PLENUM QARARLARÍ – KONSTITUCIYALÍQ HUQÍQLARÍNÍŃ ÁMELGE ASÍRÍLÍWÍNA XÍZMET ETEDI
Ózbekstan Respublikası Joqarǵı sudı Plenumınıń 2024-jıl 16-dekabrdegi “Ózbekstan Respublikası Joqarǵı sudı Plenumınıń ekonomikalıq hám hákimshilik isler boyınsha sud qárejetlerin óndiriw ámeliyatı haqqındaǵı qararlarına ózgerisler hám qosımshalar kirgiziw haqqında”ǵı qararı menen Ózbekstan Respublikası Joqarǵı sudı Plenumınıń 2020-jıl 19-dekabrdegi “Ekonomikalıq isler boyınsha sud qárejetlerin óndiriw ámeliyatı haqqında”ǵı qararına ózgerisler hám qosımshalar kirgizildi.
Usı ózgerislerge bola isti kóriw ushın bir ekonomikalıq sudtan basqa ekonomikalıq sudqa Ekonomikalıq processual kodeksiniń 39-statyasına tiykarlanıp ótkerilgende, aldın tólengen mámleketlik bajı hám pochta qárejetleri isti kóriw juwmaǵı boyınsha esapqa alınıwı kerek ekenligi belgilendi.
Ekonomikalıq processual kodeksiniń 152-statyası úshinshi bóliminiń mazmunına muwapıq, sudqa tiyisliligine qaray puqaralıq isleri boyınsha sudtan yamasa hákimshilik sudtan dawa arza (arza) yaki is materialları kelip túskende mámleketlik bajınıń kem tólengenligi anıqlansa, sudya dawa arza (arza) yamasa is materialları sudqa kelip túsken kúnnen baslap bes kúnnen keshiktirmey kemshiliklerdi saplastırıw zárúrligi haqqında dawagerdi (arza beriwshini) uyǵarıw arqalı xabardar etedi hám oǵan bunıń ushın on kúnnen artıq bolmaǵan múddet beredi. Usı kórsetpe belgilengen múddette orınlanbaǵan jaǵdayda, sudya dawa arza (arza) hám oǵan qosımsha etilgen hújjetlerdi Ekonomikalıq processual kodeksiniń 155-statyası birinshi bóliminiń 11-bántine tiykarlanıp qaytaradı.
Bunnan tısqarı, “Mámleketlik bajı haqqında”ǵı Nızamnıń 17-statyası segizinshi bóliminiń mazmunına bola, eger múlklik daw boyınsha sudqa dawa arza berilgende, dawa bahası sırt el valyutasında belgilengen bolsa, mámleketlik bajınıń muǵdarı dawa arzası berilgen sánede Ózbekstan Respublikası Oraylıq banki tárepinen belgilengen kurs boyınsha milliy valyutada belgileniwi hám óndiriliwine qaratılıwı belgilendi.
Sonday-aq, dawager tárepinen dawa talapları kemeytilgen jaǵdayda, mámleketlik bajı qayta esaplap shıǵılmaytuǵınlıǵı hám tólengen mámleketlik bajı qaytarılmaytuǵınlıǵı belgilendi.
Neustoyka muǵdarı ekonomikalıq sud tárepinen Ózbekstan Respublikası Puqaralıq kodeksiniń 326-statyasına tiykarlanıp kemeytilgende, dawagerdiń mámleketlik bajı boyınsha qárejetleri, neustoykanı kemeytpesten óndiriliwi kerek bolǵan summadan kelip shıqqan halda juwapker tárepinen qaplanıwı, eger dawager mámleketlik bajını tólewden azat etilgen bolsa, mámleketlik bajı juwapkerden (eger ol mámleketlik bajını tólewden azat etilmegen bolsa) joqarıda belgilengen muǵdarda mámleket dáramatına óndiriliwi kórsetildi.
Sonday-aq, ekonomikalıq sudqa múrájat etiwde kishi isbilermenlik subekti tárepinen belgilengen stavkanıń 50 procenti muǵdarında mámleketlik bajı tólengen bolıp, dawa talapları qanaatlandırılǵanda, eger juwapker mámleketlik bajını tólewden azat etilmegen bolsa, isti kóriw nátiyjesi boyınsha onnan óndiriletuǵın mámleketlik bajınıń muǵdarı dawager tárepinen tólengen summa menen shekleniwi, mámleketlik bajını tólewden azat etilgen mámleketlik uyımlar hám basqa da shaxslar tárepinen kishi isbilermenlik subektleriniń máplerin gózlep usınılǵan dawa talapları qanaatlandırılǵan yamasa qanaatlandırıwsız qaldırılǵan jaǵdayda mámleketlik bajınıń táreplerden ulıwmalıq tiykarlarda óndiriletuǵınlıǵı belgilendi.
Bunnan tısqarı, eger ekonomikalıq sudqa múrájat etiwde kishi isbilermenlik subektine mámleketlik bajını tólewdi keshiktiriw yamasa bólip-bólip tólew huqıqı berilgen bolsa, mámleketlik bajı isti kóriw nátiyjesi boyınsha tiyisli tárepten nızamda belgilengen stavkada óndiriletuǵınlıǵı belgilendi.
Múlk huqıqı, múlkti talap etip alıw menen baylanıslı kelispewshilikler boyınsha múlktiń bahası anıq bolmaǵan jaǵdayda sud isti kóriw dawamında mámleketlik bajınıń durıs óndiriliwin támiyinlew maqsetinde bar hújjetler tiykarında múlktiń bahasın anıqlaw ilajın kóriwi, eger bar hújjetler tiykarında múlktiń bahasın anıqlaw imkaniyatı bolmasa, onı anıqlaw sudtıń uyǵarıwına tiykarlanıp bahalawshı shólkem tárepinen ámelge asırılıwı hám bahalaw qárejetleri dawagerge júkleniwi belgilendi.
Sonday-aq, Ózbekstan Respublikası Prezidentiniń “Fermer, diyqan xojalıqları hám qıytaq jer iyeleriniń jumısın jáne de rawajlandırıw boyınsha shólkemlestiriw ilajları haqqında”ǵı 2017-jıl 10-oktyabrdegi qararı 3-bántiniń tórtinshi xatbasında fermer, diyqan xojalıqları hám qıytaq jer iyeleri keńeslerine fermer, diyqan xojalıqları hám qıytaq jer iyeleriniń máplerin gózlep sudqa mámleketlik bajı tólemesten dawa arzaları, mámleketlik hám xojalıq basqarıw uyımları, jergilikli mámleketlik hákimiyat uyımlarınıń qararları, olardıń lawazımlı shaxslarınıń háreketleri (háreketsizligi) ústinen shaǵımlar beriw huqıqı berilgen bolıp, onda dawa arzasın qanaatlandırıwsız qaldırılǵanda mápi gózlenip dawa arzası kirgizilgen fermer, diyqan xojalıqları hám qıytaq jer iyelerinen mámleketlik bajı óndirilmeytuǵınlıǵı kórsetilgen.
Joqarıdaǵı Plenum qararı menen bul qaǵıyda dawa arzası kórmesten qaldırılǵan yamasa is júrgiziwden qıskartılǵan jaǵdayda da qollanılıwı lazımlıǵı belgilendi. Usılardan kelip shıǵıp, Plenum qararına kirgizilgen qosımsha hám ózgerisler fizikalıq hám yuridikalıq táreplerdiń sudqa múrájat etiw kórinisindegi konstituciyalıq huqıqlarınıń ámelge asırılıwına xızmet etedi.
Zulfiya XASANOVA,
Shımbay rayonlar aralıq ekonomikalıq sudı sudyası