Korrupciyaǵa qarsı gúresiw – bárshemizdiń minnetimiz

Mámleketimizde korrupciyaǵa qarsı gúresiw, korrupciyalıq jaǵdaylardıń rawajlanıwına sharayat jaratıp berip atırǵan sebepler, olardıń aldın alıw boyınsha bir qatar jumıslar alıp barılmaqta.
Atap aytqanda, korrupciya jaǵdayların boldırmaw hám onıń aldın alıw maqsetinde bir qatar nızam hám nızam astı hújjetleri qabıl etilmekte.
Usı jıldıń 6-iyul kúni Ózbekstan Respublikası Prezidentiniń «Korrupciyaǵa qarsı kelisimsiz múnásibette bolıw ortalıǵın jaratıw, mámleket hám jámiyet basqarıwında korrupciyalıq sebeplerdi keskin kemeytiriw hám bunda jámiyetshilik qatnasıwın keńeytiriw is-ilájları tuwrısında»ǵı Pármanı qabıl etildi.
Párman menen keń jámiyetshiliktiń pikiri hám usınısların inabatqa alıp, mámleket basqarıwın korrupciyadan tısqarı aymaqqa aylandırıw maqsetinde Korrupciyaǵa qarsı gúresiw agentligi tárepinen «Korrupciyaǵa baylanıslı jınayatlardı islegenlikte ayıpdar dep tabılǵan shaxslardıń ashıq elektron reestri» júritiliwi támiyinleniwi kórsetildi.
Bunda bul reestrge kiritilgen shaxslarǵa mámleket xızmetine jumısqa kiriwi hám mámleketlik xoshametlewler menen sıylıqlanıwı, saylanatuǵın hám óz aldına tártipte tayınlanatuǵın lawazımlarǵa usınılıwı, mámleketlik organlar janındaǵı jámáátshilik keńesleri hám mekemeler aralıq kollegial organlardıń aǵzası bolıwı, olar tárepinen shólkemlestirilgen hám (yaki) olar qatnasıwshısı esaplanǵan isbilermenlik subektleri mámleketlik satıp alıwlarda qatnasıw hám mámleket-jeke sheriklik tuwrısındaǵı pitimde qatnasıwshı (orınlawshı) sıpatında qatnasıw, sonday-aq, mámleket aktivlerin menshiklestiriw menen baylanıslı tender hám tańlaw sawdalarında qatnasıw, mámleket úlesi 50 payızdan joqarı bolǵan shólkemler hámde mámleketlik bilim beriw mekemelerinde basshı lawazımlarda iskerligin ámelge asırıw qadaǵan etiliwi belgilengen.
Agentlikke Bas prokuratura, Joqarǵı sud, Ádillik ministrligi, Insan huqıqları boyınsha Milliy orayı hámde Bántlik hám miynet múnásibetleri ministrligi menen birgelikte úsh ay múddette bul reestrdi hám ol menen baylanıslı sheklewlerdi ámeliyatqa engiziwge qaratılǵan nızam joybarın islep shıǵıp Ózbekstan Respublikası Administraciyasına kiritiw tapsırılǵan.
Párman menen 2022-jıldıń 1-yanvarınan baslap mámleketlik xızmetkerleri, mámleket úlesi 50 payızdan joqarı bolǵan shólkemler, mámleketlik kárxanaları hám mekemeleri baslıqları hám orınbasarları, olardıń ómirlik joldası hám jası jetpegen perzentleriniń dáramatları hám mal-múlkin májbúriy deklaraciya qılıw sisteması engiziliwi belgilendi.
Sonday-aq, pármanda mámleketlik xızmetker tárepinen deklaraciyanı usınıwdan bas tartıw hám qastan nadurıs maǵlıwmatlar kiritiw onı mámleketlik xızmetten shetlestiriwge hám nızamda belgilengen juwapkershilikke tartıwǵa tiykar bolıwı kórsetilgen.
Sonıń menen birge, 2022-jıl 1-yanvarınan baslap mámleketlik xızmetkerlerge respublika aymaǵınan tısqarıda esapbetleri ashıw hám iyelik qılıw, naq pul qarjıların saqlaw, kóshpes múlk hám basqa mal-múlkke iye bolıw qadaǵan etiliwi (bunnan shet elde islep atırǵan mámleketlik xızmetkerler hám mámleket xızmetine kiriwden aldın alınǵan mal-múlk tısqarı) belgilendi.
Párman menen Agentlikke Mámleketlik xızmeti rawajlandırıw agentligi hám basqa mápdar mekemeler menen birgelikte eki ay múddette mámleketlik xızmetine baylanıslı nızamshılıq hújjetleri paketi, sonday-aq, deklaraciyalaw sistemasın engiziw mexanizmleri, deklaraciya usınıw lazım bolǵan mámleketlik xızmetkerleri hám olardıń shańaraq aǵzaları kategoriyasın názerde tutıwshı «Mámleketlik xızmetkerlerdiń dáramadları hám mal-múlkin deklaraciya qılıw tuwrısında»ǵı nızam joybarın jámáátlik dodalawınan ótkerip Ministrler Kabinetine kiritiw tapsırılǵan.
Bunnan tısqarı, usı Párman menen Korrupciyaǵa qarsı gúresiw boyınsha 2021-2022-jıllarǵa mólsherlengen mámleketlik dástúr tastıyıqlandı.
Bul dástúrge muwapıq Mámleketlik xızmetkerlerdiń ádep-ikramlılıq kodeksin qabıl etiw, korrupciyaǵa baylanıslı jınayatlardı islegenlikte ayıpdar dep tabılǵan shaxslardıń ashıq elektron reestri júritiliwin jolǵa qoyıw, mámleketlik organları iskerliginde korrupciyalıq qáwiplerdi bahalaw elektron sistemasın jaratıw, Korrupciyaǵa qarsı gúresiw agentliginiń nızamlı iskerligine tosqınlıq qılǵanlıǵı ushın juwapkershilik sharaların belgilew sıyaqlı bir qansha áhmiyetli is-ilájlar hám olardıń ámelge asırılıw múddetleri belgilengen.
Qısqasha aytqanda korrupciya mámleket hám jámiyet rawajlanıwı ushın qáwip-qáterlerdiń biri ekenligin xalıqtıń sanasına sińdirip barıw, korrupciyaǵa qarsı gúresiw hár bir insannıń minneti bolıp esaplanadı.

Qaraqalpaqstan Respublikası
sudınıń ekonomikalıq isleri
boyınsha sudyası    Gúlistan Eshnazarova

Kepillik shártnaması boyınsha minnetlemeler

Kepillik-bul qarızdardıń minnetlemesiniń orınlanıӯı ushın úshinshi shaxs-kepil juwapker bolatuǵın huqıqıy qatnasıq bolıp esaplanadı.

Kepillik tiykarǵı shártnama boyınsha kepil hám kreditor ortasında dúziletuǵın shártnamaǵa  tiykar payda boladı.

Kepillik shártnaması boyınsha kepil basqa shaxs óz minnetlemesin tolıq yaki bir bólegin orınlawı ushın onıń kreditorı aldında juwap beriwdi óz moynına aladı.

Ózbekstan Respublikası Puqaralıq kodeksiniń 292-statyasına muwapıq,  kepillik shártnaması keleshekte payda bolatuǵın minnetlemeni támiyinlew ushın da dúziliwi múmkin.

Kepillik shártnaması  jazba túrde dúziliwi kerek. Shártnamanıń jazba túrine ámel qılmaslıq kepillik shártnamasınıń haqıyqıy emesligine alıp keledi.

Kepildiń juwapkershiligi qarızdar tárepinen kepillik penen támiyinlengen minnetlemelerdi orınlamǵanlıǵı yaki lazım dárejede orınlamaǵanlıǵı nátiyjesinde payda boladı.  Ádette,  kepil kreditor aldında solidar juwapker boladı,  nızam yaki kepillik shártnamasında kepildiń subsidiar juwapker bolıwı da názerde tutılıwı múmkin.

Solidar juwapkershilikte kepil qarızdar menen birdey dárejede minnetlemeler orınlanıwın támiyinlewi zárúr. Bunnan tısqarı,  kepil minnetlemesiniń solidarlıǵı kreditordıń óz talapların hám qarızdarǵa,  hám kepilge qoyıwın,  hám birgelikte,  hám óz aldına,  hám tolıq,  hám qarızdıń bir bólegine  talap qoyıwǵa haqlı ekenligin ańlatadı.

Subsidiar juwapkershilikte kepil kreditor aldında qarızdardıń juwapkershiligine qosımsha kólemde juwap beredi. Bunday jaǵdayda,   talap dáslep qarızdarǵa qoyıladı. Eger qarızdardıń kepillik penen támiyinlengen óz minnetlemesin orınlaw imkanı bolmasa,  juwapkershilik kepilge ótedi hám kreditor onnan qarızdardıń minnetlemeleri orınlanıwın talap etiwge haqlı boladı.

Kepillik shártnamasında basqasha tártip názerde tutılǵan bolmasa,  kepil kreditor aldında qarızdar menen teńdey kólemde juwap beredi,  sonıń ishinde payızlar tóleydi,  qarızdı óndirip alıw menen baylanıslı sud qárejetlerin hám qarızdar minnetlemesin orınlamaǵanlıǵı yaki lazım dárejede orınlamaǵanlıǵı sebepli kreditor kórgen basqa ziyanlardı tóleydi (Puqaralıq kodeksiniń 293-statyası).

Puqaralıq kodeksi bir neshe shaxslardıń kreditor aldında kepil sıpatında qatnasıw imkaniyatına jol qoyadı. Eger kepiller bir neshe shaxslar bolsa hámde kepillik shártnamasında basqasha tártip názerde tutılǵan bolmasa,  olar kreditor aldında solidar juwap beredi.

Kepil kreditordıń talabına qarsı qarızdar bildiriwi múmkin bolǵan barlıq qarsılıqların qoyıwǵa haqlı. Hátteki qarızdar óziniń  qarsılıǵınan waz keshken yaki minnetlemesin tán alǵan jaǵdayda da kepil usı qarsılıqlarǵa bolǵan huqıqın joytpaydı.

Minnetlemeni orınlaǵan kepilge usı minnetleme boyınsha huqıqları hámde girewge alıwshı sıpatında qansha kólemde qanaatlandırılǵan bolsa,  sonsha kólemde ótedi. Kepil kreditorǵa tólengen summaǵa payızlar tólewdi qarızdardan talap etiwge haqlı.

Usı orında bir mısal,  Ózbekstan  Sawda-sanaat Palatası Qaraqalpaqstan basqarması dawager «Qońırat soda zavodı» JShJniń mápin qorǵap juwapker «A» JShJnen 2 146 439 315 sumdı regress tártibinde óndiriwdi,  óndiriwdi kredit esabına alınǵan múlklerge hám basqa múlklerge qaratıwdı soraǵan.

Iste anıqlanǵan jaǵdaylarǵa qaraǵanda,  ATB “Mikrokreditbank” penen «A» JShJ ortasında 2018 jıl 14 mart kúni dúzilgen 153-sanlı kredit shártnamasına tiykar ajıratılǵan kredittiń qaytarılıwın támiyinlew maqsetinde “Qońırat soda zavodı» JShJ kepil bolǵan hám tárepler ortasında 2018 jıl 18 oktyabr kúni 2-sanlı kepillik shártnaması dúzilgen. Kepillik shártnamasına tiykar “Qońırat soda zavodı» JShJ qarızdar kredit shártnamasında belgilengen minnetlemesin orınlamaǵan yaki  lazım dárejede orınlamaǵan jaǵdayda bank aldında 3 483 000 000 sum muǵdarında qarızdar menen solidar tártipte juwap beriw minnetlemesin alǵan.

Qarızdar kredit shártnaması boyınsha minnetlemelerin orınlamaǵan. Sonlıqtan Nókis rayonlar aralıq ekonomikalıq sudınıń 2019 jıl  26 iyun kúngi  hal qılıw qararı menen  “A” JShJ,  “S” JShJ hám  «Qońırat soda zavodı» JShJnen AK “Mikrokreditbank” paydasına solidar tártipte 2 641 900 000 sum kredit qarızı,  147 946 400 sum payızı hám 16 218 sum pochta qárejeti óndirilgen.

Sudtıń hújjeti orınlaw ushın Májbúriy orınlaw  byurosınıń Qońırat rayonı bólimine jiberilip,  mámleket orınlawshısı tárepinen  «Qońırat soda zavodı» JShJniń bank esap betlerinen 2 146 436 315 sum pul qarjısı  AK “Mikrokreditbank” esabına óndirilgen. Bul jaǵdaylar istegi hújjetler menen tastıyıqlanǵanlıǵı sebepli  birinshi instanciya sudı dawanıń 2 641 900 000 sumdı regress tártibinde óndiriwdi soraǵan talabın qanaatlandırıw,  al óndiriwdi  kredit esabına alınǵan mal-múlkke  hám basqa múlklerge qaratıwdı  soraǵan talabın qanaatlandırıwsız qaldırıw haqqında sheshim qabıllaǵan.

 

 

Qaraqalpaqstan Respublikası

sudınıń  ekonomikalıq isleri boyınsha

sudlaw quramı sudyası                  Gawhar Zaripova

 

Hayal-qızlar menen ushırasıw

Puqaralıq isleri boyınsha Nókis rayonlararalıq sudı baslıǵı N.Abdakimov hám sudyalar M.Adilova, Sh.Abdıjemilovalar paytaxtımızdaǵı «Tele oray», «Boz awıl» hám «Ǵárezsizlik» mákan puqaralar jıyınlarında bolıp, ol jerdegi hayal-qızlar menen ushırastı.

Ilaj barısında 15 hayal-qızdıń shańaraq mashqalaları menen baylanıslı múrájat hám máseleleri tıńlandı. Olarǵa huqıqıy másláhát berildi.

Sonday-aq, jaslar arasında erte nekeniń aldın alıw, ajırasıwlardı azaytıw arqalı máhallelerde bekkem hám awızbirshilikli shańaraqlardı elede qollap-quwatlaw, jas shańaraqlarǵa jası úlkenler óz másláhátleri menen órnek bolıwı kerekligi túsindirildi.

Qaraqalpaqstan Respublikası sudı

Báseki menen baylanıslı tartıslar 

Ózbekstan Respublikası Ekonomikalıq processual kodeksiniń 25-statyası birinshi bólimi 52- bántine tiykar yuridikalıq shaxslar, sonıń menen birge sırt el yuridikalıq shaxsları, xojalıq basqarıw uyımları, jeke tártiptegi isbilermenler hámde monopoliyaǵa qarsı uyım ortasında tovar yaki qarjı bazarlarında báseki salasındaǵı qatnasıqlardan kelip shıǵatuǵın dawalar ekonomikalıq sudlardıń sudlawına tiyisli.

Báseki menen baylanıslı isler boyınsha táreplerge nızamshılıq penen bir qatar qolaylıqlar názerde tutılǵan.

Atap aytqanda, Ózbekstan Respublikası Ekonomikalıq processual kodeksiniń 32-statyası besinshi bóliminde básekige baylanıslı isler boyınsha táreplerdiń qálewlerine kóre, bul kategoriyadaǵı isler tikkeley Ózbekstan Respublikası Joqarǵı sudı tárepinen birinshi instanciya sudı sıpatında kóriliwi belgilengen bolsa, usı Kodekstiń 34-statyası altınshı bóliminde tovar hám qarjı bazarlarındaǵı báseki salasındaǵı qatnasıqlardan kelip shıǵatuǵın dawlar juwapker jaylasqan orındaǵı rayon (qala), rayonlararalıq ekonomikalıq sudına yaki Ózbekstan Respublikası Joqarǵı sudına beriliwi múmkinligi názerde tutılǵan.

Qaraqalpaqstan Respublikası sudınıń

ekonomikalıq isler boyınsha sudyası

Spartak Niyazov

 

Girew menen támiyinlengen minnetleme boyınsha tiykarǵı minnetleme orınlanbaǵan yaki lazım dárejede orınlanbaǵan jaǵdayda óndiriw girewge qoyılǵan mal-múlkke qaratılıwı múmkin

Ózbekstan Sawda-sanaat palatası Qaraqalpaqstan Respublikası aymaqlıq basqarması Banktiń mápin qorǵap sudqa dawa arza menen múrájat etip, “KK” shańaraqlıq kárxanası (keyingi orınlarda-juwapker dep júriteledi)nan 220 000 000 sum kredit qarızı, 10 117 694,62 sum payızı, 370 699,46 sum penya óndiriwdi, óndiriwdi “U” kishi kárxanası (keyingi orınlarda-qosımsha juwapker dep júritiledi)nıń girewge qoyǵan mal-múlkine qaratıwdı soraǵan.

Anıqlanıwınsha, tárepler ortasında 2020 jıl 17 sentyabr kúni kredit shártnaması dúzilgen. Kredit shártnamasına tiykar Bank juwapkerge “nan hám nan ónimlerin islep shıǵarıw” úskenelerin satıp alıwı ushın 36 ay múddetke, jıllıq 14 payız tólew shárti menen 220 000 000 swm kredit ajıratqan.

Kredit shártnamasınıń 2.3, 2.6-bántlerine tiykar tiykarǵı kreditti tólewge 6 ay jeńillik berilgen, payızlardı hám keyinshelik kreditti tólew múddeti grafikte belgilengen muǵdarda hár aydıń 15 sánesine shekem ámelge asırılıwı belgilengen.

Juwapker shártnamada belgilengen múddetlerde kredit hám payızların tólemegenligi sebepli 2021 jıl 12 may kúnine tiykarǵı kreditten múddeti ótken 14 666 666 sum, payızınan 10 117 694,62 sum qarızı payda bolǵan.
Birinshi instanciya sudınıń 2021 jıl 30 iyun kúngi hal qılıw qararı menen dawa arza qısman qanaatlandırılǵan. Juwapkerden Bank paydasına 220 000 000 sum kredit qarızı, 10 117 694,62 sum payızı óndirilgen, óndiriw qosımsha juwapkerdiń girewdegi múlkine qaratılǵan, dawanıń penya óndiriwdi soraǵan talabı qanaatlandırıwsız qaldırılǵan.

Hal qılıw qararına narazı bolıp qosımsha juwapker apellyaciyalıq tártipte arza bergen. Apellyaciyalıq arzasında bank tárepinen juwapkerge ajıratılǵan kredit maqsetli isletilgenligi boyınsha monitoring ótkerilmegenligin, nátiyjede banktiń ayıbı menen kredit pullar qaytpaǵanlıǵın, óndiriw kreditke alınǵan nan cexı úskenelerine qaratılıwı kerekligin bildirip, hal qılıw qararın biykar etip, óndiriwdi juwapkerdiń múlkine qaratıwdı soraǵan.
Ózbekstan Respublikası Puqaralıq kodeksi (keyingi orınlarda-Puqaralıq kodeksi dep júriteledi)niń 264-statyasınıń ekinshi bólimine muwapıq, girewge kóre qarızdar girew menen támiyinlengen minnetlemesin orınlamaǵan jaǵdayda kreditor (girewge alıwshı) bul minnetleme boyınsha óz talabı girewge qoyılǵan mal-múlktiń bahasınan usı mal-múlk iyesi bolǵan shaxs (girewge qoyıwshınıń) basqa kreditorlarına qaraǵanda imtiyazlı túrde qanaatlandırılıwına, nızamda belgilengen shegiriwlerden keyin haqılı boladı.

Puqaralıq kodeksiniń 279-statyasınıń birinshi bólimine tiykar girewge alıwshınıń (kreditordıń) talapların qanaatlandırıw ushın óndiriwdi qarızdar girew menen támiyinlengen májbúriyattı ózi juwapker bolǵan jaǵdaylarda orınlamaǵan yaki lazım dárejede orınlamaǵan jaǵdayda girewge qoyılǵan mal-múlkke qaratılıwı múmkin.

Tárepler ortasında 2020 jıl 6 oktyabr kúni dúzilgen ipoteka shártnamasına muwapıq, qosımsha juwapker ózine tiyisli bolǵan kafe hám xalıqqa xızmet kórsetiw imaratın girewge qoyǵan.

Apellyaciya instanciya sudı kreditke alınǵan múlkler girewge qoyılmaǵanlıǵın, óndiriwdi basqa múlkke qaratıwǵa tiykar joq ekenligin, qalaberse ipoteka shártnaması biykar etilmegenligin yaki sud tárepinen haqıyqıy emes dep tabılmaǵanlıǵın itibarǵa alıp, birinshi instanciya sudı óndiriwdi girewge qaratıw haqqında durıs sheshimge kelgen dep tapqan.

Qaraqalpaqstan Respublikası sudı
ekonomikalıq isleri boyınsha
sudlaw quramınıń sudyası Gawhar Zaripova

 

 

Kóshpeli qabıllaw

2021-jıl 22-centyabr kúni Moynaq hám Shomanay rayonlarında huqıqıy járdemge mútáj bolǵan puqaralardı qıynap kiyatırǵan mashqalalardı anıqlap, ornında unamlı sheshiw, zárúr huqıqıy járdem kórsetiw maqsetinde Qaraqalpaqstan Respublikası hákimshilik sudınıń baslıǵı wazıypasın atqarıwshı A.Nurlipesov tárepinen kóshpeli qabıllaw ótkerildi.

Qabıllaw Moynaq rayonıdaǵı «Aral», «Moynaq», «Ush say», «Jayxun» mákán puqaralar jıyınlarında, Shomanay rayonında bolsa «Diyxanabad», «Sarmanbaykól», «Begjap» awıl puqaralar jıyınlarında bolıp ótti.

    

Qabıllaw dawamında bul aymaqlardaǵı huqıqıy járdemge mútáj 41 puqaranıń napaqa, úy-jay, aliment óndiriw, jumısqa qayta tiklew, kredit máseleleri menen baylanıslı múrájatları úyrenildi. Bul máselelerdi birge islesiwshi organlar menen unamlı sheshiw ilajları kórildi.

Ekonomikalıq sudlarda sud qárejetlerin óndiriw tiykarları hám tártibi

Ózbekstan Respublikasınıń «Mámleketlik bajı haqqında»ǵı Nızamına tiykar mámleketlik bajı yuridikalıq áhmiyetke iye háreketlerdi ámelge asırǵanlıq hám bunday háreketler ushın wákillikli mákemeler yaki lawazımlı shaxslar tárepinen hújjetler bergenlik ushın óndiriletuǵın májbúriy tólem esaplanadı.

Nızamǵa muwapıq ekonomikalıq sudlarda ekonomikalıq sudlarǵa beriletuǵın dawa arzalardan, kárxanalardı hám puqaralardı bankrot dep tabıw haqqındaǵı arzalardan, dawa predmetine qarata ǵárezsiz talaplar menen arız qılıwshı úshinshi shaxs sıpatında iske kirisiw haqqındaǵı arzalardan, ekonomika salasında yuridikalıq shaxslar hám jeke tártiptegi isbilermenlerdiń huqıqları júzege keliwi, ózgeriwi yaki biykar bolıwı ushın áhmiyetke iye bolǵan faktlerdi anıqlaw haqqındaǵı arzalardan, ekonomikalıq sudtıń hal qılıw qararları, is júritiwdi qısqartıw haqqındaǵı, dawanı kórmesten qaldırıw haqqındaǵı, sud járiymaların salıw haqqındaǵı uyǵarıwlar ústinen beriletuǵın apellyaciya hám kassaciyalıq shaǵımlardan, tóreshilik sudınıń hal qılıw qararları júzesinen tartısıw haqqındaǵı, tóreshilik sudınıń hal qılıw qararların májbúriy orınlaw ushın orınlaw xatın beriw haqqındaǵı arzalardan, tóreshilik sudınıń hal qılıw qararları júzesinen tartısıw haqqındaǵı, tóreshilik sudınıń hal qılıw qararların májbúriy orınlaw ushın orınlaw xatın beriw haqqındaǵı isler boyınsha ekonomikalıq sud uyǵarıwları ústinen beriletuǵın apellyaciya hám kassaciyalıq shaǵımlardan, sırt el mámleketi sudınıń (arbitrajınıń) hal qılıw qararın tán alıw hám orınlawǵa qaratıw haqqındaǵı arzalardan, sırt el mámleketi sudınıń (arbitrajınıń) hal qılıw qararın tán alıw hám orınlawǵa qaratıw haqqındaǵı isler boyınsha sud uyǵarıwları ústinen beriletuǵın apellyaciya hám kassaciyalıq shaǵımlardan, sonıń menen birge ekonomikalıq sudlar tárepinen hújjetlerdiń dublikatların hám kóshirme nusqaların bergenlik ushın mámleketlik bajı óndiriledi.

Ekonomikalıq sudlarda Ózbekstan Respublikasınıń Ekonomikalıq processual kodeksiniń 118-statyasında belgilengen tiykarlarǵa muwapıq sud qárejetleri isti kóriw nátiyjesi menen qabıl etiletuǵın sud hújjeti menen bólistiriledi.

Qaraqalpaqstan Respublikası

sudınıń sudyası          Spartak Niyazov

Jas náwshe keleshektegi miywalı daraq

Shańaraq-ol muqaddes dárgay. Keleshektiń tırnaǵı qalanıp, ullı baslamalardıń tiykarı salınatuǵın bekkem hám ullı qorǵan. Ol óz-ara mehir-múriwbet hám isenim, húrmetke qurıladı. Eger mine usınday eń aǵla adamgershilik pazıyletlerge qandayda da bir zıyan jetse, qorǵan jemiriledi, aqıbetinde bolsa shańaraqta ajırasıw júzege keledi. Solay eken, búgingidey hámme baǵdar jedel rawajlanıp atırǵan bir dáwirde usı muqaddes esaplanǵan bekkem qorǵandı saqlap qalıw hám onıń uzaq jıllar dawamlılıǵın támiyinlew áhmiyetli másele. Álbette, bunıń ushın ósip kiyatırǵan jas áwladtı mine usınday eń aǵla ullı pazıylet ham qádriyatlarımızǵa húrmet ruwhında tárbiyalaw zárúr.

         

Qaraqalpaqstan Respublikası sudınıń sudyaları S.Qayıpnazarova, Z.Babadjanova hám Qaraqalpaqstan Respublikası hákimshilik sudı sudyası J.Aymaǵanbetovalardıń Tashkent mámleketlik informaciyalıq texnologiyaları Nókis filialı student jasları menen ushırasıwı da mine usı mazmunda boldı. Onda sózge shıqqan sudyalar elimizde shańaraqtı qollap-quwatlaw, hayal-qızlarımız, sonıń ishinde jaslarǵa jaratılıp atırǵan keń múmkinshilikler haqqında sóz eter eken, jas shańaraqlarda júz berip atırǵan erte ajırasıwlardıń tiykarǵı sebeplerine toqtap ótti. Sonlıqtanda, arzımaǵan kelispewshilikler aqıbetinde jas náresteler jetim qalıp, áke aliment tólep atır. Bunday bolmawı ushın hár adam óz shańaraǵın ózi saqlap, perzent tárbiyasına itibarlı bolıwı kerekligin túsindirdi. Sud-huqıq tarawındaǵı nızamshılıq hám oǵan kirgizilip atırǵan ózgeris penen qosımshalardıń mazmunı boyınsha da taraw wákilleri túsinik berip ótti.

 

 

Asirese, búgingi kúnde mámleketimizde hayal-qızlardıń er adamlar menen bir qatarda teńdey miynet etip, jámiyetten ılayıqlı orın tabıwı ushın jaratılıp berilip atırǵan sharayatlar, gender teńligi máseleleri jóninde de studentlerge keń maǵlıwmatlar berildi.

 

 

Sebebi, búgingi ósip kiyatırǵan jaslar erteńgi aydın keleshegimizdiń tiykarı. Basqasha aytqanda, búgin biz ekken jas náwshe keleshektegi miywalı daraq. Onıń ósip-ónip, gúllewi ushın bolsa hár birimiz juwapkermiz!

«ÓZBEKSTAN RESPUBLIKASÍNÍⱧ KONSTITUCIYaLÍQ SUDÍ HAQQÍNDA»ǴÍ KONSTITUCIYaLÍQ NÍZAMNÍŃ MAZMUNÍ HÁM ÁHMIYETI

2021 jıl 27 aprelde qabıl etilgen «Ózbekstan Respublikasınıń Konstituciyalıq sudı haqqında»ǵı Konstituciyalıq Nızamnıń qabıl etiliwi mámleketimizde alıp barılıp atırǵan keń qamırawlı demokoratiyalıq reformalardı ámelge asırıw nátiyjesi nızamshılıqtı liberallastırıw ideyalarına muwapıq Konstituciyada bekkemlengen insan huqıq hám erkinliklerin ámelge asırıwda bir qatar principiallıq jańalıqlar kirgiziliwi menen baylanıslı.
Yaǵnıy Nızamnıń 28-statyasında Konstituciyalıq sudta isti kóriw tiykarları belgilenip, onda Konstituciyalıq sudqa múrájat etiw huqıqına iye bolǵan mámleketlik uyımlardıń hám lawazımlı shaxslardıń múrájatı, sonday-aq puqaralardıń hám yuridiukalıq shaxslardıń shaǵımları Konstituciyalıq sudta islerdi kóriw ushıın tiykar bolıwı belgilengen.

Konstituciyalıq sud májilisinde kóriletuǵın isler boyınsha berilgen múrájatler álbette Konstituciyalıq nızamnıń 4-statyasında belgilengen Konstituciyalıq sud wákilligi sheńberinde kirgizilgen máseleler boyınsha bolıwı shárt.
Usı Jańa nızamda Konstituciyalıq sudqa máseleler kirgiziw huqıqına iye bolǵan subektler sheńberi keńeyttirilip, subektler qatarına kirgizilgen Ózbekstan Respublikası Oliy Majilisiniń Insan huqıqları boyınsha wákili (ombudsman) orınbasarı – Bala huqıqları boyınsha wákil, Insan huqıqları boyınsha Ózbekstan Respublikası Milliy orayı, Ózbekstan Respublikası Prezidenti janındaǵı Isbilermenlik subektleriniń huqıqları hám nızamlı máplerin qorǵaw boyınsha wákil ham Nızamnıń 27-statyası, 2-bóliminde belgilengen puuqaralar hám yuridikalıq shaxslar tek ǵana belgili bir iste qollanǵan nızam menen olardıń Konstituciyalıq huqıqları buzılǵanlıǵı boyınsha shaǵım menen Konstituciyalıq sudqa múrájat etiw huqıqı berildi.

Berilip atırǵan múrájat jazba yamasa elektron formada jiberiliwi lazım. Elektron formada jiberilgen múrájat elektron hújjet ayylaanısı haqqındaǵı nızamshılıq talaplarına muwapıq bolıwı kerek. Kollegial uyımnıń Konstituciyalıq sudqa beerilgen múrájatına sol uyımnıń tiyisli qararı qosımsha qılınadı.

Konstituciyalıq sudqa jiberilgen múrájaatta Konstituciyaǵa muwapıqlılıǵı tekseriliwi lazım bolǵan normativ-huqıqıy hújjettiń atı, Konstituciya hám nızamnıń túsindirme beriliwi lazım bolǵan qaǵıydaları, múrájattı sudta kóriwdiń huqıqıy tiykarları, másele boyınsha múrájat qılıwshınıń kóz-qarası hám múrájattı Konstituciyanıń tiyisli normalarına sáykeslestirilgen haldaǵı huqıqıy tiykarlandırılıwı lazım.

Bunnan tısqarı múrájat qılıwshınıń familiyası, atı, ákesiniń atı, jaylasqan jeri, mánzili, eger isste wákil qatnasıp atırǵan bolsa onıń wákillikleri haqqındaǵı zárúr maǵlıwmatlar hám qosımsha etilip atırǵan hújjetler dizimi kórsetilgen bolıwı kerek.

Puqaralar hám yuridikalıq shaxslardıń shaǵımlarında is sudta kórilip shıǵılǵanlıǵı hám sudta qorǵanıwdıń barlıq formalarınan paydalanǵanlıǵı hám tiyisli hújjetler qosımsha qılınıwı, sonday-aq isti sheshiw ushın zárúr dep esaplanǵan basqa maǵlıwmatlar beriliwi kerek.

Konstituciyalıq sudqa kelip túsken múrájatler dizimnen ótkiziledi hám bunda sheshiliwi Konstituciyalıq sud wákilliklerine kirmeytuǵın máseleler boyınsha múrájatler Konstituciyalıq sud tárepinen «Fizikkalıq hám yuridikalıq shaxslardıń múrájatleri haqqında»ǵı Nızamda belgilengen tártipte, qoyılǵan máselelerdi sheshiw óz wákilligine kirgizilgen tiyisli mámleketlik uyımlarına, shólkemlerge yaki lawazımlı shaxslarǵa bes kúnlik múddetten keshiktirmey  jiberiledi.

Eger múrájat Konstituciyalıq sudqa tiyisli bolsa, múrájat alınǵan kúnnen baslap jeti kúnnen kesheiktirmey onı úyreniwge kirisiledi. Bunda Konstituciyalıq sudtıń baslıǵı kelip túsken múrájattı Nızamda qoyılǵan talaplarǵa muwapıqlılıǵı kóz-qarasınan dáslepki tárizde úyreniwdi hám múrájattı dáslepki tárizde úyreniw nátiyjeleri boyınsha juwmaq tayarlawdı Konstituciyalıq sudtıń bir yaki bir neshe sudyasına tapsırıwı múmkin.
Múrájattı kórip shıǵıw ushın qabıl etiw yaki qabıl eetpeslik haqqında Konstituciyalıq sud uyǵarıwı qabıl etilip, egerde isti suud májilisinde kóriw ushın qabıl etilgen jaǵdaydaa uyǵarıwda is boyınsha bayanatshı sudya, isti kóriw sánesi, sonday-aq isti kóriw ushın tayarlaw menen baylanıslı basqa máseleler kórsetiledi.

Qabıl etilgen uyǵarıw haqqında Konstituciyalıq sud islerin júrgiziw qatnasıwshıları úsh kúnldik múddette jazba formaada xabardar etiledi. Konstituciyalıq sud Ózbekstan Respuublikası Konstituciyası hám nızamları menen óz wákilligine kirgizilgen islerdi sud májilislerinde kóredi hám sheshedi.

Konstituciyalıq sud kollegial luyım esaplanadı hám ol islerdii sud májilisinde kóriwde barlıq sudyalar qatnaasıwı lazımlıǵı belgilengen. Biraq túrli jaǵdaylar bolıwı múmkinligi kóz-qarasınan Konstituciyalıq sudtıń keminde bes sudyası qatnasqan táǵdirde ol wákillikli bolıp, islerdi kóriwi múmkin.

Konstituciyalıq sudtıń sudyası kórip shıǵıw predmeti bolǵan hújjetti tayarlawda ilgeri xızmet statusı sebepli qatnasqan bolsa, iste qatnasıp atırǵan táreptiń yaki basqa shaxstıń aǵayini bolsa, istiń nátiyjesinen tikkeley mápdar bolsa yamasa onıń qalıslıǵına gúmán tuwdıratuǵın basqa halatlar bolsa shetlestiriliwi múmkin.
Konstituciyalıq Nızamnıń 39-statyası, 1-bóliminde kórsetilgen halatlar bolǵan jaǵdayda, Konstituciyalıq sudtıń sudyası isti esitiw baslanǵanǵa shekem ózin-ózi shetletiw haqqında arız etiw shárt. Isti sudta kóriw processinde Konstituciyalıq nızamǵa kirgizilgen processuallıq normalarǵa ámel qılınǵan halda sud májilisi alııp barılıp, barlıq processuallıq hareketler álbette sud májilisi bayanlaması júrgiziledi.

Sud isti kóriw juwmaǵına kóre másláhát xanaǵa kirip, ol jerde kópshilik dawısı menen qabıl etilgen qarardı oqıp esittiredi. Sonday-aq, Nızamǵa kóre Konstituciyalıq sud nızamshılıq baslaması huqıqına iye, nızamshılıq baslaması huqıqı onıń tárepinen nızamlar joybarların Ózbekstan Respublikası Oliy Majilisiniń Nızamashılıq palatasına kirgiziw arqalı ámelge asırıladı.

Konstituciyalıq sudtıń nızamshılıq baslamasına baylanıslı nızamǵa ayrıqsha bánt kirgizilip, onda Konstituciyalıq sud ózi kirgizgen nızam joybarın Nızamshılıq palatasında kórip shıǵıw waqtında qatnasıwı ushın óz wákilin tayınlawı belgilendi.

Bul Nızamnıń qabıl etiliwi Konstituciyalıq sud iskerligine baylanıslı jańa tariyxıy hújjet boldı dewimiz múmkin.

Qaraqalpaqstan Respublikası
sudı sudyası     Abdimurat Kerimbaev

Apellyaciyalıq arzaǵa onıń kóshirme nusqaları iste qatnasıwshı shaxslarǵa jiberilgenligin tastıyıqlawshı hújjetler qosımsha qılınbaǵan bolsa apellyaciyalıq arza sud tárepinen qaytarıladı

Dawager «SH” juwapkershiligi sheklengen jámiyeti juwapker Bank hám onıń Shomanay rayonı filialı, qosımsha juwapker “RI” fermer xojalıǵınıń qarsısına dawa arza berip, tárepler ortasında dúzilgen shártnamanı haqıyqıy emes dep tabıwdı hám 3 517 308 swm qarızın óndiriwdi soraǵan.

Birinshi instanciya sudınıń 2021 jıl 02 avgust kúngi hal qılıw qararı menen dawa arza qanaatlandırıwsız qaldırılǵan.

Hal qılıw qararına narazı bolıp dawager apellyaciya tártibinde arza bergen.
Apellyaciyalıq arzasına apellyaciyalıq arzanıń nusqası Bank, onıń Shomanay rayonı filialı hám “RI” fermer xojalıǵına jiberilgenligin tastıyıqlawshı hújjet qosımsha qılınbaǵan.

Ózbekstan Respublikası Ekonomikalıq processual kodeksiniń 265-statyasınıń birinshi bóliminiń 2-bándine muwapıq, apellyaciyalıq arzaǵa (protestke) iste qatnasıwshı basqa shaxslarǵa apellyaciyalıq arza hám oǵan qosımsha qılınǵan, olarda bolmaǵan hújjetlerdiń kóshirme nusqaları jiberilgenligin yaki tapsırılǵanlıǵın tastıyıqlawshı hújjet qosımsha qılınıwı lazım.

Usı kodekstiń 269-statyasınıń birinshi bóliminiń 2-bándine muwapıq, apellyaciyalıq arzaǵa (protestke) onıń kóshirme nusqaları iste qatnasıwshı shaxslarǵa jiberilgenligine tiyisli hújjetler qosımsha qılınbaǵan bolsa apellyaciyalıq arza qaytarıladı.

Kodekske tiykar jol qoyılǵan kemshilikler saplastırılǵanda shaǵım bergen shaxs apellyaciyalıq arza (protest) penen sudqa ulıwma tártipte jańadan múrájat etiwge haqılı.

Sonlıqtan sudtıń 2021 jıl 06 sentyabr kúngi uyǵarıwı menen apellyaciyalıq arza dawagerge qaytarılǵan.

Qaraqalpaqstan Respublikası
sudınıń ekonomikalıq isleri boyınsha
sudlaw quramınıń sudyası Gawxar Zaripova

 

Skip to content