D Í Q Q AT  T A Ń L A W!!!

Puqaralıq isleri boyınsha Nókis rayonlararalıq sudınıń sudya járdemshisi lawazımı vakant bolıwına baylanıslı tańlaw járiyalanadı.

Tańlawda joqarı yuridikalıq maǵlıwmatqa iye bolǵan shaxslar qatnasıwǵa haqılı.

Tańlawda qatnasıwdı qálewshiler 2021 jıl 3-noyabr kúni saat 18:00 ge shekem puqaralıq isleri boyınsha Nókis rayonlararalıq sudına arza menen tómendegi hújjetlerdi qosımsha etken halda múrájat etiwi múmkin:

– pasporttan kóshirme (ID karta);
– talabannıń obektivka hám jaqın tuwısqanları haqqında maǵlıwmatnama;
– diplomnan kóshirme (eger sırt elde oqıǵan bolsa, diplomın tán alıw xám nostrifikaciyadan ótkenligin tastıyıqlawshı gúwalıq).

Baylanıs ushın telefon: 55-102-40-62
Elektron pochta mánzili: f.nukus@sud.uz
Tańlawdı ótkeriw waqtı: 2021-jıl 5-noyabr
Mánzil: Nókis qalası, A.Dosnazarov kóshesi, 159 A-jay

Ekonomikalıq sudlarda ápiwayılastırılǵan is júrgiziw tártibine kirgizilgen ózgerisler

Dawa summası kem bolǵan dawlar boyınsha islerdi tezlik penen kórip shıǵıw hám sud hújjetiniń orınlanıwın tez támiyinlew maqsetinde Ózbekstan Respublikasınıń 2019-jıl 20-marttaǵı ÓRN-531-sanlı Nızamı menen Ózbekstan Respublikasınıń Ekonomikalıq processual kodeksi «Ápiwayılastırılǵan tártipte is júrgiziw» degen atamadaǵı 231 –bap penen toltırılıp, oǵan kóre eger dawanıń bahası yuridik shaxslarǵa qarata-bazalıq esaplaw muǵdarınıń jigirma esesinen, jeke tártiptegi isbilermenlerge bolsa- bes esesinen aspasa, dawa arzalar boyınsha isler ápiwayılastırılǵan is júrgiziw tártibinde tártibinde kórip shıǵılıwı belgilendi.

Ápiwayılastırılǵan is júritiw tártibinde kórip shıǵılatuǵın is boyınsha dawa arzası Ekonomikalıq processual kodeksiniń 149-statyasında názerde tutılǵan talaplarǵa muwapıq bolıwı, bunday dawa arzalarǵa Ekonomikalıq processual kodeksiniń 151-statyasında názerde tutılǵan hújjetler menen birgelikte dawa arzasınıń hám qosımsha qılınıp atırǵan hújjetlerdiń juwapkerge tapsırılǵanlıǵı haqqındaǵı dáliller qosımsha etiliwi, yaǵnıy, dawagerdiń dawa arzası juwapkerge tapsırılǵanlıǵı málim qılınatuǵın buyırtpa xat arqalı jiberiliwi yaki tilxat alıp tapsırılıwı, eger, dawa arza juwapkerge tapsırılǵanlıǵı málim qılınatuǵın buyırtpa xat arqalı jiberilgen bolsa, dawa arzasına juwapker onı qabıl etip alǵanlıǵın tastıyıqlawshı pochta xabarnaması qosımsha qılınıwı shárt edi.

Ózbekstan Respublikasınıń 2021 jıl 19 sentyabr kúngi ÓRN-716-sanlı Nızamı menen Ekonomikalıq processual kodeksiniń ápiwayılastırılǵan is júrgiziw tártibi menen baylanıslı 155, 2033, 2034,334 –statyalarına qosımsha hám ózgerisler kirgizildi.

Ekonomikalıq processual kodeksiniń 155, 2033-statyalarına kirgizilgen ózgerislerge kóre, bunday dawa arzalar boyınsha dawa arzanıń kóshirmesi juwapkerge tapsırılıwı shárt bolǵan norma shıǵarılıp taslandı. Endilikte, bunday dawalar menen sudqa múrájat etkende, dawager dawa arzanıń nusqası juwapkerge jiberilgenligin tastıyıqlawshı dállilerdi qosımsha qılıwınıń ózi jetkilikli esaplanadı.

Ekonomikalıq processual kodeksiniń 2034-statyasınıń ekinshi bólimine kirgizilgen ózgeriske kóre, juwapker dawa arzası boyınsha jazba pikirin sudqa dawa arzasınıń kóshirme nusqası ózine tapsırılǵan payıttan on bes kúnlik múddette emes, bálki sud tárepinen dawa arzanı óndiriske qabıl qılıw hám is qozǵaw haqqında uyǵarıw shıǵarǵan kúnnen baslap on bes kúnlik múddette tapsırıw huqıqına iye boldı.

Sonday-aq , ápiwayılastırılǵan is júritiw tártibinde kórilgen isler boyınsha hal qılıw qararları ixtiyarıy tártipte orınlanıwı, eger ixtiyarıy tártipte orınlanbaǵan jaǵdayda hal qılıw qararınıń tárepleriniń iltimasnaması boyınsha orınlaw xat beriliwi názerde tutılǵan edi.

Nızam menen Ekonomikalıq processual kodeksiniń 2035-statyasınan ápiwayılastırılǵan is júritiw tártibinde kórilgen isler boyınsha hal qılıw qararları ixtiyarıy tártipte orınlanıwı belgilengen norma shıǵarılıp taslandı hám hal qılıwı qararı sud tárepinen beriletuǵın orınlaw xat tiykarında usı Kodekste belgilengen qaǵıydalarǵa muwapıq májbúriy orınlanıwı haqqındaǵı norma menen toltırıldı.

Sonday-aq, Ekonomikalıq processual kodeksiniń 334-statyasınıń ekinshi bóliminde belgilengen ápiwayılastırılǵan is júritiw tártibinde kórilgen isler boyınsha hal qılıw qararları dárhal orınlanıwı kerek degen norma shıǵarıp taslandı.

Kirgizilgen bul qosımsha hám ózgerisler isbilermenlerdiń huqıq hám nızam menen qorǵalatuǵın mápleriniń isenimli qorǵalıwın, sud hújjetleriniń óz múddetinde orınlanıwın támiyinlewge kómeklesedi.

Gawhar Zaripova
Qaraqalpaqstan Respublikası sudınıń sudyası

Ayrıqsha kategoriyadaǵı islerdi sudta kóriwdiń ózine tán ózgeshelikleri

Ayrıqsha tártipte is júrgiziw. Belgili bolǵanınday, aldıńǵı processuallıq nızamshılıqqa salıstırǵanda hárekettegi nızamshılıq puqaralıq islerin júrgiziwdiń 5 túrin ajıratadı. Atap aytqanda, Ózbekstan Respublikası Puqaralıq processuallıq kodeksiniń 1-statyası, 2-bóliminde buyrıq tártibindegi islerdi, dawa tártibindegi islerdi, ayrıqsha tártipte júrgiziletuǵın islerdi, tóreshilik sudlarınıń biylikleri menen baylanıslı islerdi hám shet el sudlarınıń hámde shet el tóreshilik sudlarınıń (arbitrajlarınıń) biyliklerin tán alıw hám orınlawǵa qaratıw menen baylanıslı islerdi kórip shıǵıw hám sheshiw tártibin belgileydi.
Solardıń ishinde ayrıqsha tártipte is júrgiziw sud ámeliyatında jiyi ushırasatuǵını hámmemizge málim. Sizlerdiń dıqqatıńızǵa usınılıp mine usı ayrıqsha is júrgiziw haqqında keńirek toqtalıp ótpekshimen.
Sud tárepinen ayrıqsha is júrgiziw tártibinde kórip shıǵılatuǵın islerge tómendegiler kiredi.
1) yuridikalıq áhmiyetke iye bolǵan faktlerdi anıqlaw haqqındaǵı;
2) balanı perzentlikke alıw haqqındaǵı;
3) puqaranı dereksiz joytılǵan dep tabıw hám puqaranı ólgen dep járiyalaw haqkındaǵı;
4) puqaranı háreketke uqıbı sheklengen yamasa háreketke uqıpsız dep tabıw haqqındaǵı;
5) shaxstı ıqtıyarına qarsı ráwishte psixiatriyalıq stacionarına jatqızıw haqqındaǵı yamasa onıń usı mákemede jatıw múddetin uzaytıw haqqındaǵı;
6) shaxstı tuberkulyoz keselligine qarsı gúresiw mákemesiniń qániygelestirilgen bólimine ıqtıyarına qarsı ráwishte jatqızıw haqqındaǵı yamasa onıń usı mákemede jatıw múddetin uzaytıw haqqındaǵı;
7) er jetpegen shaxstı tolıq háreketke uqıplı dep járiyalaw (emansipaciya) haqqındaǵı;
8) mal-múlkti iyesiz dep tabıw haqqındaǵı;
9) usınıwshıǵa deb berilgen hújjetler joytılǵan jaǵdayda, olar boyınsha huqıqlardı tiklew haqqındaǵı;
10) joytılǵan sud isin júrgiziwdi tiklew haqqındaǵı.

Ayrıqsha júrgiziletuǵın islerdi kórip shıǵıw tártibi Ózbekstan Respublikası Puqaralıq processuallıq kodeksiniń 293-statyasında sanap ótilgen isler sudlarda usı Kodekstiń 27-37-bablarında kórsetilgen ayrıqsha hám qosımshalar menen puqaralıq sud islerin júrgiziwdiń ulıwma qaǵıydalarına muwapıq kórip shıǵıladı.

Yuridikalıq áhmiyetke iye bolǵan faktlerdi anıqlaw.
Sud puqaralardıń yaki shólkemlerdiń shaxsıy, múlkiy huqıqları júzege keliwine, ózgeriwine yamasa tamamlanıwına sebep bolatuǵın faktlerdi anıqlaydı.
Sud:
1) shaxslardıń aǵayinlik qatnasıqları;
2) shaxs birewdi qaramaǵında ekenligi;
3) ákelikti tán alıw, (belgilew), balanıń ol yaki bul anadan tuwılǵanlıǵı, sonday-aq tuwılǵan waqtı;
4) perzentlikke alıwdı, nekeni, nekeden ajıratıwdı hám ólimniń dizimge alınǵanlıǵı;
5) erli-zayıptan biri qaytıs bolǵanlıǵı aqıbetinde puqaralıq halatı dálalatnamaların dizimge alıw uyımlarında nekeni dizimge alıw múmkin bolmay qalsa, nızamda belgilengen jaǵdaylarda olardıń haqıyqatta neke qatnasıqlarında bolǵanlıǵı;
6) shaxstıń huqıqtı belgilewshi hújjetlerinde (jámiyetlik birlespelerge aǵzalıq biletleri, áskeriy hújjetler, pasportlar, puqaralıq halatı dálalatnamaların dizimge alıw uyımları beretuǵın gúwalıqlar bunnan tısqarı) kórsetilgen familiyası, atı yamasa ákesiniń atı onıń pasportındaǵı yamasa tuwılǵanlıǵı haqqındaǵı gúwalıǵındaǵı familiyası, atı yaki ákesiniń atı menen sáykes kelmegen jaǵdayda, bul hújjetlerdiń oǵan tiyisliligi yamasa tiyisli emesligi;
7) baxtsız hádiyse ;
8) imaratqa jeke menshik huqıqı tiykarında iyelik etiw;
9) miyrastı qabıl etiw hám miyrastıń ashılıw ornı faktlerin anıqlaw haqqındaǵı islerdi kóredi.
Eger nızamshılıqta olardı belgilewdiń basqasha tártibi názerde tutılmaǵan bolsa, sud yuridikalıq áhmiyetke iye bolǵan basqa faktlerdi de belgilewi múmkin.
Arza beriwshi yuridikalıq áhmiyetke iye bolǵan faktlerdi tastıyıqlaytuǵın zárúr hújjetlerdi basqasha tártipte alıwı múmkin bolmaǵan yamasa joytılǵan hújjetlerdi tiklewdiń imkániyatı bolmaǵan jaǵdayda ǵana sud bul faktlerdi anıqlaydı.

Puqaranı dereksiz joytılǵan dep tabıw hám puqaranı ólgen dep járiyalaw.
Puqaranı dereksiz joytılǵan dep tabıw yamasa ólgen dep járiyalaw haqqındaǵı arza mápdar shaxs tárepinen dereksiz joytılǵan puqaranıń aqırǵı málim bolǵan jasaw ornındaǵı sudqa beriledi.
Sud puqaranı dereksiz joytılǵan dep tabıw yamasa ólgen dep járiyalaw haqqındaǵı arzanı kórip shıǵıwǵa nızamshılıqta belgilengen múddetler ótkennen soń kirisedi.
Arzada puqaranı dereksiz joytılǵan dep tabıw yamasa onı ólgen dep járiyalaw arza beriwshige qanday maqsetler ushın zárúr ekenligi kórsetiliwi, sonday-aq puqaranıń dereksiz joytılǵanlıǵın tastıyıqlaytuǵın yaki dereksiz joytılǵan shaxsqa ólim qáwipin salǵan yamasa ol anıq baxıtsız waqıya sebepli qaytıs bolǵan dep shamalawǵa tiykar bolatuǵın halatlar bayan etiliwi kerek.

Puqaranı háreketke sheklengen yamasa háreketke ukıpsız dep tabıw.
Spirtli ishimlikler, náshebentlik hám psixotrop zatlardı qabıl etiwi nátiyjesinde puqaranı háreketke uqıbı sheklengen dep tabıw haqqındaǵı yamasa puqaranı ruwxıy halatı buzılǵanlıǵı (ruwxıy keselligi) sebepli háreketke uqıpsız dep tabıw haqqındaǵı is onıń shańaraq aǵzaları, qáwenderlik hám ámengerlik uyımları, prokuror, emlew mekemeleri hám basqa mámleketlik uyımları, puqaralardıń ózin-ózi basqarıw uyımları hám jámiyetlik birlespeleri bergen arzalar boyınsha qozǵatılıwı múmkin.
Puqaranı háreketke uqıbı sheklengen yamasa háreketke uqıpsız dep tabıw haqqındaǵı arza sol puqara jasap turǵan orındaǵı, eger bul shaxs emlew mákemesine jaylastırılǵan bolsa, sol mákeme jaylasqan sudqa beriledi.
Sudya arzanı alǵannan keyin, isti sud dodalawına tayarlaw tártibinde puqaranıń ruwxıy halatı buzılǵanlıǵı haqqında jetkilikli maǵlıwmatlar bar bolsa, onıń ruwxıy jaǵdayın anıqlaw ushın sud-psixiatriyalıq ekspertizasın tayınlaydı.
Puqara sud-psixiatriyalıq ekspertizasınan ótiwden bas tartqanda sud onı májbúriy tártipte ekspertizaǵa jiberiw haqkında uyǵarıw shıǵarıwı múmkin.
Sudtıń puqaranı háreketke uqıbı sheklengen yamasa háreketke uqıpsız deb tabıw haqqındaǵı biyligi ámengerlik hám qáwenderlik uyımınıń háreketke uqıbı sheklengen shaxsqa qáwender tayınlawı, háreketke uqıpsız shaxsqa bolsa, ámenger tayınlawı ushın tiykar boladı.

Shaxstı erkine qarsı tártipte psixiatriyalıq stacionarına jatqarıw yamasa onıń stacionarda jatıw múddetin uzayıttırıw
Shaxstı erkine qarsı tártipte psixiatriya stacionarına jatqarıw haqqındaǵı yamasa onıń stacionarda jatıw múddetin uzayıttırıw haqqındaǵı arza sudqa shaxs jatırǵan psixiatriya mákemesi tárepinen beriledi.
Erkine qarsı tártipte psixiatriya stacionarına jatqarıw ushın nızamda názerde tutılǵan tiykarlar kórsetilgen arzaǵa shıpaker psixiatrlardan ibarat komissiyanıń shaxstıń psixiatriya stacionarında bunnan keyin bolıwı zárúrligi haqqındaǵı tiykarlandırılǵan juwmaǵı qosımsha qılınadı.
Arza psixiatriya mákemesi jaylasqan jerdegi sud tárepinen kórip shıǵıladı.
Sud arzanı qabıl etiw menen bir waqıtta arzanı sudta kórip shıǵıw ushın zárúr bolǵan múddette shaxstıń psixiatriya stacionarında bolıp turıwı máselesin sheshedi.
Shaxstı psixiatriya stacionarına jatqarıw haqqındaǵı yamasa onıń stacionarda jatıw múddetin uzayıttırıw haqqındaǵı is sud tárepinen stacionarǵa jatqızılıp atırǵan shaxstıń nızamlı wákili hám stacionarǵa jatqarıwdıń tiykarlılıǵı haqqında juwmaq bergen komissiya quramındaǵı shıpaker psixiatr, prokuror, sonday-aq shaxs jatırǵan psixiatriya mákemesi wákili qatnasıwında on kúnlik múddet ishinde kórip shıǵıladı.
Sud májilisine psixiatriya mákemesi wákiliniń keshirimli sebeplersiz kelmegenligi arzanı kórip shıǵıwǵa tosqınlıq etpeydi, biraq sud onıń keliwin shárt dep tabıwı múmkin.

Shaxstı tuberkulyoz keselligine qarsı gúresiw mákemesiniń qániygelestirilgen bólimine erkine qarsı tártipte jatqarıw yamasa onıń usı mákemede jatıw múddetin uzayıttırıw
Tuberkulyoz keselliginiń juǵımlı formasına shalınǵan shaxstı tuberkulyoz keselligine qarsı gúresiw mákemesiniń qániygelestirilgen bólimine erkine qarsı tártipte jatqarıw haqqındaǵı yamasa onıń usı mákemede jatıw múddetin uzayıttırıw haqqındaǵı arza sudqa sol shaxs dispanser esabında turǵan yaki emlenip atırǵan yamasa onıń jasaw (turǵan) jerindegi tuberkulyoz keselligine qarsı gúresiw mákemesi tárepinen beriledi.
Tuberkulyoz keselliginiń juǵımlı formasına shalınǵan shaxstı tuberkulyoz keselligine qarsı gúresiw mákemesiniń qániygelestirilgen bólimine erkine qarsı tártipte jatqarıw haqqındaǵı yamasa onıń usı mákemede jatıw múddetin uzayıttırıw haqqındaǵı arza sol shaxs dispanser esabında turǵan yaki emlenip atırǵan tuberkulyoz keselligine qarsı gúresiw mákemesi jaylasqan jerdegi yamasa onıń jasaw (turǵan) ornındaǵı sudta kórip shıǵıladı.
Tuberkulyoz keselliginiń juǵımlı formasına shalınǵan shaxstı tuberkulyoz keselligine qarsı gúresiw mákemesiniń qániygelestirilgen bólimine erkine qarsı tártipte jatqarıw haqqındaǵı arza usı mákeme medicinalıq komissiyasınıń medicinalıq tekseriwden hám (yamasa) emleniwden bas tartıp atırǵan sol shaxstı erkine qarsı tártipte jatqarıw zárúrligi haqqındaǵı juwmaǵı qabıl etilgen kúnnen baslap bir sutka ishinde beriledi. Juwmaqta emlew ótkiziletuǵın múddet kórsetiledi.
Tuberkulyoz keselliginiń juǵımlı formasına shalınǵan shaxstıń tuberkulyoz keselligine qarsı gúresiw mákemesiniń qániygelestirilgen bólimine erkine qarsı tártipte jatıw múddetin uzayıttırıw haqqındaǵı arza usı mákeme medicinalıq komissiyasınıń shaxstıń emleniwde bolǵan mákemede jatıw múddetin uzayıttırıw zárúrligi haqqındaǵı juwmaǵı tiykarında beriledi. Juwmaqta emlew ótkiziletuǵın múddet kórsetiledi.

Abdimurat Kerimbaev
Qaraqalpaqstan Respublikası sudı sudyası

Shártnama dúziw hám onı dúziwde kelip shıǵatuǵın kelispewshiliklerdi sheshiw tártibi

Puqaralıq múnásebetleri qatnasıwshılarınıń puqaralıq huqıq hám minnetlemeleriniń payda bolıwınıń tiykarlarınıń biri- bul shártnama esaplanadı.

Ózbekstan Respublikasınıń Puqaralıq kodeksi (keyingi orınlarda-Puqaralıq kodeksi dep júritiledi)niń 364-statyasına muwapıq, eger tárepler ortasında shártnamanıń barlıq áhmiyetli shártleri júzesinen talap etiletuǵın formada kelisimge erisilgen bolsa, shártnama dúzilgen dep esaplanadı.

Shártnamanıń nársesi haqqındaǵı shártler, nızamda yaki basqa huqıqıy hújjetlerde bunday túrdegi shártnamalar ushın áhmiyetli yaki zárúr dep esaplanǵan shártler, sonday-aq táreplerdiń biriniń arzasına kóre kelisip alınıwı zárúr bolǵan hámme shártler áhmiyetli shártler bolıp esaplanadı.

«Xojalıq júrgiziwshi subektler jumısınıń shártnamalı-huqıqıy bazası tuwrısında»ǵı Ózbekstan Respublikası Nızamınıń 11-statyasına kóre xojalıq shártnaması pitimler ushın názerde tutılǵan jazba formada dúziledi.
Notarial tastıyıqlanıwı yaki mámleketlik dizimnen ótkeriliwi shárt bolǵan shártnama notarial tastıyıqlanǵan yaki dizimnen ótkerilgen payıttan baslap dúzilgen esaplanadı.

Puqaralıq kodeksiniń 112-statyasınıń ekinshi hám úshinshi bólimlerine muwapıq, eger táreplerden biri notarial tastıyıqlaw talap etiletuǵın pitimdi tolıq yaki onıń bir bólegin orınlaǵan bolsa, ekinshi tárep bolsa-pitimdi notarial tastıyıqlatıwdan bas tartsa, sud pitimdi orınlaǵan táreptiń talabı boyınsha onı haqıyqıy dep esaplawǵa haqılı. Bunday jaǵdayda pitimdi keyinshelik notarial rásmiylestiriw talap etilmeydi.

Eger mámleketlik dizimnen ótkeriw talap etiletuǵın pitim kerekli formada dúzilgen bolıp, biraq táreplerdiń biri onı dizimnen ótkeriwden bas tartsa, sud basqa táreptiń talabı menen pitimdi dizimnen ótkeriw haqqında qarar shıǵarıwǵa haqılı. Bunday jaǵdayda pitim sud qararına muwapıq dizimnen ótkeriledi.

Jazba túrdegi shártnama tárepler qol qoyǵan bir hújjetti dúziw jolı menen, sonday-aq pochta, telegraf, teletayp, telefon, elektron baylanıs yaki hújjet shártnamadaǵı táreplerden shıqqanlıǵın isenimli túrde anıqlaw múmkinshiligin beretuǵın basqa baylanıs járdeminde hújjetler almasıw jolı menen de dúziliwi múmkin.
Egar táreplerdiń shártnamalı huqıqıy qatnasıqlarǵa kiriskenligi jazba yaki basqa dáliller menen tastıyıqlansa, shártnamanıń bolmaǵanlıǵı dawagerdiń jetkerip berilgen tovarlar, orınlanǵan isler, kórsetilgen xızmetlerdiń bahasın óndiriw haqqındaǵı talaplardı qanaatlandırıwsız qaldırıw ushın tiykar bolmaydı. Eger nızamda yaki táreplerdiń kelisiminde pitimniń ápiwayı jazba formasına ámel qılmaslıq onıń haqıyqıy emesligine alıp keliwi tuwrıdan-tuwrı kórsetilgen bolsa, bul qaǵıyda qollanılmaydı.

Puqaralıq kodeksiniń 357-statyasına muwapıq shártnama dúzilgen payıttan baslap kúshke kiredi hám tárepler ushın májbúriy bolıp qaladı.

Shártnamanıń ámel etiw múddetiniń tamamlanıwı táreplerdi onı buzǵanlıq ushın juwapkershilikten azat etpeydi.

Nızamshılıq hújjetlerinde shártnama dúziw májbúriy bolǵan jaǵdaylar da ornatılǵan. Atap aytqanda, ǵalabalıq shártnama (Puqaralıq kodeksiniń 358-statyası), dáslepki shártnamada názerde tutılǵan tiykarǵı shártnama (Puqaralıq kodeksiniń 361-statyası), kim-astı sawdasında jeńimpaz bolıp shıqqan shaxs penen dúzilgen shártnama (Puqaralıq kodeksiniń 379-statyası), mámleket mútájligi ushın tovarlar jetkerip beriw shártnaması (Puqaralıq kodeksiniń 457-459-statyaları) h.t.b.

Ózbekstan Respublikasınıń Ekonomikalıq processual kodeksiniń 26-statyasınıń 1 hám 2-bántlerine muwapıq dúziliwi nızamda názerde tutılǵan shártnama júzesinen kelip shıqqan kelispewshilikler yaki shártnama júzesinen kelip shıqqan bolıp, sheshiw ushın ekonomikalıq sudqa tapsırıw haqqında tárepler óz-ara kelisken kelispewshilikler sheshiw ushın sudqa tapsırılıwı múmkin.

Tárepler ortasında dawanı sheshiw ushın sudqa tapsırıw haqqındaǵı kelisim shárti hár túrli formalarda, máselen, xat, telegramma, faksimil hám elektron baylanıs quralı arqalı xabar almasıw jolı menen ámelge asırılıwı múmkin.

Shártnama boyınsha kelispewshiliklerdi sheshiw ushın sudqa tapsırıw shárti dúzilip atırǵan shártnamada názerde tutılıwı hám onıń proektine táreplerden biri tárepinen kirgiziliwi múmkin, eger basqa tárep kelispewshilikler bayannamasında proekttiń usı shárti boyınsha birde-bir qarsılıq bildirmegen bolsa.
Qalǵan jaǵdaylarda bunday huqıq nızamda tuwrıdan-tuwrı kórsetilgen jaǵdayda ǵana payda boladı. Shártnama dúziw bir tárep ushın májbúriy bolǵan hám tárepler ortasında shártnamanı dúziwde kelispewshilikler payda bolǵan jaǵdaylarda Puqaralıq kodeksiniń 377-statyasında kórsetilgen qaǵıydalar májbúriy tártipte qollanıladı.

Shártnama dúziwi májbúriy bolǵan tárep onı dúziwden bas tartqan jaǵdayda, basqa tárep shártnama dúziwge májbúrlew haqqındaǵı talap penen sudqa múrájat etiwge haqılı. Bunda dawanıń talabı tek ǵana usı shártnamaǵa emes, bálki onıń ayırım shártlerine de tiyisli bolıwı múmkin. Dawager dawa arzasına dúziwge májbúr etilgen shártnama proektin qosımsha qılıwı shárt.

Puqaralıq kodeksiniń 377-statyasınıń ekinshi bóliminde kelispewshilikler bayannamasın sudta kórip shıǵıw ushın tapsırıwdıń otız kúnlik múddeti ornatılǵan.

Shártnamanıń ayırım shártleri boyınsha shártnama aldınan bolǵan dawdı kórip shıǵıwda sudlar shártnamanıń barlıq shártleri nızam hújjetlerine muwapıqlıǵın tekseredi. Shártnamanıń shártleri nızamshılıqqa muwapıq emesligi anıqlanǵan jaǵdayda, sud táreplerge sheshiwshi qarar shıǵarılǵanǵa shekem muwapıq emes shártin saplastırıwdı usınıs etedi hám onıń ushın múddet beredi.

Puqaralıq kodeksiniń 235-statyasınıń tórtinshi bólimine muwapıq minnetleme onda tárepler sıpatında qatnaspaǵan shaxslar (úshinshi shaxslar) ushın minnnetlemeler payda etpeydi. Eger shártnamanıń shártleri úshinshi shaxslardıń huqıq hám minnetlemelerine tásir etpese, shártnamanı dúziw, ózgertiw hám biykar etiw haqqındaǵı talap penen tek ǵana onda qatnasıwshı shaxslar sudqa múrájat etiwge haqlı esaplanadı.
Mámleketlik organlar hám basqa organlar da nızam hújjetlerinde belgilengen tártipte dawa usınıwı múmkin.

 

Gawhar Zaripova

Qaraqalpaqstan Respublikası  sudı sudyası 

«Ózbekstan Respublikasınıń Konstituciyalıq sudı haqqında»ǵı Konstituciyalıq nızamı

Mámleketimizde ámelge asırılıp atırǵan reformalardıń negizinde – insan huqıqları qorǵalıwınıń ústinligi jatadı.

Bárshemizge belgili 2021 jıl 27 aprelde qabıl etilgen «Ózbekstan Respublikasınıń Konstituciyalıq sudı haqqında»ǵı Konstituciyalıq nızamınıń qabıl etiliwi – Mámleketimizde alıp barılıp atırǵan keń kólemli demokratiyalıq reformalardıń ámelge asırılıwı nátiyjesinde nızamshılıqtı liberallastırıw hám de Konstituciyada bekkemlengen insan huqıq hám erkinliklerin ámelge asırıwdıń izshil dawamı bolıp esaplanadı.
Atap aytqanda qabıl etilgen jańa Nızamnıń 28-statyasında Konstituciyalıq sudta islerdi kóriw tiykarları belgilenip, oǵan kóre Konstituciyalıq sudqa múrájat etiw huqıqına iye bolǵan mámleketlik uyımlarınıń hám lawazımlı shaxslardıń múrájatı, sonday-aq puqaralardıń hám yuridikalıq shaxslardıń shaǵımları Konstituciyalıq sudta islerdi kóriw ushın tiykar bolıwı beligilengen.

Konstituciyalıq sud májilisinde kóriletuǵın isler boyınsha berilgen múrájatlar álbette usı Nızamnıń 4-statyasında belgilengen Konstituciyalıq sud wákilligi sheńberine kiritilgen máseleler haqqında bolıwı shárt.
Usı jańa Nızamda Konstituciyalıq sudqa máseleler kiritiw huqıqına iye bolǵan subektler sheńberi keńeytirilip, subektler qatarına kiritilgen – Ózbekstan Respublikası Oliy Majlisiniń Insan huqıqları boyınsha wákili (ombudsman) orınbasarı – Bala huqıqları boyınsha wákil, Insan huqıqları boyınsha Ózbekstan Respublikası Milliy orayı, Ózbekstan Respublikası Prezidenti janındaǵı Isbilermenlik subektleriniń huqıqları hám nızamlı máplerin qorǵaw boyınsha wákil hám Nızamnıń 27-statyasınıń 2-bóliminde belgilengen puqaralar hám yuridikalıq shaxslarǵa tek ǵana belgili bir iste qollanǵan nızam menen olardıń konstituciyalıq huqıqları buzılǵanlıǵı boyınsha shaǵım menen Konstituciyalıq sudqa múrájat etiw huqıqı berildi.
Berilip atırǵan múrájat jazba yaki elektron formada jiberiliwi lazım. Elektron formada jiberilgen múrájat elektron hújjet aylanısı haqqındaǵı nızamshılıq talaplarına muwapıq bolıwı kerek. Kollegiyalıq uyımnıń Konstituciyalıq sudqa berilgen múrájatına usı uyımnıń tiyisli qararı qosımsha etiledi.

Konstituciyalıq sudqa jiberilgen múrájatta Konstituciyaǵa muwapıqlıǵı tekseriliwi lazım bolǵan normativ-huqıqıy hújjetttiń ataması, raqamı, qabıl etilgen sánesi, járiyalanǵan deregi, Konstituciya hám nızamnıń túsindirme beriliwi lazım bolǵan qaǵıydaları, múrájattı sudta kóriwdiń huqıqıy tiykarları, qoyılǵan másele boyınsha múrájat etiwshiniń kóz qarası hám múrájattı Konstituciyanıń tiyisli normalarına silteme etilgen haldaǵı huqıqıy tiykarlandırıwı lazım.

Bunnan tısqarı, múrájat etiwshiniń familiyası, atı, ákesiniń atı, jaylasqan jeri, pochta mánzili yaki jasaw ornı, eger iste wákil qatnasıp atırǵan bolsa onıń wákillikleri haqkındaǵı zárúr maǵlıwmatlar hám qosımsha etilip atırǵan hújjetler dizimi kórsetilgen bolıwı kerek.

Puqaralar hám yuridikalıq shaxslardıń shaǵımlarında is sudta kórip shıǵılǵanlıǵı hám sudta qorǵawdıń barlıq túrlerinen paydalanılǵanlıǵı, sonday-aq isti sheshiw ushın zárúr dep esaplanǵan basqa maǵlıwmatlar beriliwi kerek.

Konstituciyalıq sudqa kelip túsken múrájatlar dizimnen ótkiziledi hám bunda sheshiliwi Konstituciyalıq sud wákilliklerine kirmeytuǵın máseleler boyınsha múrájatlar Konstituciyalıq sud tárepinen «Fizikalıq hám yuridikalıq shaxslardıń múrájatları haqqında»ǵı Nızamda belgilengen tártipte, qoyılǵan máselelerdi sheshiw wákilligine kiritilgen tiyisli mámleketlik uyımlarǵa, shólkemlerge yaki lawazımlı shaxslarǵa bes kúnlik múddetten keshiktirmey jiberedi.

Eger múrájat Konstituciyalıq sudqa tiyisli bolsa, múrájat alınǵan kúnnen baslap jeti kúnnen keshiktirmey onı úyreniwge kirisedi. Bunda Konstituciyalıq sudtıń baslıǵı kelip túsken múrájattı Nızamda qoyılǵan talaplarǵa muwapıqlıǵı kóz qarastan dáslepki tárizde úyreniw nátiyjeleri boyınsha juwmaq tayarlawdı Konstituciyalıq sudtıń bir yaki bir neshe sudyasına tapsırıwı múmkin.

Múrájattı kórip shıǵıw ushın qabıl etiw yaki qabıl etiwden bas tartıw haqqında Konstituciyalıq sud uyǵarıwı qabıl etilip, egerde isti sud májilisinde kóriw ushın qabıl etilgen jaǵdayda uyǵarıwda is boyınsha bayanatshı sudya, isti kóriw sánesi, sonday-aq isti kóriw ushın tayarlaw menen baylanıslı basqa máseleler kórsetiledi. Qabıl etilgen uyǵarıw haqqında Konstituciyalıq sud islerin júrgiziw qatnasıwshıları úsh kúnlik múddette jazba formada xabardar etiledi.

Konstituciyalıq sud Ózbekstan Respublikasınıń Konstituciyası hám basqa nızamları menen óz wákilligine kiritilgen islerdi sud májilislerinde kóredi hám sheshedi.
Konstituciyalıq sud kollegiyalıq uyım esaplanadı hám ol islerdi sud májilisinde kóriwde barlıq sudyalar qatnasıwın talap etedi, lekin Konstituciyalıq sudtıń keminde bes sudyası qatnasqan jaǵdayda ol wákillikli bolıp, islerdi kóriwi múmkin.

Konstituciyalıq sudtıń sudyası kórip shıǵıw predmeti bolǵan hújjetti tayarlawda ilgeri xızmet wazıypası sebepli qatnasqan bolsa, iste qatnasıp atırǵan táreplerdiń yaki basqa shaxstıń tuwısqanı bolsa, istiń kóriliwi nátiyjesinen shaxsan, tuwrıdan yaki shetten mápdar bolsa yamasa onıń qalıslıǵına gúman tuwdıratuǵın basqa halatlar bar bolsa shetlestiriliwi múmkin.

Konstituciyalıq nızamnıń 39-statyasınıń 1-bóliminde kórsetilgen halatlar bar bolǵan jaǵdayda Konstituciyalıq sudtıń sudyası isti esitiw baslanıwına shekem ózin ózi shetletiw haqqında arza beriwi shárt.
Isti sudta kóriw processinde Konstituciyalıq nızamǵa kiritilgen processuallıq normalarga ámel etilgen halda sud májilisi alıp barılıp, barlıq processuallıq háreketler álbette sud májilisi bayanlamasına jazıladı.
Sud isti kóriw juwmaǵına kóre másláhátxanaǵa kirip, ol jerde kópshilik dawıs penen qabıl etilgen qararın oqıp esittiredi.

Juwmaq sıpatında aytıp ótiw lazım, mámleketimizde unamlı tárizde ámelge asırılıp atırǵan keń kólemli reformalar jánede jedellesiwge qaray júz tutıp, insanlardıń huqıq hám erkinliklerin isenimli qorǵaw kepilliklerin kúsheyttiriw, ádil sudlawǵa erisiw dárejesin asırıw, jámiyet hám mámlekettegi barlıq tarawlardı erkinlestiriw jedel kóriniste dawam etpekte.

Óytkeni, bul jańa Nızam menen puqaralar hám yuridikalıq shaxslar nızam olardıń Konstituciyalıq huqıqları hám erkinliklerin buzıp atır dep esaplasa hám de sudta kóriliwi tamamlanǵan belgili bir iste qollanılǵan bolsa hám sudta qorǵawdıń barlıq basqa túrlerinen paydalanıp bolınǵan bolsa, nızamnıń Konstituciyaǵa muwapıqlıǵın tekseriw haqqındaǵı shaǵım menen Konstituciyalıq sudqa múrájat etiw imakaniyatın jaratıp beredi.

 

Abatbay Ayapov
Qaraqalpaqstan Respublikası sudı sudyası

 

 

Jas óspirimdi dúgip alǵan shofyorǵa keshirim berildi

Berdaq atındaǵı Qaraqalpaq mámleketlik universiteti yuridika fakultetiniń studentleriniń katnasıwında ótkerilgen kóshpeli ashıq sud májilisinde Ózbekstan Respublikası Jınayat kodeksiniń 266-statyasınıń 1-bólimi menen ayıplı dep tabılǵan A.J isimli shaxstıń qarsısına toplanǵan jınayat isi kórip shıǵıldı.

Jınayat isleri boyınsha Xojeli rayonı sudı baslıǵı I.Allaniyazov basshılıǵında, sudya járdemshisi E.Turdıbaevtıń xatkerliginde, táreplerden mámleket ayıplawshısı-Xojeli rayonı prokurorınıń aǵa járdemshisi B.Abıllaeva hám gúmanlanıwshı menen jábirleniwshiniń nızamlı wákiliniń qatnasıwında ótkerilgen ashıq sud májilisinde barlıq toplanǵan sud materialları úyrenilip, táreplerdiń kórsetpeleri tıńlandı.
1995-jılda tuwılǵan puqara Xojeli rayonı aymaǵındaǵı 4K42 avtomobil jolınıń 1-kilometri aralıǵında belgilengen tezlikke ámel etpey joqarı tezlikte háreketlenip kiyatırıp usı asfalt joldı kesip ótip atırǵan T.S atlı jas óspirimdi dúgip, jol transport hádiysesin islegen. Aqıbetinde óspirim awır dárejedegi dene jaraqatı menen emlewxanaǵa túsedi.

Xojeli rayonı IIB janındaǵı tergew toparı sorastırıwshısınıń 2021-jıl 24-avgust kúngi qararına muwapıq, A.J nıń qarsısına júritilgen jınayat isi tareplerdiń óz-ara jarasqanlıǵı múnásibeti menen óndiristen qısqartıw máselesin sheshiw ushın sudqa jiberilgen.

Sud, is materialları menen tolıq tanısıp, gúmanlanıwshınıń óz ayıbın moyınlap, isinen shın kewilden pushaymanlıǵın, jábirleniwshiniń óz erki menen hesh kimniń sırttań aralasıwısız jarasıw haqqında arza bergenin, materiallıq zıyan tolıq qaplanǵanın, keshirim bergenin bildirgenin hám mámleketlik ayıplawshınıń isti jarasıw múnásibeti menen óndiristen qısqartıwdı bildirgen pikirin tıńlap, Ózbekstan Respublikası Jınayat kodeksiniń 661 –statyasına hám Jınayat processual kodeksiniń 84-statyası 4-bólimine tiykar jınayatlı isti óndiristen qısqartıwdı lazım dep taptı.

 

Pitimler menen baylanıslı puqaralıq islerdiń kóriliw tártibi

Ózbekstan Respublikası Puqaralıq kodeksiniń 101-statyasına kóre, pitimler dep – puqaralar
hám yuridikalıq shaxslardıń puqaralıq huqıq hám minnetlemelerin belgilew, ózgertiw yaki biykarlawǵa qaratılǵan háreketlerge aytıladı.

Pitimler bir tárepleme, eki tárepleme yaki kóp tárepleme (shártnamalar) bolıwı múmkin.
Pitim dúziw ushın nızam hújjetlerine yaki táreplerdiń kelisimine muwapıq bir táreptiń erki zárúr hám jeterli bolsa, bunday pitim bir tárepleme pitim esaplanadı.

Shártnama dúziw ushın eki tárep (eki tárepleme pitim) yaki úsh yamasa onnanda kóp tárep (kóp tárepleme pitim) kelisip erk bildirgen bolıwı kerek. Demek, eki yamasa bir neshe shaxstıń puqaralıq huqıqları hám minnetlemelerin júzege keltiriw, ózgertiw yamasa biykar etiw haqqındaǵı kelisim shártnama dep ataladı.

Óz náwbetinde tárepler ortasındaǵı kelisimge kóre tárepler kirisip atırǵan huqıqıy múnásebettiń hám tárepler ózlerine alıp atırǵan minnetlemelerdiń mazmunına kóre shártnamlarda túrlerge bólinedi. Puqaralıq isleri boyınsha sudlarında pitimler menen baylanıslı islerden eń kóp ushırasatuǵın isler bul qarız óndiriw haqqındaǵı isler bolıp tabıladı.

Qarız shártnaması boyınsha bir tárep (qarız beriwshi) ekinshi tárepke (qarız alıwshıǵa) pul yamasa túrge uqsas belgileri menen belgilengen basqa buyımlardı múlk etip beredi, qarız alıwshı bolsa qarız beriwshige bir jola yamasa bólip-bólip, usınday summadaǵı puldı yamasa qarızǵa alınǵan buyımlardıń túri, sıpatı hám muǵdarına teń nárseni (qarız summasın) qaytarıp beriw májbúriyatın aladı. Qarız shártnaması pul yaki múlkler tapsırılǵan waqıttan baslap dúzilgen esaplanadı.

Qarız shártnamasınıń huqıqıy belgilerine bola bul shártnama real esaplanadı, sebebi tárepler arasında huqıq hám májbúriyatlar shártnama predmeti bolǵan pul yamasa múlktiń tapsırılıwınan júzege keledi hám shártnama sol waqıttan dúzilgen esaplanadı. Qarız beriwshi qarızdıń qaytarılıwın talap etiw huqıqına iye bolsa, qarız alıwshı alǵan puldı yaki múlkti qaytarıw májbúriyatın óz moynına aladı.

Qarız shártnaması múlkke iyelik huqıqı bir shaxstan ekinshi shaxsqa ótetuǵın shártnamalardan esaplanadı. Máselen, qarızdar qarızǵa alınǵan nárseni óz ıqtıyarı boyınsha basqaradı hám qarızǵa alınǵan nárseniń ózin qaytarmastan alǵan pulı yaki usı qarızǵa alınǵan nárseniń túri, sıpatı hám muǵdarına teń bolǵan basqa múlkti qaytarıwǵa májbúr boladı.

Qarız shártnaması puqaralar arasında, eger bul qarızdıń summası eń kem is haqınıń on esesinen artıq bolsa, ápiwayı jazba formada dúziliwi shárt, shártnamadaǵı táreplerden biri yuridikalıq shaxs bolǵanda summasınan qaramastan jazba túrinde dúziliwi shárt. Qarız shártnamasınıń jazba formasına ámel qılmaw Puqaralıq kodeksiniń 109-statyasında názerde tutılǵan aqıbetlerge alıp keledi.

Eger qarız alıwshınıń til xatı yamasa oǵan qarız beriwshi tárepinen belgili summa yamasa belgili muǵdardaǵı múlkler tapsırılǵanlıǵın tastıyıqlaytuǵın basqa hújjet bar bolsa, qarız shártnaması jazba formada dúzilgen esaplanadı. Eger qarız májbúriyatı qarız alıwshı tárepinen berilgen veksel, obligaciya yamasa qarız summasın hám qarız beriwshiniń onı óndirip alıw huqıqın belgileytuǵın basqa qımbatlı qaǵaz benen tastıyıqlanǵan bolsa, qarız shártnamasınıń jazba formasına ámel qılınǵan esaplanadı.

Pitimniń ápiwayı jazba formasına ámel etpew onıń haqıyqıy emesligine alıp kelmeydi, biraq dawa shıqqan jaǵdayda táreplerdi pitimniń dúzilgenligin, mazmunın yamasa orınlanǵanlıǵın gúwalardıń kórsetpeleri menen tastıyıqlaw huqıqınan mahrum etedi. Tárepler pitimniń dúzilgenligin, mazmunı yamasa orınlanǵanlıǵın jazba yaki basqa dáliyller menen tastıyıqlawǵa haqılı. Nızamda yaki táreplerdiń kelisiminde tuwrıdan-tuwrı kórsetilgen jaǵdaylarda pitimniń ápiwayı jazba formasına ámel etpew onıń haqıyqıy emesligine alıp keledi. Jazba formada dúzilgen pitimdi, eger is zárúrligi ádetlerinen basqasha tártip kelip shıqpasa, tárepler yamasa olardıń wákilleri imzalawı kerek. Eger nızam hújjetlerine yamasa qatnasıwshılardan biriniń talaplarına qayshı bolmasa, pitim dúziw waqtında imzadan faksimele usılında nusqa kóshiriw úskenelerinen paydalanıwǵa jol qoyıladı.

Ózbekstan Respublikası Puqaralıq kodeksiniń 736-statyası 2-bólimine kóre, eger qarız shártnamasında qarızdı bólip-bólip qaytarıw názerde tutılǵan bolsa, qarız alıwshı qarızdıń náwbettegi bólimin qaytarıw ushın belgilengen múddetti buzǵan jaǵdayda, qarız beriwshi qarızdıń qalǵan barlıq summasın tiyisli payızlar menen birge múddetinen aldın qaytarıwdı talap etiwge haqılı.

Eger qarız shártnamasında qarız boyınsha payızlardı qarızdıń ózin qaytarıw múddetinen aldın tólew názerde tutılǵan bolsa, bul májbúriyat buzılǵan jaǵdayda, qarız beriwshi qarız alıwshıdan qarız summasın tiyisli payızları menen birge múddetinen aldın qaytarıwdı talap etiwge haqılı.

Qarız alıwshı pul yamasa basqa múlklerdi qarız beriwshiden ámelde almaǵanlıǵın yamasa shártnamada kórsetilgeninen kem muǵdarda alǵanlıǵın dáliyllep, qarız shártnaması boyınsha dawalasıwǵa haqılı.
Jazba formada dúziliwi lazım bolǵan qarız shártnaması boyınsha gúwalardıń kórsetpeleri járdeminde dawalasıw múmkin emes. Biraq, shártnama aldaw, zorlıq isletiw, qarız alıwshınıń wákili qarız beriwshi menen jaman niyette kelisiwi yamasa qıyın jaǵdaylar tásirinde dúzilgen jaǵdaylardan tısqarı. Eger qarız alıwshı qarız shártnaması boyınsha dawalasıwı dawamında pul yamasa basqa múlkler haqıyqattan da qarız beriwshiden alınbaǵanlıǵı anıqlansa, qarız shártnaması dúzilmegen esaplanadı. Qarız alıwshı qarız beriwshiden pul yamasa basqa múlklerdi shártnamada kórsetilgeninen ámelde kem muǵdarda alǵan jaǵdayda shártnama usı muǵdardaǵı pul yamasa buyımlarǵa dúzilgen esaplanadı.

Ámeliyatta usı mazmundaǵı islerdi kórgende ayrım waqıtları qarız alıwshı qarız beriwshige algan qarızın qaytarǵan, biraq qarızdı qaytarıp bergen waqtında qarız alǵanda jazıp bergen til xatın qaytarıp almaǵan yaki qarız beriwshiden qarızın qaytarıp alǵanlıǵı haqqında til xat jazdırıp almaǵan jaǵdaylar kóp ushırasadı.
Ózbekstan Respublikası Puqaralıq kodeksiniń 257-statyasına 1-bólimine kóre, kreditor, minnetlemeniń orınlanıwın qabıl etip alǵan waqıtta, qarızdardıń talabı menen oǵan minnetlemeniń tolıq yaki qısman orınlanǵanlıǵın qabıl etip alǵanlıǵı haqqında til xat beriwi shárt.

Ápiuayı til menen aytqanda, qarız alıwshı alǵan qarızın qarız beriwshige qaytarǵan waqtında qarız beriwshiden bergen qarızın tolıq yaki qısman qaytarıp alǵanlıǵı haqqında til xat beriwdi talap etiwge haqılı hám qarız beriwshi bunday til xat beriwi shárt.

Al, usı statyanıń 2-bóliminde bolsa, eger qarızdar minnetlemeni tastıyıqlaw júzesinen kreditorǵa qarız hújjeti bergen bolsa, kreditor orınlawdı qabıl etip atırǵan waqıtta usı hújjetti qaytarıp beriwi, qaytarıp beriwdiń imkaniyatı bolmaǵanda bolsa – bunı ózi berip atırǵan til xatta kórsetiwi kerek.

Demek, qarız alıwshı qarız beriwshige qarız alǵanlıǵı haqqında til xat jazıp bergen bolsa, qarız beriwshi bergen qarızın qaytarıp alǵanda bul til xattı qaytarıp beriwi, eger onı qaytarıp beriw imkaniyatı bolmasa – bul haqqında ózi berip atırǵan til xatta kórsetiwi kerek.

Mısalı, talapker R.K. juwapker K.Ǵdan 10.000.000 sum qarız óndiriw haqqındaǵı dawa arza menen sudqa múrájat etken. Sud májilisinde juwapker K.Ǵ. talapker R.K.dan alǵan qarızın tolıǵı menen qaytarıp bergenligin, onı guwa S.K. tastıyıqlaytuǵınlıǵın bildirgen. Biraq juwapker K.Ǵ. qarız beriwshi R.K.dan óziniń qarız alǵan waqtında jazıp bergen til xatın kaytarıp almaǵan yamasa qarız beriwshi R.K.dan qarızın qaytarıp alǵanlıǵı haqqında til xat almaǵan.

Bunday jaǵdayda joqarıda atap ótkenimizdey qarız alıwshını alǵan qarızın qaytarıp bergenligin gúwalarınıń kórsetpeleri menen tastıyıqlaw huqıqınan mahrum etedi.

Juwmaqlap aytqanda, sudlarda pitimler menen baylanıslı islerdiń kóbeyip atırǵanlıǵına puqaralarımızdıń nızamlardı bilmesligi yamasa túsinbewshiligi desek qátelesken bolmaymız. Sol sebepli puqaralar ortasında qarız shártnamaları boyınsha huqıqıy úgit-násiyat jumısların sistemalı túrde alıp barıw zárúr dep esaplayman.

 

Qaraqalpaqstan Respublikası
sudı sudyası      Zulfiya Babadjanova

 

Jaslar menen ushırasıw

Beruniy rayonındaǵı Jaslar orayında Beruniy rayonlararalıq ekonomikalıq sudı xızmetkeri A.Kamalov hám rayonlıq Jaslar awqamı baslıǵı T.Xidirbaev penen birgelikte ushırasıw ótkerildi. Oǵan rayondaǵı baslanǵısh shólkem jetekshileri menen jámlespegen jaslar qatnastı.

Ilaj barısında Ózbekstan Respublikasınıń “Sudlar haqqında”ǵı jańa redakciyadaǵı Nızamınıń mazmunı hám áhmiyeti sóz etilip, sud tarawında ámelge asırılıp atırǵan reformalar jóninde keń túrde maǵlıwmatlar berildi.

 

Usı tarawǵa qızıǵıwshılıǵı ayrıqsha bolǵan jaslar ózleriniń túrli baǵdardaǵı sorawları menen belsene qatnasıwı ushırasıwdıń jánede tásirli ótiwin támiyinledi.

Saylawdı ámeldegi nızamshılıq tiykarında shólkemlestiriw

Qaraqalpaqstan Respublikası hákimshilik sudı hám Nókis rayonlar aralıq hákimshilik sudyaları tárepinen Nókis qalasında jaylasqan 49-sanlı uchastkalıq saylaw komissiyası aǵzalarınıń qatnasıwında seminar ótkerildi.
Onda tiykarınan usı jıldıń 24-oktyabr kúni bolıp ótetuǵın Ózbekstan Respublikası saylawına tayarlıq kóriw hám onı ótkeriw, saylawdı ámeldegi nızamshılıq tiykarında shólkemlestiriw máseleleri sóz etildi.

 

   

Atap ótilgenindey, saylaw komissiyalarınıń nızam hújjetlerine muwapıq bolmaǵan, saylaw qatnasıwshılarınıń huqıqları hám nızam menen qorǵalatuǵın máplerin buzatuǵın lawazımlı shaxslardıń háreketleri yaki qararı shıǵım etiw predmeti bolıp esaplanadı.Sonday-aq, saylaw menen baylanıslı islerdiń tiyisliligi boyınsha, Ózbekstan Respublikası Hákimshilik sud islerin júritiw haqqındaǵı kodeksine muwapıq saylaw komissiyasınıń is-hareketleri (qararı) ústinen berilgen shaǵımlar rayonlar aralıq hákimshilik sudları tárepinen, Ózbekstan Respublikası Oraylıq saylaw komissiyasınıń háreketleri (qararları) ústinen berilgen shaǵımlar bolsa Oraylıq saylaw komissiyası eń joqarı instanciya esaplanǵanlıǵı hám olar tárepinen qıbıl qılınǵan qararınıń nızamlılıǵına baha beriwshi joqarı saylaw komissiyası joqlıǵı sebepli tuwrıdan-tuwrı Ózbekstan Respublikası Joqarǵı sudı tárepinen kórip shıǵıladı. Saylaw komissiyaları qararları ústinen shaǵımlar tártip-qaǵıydaǵa kóre juwapker jaylasqan jerdegi hákimshilik sudlarǵa beriledi.

Seminarda usı hám basqada saylawdı shólkemlestiriw hám onı ótkeriw menen baylanıslı máseleler keń sóz boldı. Qatnasıwshılar sudyalardan qızıqtırǵan sorawlarına tiyisli juwaplar aldı.

 

Huqıqbuzarlıqlar profilaktikası

Qanlıkɵl rayonı Doslıq MPJ aymaǵındaǵı 21-sanlı mektep imaratında, Ózbekstan Respublikası Oliy Majlis Senatı Baslıǵı T.Narbaeva hám Qaraqalpaqstan Respublikası Joqarǵı Keńesi Baslıǵı M.Kamalov tárepinen tastıyıqlanǵan “Jol karta”nıń 11 xám 24-bántleriniń orınlanıwın támiyinlew hám “Huqıqbuzarlıqlar profilaktikası kúni”nde jaslar arasında jınayatshılıq hám huqıqbuzarlıqlardıń aldın alıw, ózgeler múlkin basqınshılıq jolı menen talan-taraj etiliwi menen baylanıslı jınayatlardıń aqıbetlerin keń jámiyetshilikke túsindiriw maqsetinde ushırasıw bolıp ótti.

     

Ushırasıwǵa Jınayat isleri boyınsha Qanlıkól rayon sudı, rayonlıq ishki isler bɵlimi, aymaq turǵınları hám mektep oqıtıwshı ustazları qatnastı. Ushırasıw barısında, joqarıda atap ɵtilgen máseleler boyınsha taraw qánigeleri keńnen túsinikler berip ɵtti hám usı baǵdarda isleniwi tiyis ilajlar, alǵa qoyılǵan wazıypalardıń áhmiyeti túsindirildi.

Skip to content