURAQ JAYǴA BAYLANÍSLÍ MÚLK HUQÍQÍN QORǴAW BOYÍNSHA KONSTITUCIYALÍQ KEPILLIKLER KÚSHEYTTIRILDI

TURAQ JAYǴA BAYLANÍSLÍ MÚLK HUQÍQÍN QORǴAW BOYÍNSHA KONSTITUCIYALÍQ KEPILLIKLER KÚSHEYTTIRILDI

Huqıqıy mámlekettiń eń áhmiyetli wazıypalarınan biri múlk huqıqına qol qatılmaslıǵın támiyinlew, jáne múlk iyesi huqıqların ámelge asırıw hám qorǵaw ushın zárúr ekonomikalıq-huqıqıy shárayatlardı jaratıwdan ibarat. Ózbekstan Respublikası Prezidenti Sh.Mirziyoev 2022-jıl 20-iyun kúni Konstituciyalıq komissiya aǵzaları menen ótkerilgen ushırasıwda…»úy-jay boyınsha konstituciyalıq kepillikti belgilep qoyıw kerek. Yaǵnıy, sudtıń qararısız hesh kim turaq jayınan ayırılıwı múmkin emes. Imárat buzılıwǵa túsetuǵın bolsa, bunıń ushın buzılıwdan aldın onıń bahasına sáykes túrde kompensaciya tóleniwi shárt,» dep ayrıqsha atap ótken edi.

Usı múnásibet penen jańa redakciyadaǵı Konstituciyamızdıń 47-statyasında tómendegi normalar sáwlelendirildi: «Hár kim turaq jaylı bolıw huqıqına iye. Hesh kim sudtıń sheshimisiz hám nızamǵa qayshı túrde turaq jayınan ayırılıwı múmkin emes. Turaq jayınan ayırılǵan menshik iyesine turaq jaydıń qunı hám de ol kórgen zıyanlardıń ornı nızamda názerde tutılǵan jaǵdaylarda hám tártipte aldın-ala, teń muǵdarda qaplap beriliwi támiyinlenedi. Mámleket turaq jay qurılısın xoshametleydi hám turaq jayǵa bolǵan huqıqtıń ámelge asırılıwı ushın sharayatlar jaratadı. Xalıqtın sociallıq jaqtan mútáj qatlamların turaq jay menen támiyinlew tártibi nızam menen belgilenedi.» Usı statya menen turaq jay múlk iyelerine baylanıslı eki túrdegi áhmiyetli konstituciyalıq kepillik belgilengen: sud kepilligi hám turaq jay ushın kompensaciya alıw kepilligi.

Sud kepilligi turaq jayǵa baylanıslı múlk huqıqınan sud qararısız ayırıwǵa jol qoyılmaslıǵın bildiredi. Bul kepillik turaq jayǵa baylanıslı múlk huqıqı múlk iyesiniń ıqtıyarına qaramastan, májbúriy túrde biykar etilip atırǵanda qollanılıwı názerde tutılǵan. Bunda sud tárepinen múlk huqıqınıń biykar etiliwine sebep bolatuǵın jaǵdaylar ámeldegi nızam hújjetleri tiykarında obektiv túrde kórip shıǵıladı. Bul tártip múlk iyesi hár qanday jaǵdayda tiykarsız túrde turaq jayınan ayırılmawın kepilleydi.

Ekinshi kepillik múlk iyesiniń ekonomikalıq máplerin qorǵawǵa baǵdarlanǵanlıǵı menen itibarǵa ılayıq. Bul norma nızamda belgilengen jaǵdaylarda hám tártipte turaq jayınan ayırılǵan múlk iyesiniń usı turaq jay hám jetkerilgen zıyan ushın teń muǵdardaǵı kompensaciya alıwın kepilleydi.

Sonday-aq, úy-jay hám jetkerilgen zıyan ushın teń muǵdarda kompensaciya alıw menen baylanıslı norma Ózbekstan Respublikası Puqaralıq kodeksiniń 206-statyasında belgilengen, yaǵnıy oǵan kóre, mámleketlik uyımınıń múlkdardıń mal-múlkin alıp qoyıwǵa tikkeley qaratılmaǵan qararı múnásibeti menen, sol qatarı múlkdarǵa qaraslı úy, basqa imáratlar, qurılmalar yaki eginler jaylasqan jer uchastkasın alıp qoyıw haqqındaǵı qararı múnásibeti menen múlk huqıqınıń biykar qılınıwına nızamda belgilengen jaǵdaylar hám tártipte ǵana jol qoyıladı, bunda múlkdarǵa alıp qoyılǵan mal-múlkke teń muǵdarda mal-múlk múlk huqıqı tiykarında beriledi hám onıń kórgen basqa zıyanları tólenedi yaki múlk huqıqı biykar qılınıwı menen jetkerilgen zıyan tolıq kólemde tólenedi.

Konstituciyamızǵa bunday normanıń kirgiziliwi turaq jay múlk iyesiniń huqıqların kepillikli támiyinlewge, turaq jaylardıń nızamsız alıp qoyılıwı menen baylanıslı tartıslı jaǵdaylardıń aldın alıwǵa, sud qorǵawın keńeytiwge xızmet etedi.

Zuxra AMETOVA,

Puqaralıq isleri boyınsha Shımbay rayonlararalıq sudınıń sudyası         

MÚLK HUQÍQÍ KEPILLIKLERI

Belgili bolǵanınday, jámiyettiń ekonomikalıq negizin múlk quraydı. Sonday-aq, jámiyettiń sociallıq – ekonomikalıq dúzilisi hám múlk penen, múlktiń kimlerge tiyisli ekenligi menen belgilenedi. Múlksiz sociallıq qatnasıqlardı rawajlandırıw, mámlekette xalıq gúlleniwin támiyinlewge qaratılǵan is-ilájlardı ámelge asırıwdıń imkanı joq.

Sońǵı jıllar dawamında mámleketimizde jeke múlk ústinligin támiyinlew hám onıń huqıqıy qorǵalıwın kúsheyttiriwge tiyisli bir qatar nızamlar hám normativlik hújjetler qabıl etildi.

Ózbekstan Respublikası Prezidentiniń 2022-jıl 28-yanvarda «Háreketler strategiyasınan – Rawajlanıw strategiyasına qarap» principi tiykarında islep shıǵılǵan hámde Háreketler strategiyasınıń dawamı sıpatında «2022-2026 jıllırǵa mólsherlengen Jańa Ózbekstannıń rawajlanıw strategiyası» haqqında PF-60-sanlı Pármanı, 2023-jıl 11-sentyabrde «Ózbekstan – 2030» strategiyası haqkındaǵı PF-158-sanlı Pármanı qabıl etildi. Olarda mámlekette ádalat hám nızam ústinligi principlerin rawajlanıwdıń eń tiykarǵı hám zárúr shártine aylantırıw eń baslı baǵdarlardan biri sıpatında belgilendi. Bunıń ushın bir neshe zárúr maqsetler názerde tutıldı.

Atap aytqanda, múlklik huqıqlardıń qolqatılmaslıǵın isenimli qorǵaw hámde mámleket organlarınıń múlkiy qatnasıqlarǵa nızamsız aralasıwın sheklew maqseti belgilenip, usı maqsetke jeke múlk qolqatılmaslıǵı ham qorǵalıwı kepilliklerin kúsheyttiriw, múlkiy, sonnan jer uchastkasına bolǵan huqıqlardı sózsiz támiynlew, jeke múlk ústinligin tiykarǵı princip sıpatında belgilew, mámleket mákemesiniń rásmiy maǵlıwmatına isenip mal-múlk satıp alǵan shaxstıń huqıqın qorǵaw  sistemasın engiziw belgilendi.

Usı kóz qarastan, 2023-jıl 30-aprelde ulıwmaxalıqlıq referendumı tiykarında qabıl etilgen Ózbekstan Respublikasınıń Konstituciyasında jeke mulk huqıqınıń qolqatılmaslıǵı, onıń isenimli qorǵalıwınıń kepillikleri belgilendi. Usı Ózbekstan Respublikası Konstituciyasınıń 41 hám 47-statyalarına kóre, hár bir shaxs menshik huqıqına iye, bank operaciyalarınıń, amanatlarınıń hám esap-betleriniń sır saqlanıwı hámde miyras huqıqı nızam menen kepillenedi, hesh kim sudtıń sheshimisiz hám nızamǵa qayshı túrde turaq jayınan ayırılıwı múmkin emesligi, turaq jayınan ayırılǵan menshik iyesine turaq jaydıń qunı hám de ol kórgen zıyanlardıń ornı nızamda názerde tutılǵan jaǵdaylarda hám tártipte aldın ala, teń muǵdarda qaplap beriliwi támiyinleniwi kepillikleri belgilendi.

Usı normalardıń kirgiziliwi keleshekte xalıqtıń turmısı gúlleniwin asırıw, jurtımızda isbilermenlik iskerligin jánede qollap-quwatlaw, múlkshilik qatnasıqların huqıqıy jaqtan kepillew, jeke múlktiń qolqatılmaslıǵın kúsheyttiriwge úlken túrtki boladı. Sonıń ushın ámelge asırılıp atırǵan konstituciyalıq reformalar baskıshında puqaralardıń múlki menen baylanıslı qatnasıqlardı huqıqıy jaqtan bekkemlew, xalıqtıń úy-jayǵa bolǵan huqıqları qolqatılmaslıǵın kepilliklew menen baylanıslı normalardı Konstituciya arqalı bekkemlew zárúr sanaladı.

Sonday-aq, Ózbekstan Respublikasınıń 1990-jıl 31-oktyabrdegi «Ózbekstan Respublikasında múlkshilik haqkında»ǵı nızamına kóre, Ózbekstan Respublikası múlklik huqıqtı ámelge asırıwdı kepilleydi, múlkdardıń konstituciyalıq huqıqların támiyinleydi. Ózbekstan Respublikası nızamshılıǵında názerde tutılǵan jaǵdaylardan basqa, mal-múlkti kóbeyttiriwdi sheklewge hámde onı májbúriy tartıp alıwǵa jol qoyılmaydı. Ózbekstan Respublikasınıń hám basqa mámleketlerdiń yuridikalıq hámde fizikalıq shaxslarına múlklik huqıqların qorǵawda Ózbekstan Respublikası teń shárayatlar jaratıp beredi.

Múlkdar ózge shaxs tárepinen nızamǵa qayshı ráwishte iyelep alınǵan mal-múlkin Ózbekstan Respublikası puqaralıq nızamshılıǵına muwapıq talap etip qaytarıp alıw huqıqına iye. Múlkdar óz huqıqın hár qanday buzılıwlardı, eger bunday buzılıwlar onı múlkke iyelik etiw huqıqınan ayırıw menen baylanıslı bolmasa da, saplastırıwdı talap etiwi múmkin. Bul huqıqlar múlkdar bolmasa da, múlkten tolıq xojalıq júrgiziw, onı operativ basqarıw, miyras etip qaldırılatuǵın ómirlik iyelik etiw yaki nızamda yamasa shártnamada kózde tutılǵan jaǵdaylarda, mal-múlkke iyelik etiwshi shaxsqa hám tiyisli. Bul shaxs óz iyeligin múlkdardan hám qorǵaw huqıqına iye. Múlkiy huqıqtı qorǵaw sud tárepinen ámelge asırıladı.

Juwmaq ornında aytqanda, mámleketimizde jeke múlk qolqatılmaslılıǵı hám onı hár qanday qastıyanlıqlardan qorǵaw ekonomikalıq siyasattıń tiykarǵı wazıypalarınan biri bolıp esaplanadı.

Saodat QAYÍPNAZAROVA,

Qaraqalpaqstan Respublikası sudınıń sudyası

EKONOMIKALÍQ ISLERDE PROKUROR QATNASÍWÍ BOYÍNSHA NÍZAMSHÍLÍQTAǴÍ JAŃALÍQLAR

Sońǵı jıllarda mámleketimizde sud hákimiyatı biyǵárezligin, sudlar iskerliginde ashıqlıq hám aydınlıqtı támiyinlew boyınsha dawamlı reformalar ámelge asırıp kelinbekte. Bul óz gezeginde puqaralar hámde isbilermenlik subektleriniń huqıqları hám nızamlı máplerin qorǵaw kepilliklerin kúsheytiwge xızmet etedi.

Sonıń menen birge, sud islerin júrgiziwde táreplerdiń tartısıwı principin, mámleket mápleri nátiyjeli qorǵalıwın támiyinlew sudlar tárepinen puqaralıq, ekonomikalıq hám hákimshilik islerdi kóriwde prokurordıń qatnasıwına, sonday-aq islerdi kórip shıǵıw nátiyjeleri boyınsha qabıl etilgen sud hújjetleri ústinen shaǵım etiwge baylanıslı processual normalar jáne de anıqlastırılıwı zárúrligin payda etti.

Sonlıqtan, 2024-jıl 30-sentyabr kúni Ózbekstan Respublikasınıń «Ózbekstan Respublikasınıń ayırım nızam hújjetlerine sudlarda islerdi kóriwde prokurordıń wákilliklerin támiyinlewge qaratılǵan ózgerisler hám qosımshalar kiritiw haqqında»ǵı ÓRN-968-sanlı Nızamı qabıl etildi.

Nızam tiykarında Ózbekstan Respublikası Puqaralıq processual kodeksi, Ózbekstan Respublikası Ekonomikalıq processual kodeksi hám Ózbekstan Respublikası Hákimshilik sud islerin júritiw haqqındaǵı kodekslerine sud islerin júritiwde prokuror qatnasıwı menen baylanıslı qatar ózgeris hám qosımshalar kiritildi.

Atap aytqanda, Ózbekstan Respublikası Ekonomikalıq processual kodeksine prokurordıń óziniń dawa arzası (arzası) tiykarında qozǵatılǵan islerde, sonday-aq mámlekettiń nızam menen qorǵalatuǵın máplerin qorǵaw maqsetinde jerge baylanıslı huqıqıy qatnasıqlar, mámleket múlki menen baylanıslı islerde, qorshaǵan tábıyǵıy ortalıqtı qorǵaw haqqındaǵı nızamshılıqtı buzıw, mámleket byudjetinen óndiriwler, ózbasımshalıq penen qurılǵan imaratqa bolǵan múlk huqıqın belgilew, jeke múlk sıpatında iyelik etiw hám onnan paydalanıw faktin anıqlaw, bajıxana tólemlerin óndiriw menen baylanıslı islerde qatnasıwın názerde tutıwshı ózgerisler kiritildi.

Bunnan tısqarı, prokurordıń sud dodalawınıń waqtı hám ornı haqqında prokuror tiyisli tárizde xabardar etilmesten kórilgen, nızamda prokurordıń qatnasıwı názerde tutılǵan isler boyınsha kassaciya tártibinde protest, reviziya tártibinde protest keltiriw haqqındaǵı máseleni sheshiw ushın tiyisli sudlardan islerdi talap etip alıwǵa bolǵan huqıqı belgilendi, sonday-aq usı kategoriyadaǵı islerdi kóriw nátiyjeleri boyınsha shıǵarılǵan sud hújjetleri ústinen protest keltiriw tártibi anıqlastırıldı.

Búgingi kúnge kelip ekonomikalıq sudlarda atap ótilgen nızam talaplarınan kelip shıǵıp, mámlekettiń nızam menen qorǵalatuǵın máplerin qorǵaw maqsetinde jerge baylanıslı huqıqıy qatnasıqlar, mámleket múlki menen baylanıslı islerde, qorshaǵan tábıyǵıy ortalıqtı qorǵaw haqqındaǵı nızamshılıqtı buzıw, mámleket byudjetinen óndiriwler, ózbasımshalıq penen qurılǵan imaratqa bolǵan múlk huqıqın belgilew, jeke múlk sıpatında iyelik etiw hám onnan paydalanıw faktin anıqlaw, bajıxana tólemlerin óndiriw menen baylanıslı islerde prokuror qatnasıwın támiyinlew maqsetinde tiyisli tártipte prokurorlar kóriletuǵın is boyınsha sud dodalawınıń waqtı hám ornı haqqında xabardar etip barılmaqta.

Atap ótilgen ózgerisler prokuratura organlarınıń ádil sudlawdı ámelge asırıwǵa kómeklesiw boyınsha iskerligi nátiyjeliligin jáne de asırıwǵa, puqaralardıń huqıq hám erkinliklerin, jámiyet hámde mámlekettiń nızam menen qorǵalatuǵın máplerin hár tárepleme qorǵawǵa, sonday-aq nızamlılıqtı bekkemlewge xızmet etedi.

Spartak NIYAZOV,

Nókis rayonlar aralıq ekonomikalıq sudı baslıǵı

SUDYA ASHÍQ SABAQ ÓTTI

Jınayat isleri boyınsha Qaraózek rayonı sudı baslıǵı R.Kaukıshev rayondaǵı 17-sanlı ulıwma bilim beriw mektebinde bolıp, oqıwshılarǵa «Maqtanıshlı sudyalıq kásibi» atamasında ashıq sabaq ótti. Onda oqıwshılarǵa sudyalıq kásibiniń mashaqqatı menen maqtanıshı hám juwapkershililigi haqqında túsinik berdi.

Ózbekstan Respublikasında sudyalar nızamǵa muwapıq ádil sudlawdı ámelge asırıwǵa wákillik berilgen shaxslar bolıp, barlıq sudyalar birdey statusqa iye ekenligi atap ótildi. Sudyalar ǵárezsiz bolıp, olar tekǵana nızamǵa boysınadı.

Konstituciyamızdıń 130-statyasında, “Ózbekstan Respublikasında ádil sudlaw tek ǵana sud tárepinen ámelge asırıladı. Ózbekstan Respublikasında sud hákimiyatı nızam shıǵarıwshı hám atqarıwshı hákimiyattan, siyasiy partiyalardan, puqaralıq jámiyetiniń basqa institutlarınan ǵárezsiz halda jumıs alıp baradı”,-dep belgilengen.

Sudya oqıwshılarǵa óz kásibi haqqında aytar eken, hár qanday kásiptiń jetik maman qánigesi bolıw ushın házirden barlıq pánlerden jaqsı oqıp, kitap penen dos bolıw kerekligin uǵındırdı. Sebebi, hár qanday jetiskenlik negizi bilim hám tınımsız umıtılıs ekenligin turmıstıń ózi kórsetip atır.

Ashıq sabaq juwmaǵında keleshekte ózlerin usı kásipte kóriwdi qálewshi oqıwshılar sudyadan qızıqtırǵan sorawlarına juwaplar aldı.

OQÍWSHÍLAR MENEN ASHÍQ SÁWBETLESIW

Búgingi kúnde sudlar tárepinen jaslardıń huqıqıy mádeniyatın jetilistiriw, olardıń sanasında ádillik hám nizam ústinligi ideyaların sińdiriw baǵdarında sudlar tárepinen jaslar menen ushırasıwlardı shólkemlestiriw jaqsı jolǵa qoyılǵan.

Usı tiykarda jınayat isleri boyınsha Shomanay rayonı sudınıń baslıǵı R.Nazarov tárepinen rayondaǵı 13-sanlı ulıwma  orta bilim beriw mektebinde oqıwshılar menen ashıq sáwbetlesiw ótkerildi. Onda sudya tárepinen oqıwshılarǵa hákimshilik  huquqbuzarlıq hám hákimshilik juwapkershilik boyınsha keń túrde túsinikler berildi.

Atap ótilgenindey, perzent  tárbiyası juwapkershilikli sonıń menen birge   júdá názik  másele. Sonlıqtanda, balalardıń mektepte  hám  shańaraqta  tálim – tárbiya  alıwında, kásipke  baǵdarlawda  oqıtıwshılar  menen  birgelikte  ata-analardıń da teńdey  juwapkershiligin  arttırıw zárúr.

Jasırarlıǵi joq, búgingi kúnde jaslar arasında hár túrli jınayatshılıq jaǵdaylarınıń kóplep ushırasıp atırǵanlıǵı ayanıshlı. Usı tiykarda, oqıw orınlarında  hár hápteniń  piyshembi kúni  “Jas  óspirimler  arasında  jınayatshılıqtıń  hám  huqıqbuzarlıqtıń  aldın alıw”  boyınsha ilaj ótkerilip, onda ata-analardıń tolıq qatnasıwın hám turaqlı túrde mektep penen, mektep ata-ana menen baylanıstı bekkemlew baǵdarında islenip atırǵan jumıslar óz nátiyjesin kórsetip atırǵanlıǵı mısallarda keltirildi.

Erkin hám ashıq sáwbetlesiw dawamında sudya jaslarǵa “Ózbekstan Respublikasınıń jaslarǵa baylanıslı siyasat haqqında”ǵı Nızamnıń mazmun-mánisin de túsindirip ótti.

SHÍMBAY RAYONÍNDA QABÍLLAW ÓTKERILDI

Elimizde demokratiyalıq hám erkin puqaralıq jámiyetin qurıw, puqaralardıń huqıq hám erkinliklerin isenimli qorǵaw kepilliklerin keńeytiw, ádil sudlawǵa erisiw, sud isi júritiwi sapasın jánede jaqsılawǵa qaratılıp atırǵan itibar nátiyjesin bermekte.

Qaraqalpaqstan Respublikası sudlarınıń basshıları tárepinen turaqlı túrde ótkerilip atırǵan kóshpeli qabıllawlarda puqaralardıń túrli máseleler boyınsha múrájatları qabıl etilip, unamlı sheshimin tappaqta.

Qabıllawdaǵı múrájatlardıń basım kópshiligi puqaralardıń buzılǵan huqıqların tiklew, sud qararınan narazı bolıw, belgilengen jazanı jeńillestiriw, úy-jay, miyras máselelerinen ibarat.

Shımbay rayonında ótkerilgen náwbettegi qabıllawda Qaraqalpaqstan Respublikası sudınıń baslıǵı K.Tarixov rayon turǵınlarınıń sud-huqıq máselelerine baylanıslı múrájatların tıńladı.

Qabıllaw barısında múrájatlar tiykarında mashqalalardı sheshiw boyınsha tiyisli hám juwapker uyım wákillerine tapsırma, múrájat etiwshilerge huqıqıy túsinikler berildi.

ADAM SAWDASÍ-AWÍR JÍNAYAT

Insan jámiyetshiliginde sonday unamsız sociallıq qubılıslar boladı, olarǵa hár bir insan ózi yaki jaqın insanı jolıqpaǵanınsha itibardan shette bolıp kórinedi. Usınday qubılıslardıń biri bul adam sawdası jınayatı.

Sonıń menen bir waqıtta bul jınayatqa xalqaralıq dárejede gúres járiyalanǵan. Jınayatshılıqtıń bul qáweterli túrine qarsı gúresiw hám onıń aldın alıw maqsetinde Birlesken Milletler Shólkeminiń bir qatar usınıs hám májbúriy xarakterge iye bolǵan hújjetleri qabıl etilgen.

Atap aytqanda, «Adam sawdasına hám úshinshi shaxslar tárepinen denepurıshlıqtan paydalanıwǵa qarsı gúres haqqında»ǵı Konvenciya (1949-jıl), «Qullıq hám qul sawdasın, qullıqqa uqsas institutlar hám ádetlerdi biykar qılıw haqqında»ǵı qosımsha Konvenciya (1956-jıl), «Transmilliy uıymlasqan jınayatshılıqqa qarsı gúres haqqında»ǵı Konvenciyanı tolıqtırıwshı «Adamlar, áyne, hayallar hám balalar sawdasın toqtatıw, aldın alıw hám onıń ushın jaza haqqında»ǵı bayannama (2000-jıl) usı kategoriyadaǵı halıqaralıq huqıqıy hújjetler esaplanadı.

Bunnan tısqarı, adam sawdasına qarsı gúresiw júzesinen mámleketleraralıq birge islesiwdi kúsheytiw maqsetinde 2005-jılı ǴMDA sheńberinde «Adam sawdasına qarsı gúresiw salasında birge islesiwdi kúsheytiw haqqında»ǵı kelisiw, 2006-jılda segiz aǵza mámleket sheńberinde «Adam sawdasına qarsı gúrestiń 2007–2010-jıllarǵa mólsherlengen dástúri» qabıl qılınǵan edi.

Adam sawdası hám májbúriy miynetke qarsı gúresiw máselelerine tiyisli milliy nızamshılıǵımızda hám ózgerisler bolmaqta. Yaǵnıy, 2019-2020-jıllarda usı baǵdarlardaǵı iskerlikti tártipke salıw maqsetinde 20 dan artıq normativ-huqıqıy hújjet qabıl qılındı. Bunnan tısqarı, Xalıqaralıq miynet shólkemi hám Xalıqaralıq migraciya shólkeminiń 6 Konvenciya hámde protokolları ratifikaciya qılındı. Balalar miyneti hám májbúriy miynetke jol qoyılǵanlıq ushın juwapkershilik sharaların kúsheytiw maqsetinde Ózbekstan Respublikasınıń Hákimshilik juwapkershilik haqqındaǵı hámde Jınayat kodekslerine ózgeris hám qosımshalar kiritildi. Sol menen birge, xalıqaralıq tájriybelerdi esapqa alǵan halda «Adam sawdasına qarsı gúresiw haqqında»ǵı nızam jańa redakciyada qabıl qılındı.

2023-jıl 21-dekabrde Ózbekstan Respublikası Prezidentiniń «Adam sawdasına qarsı gúresiw hám múnásip miynet principlerin keń engiziwge tiyisli qosımsha ilájlar haqqında»ǵı PF-210 sanlı Pármanı menen Oliy Majlis senatınıń baslıǵı basshılıq etetuǵın Adam sawdasına qarsı gúresiw hám múnásip miynet máseleleri boyınsha milliy komissiya dúzildi.

Ózbekstan Respublikası Jınayat kodeksiniń 135-statyasında adam sawdası, yaǵnıy adamdı alıw-satıw yamasa adamdı onnan paydalanıw maqsetinde jallaw, tasıw, tapsırıw, jasırıw yaki qabıl qılıw jınayat ushın jınayıy juwapkershilik belgilengen.

BMShniń statistik maǵlıwmatlarına kóre, adamlar keminde 127 mámleketten satıwǵa shıqpaqta hám olar 137 mámlekette ekspluataciya qılınbaqta. Hár jılı túrli esap-kitaplarǵa kóre, 20-40 million adam qullıqtıń zamanagóy forması qurbanına aylanbaqta.

Bul mashqalanıń anıq kólemin biliw júdá qıyın, sebebi, jınayıy iskerlik jasırın islenedi. Anıq statistika joq, bunı júritip te bolmaydı. Xalıqaralıq dárejede adam sawdası qurbanlarınıń bar joǵı 0,04 payızı ǵana anıqlanadı eken.

Tilekke qarsı, dúnya boylap sonsha keń kólemli ámeliyat, tiyisli úgit-násiyat alıp barılıwına qaramay, hár jılı millionlap insanlar «zamanagóy qullıq», yaǵnıy adam sawdası qurbanına aylanbaqta. Olar arasında hayallar, qızlar, kekseler, hátte jas balalar da barlıǵı júdá ashınarlı. Bul jınayattıń rawajlanıwına túrtki bolıp atırǵan tiykarǵı sebeplerden biri adamlardıń shet elge barıw hám jumısqa jaylasıw haqqında jeterli maǵlıwmatqa iye emesligidur. Ashınarlısı, ózge mámleket, jat ortalıqqa túsip qalǵanlar mol dáramatqa isenip awır fizikalıq miynetke jallanbaqta, hayallar bolsa denepurıshlıqqa májbúrlenbekte.

BMSh maǵlıwmatına kóre, dúnyada hár jılı shama menen 2 million 700 mıń adam adam sawdasınıń qurbanına aylanbaqta. Xalıqaralıq ekspertlerdiń bahalawınsha, bul jınayatshılıq nátiyjesinde alınıp atırǵan jıllıq dáramat muǵdarı 7 milliard AQSh dollarınan asıp ketken. Qáweterlendiretuǵını, adam sawdası jınayatınan jábirlengenlerdiń 80 payızı hayal hám balalardur. Hár jılı dúnya boyınsha 600–800 mıń hayal hám balalar aldaw jolı menen sırt ellerge alıp ketilip, satıp jiberilmekte.

Búgingi kúnde dúnyada adam sawdasınıń úsh keń tarqalǵan túri bar bolıp, bular: jınısıy ekspluataciya (denepurıshlıq), májbúriy miynet adam aǵzaların satıwdur.

Jınısıy ekspluataciya ushın tiykarınan hayallar (sol qatarı qızlar) satıladı. Maǵlıwmatlarǵa kóre, hayallardın 72 payızı usı maqsette satıladı eken.

Májbúriy miynetke tartılǵanlardıń tiykarǵı bólegin bolsa, erkekler quraydı eken. Bul kórsetkishtiń 85,7 payızdı qurawı adam sawdasınan jábir kórgen erkeklerdiń kópshiligi májbúriy miynet arqalı ámelge asırılıwın kóriw múmkin.

Adam aǵzaların satıw jınayatı bolsa júdá hám kózge taslanbaytuǵın adam sawdasınıń túri bolıp, adam sawdası “tovarları” ulıwma sanınıń 1 payızdan kóp bolmaǵan bólegin quraydı eken. Bul túrdegi “tovarlar”dıń jıllıq sawdası 1 mlrd. dollardan artıq muǵdardı qurawı jınayattıń bul kategoriyası da úlken mashqala ekenligin tastıyıqlaydı.

Bul jınayatlardıń tiykarǵı sebebi, túp tamırına názer taslasaq, ruwxıy azǵınlıq, ashkózlik, dúnyaǵa hádden tısqarı beriliw hám nápsige qul bolıwshılıqtı kóremiz.

Mine usınday jerkenishli jınayat bizdiń mámleketimizdi de shetlep ótpegen. Ashınarlısı, puqaralarımız da adam sawdası qurbanlarına aylanbaqta, bunı ǵalaba xabar qurallarınan kórip, esitip turmız. Bulardıń bárshesi mámleketimiz hám jámiyetimiz tárepinen usı illetke qarsı qatań sharalar kóriwdi, adam sawdasına tartılǵan hám onnan jábir kórgen watanlaslarımızdı qorǵawdı aktual wazıypa etip qoymaqta.

Nızam hám huqıq ústinligi járiyalanǵan mámleketimizde insan huqıqlarınıń qorǵalıwın ámelge asırıwshı organlar, bul kibi illetlerdi anıqlawda kúni-tún tınbay islemekte.

Juwmaqlap aytqanda, adam sawdasınıń hár qanday kórinisine qarsı gúresiwde halıqaralıq dárejede óz-ara huqıqıy birge islesiw jolǵa qoyılǵan halda ámelge asırılsa óz nátiyjesin beredi.

Sebebi, adam sawdası – mámleket, millet tańlamaydı hám oǵada awır jınayat!

Erkin UTENIYAZOV,

Qaraqalpaqstan Respublikası sudı sudyası       

REVIZIYA TÁRTIBINDE IS JÚRITIW

Mámleketimizde sońǵı jılları sud islerin júrgiziw processinde jańa institutlar engizilip, solardan jarasıw, mediaciya, dáslepki esitiw, sonday-aq, sud qararlarınıń nızamlılıǵı, tiykarlılıǵı hám ádalatlılıǵın tekseriw sıyaqlı institutlar jánede jetilistirildi.

Málim bolǵanınday, 2023-jıl 25-dekabrdegi Ózbekstan Respublikasınıń «Sud qararlarınıń nızamlılıǵı, tiykarlılıǵı hám ádalatlılıǵın tekseriw institutı jetilistiriliwi múnásebeti menen Ózbekstan Respublikasınıń Puqaralıq-processuallıq kodeksine ózgeris hám qosımshalar kirgiziw haqqında»ǵı nızamı qabıl etildi.

Usı ózgerislerge kóre, Puqaralıq-processuallıq kodeksi sud hújjetlerin reviziya tártibinde qayta kóriw boyınsha is júrgiziw haqqında jańa nızam normaları menen toltırıldı.

Yaǵnıy, birinshi instanciya sudınıń apellyaciya yaki kassaciya tártibinde kórilgen sheshiwshi qararı, uyǵarıwı, qararı hámde apellyaciya yaki kassaciya instanciyası sudınıń uyǵarıwı ústinen reviziya tártibinde shaǵım (protest) beriliwi múmkin.

Reviziya tártibindegi shaǵım (protest) Qaraqalpakstan Respublikası sudınıń puqaralıq isleri boyınsha sudlaw kollegiyası atına jollanadı, biraq sheshiwshi qarardı shıǵarǵan sudqa beriledi.

Reviziya tártibindegi shaǵım (protest) birinshi instanciya sudınıń sheshiwshi qararı, uyǵarıwı, qararı nızamlı kúshke kirgen kúnnen baslap bir jıl ishinde beriledi.

Qaraqalpaqstan Respublikası sudı tárepinen reviziya tártibindegi shaǵım (protest)dı is júrgiziwge qabıl etiw haqkındaǵı uyǵarıw shıǵarılǵan kúnnen baslap bir ay múddette kórip shıǵıladı.

Ámeldegi nızam normaların birdey hám durıs qollanılıwın támiynlew maqsetinde Ózbekstan Respublikası Joqarǵı sudı Plenumınıń 2024-jıl 25-iyunda «Sudlar tárepinen puqaralıq islerin reviziya tártibinde kóriwdiń ayırım máseleleri haqqında»ǵı 20-sanlı qararı qabıl etildi.

Plenum qararınıń kórsetpelerine kóre, sud hújjetleri ústinen reviziya tártibinde shaǵım (protest) beriw huqıqına dawager (arza beriwshi), juwapker, úshinshi shaxs hámde olardıń nızamlı wákilleri hám huqıqıy miyrasxorları, ayrıqsha tártipte júrgiziletuǵın isler boyınsha mápdar shaxs, iste qatnastırılmaǵan, biraq huqıq hám minnetlemeleri haqkındaǵı másele sud tárepinen sheshilgen shaxslar, Ózbekstan Respublikası Prezidenti janındaǵı Isbilermenlik subektleriniń huqıqları hám nızamlı máplerin qorǵaw boyınsha wákil, palata aǵzalarınıń mápinde Ózbekstan Respublikası Sawda-sanaat palatası hám onıń aymaqlıq basqarmaları, prokuror iye bolıp esaplanadı.

Iste qatnasıwshı shaxstıń wákili, solardan advokat, sud hújjeti ústinen reviziya tártibinde shaǵım etiwge, eger bunday huqıq wákillik beriwshi tárepinen berilgen isenim xatta arnawlı kórsetilgen bolǵanda ǵana haqılı. Iste qatnasıwshı shaxstıń huqıqıy miyrasxorı tárepinen berilgen reviziya tártibindegi shaǵımǵa huqıq ótkenligi faktın yaki bunday huqıq ótiwi múmkinligin tastıyıqlawshı hújjetler (neke, tuwılǵanlıq haqkındaǵı gúwalıqlar, wásiyatnama h.t.b) qosımsha etiliwi kerek.

Puqaralıq-processuallıq kodeksiniń 52-statyası 1-bólimine muwapıq, mámleket baskarıwı organları, shólkemler (máselen, fermer, diyxan xojalıqları hám tamarqa jer iyeleri keńesleri h.t.b) hám ayırım pukaralar tek ǵana dawa arza (arza) olar tárepinen berilgen jaǵdayda ǵana sud hújjeti ústinen reviziya tártibinde shaǵım beriwi múmkin.

Qaraqalpaqstan Respublikası sudı tárepinen reviziya tártibinde kórilgen isler boyınsha sud hújjeti ústinen berilgen reviziya tártibindegi shaǵım (protest) Ózbekstan Respublikası Joqarǵı sudı Puqaralıq isleri boyınsha sudlaw kollegiyası atına jollanadı hám tuwrıdan-tuwrı Ózbekstan Respublikası Joqarǵı sudına beriledi.

Al, Ózbekstan Respublikası Joqarǵı sudı Puqaralıq isleri boyınsha sudlaw kollegiyasınıń reviziya tártibinde kórilgen isler boyınsha qabıl etilgen sud hújjeti ústinen protest keltiriw haqkındaǵı arza Ózbekstan Respublikası Joqargı sudınıń baslıǵı yaki Bas prokurorı atına jollanadı hám tiyliginshe, Ózbekstan Respublikası Joqarǵı sudı yaki Bas prokuraturaǵa beriledi. Usı sud hújjeti ústinen Ózbekstan Respublikası Joqarǵı sudı Prezidiumına jollanǵan protest tuwrıdan-tuwrı Ózbekstan Respublikası Joqargı sudına beriledi.

Reviziya tártibindegi shaǵımda (protestte) shaǵım (protest) jollanıp atırǵan sudtıń atı, shaǵım (protest) berip atırǵan shaxstıń familiyası, atı, ákesiniń atı, jasaw mánzili yaki jaylasqan jeri (pochta mánzili), istiń sanı, shaǵım etilip atırǵan (protest berilip atırǵan) sheshiwshi qarar, uyǵarıw, qarar qabıl etilgen sáne hám usı sud hújjetini qabıl etken sud, sheshiwshi qarardıń, uyǵarıwdıń, karardıń nadurıslıǵı neden ibarat ekenligi, shaǵım (protest) beriwshiniń iltiması, shaǵım (protest)ǵa qosımsha etilgen jazba materiallardıń dizimi kórsetiliwi hám shaǵım keltirgen shaxs yaki onıń wákili imzalaǵan yaki protest keltirgen prokuror tárepinen imzalanǵan bolıwı lazım. Shaǵımǵa (protestke) mámleketlik bajı hám pochta qárejeti tólengenligin tastıyqlawshı hújjet, shaǵım wákil tárepinen imzalanǵan jaǵdayda onıń wákilligin tastıyqlawshı hújjet qosıladı.

Reviziya instanciyası sudı reviziya tártibinde isti kórip atırǵanda sud hújjetlerin tolıq kólemde tekserip, is ushın áhmiyetke iye bolǵan halatlardıń tolıq anıqlanǵanlıǵı hám dáliyllengenligi, sud hújjetinde bayan etilgen juwmaqlardıń is halatlarına muwapıqlıǵı, barlıq bildirilgen talaplar boyınsha sud hújjeti qabıl etilgenligi, materiallıq huqıq normaları durıs qollanılǵanlıǵı hám processual nızam talaplarına ámel etilgenligi, sud hújjeti onıń mazmunı hám formasına kóre nızamda belgilengen talaplarǵa muwapıqlıǵın anıqlaydı.

Reviziya instanciyası sudı shaǵımdı (protestti) reviziya tártibinde kóriw nátiyjeleri boyınsha sud kararların ózgerissiz kaldırıw yaki olardı tolıq yamasa qısman biykar etiw, jańa qarar qabıl etiw, sud qararların tolıq yaki qısman ózgertiw, sud qararların biykar etip, isti jańadan kóriw ushın tómengi instanciya sudlarına jiberiw, sud qararların tolıq yaki qısman biykar etip, arzanı kórmesten qaldırıw yamasa is júrgiziwden qısqartıw, ayırım sud hújjetlerin biykar etip, ish boyınsha ilgeri qabıl etilgen sud hújjetlerinen birin óz kúshinde qaldırıw wákilliklerine iye.

Saodat  QAYÍPNAZAROVA,

Qaraqalpaqstan Respublikası sudı sudyası             

KORRUPCIYAǴA QARSÍ GÚRESIWDE JÁMIYETSHILIK QADAǴALAWÍ

Korrupciyaǵa qarsı gúresiw salasındaǵı jámiyetshilik qadaǵalaw – puqaralıq jámiyeti institutları wákillikli wákilleriniń mámleketlik hákimiyat organlarında korrupciya jaǵdayın bahalaw maqsetinde normativ-huqıqıy hújjetlerde belgilengen onıń dárejesin kemeytiriw hám oǵan qarsı gúresiw nátiyjeliligin asırıw boyınsha is-ilájlardı islep shıǵıw mexanizmleri hám qurallarınan paydalanǵan halda ámelge asırılatuǵın arnawlı iskerlik esaplanadı.

Búgingi kúnde korrupciyaǵa qarsı gúresiw salasında mámleketlik organlar menen puqaralıq jámiyeti institutları ortasında «kópir» wazıypasın atqarıwshı jámiyetshilik qadaǵalawdıń rawajlanıw tendenciyası gúzetilmekte. Korrupciyaǵa qarsı qaratılǵan jámiyetshilik qadaǵalawınıń jańa instituciyalıq dúzilmelerin rawajlandırıw hámde shólkemlestiriw-huqıqıy shárt-shárayatlardı jaratıw demokratiyalıq mámleketler ushın strategiyalıq áhmiyetke iye bolmaqta. Óytkeni, Ózbekstan Respublikası Prezidenti Sh.M.Mirziyoev Konstituciyamız qabıl etilgenliginiń 27 jıllıǵına baǵıshlanǵan saltanatlı máresimindegi bayanatında «Konstituciya hám nızam ústinligine erisiwde jámiyetshilik qadaǵalawınan basqa nátiyjeli qural joq. Haqıyqattan da, xalqımız nızam buzılıwına qarsı qattı turmas eken, mámleketlik uyımlar, lawazımlı shaxslar qanshalıq urınbasın, nızam ústinligin támiyinlew qıyın boladı» degen edi.

Mámleketimizde ótken dáwir dawamında «Korrupciyaǵa qarsı gúresiw haqqında»ǵı Nızamı qabıl etiliwi puqaralıq jámiyeti institutları iskerliginiń sociallasıwın hámde korrupciyaǵa qarsı gúresiw hám onıń aldın alıwdaǵı qatnasıqlarınıń jańa basqıshın baslap berdi.

Mámleketlik organlardıń iskerliginde “ashıqlıq” hám “aydınlıq” principlerin támiyinlew, mámleketlik xızmetkerlerge bolǵan isenimdi kúsheytiriwge qaratılǵan sistemalı reformalar ámelge asırıp kelinbekte.

Atap aytqanda, mámleketlik organlar hám mákemeler iskerligi ústinen jámiyetshilik qadaǵalawdı shólkemlestiriw hám ámelge asırıw salasındaǵı qatnasıqlardı tártipke salıwshı Ózbekstan Respublikasınıń «Jámiyetshilik qadaǵalawı haqqında»ǵı Nızamı qabıl etildi.

Jámiyetshilik qadaǵalawdı jetilistiriw boyınsha reformalardıń izshil dawamı sıpatında, halıqtıń mámleketlik hám jámiyet jumısların basqarıwdaǵı qatnasın keńeytiriw, puqaralar, jámiyet hám mámlekettiń óz-ara jaqın birge islesiwin ornatıw, sonday-aq jámiyetshilik qadaǵalawdı kúsheytiw maqsetinde Ózbekstan Respublikası Prezidenti janında Jámiyetshilik palatası dúzildi.

Ózbekstan Respublikası Prezidentiniń 2020 jıl 29 iyundaǵı «Ózbekstan Respublikasında korrupciyaǵa qarsı gúresiw sistemasın jetilistiriw boyınsha qosımsha is-ilájlar haqqında»ǵı PP-6013-sanlı Pármanında birinshi márte korrupciya jaǵdaylarınıń sebep hám shárt shárayatların anıqlaw, olardı saplastırıwdıń tásirsheń sistemasın jaratıw islerine puqaralıq jámiyeti institutları hám mámleketlik emes sektordıń basqa wákillerin de keńnen tartıw zárúrligi tiykarlandırıldı.

Pármanǵa tiykar dúzilgen Ózbekstan Respublikası Korrupciyaǵa qarsı gúresiw Agentliginiń tiykarǵı wazıypa hám iskerlik jónelislerinen biri ministrlik hám mákemelerdiń korrupciyanıń aldın alıw hám oǵan qarsı gúresiw boyınsha mámleketlik organlar, ǵalaba xabar quralları, puqaralıq jámiyeti institutları hám basqa mámleketlik emes sektor wákilleriniń birgeliktegi nátiyjeli iskerligin shólkemlestiriw etip belgilendi.

2020 jıl 30 iyun kúni Ózbekstan Respublikası Prezidenti Sh.M. Mirziyoev basshılıǵındaǵı «Ádil sudlawdı támiyinlew hám korrupciyaǵa qarsı gúresiw salasındaǵı wazıypalar dodalawı»na baǵıshlanǵan videoselektor májilisinde – korrupciyanıń aldın alıwda tásirsheń jámiyetshilik qadaǵalaw jolǵa qoyılıwı, sonday-aq, Agentliktiń keń jámiyetshilik, ǵalaba xabar quralları, puqaralıq jámiyetiniń basqa institutları menen birge xalıqtıń hám isbilermenlerdiń korrupciyaǵa múnásebetin úyrenip barıwı hám mámleketlik mákemeler iskerligin bahalap barıwı kerekligine ayrıqsha itibar qaratılǵanı áhmiyetli esaplanadı.

Álbette, korrupciyaǵa qarsı gúresiw boyınsha mámleketlik siyosattıń jetiskenligi tiykarın jámiyetshilik qadaǵalaw quraydı. Mámleketlik organlar hám lawazımlı shaxslardıń korrupciyaǵa qarsı gúresiw nátiyjelerine qalıs hám kvalifikaciyalı baha berilmese usı iskerliktiń nátiyjeli bolıwı gúman astında qaladı. Korrupciyaǵa qarsı gúresiw nátiyjeliligin túpten asırıw boyınsha wazıypalar korrupciya jaǵdaylarınıń sebep hám shárt-sharayatların anıqlaw hámde saplastırıwdıń tásirsheń sistemasın jaratıw, sonıń menen birge usı islerdi ámelge asırıwda puqaralıq jámiyeti institutları hám mámleketlik emes sektordıń basqa wákillerin de keńnen tartıwdı talap qıladı. Ózbekstan yuridikalıq enciklopediyasında jámiyetshilik qadaǵalaw – bul mámleketlik hákimiyat hám basqarıw organları hámde mámleketlik emes shólkemler iskerligi ústinen puqaralar, olardıń birlespeleri hám ózin-ózi basqarıw, puqaralıq jámiyetiniń basqa institutları, sonday-aq mámleketlik hám mámleketlik emes uyımlar quramında dúzilgen jámiyetshilik uyımlar tárepinen nızam sheńberinde alıp barılatuǵın qadaǵalaw, dep túsinik berilgen.

Korrupciya mámleketlik basqarıwda sistemalı qáwip xarakterine iye esaplanıp, ol xalıq ortasında mámleketlik hákimiyatqa bolǵan isenimniń joytılıwına hám abıroysızlanıwına sebep boladı.

Ózbekstan Respublikası Konstituciyasınıń 36-statyasında jámiyetshilik qadaǵalaw institutınıń konstituciyalıq tiykarları belgilenip, oǵan tiykar «Ózbekstan Respublikasınıń puqaraları jámiyet hám mámleket islerin basqarıwda tikkeley hámde óz wákilleri arqalı qatnasıw huqıqına iye. Bunday qatnasıw ózin-ózi basqarıw, referendumlar ótkeriw hám mámleketlik organlardı demokratiyalıq tárizde qáliplestiriw, sonday-aq mámleketlik organlardıń iskerligi ústinen jámiyetshilik qadaǵalawı tiykarında ámelge asırıladı. Mámleketlik organlardıń iskerligi ústinen jámiyetshilik qadaǵalawın ámelge asırıw tártibi nızam menen belgilenedi».

Jámiyetshilik qadaǵalawınıń subektleri esaplanıwshı jámiyetlik birlespeler hámde ǵalaba xabar quralları jámiyetshilik qadaǵalawın ámelge asırıwdaǵı ornı hám roli sheshiwshi áhmiyetke iye.

Sonlıqtan korrupciyaǵa qarsı gúresiw – jámiyetshilik qadaǵalawınıń subektleriniń bárqulla dıqqat orayında bolıwları lazım.

Spartak NIYAZOV,
Nókis rayonlar aralıq ekonomikalıq sudı baslıǵı

HUQÍQÍY BILIMLENDIRIWDE SUDYALARDÍŃ QATNASÍWÍNDA ÁMELIY SABAQLAR

Jaslarǵa sud-huqıq tarawına baylanıslı bilim hám kónlikpelerdi beriwde ámeliy shınıǵıwlardıń ornı ayrıqsha. Sebebi, ámeliy shınıǵıwlar arqalı jaslardıń huqıqıy sawadxanlıǵı elede jetilistiriledi, huqıqıy mádeniyatı qáliplestirilip, huqıqıy túsiniklerdi úyreniw hám ózlestiriw dárejesi artadı.

Usı tiykarda Qaraqalpaqstan Respublikası sudlarınıń sudyaları Berdaq atındaǵı Qaraqalpaq mámleketlik universitetinde bilim alıp atırǵan jaslarǵa sud reformaları tiykarında sabaq ótip kelmekte.

Ayrıqsha atap ótiw orınlı, 2024-jılı 13-mart kúni dúzilgen «Qaraqalpaqstan Respublikası sudı hám Berdaq atındaǵı Qaraqalpaq mámleketlik universiteti ortasındaǵı yuridikalıq kadrlardı tayarlaw tarawındaǵı birge islesiw haqqında»ǵı memorandumı da bul ámeliy jumıslardıń logikalıq dawamı desek qátelespeymiz.

Universitetinde studentler tek ǵana teoriyalıq bilim alıp qoymastan, al óz kásip tarawlarına baylanıslı ámeliy kónlikpelerdi qáliplestiriwi ushın keń imkaniyatlar jaratılǵan. Búgingi kúnde universitettiń Yuridika fakulteti keshki tálim forması studentlerine Qaraqalpaqstan Respublikası sudı baslıǵı Kamal Tarixov hám Qaraqalpaqstan Respublikası Hákimshilik sudı sudyası Kamalatdin Xojamuratovlar turaqlı túrde sabaq berip kelmekte. Bul sabaq processleri studentlerge yuridikalıq bilimlerdi tek ǵana teoriyalıq jaqtan ózlestiriw menen birge, real sud processlerinde huqıq normalarınıń qalay qollanılatuǵının da biliw imkaniyatın bermekte.

Sabaq dawamında studentler taraw wákillerinen Ózbekstan Respublikasında ámelge asırılıp atırǵan sud-huqıq tarawındaǵı reformalar haqqında tolıq maǵlıwmat alıp, ásirese sońǵı jıllarda huqıqıy sistemanı jetilistiriwge qaratılǵan keń kólemli reformalar, ádil sudlawdıń ashıq-aydınlıǵın támiyinlewge qaratılǵan ózgerisler, sonday-aq, puqaralardıń huqıqları menen máplerin isenimli qorǵaw jolında ámelge asırılıp atırǵan jumıslar haqqında keń túrde maǵlıwmat alıw múmkinshiligine iye bolmaqta.

Sonday-aq, sudyalar tárepinen sudlarda sud processleriniń alıp barılıw tártibi, onda sudya, prokuror hám advokattıń wazıypaları, sudtaǵı tártip-qaǵıydalar, hújjetler menen islesiw baǵdarındaǵı ámeliyat boyınsha da maǵlıwmatlar berilmekte.

Bul óz náwbetinde, student-jaslardıń huqıqıy taraw, sonıń ishinde sud hákimiyatına baylanıslı maǵlıwmatlardı alıw menen birge, keleshekte iyeleytuǵın kásibi boyinsha tiykarǵı ámeliy bilim hám kónlikpelerige iye bolıwında ayrıqsha áhmiyetli.