QARAQALPAQSTAN RESPUBLIKASÍ SUDLARÍ TARIYXÍ HAQQÍNDA

 

Házirgi Qaraqalpaqstan Respublikası aymaǵında áyyemgi zamanlardan berli adamzat jasap kelgenligi, olar ózleriniń rawajlanıw basqıshlarında hár qıylı mámleketlik dúzilmelerge birikkeni yaki qaysıdur mámlekettiń quramına kirgenligi bizge tariyxtan málim. Sol tiykarda biziń jurtımızda mámleketshilik belgileri payda bolǵannan baslap bul jerde ádil sudlawdı ámelge asırıw funkciyaların atqarıwshı shaxslar, jámiyette ádillikti támiyinlewshi uyımlar bar bolǵan, dep aytıwımızǵa boladı.

 

Usı kóz-qarastan qaraǵanda Qaraqalpaqstan sudlarınıń tariyxı uzaq ótmishke barıp taqaladı hám búgingi kúnge shekem óziniń bir neshe rawajlanıw basqıshlarınan ótip kelgen.

 

Tariyxıy dereklerge qaraǵanda Qaraqalpaqstan aymaǵında sudlardıń eki túri bolǵan. Olar úrip-ádet normaları tiykarında is alıp barıwshı biy sudları hám sháriyat normaları tiykarında sudlawshı qazı sudları.

 

Málim bolǵanınday, qaraqalpaqlarda hár bir urıwdı biyler basqarıp, olar óziniń urıwın basqarıw menen birge onıń jánjelli máselelerin sheshken. Bunday máselelerde ózinen aldıńǵı biylerdiń qararları (biylikleri) hám urıwdıń óziniń úrip-ádetleri boyınsha is alıp barǵan.

 

Biziń aymaǵımızǵa islam dini kirip keliwi menen joqarı maǵlıwmatlı musılman huqıqtanıwshılarınan abıraylı shaxslar qazı lawazımına tayınlanıp, olar sháriyat normaları tiykarında sud islerin júrgizgen. Qazı sudları sovet húkimeti ornatılǵannan soń saplastırılıp, keyin biraz waqıtqa qayta tiklengen. Biraq olardıń aldıńǵı wákillikleri jıldan-jılǵa sheklenip, sanı qısqarıp barǵan hámde XX-ásirdiń 20-jıllarınıń aqırına kelip olar óz iskerligin birotala toqtatqan.

 

Qaraqalpaqstan Respublikası Oraylıq mámleketlik arxivinde saqlanıp atırǵan hújjetlerge qaraǵanda, Qaraqalpaqstan avtonomiyalıq oblastı shólkemlestiriliwi dáwirinde 1924-jıl 24-noyabrde Qaraqalpaqstan avtonomiyalıq oblastlıq sudı dúzilgen hámde onıń birinshi baslıǵı etip Ábdijalil Ismetullaev saylanǵan.

1932-jılı 20-martta Qaraqalpaqstan avtonomiyalıq respublikası (QQASSR) dúziliwi baylanıslı Qaraqalpaqstan avtonomiyalıq oblastlıq sudı Bas sud dep qayta shólkemlestirilgen hámde onıń sol dáwirdegi basshısı elimizge belgili bolǵan tariyxıy shaxs Jumagúl Seytova bolǵan.

 

1936-jılı Qaraqalpaqstan ASSR Ózbekstan SSR quramına kirgiziliwi múnásibeti menen elimizdiń sud sistemasında da ózgerisler júz berdi. Qaraqalpaqstan ASSR Joqarǵı sudı dúzilip, onıń aǵzaların Qaraqalpaqstan Respublika Joqarǵı Soveti tárepinen bes jılǵa saylaw tártibi belgilendi. Qaraqalpaqstan ASSR Joqarǵı sudı óz wákillikleri sheńberinde oǵada qáwipli jınayatlar, mámleketke qarsı jınayatlar, lawazımlı shaxslarǵa qarsı jınayatlar, mámleketlik múlkti talan-taraj qılıw hám ózlestiriw jınayatları menen baylanıslı islerdi kórip shıqqan. Sonıń menen birge, Joqarǵı sud quramalı kategoriyadaǵı puqaralıq islerdi de kórgen.

 

Qaraqalpaqstanda dáslep 9 uchastka xalıq sudları, 1939-1940 jılları 12 rayonlıq xalıq sudları, 1950-jılı 14 rayonlıq hám 3 qalalıq uchastkalarda xalıq sudları óz iskerligin júrgizgen.

 

1970-jıllardan baslap Qaraqalpaqstan ASSR xalıq sudları hár jılı úlken kólemde jınayat hám puqaralıq islerin kórip shıqqan, jıldan jılǵa sudyalardıń is sıpatı jaqsılanıp barǵan. 1970-jılı Qaraqalpaqstanda 13 rayonlıq hám 1 qalalıq (Nókis) xalıq sudlarında jámi 16 sudya jumıs alıp barǵan. 1976-jılı jańa rayonlardıń shólkemlestiriliwi múnásebeti menen Qaraqalpaqstanda jámi 19 rayonlıq (qalalıq) xalıq sudları ádil sudlawdı ámelge asırǵan. 1974-jılǵı saylawlarda xalıq sudlarına jámi 1300, 1979-jılı bolsa 1650 xalıq másláhátshileri saylanǵan.

 

Arxiv maǵlıwmatlarına qaraǵanda, 1924-1929-jıllarda Á.Ismetullaev, Q.Aymurzaev, M.Baymeshin, K.Allabergenov T.Napesov Qaraqalpaqstan avtonomiyalıq oblastlıq sudınıń baslıǵı lawazımında, 1929-1937 jılları X.Temirxanov, J.Seytova, P.Allanazarov Qaraqalpaqstan Bas (Joqarǵı) sudınıń baslıǵı lawazımında, 1939-1991 jılları G.Dudiev, X.Abutov, K.Pirjanov, A.Djiemuratov, K.Djarmanov, E.Utambetov, A.Abillaev, S.Urazov, T.Koblanov, K.Allasheva hám J.Sadıqov Qaraqalpaqstan ASSR Joqarǵı sudınıń baslıǵı lawazımında islegen.

 

Mámleketimiz ǵárezsizlikke eriskeninen keyin 1993-jıl 9-apreldegi Qaraqalpaqstan Respublikasınıń Konstituciyasına tiykar mámleketlik hákimiyat nızam shıǵarıwshı, atqarıwshı hám sud hákimiyatına bóliniwi belgilep qoyıldı. Konstituciyada insan huqıq hám erkinlikleri, nızamlı mápleri birinshi orınǵa qoyılıp, olardı qorǵawda sud hákimiyatı áhmiyetli orın iyeledi.

 

1991-2000 jıllar ǵárezsiz mámleketimizdiń jańa sud sisteması qáliplesiwi dáwiri bolıp, bul jıllarda Qaraqalpaqstan Respublikası Joqarǵı sudı menen birge 15 rayonlıq hám 2 qalalıq sudlar jınayat hám puqaralıq islerdi kórgen. Sonday-aq, 1993-jıldan baslap Mámleketlik arbitrajdıń negizinde yuridikalıq shaxslardıń xojalıq (ekonomikalıq) tartısların kórip shıǵıwshı Qaraqalpaqstan Respublikası xojalıq sudı óz jumısın baslaǵan.

 

Ǵárezsizliktiń dáslepki jıllarında Qaraqalpaqstan Respublikası Joqarǵı sudın J.Sadıqov, soń P.Aytniyazov basqarǵan bolsa, V.Vishnyakov hám A.Nurjanovlar Qaraqalpaqstan Respublikası xojalıq sudınıń dáslepki basshıları boldı.

 

2001-2017 jıllarda elimizdegi sudlardıń qánigelesiwi dáwiri boldı. Atap aytqanda, 2001 jıldan baslap ulıwma yurisdikciya sudları jınayat hám puqaralıq isleri boyınsha sudlar bolıp ekige bólindi. Soǵan kóre, “Sudlar haqqında”ǵı nızamǵa kirgizilgen ózgeris hám qosımshalarǵa tiykar Qaraqalpaqstan Respublikası jınayat isleri boyınsha Joqarǵı sudı hámde Qaraqalpaqstan Respublikası puqaralıq isleri boyınsha Joqarǵı sudı, 4 rayonlararalıq puqaralıq isleri boyınsha sudlar,15 rayonlıq hám 2 qalalıq jınayat isleri boyınsha sudlar shólkemlestirildi.

 

Al, 2017-jıl 1-iyunnan baslap ǵalabalıq-huqıqıy qatnasıqlardan kelip shıǵatuǵın hákimshilik dawlardı kórip shıǵıwǵa wákillikli bolǵan Qaraqalpaqstan Respublikası hákimshilik sudı hám rayonlıq (qalalıq) háqimshilik sudları ádil sudlawdı ámelge asıra basladı.

 

Aqırǵı jıllarda mámleketimizdegi barlıq tarawlarda ámelge asırılıp atırǵan keń kólemli reformalar qatarında sud-huqıq sistemasındaǵı reformalardı atap ótiw orınlı. Bul tarawdaǵı úlken jańalıqlardıń biri 2021-jılı júz berdi hám sol jıldan baslap Qaraqalpaqstan Respublikası puqaralıq isleri boyınsha, jınayat isleri boyınsha hám ekonomikalıq sudlardıń negizinde sudyalardıń qánigelesiwin saqlap qalǵan halda hám sud islerin júrgiziw túrleri boyınsha óz aldına sudlaw kollegiyaları shólkemlestirilgen halda Qaraqalpaqstan Respublikası sudı dúzildi.

 

Sonday-aq, hákimshilik huqıqbuzarlıqqa baylanıslı islerdi jınayat isleri boyınsha sudlarǵa ótkeriw arqalı hákimshilik sudlardıń is júklemesi azaydı hám soǵan baylanıslı 16 rayonlıq (qalalıq) hákimshilik sudlardıń negizinde Nókis rayonlararalıq hákimshilik sudı dúzildi.

 

Solay etip, búgingi kúnde Qaraqalpaqstan Respublikasında sud sisteması Qaraqalpaqstan Respublikası sudı, Qaraqalpaqstan Respublikası hákimshilik sudı, 17 jınayat isleri boyınsha rayonlıq (qalalıq) sudlar, 5 puqaralıq isleri boyınsha rayonlararalıq (rayonlıq) sudlar, 4 rayonlararalıq ekonomikalıq sudlar hám 1 rayonlararalıq hákimshilik sudtan ibarat.

 

Joqarıda keltirip ótilgen maǵlıwmatlardı tolıqtırıp, jámlegen halda keń jámáátshilikke jetkiziw maqsetinde jaqında Qaraqalpaqstan Respublikası sudlarında házirgi kúnde islep atırǵan sudyalardıń hám nuraniy ustaz sudyalardıń baslaması menen Qaraqalpaqstan sudlarınıń tariyxı haqqındaǵı kitap baspadan shıǵarıldı.

 

“Qaraqalpaqstan Respublikası sudları: tariyx hám búgin” atamasında shıǵarılǵan kitapta birinshi mártebe Qaraqalpaqstan sudlarınıń házirgi waqıtqa shekemgi dáwirdegi tariyxı sáwlelendirilip, usı dáwirde sud sistemasında islegen shaxslar tuwralı maǵlıwmatlar jazıldı. Sol sebepli de bul kitap barlıq sudyalar, sud hám basqa huqıq qorǵaw uyımlarınıń xızmetkerleri, huqıqtanıwshılar, tariyxshılar hám keń jámiyetshilik ushın Qaraqalpaqstan sudlarınıń tariyxı hám búgingi kúni haqqında paydalı derek bola aladı.

 

 

Kamal TARIXOV,

Qaraqalpaqstan Respublikası sudınıń baslıǵı 

SANLÍ DÁLIYLLER MENEN ISLESIW SISTEMASÍ JETILISTIRILEDI

Sońǵı jıllarda mámleketimizde insannıń óz nızamlı máplerin qorǵaw ushın teń imkaniyatlar jaratıw, istiń haqıyqıy jaǵdayların hár tárepleme, tolıq hám qalıs anıqlawǵa baylanıslı nızam talaplarına sózsiz ámel etiw, táreplerdiń tartısıw hám teń huqıqlılıǵı principlerin turmısqa engiziw arqalı insan huqıq hám erkinliklerin nátiyjeli qorǵaw boyınsha keń kólemli jumıslar ámelge asırılmaqta.

 

Sonıń menen birge, jámiyet turmısınıń túrli tarawlarında jedel sanlastırıw, adamlardıń málimleme-kommunikaciya texnologiyalarınan paydalanǵan halda elede kóbirek birge islesiwi hám usınıń aqıbetinde jınayatlar isleniwi, sanlı ortalıqta puqaralar hám shólkemlerdiń huqıqları, nızamlı mápleriniń buzılıw jaǵdaylarınıń keń tarqalıwı sanlı dáliyllerdiń institucionallastırılıwın hám olar menen baylanıslı islerdi ámelge asırıwdıń huqıqıy tiykarınların bekkemlewdi talap etpekte.

 

Prezidentimiz tárepinen 2024-jıldıń 21-noyabr sánesinde imzalanǵan ÓRN-1003-sanlı Nızamı menen Ózbekstan Respublikasınıń ayırım nızam hújjetlerine sanlı dáliyller menen islesiw sistemasın jetilistiristiriwge qaratılǵan ózgeris hám qosımshalar kirgizildi.

 

Usı ózgerislerge kóre, elektron maǵlıwmatlar elektron qurılmalardan hám málimleme sistemalarınan, sonday-aq málimleme texnologiyalarınan paydalanǵan halda jaratılatuǵın, islew beriletuǵın hám saqlanatuǵın maǵlıwmatlardan ibarat.

 

Is ushın áhmiyetke iye bolǵan jaǵdaylar haqqındaǵı maǵlıwmatlar bar bolǵan elektron maǵlıwmatlar, atap aytqanda, elektron kórinisindegi fayllar, audio-videojazıwlar, Internet jáhán málimleme tarmaǵında saqlanǵan maǵlıwmatlar sanlı dáliyller bolıp esaplanadı.

 

Kirgizilgen ózgerislerdi aldın bunday dáliyller bolmaǵan dep túsinbew kerek. Ilgeri de bunday dáliyller bolǵan, tekǵana múlkiy hám jazba dáliyl sıpatında bahalanǵan. Endi sanlı dáliyllerdi dáliyllerdiń ayrıqsha túri sıpatında kirgiziliwi hám olar ushın ayrıqsha qaǵıydalardıń belgileniwi ádil sudlawdı ámelge asırıwda áhmiyetli rol oynaydı.

 

Dáwletbay RAZOV,
Qarakalpaqstan Respublikası sudınıń sudyası

ÓZBEKSTAN RESPUBLIKASÍ KONSTITUCIYASÍNÍŃ QABÍL ETILGENLIGINE 32 JÍL TOLDÍ

Nókis kánshilik institutı májlisler zalında Ózbekstan Respublikası Konstituciyasınıń qabıl etilgenligine 32 jıl tolıwı múnásibeti menen ushırasıw keshesi bolıp ótti.

 

Ushırasıwdı Nókis kánshilik institutı direktorı A.Kaipbergenov kiris sóz benen ashıp berdi. Soń Ózbekstan hám Qaraqalpaqstan Respublikasınıń mámleketlik gimnleri jańladı.

Oǵan Qaraqalpaqstan Respublikası Joqarǵı Keńesiniń komitet baslıǵı I.Sdikov, Qaraqalpaqstan Respublikası Ishki isler ministriniń orınbasarı B. Izbasarov, Qaraqalpaqstan Respublikası Sudınıń sudyası U. Sabirov, sonday-aq, instituttıń professor-oqıtıwshıları, tyutorlar hám student-jaslar qatnastı.

 

 

Ilajda qániygeler sózge shıǵıp, konstituciya óziniń tereń oylanǵan principleri hám qaǵıydaları menen ajıralıp, elimizdiń táǵdirin, hár bir insannıń huqıq hám erkinliklerin belgilewde áhmiyetli hújjet ekenligi haqqında toqtalıp ótti. Sonday-aq, jańa redakciyadaǵı Konstituciya mámleketimiz rawajlanıwı, jámiyettiń rawajlanıwı, insan huqıq hám erkinliklerin qorǵaw, nızamlılıq hám sud hákimiyatınıń shın mánisindegi ǵárezsizligin támiyinlewde áhmiyetli orın tutatuǵınlıǵın atap ótti.

 

Itibarlı tárepi sonda, Bas Nızamımızdıń 15-statyasına kirgizilgen ózgerislerge muwapıq, elimizde Konstituciya hám nızamlardıń ústinligi sózsiz tán alınadı. Tiykarǵı nızam mámlekettiń pútkil aymaǵında joqarı yuridikalıq kúshke iye, tikkeley ámel etedi hám birden-bir huqıqıy túp-tiykarın quraydı.

Durıs, kalendar betinde bayramlar kóp, biraq olardıń arasında biziń huqıq hám erkinliklerimizdiń bekkem huqıqıy qorǵanı bolǵan Konstituciya qabıl etilgen sáne ózgeshe júregimizge jaqın bolıp qala beredi.

BAS NÍZAMÍMÍZ – PÁRAWAN TURMÍSÍMÍZ TIYKARÍ

Ájiniyaz atındaǵı Nókis mámleketlik pedagogikalıq institutında 8-dekabr – Ózbekstan Respublikası Konstituciyası qabıl etilgenligine 32 jıl tolıwı múnásibeti menen saltanatlı ilaj bolıp ótti.

Ózbekstan hám Qaraqalpaqstan Respublikalarınıń mámleketlik gimnleri menen baslanǵan ilajdı institut rektorı wazıypasın waqıtsha atqarıwshısı Q.Qodirov basqarıp bardı.

Saltanatlı ilajǵa Qaraqalpaqstan Respublikası Joqarǵı Keńesiniń Nızamlılıq, sud-huqıq hám korrupciyaǵa qarsı gúresiw máseleleri komitetiniń baslıǵı A.Atajanov, Qaraqalpaqstan Respublikası Hákimshilik sudınıń baslıǵı Á.Nurlipesov, Qaraqalpaqstan Respublikası prokuraturasınıń bólim baslıǵı D.Elmuratov, professor-oqıtıwshılar hám studentler qatnastı.

 

 

Ilajda atap ótilgenindey, tiykarǵı nızamımız óziniń tereń oylanǵan principleri hám qaǵıydaları menen ajıralıp, elimizdiń táǵdirin, hár bir insannıń huqıqları menen erkinliklerin belgilewde áhmiyetli hújjet bolıp esaplanadı.

1992-jılı 8-dekabr kúni ǵárezsiz Ózbekstannıń Konstituciyası qabıl etildi. Konstituciyanı islep shıǵıwda nızamshılıqtaǵı aldınǵı sırt el tájiriybeleri menen birgelikte xalqımızdıń kóp ásirlik mentaliteti, jasaw sharayatı, ata-babalardan miyras bolıp kiyatırǵan úrp-ádetleri de basshılıqqa alındı.

Konstituciyada tiykarǵı itibar insan hám onıń huqıqları jáne erkinlikleri, yaǵnıy Ózbekstan Respublikasınıń hár bir puqarasına jeke huqıq hám erkinlikler, siyasiy hám sociallıq-ekonomikalıq huqıqlardıń kepillikleri támiyinlendi.

Elimizde nızam ústinligin támiyinlew arqalı puqaralıq jámiyetin qurıw, bunıń ushın xalqımızdıń huqıqıy mádeniyatın arttırıw, xalqımızdıń búgingi ómirden razı bolıp jasawı ushın olarǵa múnásip turmıs sharayatların jaratıp beriw baǵdarında sońǵı jıllardaǵı alıp barılıp atırǵan jumıslar ayrıqsha atap ótildi.

Tiykarǵı nızamımızda keleshek áwladlardıń bilim alıwı, kásip mamanı bolıwı, ozıq-oylı, tereń pikirleytuǵın, jetik insan bolıp jetilisiwi ushın zárúr bolǵan principler hám qaǵıydalar belgilep berilgen. Sońǵı jılları joqarı bilimlendiriw sistemasına qaratılıp atırǵan itibar hám ǵamqorlıqlar usı maqsetlerge erisiw ushın xızmet etedi. Qaraqalpaqstanda joqarı oqıw orınlarınıń sanı sońǵı bes jıldıń ishinde on ekige jetkenligi, olardıń materiallıq-texnikalıq bazasınıń jetilistiriwi, qabıllaw kvotaları sanınıń kóbeytiliwi, ásirese, bıyılǵı jılı Qaraqalpaqstan jasların hár tárepleme qollap-quwatlaw maqsetinde qosımsha grant orınlarınıń berilgenligi Konstituciyada belgilengen normalardıń ámeldegi kórinisleri bolıp tabıladı.

Usınday imkaniyatlar nátiyjesinde elimiz jasları ilim, bilimlendiriw, mádeniyat, sport hám turmıstıń basqa da salalarında úlken tabıslardı qolǵa kirgizip kelmekte.

Ilaj dawamında instituttıń milliy ideya, ruwxıylıq tiykarları hám huqıq tálimi kafedrasınıń úlken oqıtıwshısı B.Arzieva, magistrant M.Kamalov Ózbekstan Respublikası Konstituciyasınıń qabıl etiliw tariyxı, kirgizilgen ózgerisler, sonıń ishinde, 2023-jıl 30-aprel kúngi ulıwma xalıqlıq referendum tiykarında Bas Nızamımızdıń jańa redakciyada qabıl etilgenligi, ondaǵı belgilengen normalardıń búgingi kúndegi turmısımızdaǵı áhmiyeti haqqında bayanatlar jasadı.

KONSTITUCIYADAǴÍ TIYKARǴÍ PRINCIPLER – JETISKENLIKLERIMIZ TIYKARÍ

8-dekabr – Ózbekstan Respublikası Konstituciyası qabıl etilgen kún Berdaq atındaǵı Qaraqalpaq mámleketlik universitetinde Ózbekstan Respublikası Konstituciyası  qabıl etilgenliginiń 32 jıllıǵı múnásibeti menen ilaj bolıp ótti. Onda Qaraqalpaqstan Respublikası Joqarǵı Keńesi Baslıǵınıń orınbasarı R.Saparbaev, Qaraqalpaqstan Respublikası sudı baslıǵı K.Tarixov, Qaraqalpaqstan Respublikası prokurorınıń orınbasarı E.Qayıpbergenov, professor-oqıtıwshılar,  student-jaslar qatnastı. Ilaj Ózbekstan hám Qaraqalpaqstan Respublikalarınıń mámleketlik gimnleri menen baslandı.

Ilajdı universitet rektorı, akademik A.Reymov alıp bardı. Qaraqalpaqstan Respublikası Joqarǵı Keńesi baslıǵınıń orınbasarı R.Saparbaev shıǵıp sóylep, universitet jámáátin Ózbekstan Respublikası Konstituciyasınıń  qabıl etilgenliginiń 32 jıllıǵı menen qızǵın qutlıqlap, elimizdiń dúnya siyasiy maydanında ǵárezsiz mámleket sıpatında óz ornına iye bolıwı, rawajlanıw jolın belgilep, jıldan-jılǵa abırayınıń artıp barıwı, sonday-aq, xalıqtıń abadanlıǵın támiyinlewde – Konstituciyanıń ornı hám áhmiyeti joqarı ekenligin atap ótti.

Ilajda Qaraqalpaqstan Respublikası sudı baslıǵı K.Tarixov, Qaraqalpaqstan Respublikası prokurorınıń orınbasarı E.Qayıpbergenov hám basqalar shıǵıp sóylep, Konstituciya mámlekettiń tiykarǵı nızamı bolıp, hár bir mámlekettiń keleshegi usı hújjette óz sáwleleniwin tapqanlıǵın atap ótip, búgin elimizde júz berip atırǵan jańalanıwlar, demokratiyalıq huqıqıy mámleket qurıw, puqaralıq jámiyetin qáliplestiriw jolında erisip atırǵan jetiskenliklerimizdiń barlıǵı Konstituciyada kórsetilgen tiykarǵı principlerdiń turmısqa tolıq engiziliwi menen baylanıslı ekenligin óz bayanatlarında keltirip ótti.

Atap ótilgenindey, Konstituciyanıń mámleketimiz ǵárezsizligin bekkemlewdegi ornı, jámiyet rawajlanıwındaǵı áhmiyeti joqarı. Onda belgilengen tiykarǵı principler, hár bir puqaranıń huqıqları menen erkinliklerin támiyinlewdegi roli ayrıqsha. Bayramǵa baǵıshlanǵan ilajlar orınlarda dawam etpekte.

ÚSH SHAXS MÚDDETINEN ALDIN SHÁRTLI TÚRDE JAZADAN AZAT ETILDI

 

Jınayat isleri boyınsha Shomanay rayonı sudı tárepinen rayondaǵı «Mádeniyat» mákan puqaralar jıyını imáratında kóshpeli ashıq sud ótkerildi.

Onda Probaciya toparı esabında miynetke dúzetiw isi jazasın hám azatlıqtan sheklew jazasın ótep atırǵan 3 shaxs jaza ótew dáwirinde islegen qılmısınan shın kewilden pushayman bolıp dúzeliw jolına ótkeni sebepli Ózbekstan Respublikası Jınayat kodeksiniń 73-statyasına tiykarlanıp, jazadan múddetinen aldın shártli túrde azat etildi. Yaǵnıy olarǵa óz ómirin jolǵa qoyıp alıw ushın jáne bir imkaniyat berildi, bul jazadan shártli azat etiwdiń shárti bolsa-qaytıp jınayat jolına kirmew, huqıqbuzarlıq islemew. Bolmasa keyingi beriletuǵın jaza awırraq boladı. Sudya tárepinen olarǵa bul ayrıqsha túsindirildi.

SUD-HUQÍQ MÁSELELERINE BAYLANÍSLÍ KÓSHPELI QABÍLLAW

 

Mámleket organları hám jergilikli hákimiyatlar tárepinen orınlarda ótkerilip atırǵan kóshpeli qabıllawlar puqaralardıń mámleketke bolǵan isenimin asıradı. Bul óz gezeginde, mámleket hám puqaralar arasındaǵı baylanıstı da bekkemleydi.

 

 

Qaraqalpaqstan Respublikası sudı baslıǵınıń orınbasarları A.Adilov hám B.Qtaybekovlar tárepinen Kegeyli hám Ellikqala rayonlarında kóshpeli qabıllaw ótkerildi.

 

 

Sud-huqıq máselelerine baylanıslı bolǵan qabıllawda puqaralarǵa huqıqıy másláhátler menen birge olardıń nızamlı huqıqların túsindiriw hám ámeliy járdem beriw ilajları kórildi. Bul arqalı hár bir múrájatshı óziniń huqıqıy máseledegi mashqalalarına tuwrıdan-tuwrı taraw basshılarınan anıq hám tiykarlı juwap alıw múmkinshiligine iye boldı.

 

Atap aytqanda, qabıllawda bildirilgen múrájatlardıń basım kópshiligi jer-múlk, kadastr, nekeden ajıratıw, aliment óndiriw, sud tárepinen tayınlanǵan jazanı jeńilregine almastırıw, sud qararınan narazılıq hám basqa da máseleler boyınsha.

 

Qabıllaw dawamında múrájatlardıń kópshiligi óz ornında sheshilip, tiyisli másláhátler berildi. Al, ayırım múrájatlar boyınsha úyreniw jumısları alıp barılatuǵınlıǵı belgilenip, orınlanıwı qadaǵalawǵa alındı.

 

 

ÚSH SHAXS MÚDDETINEN ALDIN SHÁRTLI TÚRDE JAZADAN AZAT ETILDI

 

Jınayat isleri boyınsha Shomanay rayonı sudı tárepinen rayondaǵı «Mádeniyat» mákan puqaralar jıyını imáratında kóshpeli ashıq sud ótkerildi.

 

Onda Probaciya toparı esabında miynetke dúzetiw isi jazasın hám azatlıqtan sheklew jazasın ótep atırǵan 3 shaxs jaza ótew dáwirinde islegen qılmısınan shın kewilden pushayman bolıp dúzeliw jolına ótkeni sebepli Ózbekstan Respublikası Jınayat kodeksiniń 73-statyasına tiykarlanıp, jazadan múddetinen aldın shártli túrde azat etildi. Yaǵnıy olarǵa óz ómirin jolǵa qoyıp alıw ushın jáne bir imkaniyat berildi, bul jazadan shártli azat etiwdiń shárti bolsa-qaytıp jınayat jolına kirmew, huqıqbuzarlıq islemew. Bolmasa keyingi beriletuǵın jaza awırraq boladı. Sudya tárepinen olarǵa bul ayrıqsha túsindirildi.

SUDYA OQÍWSHÍLARǴA SABAQ ÓTTI

 

Mektep oqıwshılarınıń huqıqıy bilimlerin asırıw hám olardıń sanasın rawajlandırıwǵa qaratılǵan ilájlardıń dawamı sıpatında házirgi waqıtta sudyalar tárepinen orınlardaǵı ulıwma orta bilim beriw mekteplerinde ámeliy oqıw sabaqları shólkemlestirilip atır.

 

Náwbettegi usınday huqıqıy baǵdardaǵı ámeliy sabaq Ellikqala rayonındaǵı 48-sanlı mektepte ótkerildi. Onda jınayat isleri boyınsha Ellikqala rayonı sudınıń baslıǵı O.Máwlenov jańalanǵan Konstituciyada belgilengen puqalardıń jeke huqıq hám minnetlemeleri haqqında oqıwshılarǵa túsinik berip ótti.

 

 

Sudya tárepinen atap ótilgenindey, jańa Ózbekstanda ámelge asırılıp atırǵan reformalarda «insan qádiri ushın» degen princip tiykarǵı maqset etip alınǵan. Bul jolda konstituciyamızdıń jańa redakciyada qabıl etilgeni mámleketimizdiń jańa rawajlanıw dáwirin baslap berdi. Bas nızamımızda insan qádiri, onıń huqıq hám mápleri kepillikleri menen baylanıslı kóp ǵana normalar óz sáwleleniwin tapqan bolıp, bul elimizdiń demokratiyalıq, huqıqıy, sociallıq hám dúnyalıq mámleket sıpatında dúnya jámiyetshiligindegi ornın elede bekkemleydi.

 

 

Bas nızamımızdıń 25-statyasında, «jasaw huqıqı hárbir insannıń ajıralmas huqıqı bolıp tabıladı hám ol nızam menen qorǵaladı. Insannıń ómirine qol qatıw eń awır jınayat bolıp tabıladı», dep belgilep qoyılǵan.

 

Sonday-aq, 27-statyasında belgilengenindey «hár kim erkinlik hám jeke qol qatılmaslıq huqıqına iye. Hesh kim nızamǵa tiykarlanbaǵan halda irkiwge alınıwı, uslap turılıwı, qamaqqa alınıwı, qamaqta saqlanıwı yamasa onıń erkinligi basqasha túrde shekleniwi múmkin emes. Irkiwge alıwǵa, qamaqqa alıwǵa hám qamaqta saqlawǵa tek ǵana sudtıń sheshimine muwapıq jol qoyıladı.

 

Sabaqta mine usınday Konstituciyada belgilengen jeke huqıq hám erkinlikler jóninde sudya tárepinen keń túrde maǵlıwmat berilip, ámeliy mısallarda túsindirildi.

Bunday ashıq sabaqlar oqıwshılardıń huqıqıy sawatlılıǵın asırıw menen birge, jaslardıń óz huqıqların túsiniw, olardı ámeliyatta durıs qollanıw kónlikpelerin bekkemlewge xızmet etedi.

 

SUD HÁM JASLAR USHÍRASÍWÍ

Qaraqalpaqstan Respublikası sudında Ózbekistan Respublikası Ishki isler ministrligi Qaraqalpaq akademiyalıq liceyi oqıwshılarınıń qatnasıwında “Sud hám jaslar” ushırasıwı shólkemlestirildi.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Dáslep jaslarǵa Qaraqalpaqstan Respublikası sudınıń sudyası N.Abdakimov tárepinen elimizdegi sud sisteması, sudlarda islerdi kóriw tártibi boyınsha keń túrde túsinikler berip ótildi. Bunnan soń, sudya aǵa járdemshisi A.Abdirasuliev tárepinen sudqa múrájat etiw tártipleri, sudlar iskerligine engizilip atırǵan málimleme-kommunikaciya texnologiyaları hám olardıń abzallıqları jóninde oqıwshılarǵa maǵlıwmat berildi.

 

Atap aytqanda, sud hákimiyatınıń ǵárezsizligin kúsheytiw hám onıń jumısında áshkaralıqtı támiyinlew arqalı ádil sudlawǵa erisiw dárejesin asırıw, konstituciya hám nızamlardıń ústinligin, sonday-aq, insan huqıq hám erkinliklerińiń isenimli qorǵalıwın támiynlewdi sud huqıq reformalarınıń bas kriteriyasına aylandırıw boyınsha alıp barılıp atırǵan jumıslar barısı menen tanıstırdı. Jaslardıń mánáwiyatın jetilistiriw, olardıń arasında kitap oqıw mádeniyatın elede keń en jaydırıw baǵdarında islenip atırǵan jumıslar boyınsha da túsinik berildi.

 

Bunnan soń, Qaraqalpaqstan Respublikası sudındaǵı sud zalları, sud xızmetkerleriniń xızmet xanaları, olarda jaratılǵan shárayatlar bolajaq yuristlerge keńnen tanıstırıldı.

 

Skip to content