Мүлк ҳуқықын тән алыў ҳәм юридик әҳмийетке ийе болған фактлерди анықлаў туўрысындағы ислер туўрысында

Өзбекстан Республикасы Конституциясының 54-статьясы ҳәм Өзбекстан Республикасы Пуқаралық кодексиниң 164-статьясына көре мүлк ҳуқықы шахстың өзине қараслы болған мал-мүлкке өз қәлеўи менен ҳәм өз мәплерин гөзлеп ийелик етиў, оннан пайдаланыў  ҳәм оны басқарыў, сондай-ақ өзиниң мүлк ҳуқықын ким тәрепинен болмасын, ҳәр қандай бузылыўды сапластырыўды талап етиў ҳуқықынан ибарат.

Пуқаралық кодексиниң 11-статьясы биринши бөлиминиң екинши хатбасысында пуқаралық ҳуқықлары ҳуқықты тән алыў жолы менен қорғалаўы белгиленген. Өзбекстан Республикасы Экономикалық процессуал кодексиниң 26-статьясының биринши бөлими 6-бәндине көре экономикалық суд мүлк ҳуқықын тән алыў туўрысындағы даўларды шешеди.

Мүлк ҳуқықын тән алыў ҳәм юридик әҳмийетке ийе болған фактлерди анықлаў туўрысындағы ислер бир-биринен процессуал тәрепинен парық қылады.

Мүлк ҳуқықын тән алыў ҳаққындағы ислерде даў бар болып, олар даўа тәртибинде көриледи ҳәм оларда тәреплер (даўагер ҳәм жуўапкер), сондай-ақ лазым болғанда үшинши шахслар қатнасады.

Юридик әҳмийетке ийе болған фактлерди анықлаў ҳаққындағы ислер болса экономика саласында шөлкемлер ҳәм пуқаралардың ҳуқықлары пайда болыўы, өзгериўи яки бийкар болыўы ушын әҳмийетке ийе болған фактлерди анықлаў ҳаққындағы арзалар тийкарында қозғатылады. Усы ислер бойынша даў болмағанлығы себепли олар арза бериўши ҳәм лазым болғанда, мәпдар шахслардың қатнасыўында көрип шығылады. Бундай ислерде жуўапкер болмайды.

Егер даўа арзасында мүлк ҳуқықын тән алыў соралған болса да, бирақ оның мазмунынан юридик әҳмийетке ийе болған фактти анықлаў талабы келип шықса, суд бундай даўа талабын қанаатландырыўсыз қалдырады. Ал, юридик әҳмийетке ийе болған фактти анықлаў ҳаққындағы исти көриў даўамында ҳуқық туўрысында даў келип шыққанлығы анықланса, суд юридик әҳмийетке ийе болған фактти анықлаў ҳаққындағы арзаны көрместен қалдырады. Бунда арза бериўшиниң судқа даўа тәртибинде мүрәжат етиў ҳуқықы жойтылмайды.

Юридик әҳмийетке ийе болған фактти анықлаў менен байланыслы ислерди көриўде арза бериўшиде мүлкке ийелик етиў ҳуқықын тастыйықлаўшы ҳүжжеттиң илгери болғанлығы, бирақ ол жойтылған ҳәм тиклеў мүмкин болмағанлығы тийисли дәлиллер менен дәлилийлленген тәғдирде, мүлкке ийелик етиў ҳуқықы  емес, бәлки мүлктиң арза бериўшиге ийелик ҳуқықы тийкарында тийисли екенлигин тастыйықлаўшы ҳүжжетлер болғанлығы факти тастыйықланыўы лазым.

Пуқаралық кодексиниң 187-статьясының биринши бөлимине көре мүлкдар болмаған, бирақ көшпес мүлкке он бес жыл даўамында яки басқа мал-мүлкке бес жыл даўамында өзиники сыяқлы ҳалал, ашық ҳәм үзиликсиз ийелик еткен шахс бул мал-мүлкке мүлк ҳуқықын алады (ийелик етиў ҳуқықын пайда етиўши мүддет).

Усы мүддеттиң өтиўи себепли мүлкке ийелик етип турған шахс мүлк ҳуқықын тән алыў туўрысындағы даўа менен  судқа мүрәжат етсе, алдынғы мүлкдар ис бойынша жуўапкер сыпатында тартылады.

Алдынғы мүлкдар болмағанда яки ол мүлкке әмелде ийелик еткен шахсқа мәлим болмаса, мүлкке әмелде ийелик еткен шахс мүлк ҳуқықын тән алыў туўрысындағы даўа арзасы менен емес, бәлки ийелик етиў ҳуқықын пайда етиўши мүддет даўамында өзиники сыяқлы ҳадал, ашық ҳәм үзиликсиз ийелик еткенлиги фактин анықлаў ҳаққындағы арза менен судқа мүрәжат етиўге ҳақылы. Бундай жағдайда, мүлкке болған ҳуқықты мәмлекетлик дизимнен өткериўши орган иске мәпдар шахс сыпатында тартылады.

Мал-мүлкке ийелик етиў шәртнамалық миннетлемелер (ижара, сақлаў, ҳақсыз пайдаланыў ҳәм басқалар) тийкарында әмелге асырылған жағдайларда Пуқаралық кодексиниң 187-статьясы қолланылмайды.

Ийелик етиў ҳуқықын пайда етиўши мүддеттиң өтиўи себепли мүлк ҳуқықы пайда болғанында алдынғы мүлкдар мүлк ҳуқықын жойтады.

Өзбасымшалық пенен қурылған имарат ҳәм қурылмаларға мүлк ҳуқықын тән алыў ҳаққындағы талап даўлы болғанлығы себепли, ол юридик әҳмийетке ийе болған фактлерди анықлаў туўрысындағы арзаларды көриў ушын белгиленген тәртипте емес, бәлки даўа тәртибинде, Пуқаралық кодексиниң 212-статьясы қағыйдаларына әмел қылған ҳалда көрип шығылады.

 

Гаўҳар Зарипова

Қарақалпақстан Республикасы судының судьясы

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

ДЫҚҚАТ ТАҢЛАЎ! ! !

Қарақалпақстан Республикасы судының аға консультанты (пуқаралық ислери бойынша судлаў коллегиясының кеңсе меңгериўшиси ўазыйпасы) лаўазымы вакант болыўына байланыслы таңлаў жәрияланады.

Таңлаўда жоқары юридикалық мағлыўматқа ийе болған, қәнигелиги бойынша кеминде 2 жыллық ис стажына ийе болған шахслар қатнасыўға ҳақылы.

Таңлаўда қатнасыўды қәлеўшилер 2021-жыл 5-ноябрь күни саат 18.00 ге шекем Қарақалпақстан Республикасы судына арза менен төмендеги ҳүжжетлерди қосымша еткен ҳалда мүрәжат етиўи мүмкин:

– паспорттан көширме;
– талабанның объективка ҳәм жақын туўысқанлары ҳаққында мағлыўматнама;
– дипломнан көширме (егер сырт елде оқыған болса, дипломын тән алыў ҳәм нострификациядан өткенлигин тастыйықлаўшы гүўалық).

Байланыс ушын телефон номери: 55-102-40-42
Электрон почта мәнзили: qrs.kadr@sud.uz
Таңлаўды өткериў ўақты: 2021-жыл 8-ноябрь
Мәнзил: Нөкис қаласы, И.Каримов көшеси, 122-жай

 

ϴзбекстан Республикасы Экономикалық процессуал кодексине муўапық инвестиция шәртнамаларына байланыслы ҳәмде бәсекиге байланыслы даўларды кѳрип шығыў тәртиби

ϴзбекстан Республикасы ғәрезсизликке ерискен ўақыттан баслап инвестиция ҳәм исбилерменлик орталығын жақсылаўға, шет ел ҳәмде жергиликли инвесторлардың мәплерин қорғаў барысындағы ҳуқықый механизмларды жетилистириўге қаратылған ис-иләжлерге айрықша итибар қаратып келмекте. Соңғы жылларда республика Президенти ҳәм ҳүкимет тәрепинен усы тараўда бир қанша пәрман ҳәм қарарлар қабыл қылынды.

Усы ис-иләжлердың даўамы сыпатында ϴзбекстан Республикасы Президентиниң “Судлар жумысын жәнеде жетилистириў ҳәм әдил судлаўдың нәтийжелилигин асырыўға байланыслы ис-иләжлер ҳаққында”ғы 2020-жыл 24-июль күнги ПФ-6034-санлы Пәрманының 3-бәнти менен ϴзбекстан Республикасы Жоқарғы суды, ϴзбекстан Республикасы Президенти жанындағы Исбилерменлик субъектлериниң ҳуқықлары ҳәм нызамлы мәплерин қорғаў бойынша ўәкил, Инвестициялар ҳәм сыртқы саўда министрлиги ҳәмде Саўда-санаат палатасының Жоқарғы суд дүзилмесинде жигирма миллион АҚШ доллары эквивалентинен кем болмаған муғдарда инвестицияны әмелге асырған физикалық яки юридик шахслар яғный ири инвесторлар ҳәмде мәмлекетлик органлардың ортасында жүзеге келетуғын инвестициялық даўлар ҳәмде бәсекиликке байланыслы ислерди көриў ўәкиллиги берилген судлаў қурамын дүзиў ҳаққындағы усынысы мақулланған.

Пәрман менен сондай-ақ, инвестициялық даўлар бойынша ири инвесторлардың, бәсекиликке байланыслы ислер бойынша тәреплердиң қәлеўине муўапық усы тайпадағы ислер тиккелей судлаў қурамы тәрепинен биринши инстанция суды сыпатында көрилиўи;

Қалған инвестициялық даўлар инвесторлардың қәлеўине муўапық Қарақалпақстан Республикасы, ўәлаятлар ҳәм Ташкент қалалық суды  тәрепинен биринши инстанция суды сыпатында көрилиўи мүмкинлиги  белгиленген.

Усы Пәрманның орынланыўын тәмийинлеў мақсетинде “Суд қарарларын қайта көриў институты жетилистирилиўи мүнәсебети менен ϴзбекстан Республикасының Экономикалық процессуал кодексине өзгерис ҳәм қосымшалар киргизиў ҳаққында”ғы 2021-жыл 12-январьдағы ЎРҚ-663-санлы ϴзбекстан Республикасының Нызамы қабыл қылынды.

Усы Нызам менен ϴзбекстан Республикасы Экономикалық процессуал кодексине өзгерис ҳәм қосымшалар киритилди.

ЭПКниң 25-статьясына киргизилген өзгерис ҳәм қосымшаларға муўапық, экономикалық судқа инвестициялық даўлар бойынша ислер ҳәмде бәсекиликке байланыслы ислер тийисли есапланады.

Бунда, инвестициялық даўлар бойынша ислер, даў келип шыққан ҳуқықый қатнасықтың қатнасыўшысы юридик яки физикалық шахслар болыўына қарамастан, экономикалық суд тәрепинен көрилиўи белгиленди.

ЭПКниң 301-статьясына муўапық, инвестициялық даўлар бойынша ислерге төмендегилер киреди:

1) инвестиция шәртнамаларын дүзиў, өзгертиў ҳәм бийкар етиў менен байланыслы даўлар;

2) инвестиция шәртнамаларын ҳақыйқый емес деп табыў ҳаққындағы даўлар;

3) инвестиция шәртнамасының орынланыўы менен байланыслы даўлар;

4) инвестиция шәртнамасынан келип шығатуғын салық, бажыханаға байланыслы, социаллық, экологик миннетлемердиң ҳәм басқа миннетлемердиң инвестор тәрепинен орынланыўы менен байланыслы даўлар;

5) инвестиция шәртнамасы бойынша инвесторға берилген мал-мүлкти талап етип алыў, сондай-ақ бундай шәртнама бойынша неустойка өндириў ҳәм (яки) зыянлардың орнын қаплаў ҳаққындағы даўлар.

Яғный ЭПКне киргизилген өзгерис ҳәм қосымшаларға муўапық экономикалық судларға тийисли болған инвестициялық даўлар бойынша ислер қатарына тиккелей инвестиция шәртнамасы менен байланыслы болған яки оннан келип шығатуғын даўлар киреди.

Кодекске киргизилген өзгерис ҳәм қосымшаларға муўапық, инвестиция жумысының субъектлери (инвестиция шәртнамасының тәреплери) сыпатында бир тәрепинен ϴзбекстан Республикасы (оның атынан мәмлекетлик басқарыў уйымлары, мәҳәллий атқарыўшы ҳәкимиятлар органлары, сондай-ақ ϴзбекстан Республикасы Министрлер Кабинети ўәкиллик берген басқа органлар (шөлкемлер) яки олардың бирлеспелери ўәкиллик қылады), екинши тәрептен пайда алыў мақсетинде инвестиция жумысы объектлерине өз қаржыларын яки тартылған басқа инвестиция ресурсларын инвестиция қылыўды әмелге асырыўшы физикалық яки юридик шахслар (инвесторлар)ды түсиниў лазым болады.

Инвестордың инвестициялық жумысы менен байланыслы  шәртнама мәжбүриятлары сыпатында инвестиция жумысын әмелге асырыў ушын инвестор ҳәм мәмлекетлик орган ортасындағы инвестиция контракты яки басқа шәртнамалар, соның ишинде концессия шәртнамалары, мәмлекет-жеке шериклик ҳаққындағы келисимлер, меншиклестириў процессинде сатып алыўшы тәрепинен инвестициялық яки социаллық мәжбүриятлар қабыл қылыў шәрти менен мәмлекет мүлкиниң алды-сатты шәртнамалары түринде рәсмийлестирилген инвесторлар ҳәм мәмлекетлик органлары ортасындағы  мәжбүриятлар түсиниледи.

ЭПКниң 32-статьясы болса инвестициялық даўлар бойынша ири инвестордың, бәсекиликке байланыслы ислер бойынша тәреплердиң қәлеўине муўапық усы тайпадағы ислер тиккелей ϴзбекстан Республикасы Жоқарғы суды тәрепинен, қалған инвестициялық даўлар инвестордың қәлеўлерине муўапық Қарақалпақстан Республикасы, ўәлаятлар ҳәм  Ташкент қалалық суды тәрепинен биринши инстанция суды сыпатында көрилиўи ҳаққындағы норма менен толтырылды.

Соның менен бирге, ЭПКниң судқа тийисли ислер белгиленген
25-статьясына муўапық, экономикалық суд экономика тараўында пуқаралық, ҳәкимшилик ҳәм басқа ҳуқықый қатнасықлардан жүзеге келетуғын, соның ишинде бәсекиликке байланыслы даўларды шешеди.

ЭПКниң 302-статьясына муўапық, бәсекиликке байланыслы ислер қатарына юридикалық шахслар, соның ишинде шет ел юридикалық шахслар, хожалық басқарыўы органлары, жеке тәртиптеги исбилерменлер ҳәм монополияға қарсы орган ортасында товар ҳәм финанс базарларында бәсекилик тараўындағы қатнасықлардан келип шығатуғын даўлар киреди.

Экономикалық судларға тийисли бәсекиликке байланыслы ислер қатарына, атап айтқанда:

бәсекилик ҳаққындағы нызам ҳүжжетлерине муўапық болмаған питимлерди (шәртнамаларды) өзгертиў яки бийкар қылыў;

бәсекилик ҳаққындағы нызам ҳүжжетлерине муўапық болмаған питимлерди (шәртнамаларды) пүткиллей яки қысман ҳақыйқый емес деп табыў;

бәсекилик ҳаққындағы нызам ҳүжжетлери бузылғанлығы нәтийжесинде алынған дәраматты (пайданы) белгиленген тәртипте өндириў;

таңлаў (тендер) ҳәм биржа саўдаларына байланыслы монополияға қарсы талаплар бузылғанлығы тийкарлары бойынша саўдаларды ҳәм усы саўдалар нәтийжесинде дүзилген питимлерди (шәртнамаларды) ҳақыйқый емес деп табыў;

хожалық жүритиўши субъектлерди мәжбүрий тәризде болыў яки ажыратып шығарыў;

бәсекилик ҳаққындағы нызам ҳүжжетлерин бузған шахсларға қарата ҳуқықый тәсир шараларын қоллаў;

монополияға қарсы орган тәрепинен натуўры өндирилген қаржылар ҳәм жәриймаларды қайтарыў;

монополияға қарсы орган тәрепинен бәсекилик ҳаққындағы нызам ҳүжжетлерин бузыўшы қарар қабыл қылыныўы нәтийжесинде жеткизилген зыянды өндириў ҳаққындағы даўлар киреди.

Бәсекиликке байланыслы ислердиң экономикалық судлар судлаўына тийислилиги ЭПКниң 32 ҳәм 34-статьяларында белгиленген. Оған муўапық, бундай тайпадағы ислер тәреплердиң қәлеўине муўапық тиккелей Өзбекстан Республикасы Жоқарғы суды тәрепинен биринши инстанция суды сыпатында көрилиўи мүмкин.

Бунда соны инабатқа алыў лазым, бундай ислер бойынша судлаўға тийислилик бәсекиликке байланыслы ислерде тәреп есапланатуғын арза бериўшиниң (даўагердиң) таңлаўы бойынша әмелге асырылыўы белгиленген.

Экономикалық судқа тийисли болған бәсекиликке байланыслы ислер бойынша даўагер (хожалық жүритиўши субъект яки монополияға қарсы орган) өз қәлеўине муўапық, жуўапкер жайласқан жердеги районлар аралық, район  (қала) экономикалық судына яки Өзбекстан Республикасы Жоқарғы судына мүрәжат қылыўы мүмкин.

 

 

Уткиржон Сабиров

Қарақалпақстан Республикасы судының

экономикалық ислери бойынша судлаў коллегиясы судьясы                                                                 

 

Д Ы Қ Қ АТ Т А Ӊ Л А Ў!!!

Пуқаралық ислери бойынша Нөкис районлараралық судыныӊ судья жәрдемшиси лаўазымы вакант болыўына байланыслы таӊлаў жәрияланады.

Таӊлаўда жоқары юридикалық мағлыўматқа ийе болған шахслар қатнасыўға ҳақылы.

Таӊлаўда қатнасыўды қәлеўшилер 2021 жыл 3-ноябрь күни саат 18:00 ге шекем пуқаралық ислери бойынша Нөкис районлараралық судына арза менен төмендеги ҳүжжетлерди қосымша еткен ҳалда мүрәжат етиўи мүмкин:

– паспорттан көширме (ID карта);
– талабанныӊ объективка ҳәм жақын туўысқанлары ҳаққында мағлыўматнама;
– дипломнан көширме (егер сырт елде оқыған болса, дипломын тән алыў хәм нострификациядан өткенлигин тастыйықлаўшы гүўалық).

Байланыс ушын телефон: 55-102-40-62
Электрон почта мәнзили: f.nukus@sud.uz
Таӊлаўды өткериў ўақты: 2021-жыл 5-ноябрь
Мәнзил: Нөкис қаласы, А.Досназаров көшеси, 159 А-жай

Тайынлаў

“Судлар ҳаққында”ғы Өзбекстан Республикасы Нызамының 69 ҳәм 71-статьяларына ҳәмде “Қарақалпақстан Республикасы Жоқарғы Кеңесиниң Регламенти ҳаққында”ғы ” Қарақалпақстан Республикасы Нызамының 41-статьясына муўапық Қарақалпақстан Республикасы Жоқарғы Кеңесиниң Президиумы қарары менен Каукышев Рашид Муратович судьялық лаўазымында болыўдың биринши бес жыллық мүддетине Қарақалпақстан Республикасы жынаят ислери бойынша Нөкис қаласы судының судьясы лаўазымына тайынланды.

ДЫҚҚАТ ТАҢЛАЎ! ! !

Қарақалпақстан Республикасы судының судья аға жәрдемшиси (пуқаралық ислери бойынша судлаў коллегиясының статисти ўазыйпасына) лаўазымы вакант болыўына байланыслы таңлаў жәрияланады.

Таңлаўда жоқары юридикалық мағлыўматқа ийе болған шахслар қатнасыўға ҳақылы.

Таңлаўда қатнасыўды қәлеўшилер 2021-жыл 29-октябрь күни саат 18.00 ге шекем Қарақалпақстан Республикасы судына арза менен төмендеги ҳүжжетлерди қосымша еткен ҳалда мүрәжат етиўи мүмкин:

– паспорттан көширме;
– талабанның объективка ҳәм жақын туўысқанлары ҳаққында мағлыўматнама;
– дипломнан көширме (егер сырт елде оқыған болса, дипломын тән алыў ҳәм нострификациядан өткенлигин тастыйықлаўшы гүўалық).

Байланыс ушын телефон номери: 55-102-40-42
Электрон почта мәнзили: f.qr@sud.uz
Таңлаўды өткериў ўақты: 2021-жыл 1-ноябрь
Мәнзил: Нөкис қаласы, И.Каримов көшеси, 122-жай

 

Экономикалық судларда әпиўайыластырылған ис жүргизиў  тәртибине киргизилген өзгерислер  

Даўа суммасы кем болған даўлар бойынша ислерди тезлик пенен көрип шығыў ҳәм суд ҳүжжетиниң орынланыўын тез тәмийинлеў мақсетинде Өзбекстан Республикасының 2019-жыл 20-марттағы ӨРН-531-санлы Нызамы менен РҚ-531-санлы  Өзбекстан Республикасының Экономикалық процессуал кодекси «Әпиўайыластырылған тәртипте ис жүргизиў» деген атамадағы 231 –бап пенен толтырылып, оған көре егер даўаның баҳасы юридик шахсларға қарата-базалық есаплаў муғдарының жигирма есесинен, жеке  тәртиптеги исбилерменлерге болса- бес есесинен аспаса, даўа арзалар бойынша ислер әпиўайыластырылған ис жүргизиў тәртибинде тәртибинде көрип шығылыўы белгиленди.

Әпиўайыластырылған ис жүритиў тәртибинде көрип шығылатуғын ис бойынша даўа арзасы Экономикалық процессуал кодексиниң 149-статьясында нәзерде тутылған талапларға муўапық болыўы, бундай даўа арзаларға Экономикалық процессуал кодексиниң 151-статьясында нәзерде тутылған ҳүжжетлер менен биргеликте даўа арзасының ҳәм қосымша қылынып атырған ҳүжжетлердиң жуўапкерге тапсырылғанлығы ҳаққындағы дәлиллер қосымша етилиўи, яғный, даўагердиң даўа арзасы жуўапкерге тапсырылғанлығы мәлим қылынатуғын буйыртпа хат арқалы жиберилиўи яки тилхат алып тапсырылыўы, егер, даўа арза жуўапкерге тапсырылғанлығы мәлим қылынатуғын буйыртпа хат арқалы  жиберилген болса, даўа арзасына жуўапкер оны қабыл етип алғанлығын тастыйықлаўшы почта хабарнамасы қосымша қылыныўы шәрт еди.

Өзбекстан Республикасының 2021 жыл 19 сентябрь күнги ӨРН-716-санлы Нызамы менен Экономикалық процессуал кодексиниң әпиўайыластырылған ис жүргизиў тәртиби менен байланыслы 155, 2033, 2034,334 –статьяларына қосымша ҳәм өзгерислер киргизилди.

Экономикалық процессуал кодексиниң 155, 2033-статьяларына киргизилген өзгерислерге көре, бундай даўа арзалар бойынша даўа арзаның көширмеси жуўапкерге  тапсырылыўы шәрт болған норма шығарылып тасланды. Ендиликте, бундай даўалар менен судқа мүрәжат еткенде, даўагер даўа арзаның нусқасы жуўапкерге жиберилгенлигин тастыйықлаўшы дәллилерди қосымша қылыўының өзи жеткиликли есапланады.

Экономикалық процессуал кодексиниң 2034-статьясының екинши бөлимине киргизилген өзгериске көре, жуўапкер даўа арзасы бойынша жазба пикирин  судқа даўа арзасының көширме нусқасы өзине тапсырылған пайыттан он бес күнлик мүддетте емес, бәлки суд тәрепинен даўа арзаны өндириске қабыл қылыў ҳәм ис қозғаў ҳаққында уйғарыў шығарған күннен баслап он бес күнлик мүддетте тапсырыў ҳуқықына ийе болды.

Сондай-ақ , әпиўайыластырылған ис жүритиў тәртибинде көрилген ислер бойынша ҳал қылыў қарарлары ихтиярый тәртипте орынланыўы, егер ихтиярый тәртипте орынланбаған жағдайда ҳал қылыў қарарының тәреплериниң илтимаснамасы бойынша орынлаў хат берилиўи нәзерде тутылған еди.

Нызам менен Экономикалық процессуал кодексиниң 2035-статьясынан әпиўайыластырылған ис жүритиў тәртибинде көрилген ислер бойынша ҳал қылыў қарарлары ихтиярый тәртипте орынланыўы белгиленген норма шығарылып тасланды ҳәм ҳал қылыўы қарары суд тәрепинен берилетуғын орынлаў хат тийкарында усы Кодексте белгиленген қағыйдаларға муўапық мәжбүрий орынланыўы ҳаққындағы норма менен толтырылды.

Сондай-ақ, Экономикалық процессуал кодексиниң 334-статьясының екинши бөлиминде белгиленген әпиўайыластырылған ис жүритиў тәртибинде көрилген ислер бойынша ҳал қылыў қарарлары дәрҳал орынланыўы керек деген норма шығарып тасланды.

Киргизилген бул қосымша ҳәм өзгерислер исбилерменлердиң ҳуқық ҳәм нызам менен қорғалатуғын мәплериниң исенимли қорғалыўын, суд ҳүжжетлериниң өз мүддетинде орынланыўын тәмийинлеўге көмеклеседи.

 

 

Гаўҳар Зарипова

Қарақалпақстан Республикасы судының судьясы

 

1 147 471 564,59 сўм бажыхана төлемлери өндирилди

Бажыхана уйымы судқа даўа арза менен мүрәжат етип, “J.U.Q»  жуўапкершилиги шекленген жәмийетине фактура баҳасы 190 495,17 евроға тең болған товарларды “Еркин айланысқа шығарыў” бажыхана режимине рәсмийлестириў миннетлемесин жүклеўди ҳәм усы миннетлемени орынлаў мүддетин белгилеўди, жәмийеттен 1 147 471 564,59 сўм бажыхана төлемлерин өндириўди сораған.

Биринши инстанция судының 2021 жыл 24 июль күнги ҳал қылыў қарары менен даўа арза қанаатландырылған, жуўапкерге еки ай мүддет  ишинде тийисли бажыхана режимине өтиў миннетлемеси жүклетилген ҳәм бюджетке 1 147 471 564,59 сўм бажыхана төлемлери өндирилген.

Анықланыўынша, Өзбекстан Республикасы Президентиниң  2019 жыл 20 февраль күнги “Президент мектеплерин шөлкемлестириў ис-илажлары ҳаққында”ғы ПҚ-4199-санлы қарарына тийкар “J.U.Q»  жуўапкершилиги шекленген жәмийети Нөкис қаласында Президент мектебин қурыўда бас пудратшы етип табылған.

ПҚ-4199-санлы    қарардың 9-бәндине тийкар Өзбекстан Республикасында ислеп шығарылмайтуғын ҳәм белгиленген тәртипте дүзилетуғын дизимлер бойынша Президент мектеплерин қурыў, реконструкция  етиў, қурал-әсбаплар менен ҳәм жумысын тәмийинлеў ушын алып келинетуғын үскенелер, компьютер техникасы, оқытыўдың техник қураллары, әдебиятлар, мультимедиа өнимлери ҳәм қурылыс материаллары,  комплектлеўши буйымлар ҳәм аўысық бөлеклер 2022 жыл 1 январьға шекем бажыхана төлемлеринен азат етилген.

Мектепти қурал-әсбаплар менен тәмийинлеў ушын жәмийеттиң атына 2019-жыл 03-декабрде GHP 2019000001535 санлы инвойсқа тийкар Туркия мәмлекетинен алып келинген      товарлар 35002/27.12.22019/0009437 ҳәм 35002/05.03.2020/0000701 номерли жүк декларациясы тийкарында  Қарақалпақстан Республикасы Бажыхана басқармасы тәрепинен “Бажыхана склады” бажыхана режимине рәсмийлестирилип, жәмийеттиң 2019 жыл 17 декабрь күнги арзасына муўапық товарларды өз складына жайластырыўға рухсат берилген.

2020 жыл 14 февраль күни бажыхана уйымы тәрепинен товарлардың сақланыўы жүзесинен инвентаризация өткерилгенде,  жәмийет бажыхана уйымын ескертпестен товарларды қурылып атырған объектке ислетип жибергенлиги анықланған.

Өзбекстан Республикасы Бажыхана кодексиниң 26-статьясына тийкар товарларды бажыхана режимлериниң бирине жайластырыў ҳәм усы бажыхана режими талаплары ҳәмде шәртлерине әмел  етиў жәмийеттиң миннетлемеси болып есапланады.

Бажыхана кодексиниң 90-статьясына муўапық, “бажыхана склады” бажыхана режими сондай режим, бунда бажыхана аймағына алып кирилген ҳәм бажыхана аймағынан алып шығыў ушын мөлшерленген товар бажыхана бажылары, салықлар төленбеген ҳәмде экономикалық сиясат шаралары қолланылмаған ҳалда белгили имаратларда (орынларда) бажыхана бақлаўы астында сақланады.

Усы кодекстиң 93-статьясының мазмунына көре, “Бажыхана склады” бажыхана режимине жайластырылған товар бажыхана склады есапланбаған орында сақланғанда товар менен байланыслы жүк операцияларын орынлаўға, оны басқа орынға көшириўге бажыхана бақлаўының астында жол қойылады. “Бажыхана склады” бажыхана режиминде турған дәўиринде товардан пайдаланыў ҳәм бөлистириў ушын басқа шахсларға өткериўге жол қойылмайды.

Сондай-ақ, Өзбекстан Республикасы Президентиниң 2018 жыл 29 июнь күнги ПҚ-3818-санлы қарарының 3-бәндинде 2018 жыл 1 сентябрьден баслап “бажыхана склады” режиминде алты айдан көп болған мүддетте сақланған товарлардың бажыхана рәсмийлестириўинде нызам ҳүжжетлери менен бажыхана төлемлери жүзесинен берилген жеңилликлер қолланылмаслығы белгиленген.

Товарлар бажыхана склады бажыхана режимине 2019 жыл 27 декабрьде рәсмийлестирилген.  Яғный, товарлар “бажыхана склады” бажыхана режиминде алты айдан көп мүддетте сақланған.

Буннан тысқары, Өзбекстан Республикасы Экономика ҳәм санаат министрлиги қасындағы “Проектлер ҳәм импорт контрактларды комплекс экспертиза қылыў орайы” мәмлекетлик унитар кәрханасында 2020 жыл 17 апрельде дизимге алынған жуўмаққа қарағанда, жуўапкерге тийисли тек ғана 38 атамадағы товарларға жеңиллик берилгенлиги ҳаққында жуўмақ берилген болып, жуўмақтың қосымшасында мебель товарлары  көрсетилмегенлиги анықланған.

Сонлықтан, биринши инстанция суды жәмийеттен бажыхана төлемлери өндириўге жатады деп тапқан.

Бажыхана кодексиниң  56-статьясының биринши бөлимине тийкар, бажыхана төлемлери төленген ҳәм экономикалық сиясат шараларына әмел қылынған жағдайда товар еркин айланысқа шығарыў (импорт) бажыхана режимине жайластырылады ҳәм бажыхана аймағында еркин айланыста турған товар статусын алады.

Көрсетилген товарлардың  орнында жоқлығы жынаят ислери бойынша Нөкис қаласы судының 2021 жыл 11 март күнги қарары менен тастыйықланғанлығы себепли  жәмийет товарларды тийисли тәртипте  “еркин айланысқа шығарыў” бажыхана режимине рәсмийлестириўи лазым болса да, бул миннетлемесин орынламаған.

Сол себепли, биринши инстанция суды жәмийетке 2 ай мүддетте тийисли бажыхана режимине өтиў миннетлемесин жүклеў ҳаққында шешимге келген.

Апелляция инстанция судының 2021 жыл 23 сентябрь күнги қарары менен ҳал қылыў қарары өзгериссиз қалдырылған.

 

Гаўҳар Зарипова

Қарақалпақстан Республикасы судының судьясы

Экономикалық судларында процессуал мүддетлер

Экономикалық судларында процессуал мүддетлерге қатаң әмел қылыў экономика саласында кәрхана, мекеме, шөлкемлер ҳәм пуқаралардың бузылған яки даўласып атырған ҳуқықлары ямаса нызам менен қорғалатуғын мәплерин қорғаўдың, нызамшылықты беккемлеў ҳәм ҳуқықбузыўшылықтың алдын алыўда көмеклесиўдиң әҳмийетли қураллары есапланады.

Барлық процессуал ҳәрекетлер исти көрип атырған суд, исте қатнасыўшы шахслар ҳәм экономикалық судлаў ислерин жүритиўдиң басқа қатнасыўшылары тәрепинен Өзбекстан Республикасының Экономикалық процессуал кодекси ҳәм басқа нызамлар яки суд тәрепинен белгиленген мүддетлер ишинде орынланыўы лазым.

Экономикалық процессуал кодексиниң 119-статьясының төртинши бөлимине көре, айлар яки күнлер менен есапланатуғын процессуал мүдеттиң өтиўи календарь сәнениң  ертесинен яки оның басланыўы белгилеп қойылған ўақыя исленген күннен басланады.

Жыллар, айлар ҳәм күнлер менен есапланатуғын процессуал мүддетлерге ис күни болмаған күнлер де киреди, Экономикалық процессуал кодексиниң 222-статьясының алтыншы бөлиминде белгиленген ҳуқықый тәсир шарасын қоллаў туўрысындағы ис бойынша ҳал қылыў қарары қабыл қылынғаннан кейин үш ис күни ишинде тәреплерге жиберилиўи кереклиги ҳаққындағы норма буннан тысқары.  Ис күнлери болмаған күнлер дегенде, Өзбекстан Республикасының нызам ҳүжжетлеринде белгиленген дем алыс күнлери (шемби, екшемби) ҳәм байрам (ислемейтуғын) күнлери түсиниледи.

Процессуал мүддетлердиң тамамланыўы менен исте қатнасыўшы шахслар процессуал ҳәрекетлерди әмелге асырыў ҳуқықын жойтады. Процессуал мүддетлер өткерип берилген арзалар, шағымлар ҳәм басқа ҳүжжетлер, егер өткерип жиберилген мүддетти тиклеў ҳаққында илтимаснама болмаса, суд тәрепинен көрип шығылмайды ҳәм оларды берген шахсларға  қайтарылады.

Процессуал мүддеттиң тамамланыў күни Экономикалық процессуал кодексиниң 120-статьясына муўапық анықланады. Процессуал мүддеттиң тамамланыў күни дегенде, усы мүддеттиң ақырғы күни, егер ақырғы күн ис күни болмаған күнге туўры келсе, оннан кейин келетуғын биринши ис күни түсиниледи.

Егер айлар менен есапланатуғын процессуал мүддеттиң тамамланыўы тийисли күни болмаған айға туўры келсе, мүддет усы айдың ақырғы күнинде (мысалы, 28 яки 29 февральда) тамамланады.

Процессуал ҳәрекетти әмелге асырыў ушын мүддет белгиленгенинде, олар усы мүддеттиң ақырғы күни жигирма төртке шекем орынлаўы керек. Бул қағыйда электрон түринде берилген ҳүжжетлерге де қолланылады. Бунда, егер арза, шағым яки басқа ҳүжжетлер мүддеттиң ақырғы күни саат жигирма төртке шекем байланыс шөлкемине яки ўәкилликли шахсқа берилген болса,  егер процессуал ҳәрекетлер экономикалық судта яки басқа шөлкемде орынланыўы лазым болып, олар суд яки басқа шөлкемде ис күни тамамланған яки тийисли операциялар тамамланған саатқа шекем әмелге асырылған болса, мүддет өткерип жиберилген есапланбайды.

Экономикалық процессуал кодексиниң 123-статьясының биринши бөлимине муўапық суд исте қатнасыўшы шахстың арзасы бойынша усы Кодексте яки басқа нызамларда белгиленген процессуал мүддеттиң өткерип жиберилиўи себеплерин үзирли деп тапса, өткерип жиберилген мүддетти тиклейди.

Бунда судлар нызам ҳүжжетлеринде процессуал мүддетлердиң суд тәрепинен узайтырыў нәзерде тутылған мүддетлерди ғана узайтырыў ҳуқықына ийе болып, ЭПК яки басқа нызамшылықта белгиленген  басқа процессуал мүддетлерди узайтырыў ҳуқықына ийе емес.

Мәселен, Экономикалық процессуал кодексиниң талапларына муўапық ҳал қылыў қарары үстинен апелляция тәртибинде берилген шағым ҳал қылыў қарары қабыл етилгенинен соң бир айдан кешиктирмей, әпиўайыластырылған ис жүритиў тәртибиндеги, ҳуқықый тәсир шарасын қоллаў ҳаққындағы ислер бойынша болса ҳал қылыў қарары қабыл қылынғаннан соң он күн ишинде бериледи. Бул мүддет өткерип жиберилгенде шағым (протест) берген шахстың илтимаснамасы бойынша апелляция инстанция суды тәрепинен, егер илтимаснама ҳал қылыў қарары қабыл  қылынған күннен баслап еки айдан кешиктирместен берилген ҳәм шағым (протест) бериў мүддети өткерип жиберилиўиниң себеплери суд тәрепинен үзирли деп табылған болса тиклениўи мүмкин.

Биринши инстанция судының апелляция тәртибинде көрилген ҳал қылыў қарары ҳәм апелляция инстанциясы судының қарары үстинен кассациялық арза (протести) бир жыл даўамында берилиўи мүмкин.

Егер, көрсетилген мүддет өткерилгенде өткерип жиберилген мүддети шағым (протест) берген шахстың илтимаснамасы бойынша кассация инстанциясы суды тәрепинен, егер илтимаснамада кассациялық арзаны (протестти) бериў мүддети өткен күннен баслап үш ай ишинде берилген ҳәм кассациялық арзаны (протестти) бериў мүддетиниң өткерип жиберилиўиниң себеплери суд тәрепинен үзирли деп табылған болса, тиклениўи мүмкин.

Бунда, апелляциялық  ҳәм кассациялық арза (протест) бериўдиң өткерип жиберилген мүддетти тиклеў ҳаққындағы арза бериў ушын белгиленген мүддет қатаң есапланады.

 

 

Гаўҳар Зарипова    

Қарақалпақстан Республикасы  суды судьясы

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

АЙРЫҚША КАТЕГОРИЯДАҒЫ ИСЛЕРДИ СУДТА КӨРИЎДИⱧ ӨЗИНЕ ТӘН ӨЗГЕШЕЛИКЛЕРИ

Айрықша тәртипте ис жүргизиў. Белгили болғанындай, алдыңғы процессуаллық нызамшылыққа салыстырғанда ҳәрекеттеги нызамшылық пуқаралық ислерин жүргизиўдиң 5 түрин ажыратады. Атап айтқанда, Өзбекстан Республикасы Пуқаралық процессуаллық кодексиниң 1-статьясы, 2-бөлиминде буйрық тәртибиндеги ислерди, даўа тәртибиндеги ислерди, айрықша тәртипте жүргизилетуғын ислерди, төрешилик судларының бийликлери менен байланыслы ислерди ҳәм шет ел судларының ҳәмде шет ел төрешилик судларының (арбитражларының) бийликлерин тән алыў ҳәм орынлаўға қаратыў менен байланыслы ислерди көрип шығыў ҳәм шешиў тәртибин белгилейди.

Солардың ишинде айрықша тәртипте ис жүргизиў суд әмелиятында жийи ушырасатуғыны ҳәммемизге мәлим. Сизлердиң дыққатыңызға усынылып мине усы айрықша ис жүргизиў ҳаққында кеңирек тоқталып өтпекшимен.

Суд тәрепинен айрықша ис жүргизиў тәртибинде көрип шығылатуғын ислерге төмендегилер киреди.

1) юридикалық әҳмийетке ийе болған фактлерди анықлаў ҳаққындағы;

2) баланы перзентликке алыў ҳаққындағы;

3) пуқараны дерексиз жойтылған деп табыў ҳәм пуқараны өлген деп жәриялаў ҳақкындағы;

4) пуқараны ҳәрекетке уқыбы шекленген ямаса ҳәрекетке уқыпсыз деп табыў ҳаққындағы;

5) шахсты ықтыярына қарсы рәўиште психиатриялық стационарына жатқызыў ҳаққындағы ямаса оның усы мәкемеде жатыў мүддетин узайтыў ҳаққындағы;

6) шахсты туберкулёз кеселлигине қарсы гүресиў мәкемесиниң қәнийгелестирилген бөлимине ықтыярына қарсы рәўиште жатқызыў ҳаққындағы ямаса оның усы мәкемеде жатыў мүддетин узайтыў ҳаққындағы;

7) ер жетпеген шахсты толық ҳәрекетке уқыплы деп жәриялаў (эмансипация) ҳаққындағы;

8) мал-мүлкти ийесиз деп табыў ҳаққындағы;

9) усыныўшыға деб берилген ҳүжжетлер жойтылған жағдайда, олар бойынша ҳуқықларды тиклеў ҳаққындағы;

10) жойтылған суд исин жүргизиўди тиклеў ҳаққындағы.

 

Айрықша жүргизилетуғын ислерди көрип шығыў тәртиби Өзбекстан Республикасы Пуқаралық процессуаллық кодексиниң 293-статьясында санап өтилген ислер судларда усы Кодекстиң 27-37-бабларында көрсетилген айрықша ҳәм қосымшалар менен пуқаралық суд ислерин жүргизиўдиң улыўма қағыйдаларына муўапық көрип шығылады.

 

Юридикалық әҳмийетке ийе болған фактлерди анықлаў.

Суд пуқаралардың яки шөлкемлердиң шахсый, мүлкий ҳуқықлары жүзеге келиўине, өзгериўине ямаса тамамланыўына себеп болатуғын фактлерди анықлайды.

Суд:

1) шахслардың ағайинлик қатнасықлары;

2) шахс биреўди қарамағында екенлиги;

3) әкеликти тән алыў, (белгилеў), баланың ол яки бул анадан туўылғанлығы, сондай-ақ туўылған ўақты;

4) перзентликке алыўды, некени, некеден ажыратыўды ҳәм өлимниң дизимге алынғанлығы;

5) ерли-зайыптан бири қайтыс болғанлығы ақыбетинде пуқаралық ҳалаты дәлалатнамаларын дизимге алыў уйымларында некени дизимге алыў мүмкин болмай қалса, нызамда белгиленген жағдайларда олардың ҳақыйқатта неке қатнасықларында болғанлығы;

6) шахстың ҳуқықты белгилеўши ҳүжжетлеринде (жәмийетлик бирлеспелерге ағзалық билетлери, әскерий ҳүжжетлер, паспортлар, пуқаралық ҳалаты дәлалатнамаларын дизимге алыў уйымлары беретуғын гүўалықлар буннан тысқары) көрсетилген фамилиясы, аты ямаса әкесиниң аты оның паспортындағы ямаса туўылғанлығы ҳаққындағы гүўалығындағы фамилиясы, аты яки әкесиниң аты менен сәйкес келмеген жағдайда, бул ҳүжжетлердиң оған тийислилиги ямаса тийисли емеслиги;

7) бахтсыз ҳәдийсе ;

8) имаратқа жеке меншик ҳуқықы тийкарында ийелик етиў;

9) мийрасты қабыл етиў ҳәм мийрастың ашылыў орны фактлерин анықлаў ҳаққындағы ислерди көреди.

Егер нызамшылықта оларды белгилеўдиң басқаша тәртиби нәзерде тутылмаған болса, суд юридикалық әҳмийетке ийе болған басқа фактлерди де белгилеўи мүмкин.

Арза бериўши юридикалық әҳмийетке ийе болған фактлерди тастыйықлайтуғын зәрүр ҳүжжетлерди басқаша тәртипте алыўы мүмкин болмаған ямаса жойтылған ҳүжжетлерди тиклеўдиң имкәнияты болмаған жағдайда ғана суд бул фактлерди анықлайды.

 

Пуқараны дерексиз жойтылған деп табыў ҳәм пуқараны өлген деп жәриялаў.

Пуқараны дерексиз жойтылған деп табыў ямаса өлген деп жәриялаў ҳаққындағы арза мәпдар шахс тәрепинен дерексиз жойтылған пуқараның ақырғы мәлим болған жасаў орнындағы судқа бериледи.

Суд пуқараны дерексиз жойтылған деп табыў ямаса өлген деп жәриялаў ҳаққындағы арзаны көрип шығыўға нызамшылықта белгиленген мүддетлер өткеннен соң кириседи.

Арзада пуқараны дерексиз жойтылған деп табыў ямаса оны өлген деп жәриялаў арза бериўшиге қандай мақсетлер ушын зәрүр екенлиги көрсетилиўи, сондай-ақ пуқараның дерексиз жойтылғанлығын тастыйықлайтуғын яки дерексиз жойтылған шахсқа өлим қәўипин салған ямаса ол анық бахытсыз ўақыя себепли қайтыс болған деп шамалаўға тийкар болатуғын ҳалатлар баян етилиўи керек.

 

Пуқараны ҳәрекетке шекленген ямаса ҳәрекетке укыпсыз деп табыў.

Спиртли ишимликлер, нәшебентлик ҳәм психотроп затларды қабыл етиўи нәтийжесинде пуқараны ҳәрекетке уқыбы шекленген деп табыў ҳаққындағы ямаса пуқараны руўхый ҳалаты бузылғанлығы (руўхый кеселлиги) себепли ҳәрекетке уқыпсыз деп табыў ҳаққындағы ис оның шаңарақ ағзалары, қәўендерлик ҳәм әменгерлик уйымлары, прокурор, емлеў мекемелери ҳәм басқа мәмлекетлик уйымлары, пуқаралардың өзин-өзи басқарыў уйымлары ҳәм жәмийетлик бирлеспелери берген арзалар бойынша қозғатылыўы мүмкин.

Пуқараны ҳәрекетке уқыбы шекленген ямаса ҳәрекетке уқыпсыз деп табыў ҳаққындағы арза сол пуқара жасап турған орындағы, егер бул шахс емлеў мәкемесине жайластырылған болса, сол мәкеме жайласқан судқа бериледи.

Судья арзаны алғаннан кейин, исти суд додалаўына таярлаў тәртибинде пуқараның руўхый ҳалаты бузылғанлығы ҳаққында жеткиликли мағлыўматлар бар болса, оның руўхый жағдайын анықлаў ушын суд-психиатриялық экспертизасын тайынлайды.

Пуқара суд-психиатриялық экспертизасынан өтиўден бас тартқанда суд оны мәжбүрий тәртипте экспертизаға жибериў ҳақкында уйғарыў шығарыўы мүмкин.

Судтың пуқараны ҳәрекетке уқыбы шекленген ямаса ҳәрекетке уқыпсыз деб табыў ҳаққындағы бийлиги әменгерлик ҳәм қәўендерлик уйымының ҳәрекетке уқыбы шекленген шахсқа қәўендер тайынлаўы, ҳәрекетке уқыпсыз шахсқа болса, әменгер тайынлаўы ушын тийкар болады.

 

Шахсты еркине қарсы тәртипте психиатриялық стационарына жатқарыў ямаса оның стационарда жатыў мүддетин узайыттырыў

Шахсты еркине қарсы тәртипте психиатрия стационарына жатқарыў ҳаққындағы ямаса оның стационарда жатыў мүддетин узайыттырыў ҳаққындағы арза судқа шахс жатырған психиатрия мәкемеси тәрепинен бериледи.

Еркине қарсы тәртипте психиатрия стационарына жатқарыў ушын нызамда нәзерде тутылған тийкарлар көрсетилген арзаға шыпакер психиатрлардан ибарат комиссияның шахстың психиатрия стационарында буннан кейин болыўы  зәрүрлиги ҳаққындағы тийкарландырылған жуўмағы қосымша етиледи.

Арза психиатрия мәкемеси жайласқан жердеги суд тәрепинен көрип шығылады.

Суд арзаны қабыл етиў менен бир ўақытта арзаны судта көрип шығыў ушын зәрүр болған мүддетте шахстың психиатрия стационарында болып турыўы мәселесин шешеди.

Шахсты психиатрия стационарына жатқарыў ҳаққындағы ямаса оның стационарда жатыў мүддетин узайыттырыў ҳаққындағы ис суд тәрепинен стационарға жатқызылып атырған шахстың нызамлы ўәкили ҳәм стационарға жатқарыўдың тийкарлылығы ҳаққында жуўмақ берген комиссия қурамындағы шыпакер психиатр, прокурор, сондай-ақ шахс жатырған психиатрия мәкемеси ўәкили қатнасыўында он күнлик мүддет ишинде көрип шығылады.

Суд мәжилисине психиатрия мәкемеси ўәкилиниң кеширимли себеплерсиз келмегенлиги арзаны көрип шығыўға тосқынлық етпейди, бирақ суд оның келиўин шәрт деп табыўы мүмкин.

 

Шахсты туберкулёз кеселлигине қарсы гүресиў мәкемесиниң  қәнийгелестирилген бөлимине еркине қарсы тәртипте жатқарыў ямаса оның усы мәкемеде жатыў мүддетин узайыттырыў

Туберкулёз кеселлигиниң жуғымлы формасына шалынған шахсты туберкулёз кеселлигине қарсы гүресиў мәкемесиниң қәнийгелестирилген бөлимине еркине қарсы тәртипте жатқарыў ҳаққындағы ямаса оның усы мәкемеде жатыў мүддетин узайыттырыў ҳаққындағы арза судқа сол шахс диспансер есабында турған яки емленип атырған ямаса оның жасаў (турған) жериндеги туберкулёз кеселлигине қарсы гүресиў мәкемеси тәрепинен бериледи.

Туберкулёз кеселлигиниң жуғымлы формасына шалынған шахсты туберкулёз кеселлигине қарсы гүресиў мәкемесиниң қәнийгелестирилген бөлимине еркине қарсы тәртипте жатқарыў ҳаққындағы ямаса оның усы мәкемеде жатыў мүддетин узайыттырыў ҳаққындағы арза сол шахс диспансер есабында турған яки емленип атырған туберкулёз кеселлигине қарсы гүресиў мәкемеси жайласқан жердеги ямаса оның жасаў (турған) орнындағы судта көрип шығылады.

Туберкулёз кеселлигиниң жуғымлы формасына шалынған шахсты туберкулёз кеселлигине қарсы гүресиў мәкемесиниң қәнийгелестирилген бөлимине еркине қарсы тәртипте жатқарыў ҳаққындағы арза усы мәкеме медициналық комиссиясының медициналық тексериўден ҳәм (ямаса) емлениўден бас тартып атырған сол шахсты еркине қарсы тәртипте жатқарыў зәрүрлиги ҳаққындағы жуўмағы қабыл етилген күннен баслап бир сутка ишинде бериледи. Жуўмақта емлеў өткизилетуғын мүддет көрсетиледи.

Туберкулёз кеселлигиниң жуғымлы формасына шалынған шахстың туберкулёз кеселлигине қарсы гүресиў мәкемесиниң қәнийгелестирилген бөлимине еркине қарсы тәртипте жатыў мүддетин узайыттырыў ҳаққындағы арза усы мәкеме медициналық комиссиясының шахстың емлениўде болған мәкемеде жатыў мүддетин узайыттырыў зәрүрлиги ҳаққындағы жуўмағы тийкарында бериледи. Жуўмақта емлеў өткизилетуғын мүддет көрсетиледи.

 

 

Абдимурат Керимбаев

Қарақалпақстан Республикасы суды судьясы                                                                                         

 

Skip to content