EKOLOGIYA – NÍZAM QORǴAWÍNDA
Adamzattıń rawajlanıwı hám sanaattıń rawajlanıwı turmıs dárejesin jaqsılaw menen bir qatarda, tábiyat hám qorshaǵan ortalıqqa ayrıqsha tásir kórsetpekte. Búgingi kúnde hawanıń pataslanıwı, suwdıń tam-tarıslıǵı, shólleniw processleri, shań boranları sıyaqlı ekologiyalıq mashqalalardı saplastırıwda tek ǵana ruwxıy emes, al huqıqıy juwapkershilik te úlken áhmiyetke iye.
Ózbekstan Respublikası Konstituciyasınıń 62-statyasında puqaralar qorshaǵan tábiyǵıy ortalıqqa itibarlı qatnasta bolıwǵa minnetli ekenligi belgilep qoyılǵan. Sonday-aq, 68-statyaǵa muwapıq jer, jer astı baylıqları, suw, ósimlik hám haywanat dúnyası ulıwma milliy baylıq esaplanadı hám mámleket qorǵawı astında turadı.
Mine, usı normalardan kelip shıǵıp, mámleketimizde áhmiyetli bolǵan «Tábiyattı qorǵaw haqqında»ǵı, «Ekologiyalıq ekspertiza haqqında»ǵı, «Ayrıqsha qorǵalatuǵın tábiyǵıy aymaqlar haqqında»ǵı nızamlar qabıl etildi.
Ózbekstan Respublikası Jınayat kodeksiniń XIV babı (193-204-statyalar) nda qorshagan ortalıqtı qorǵaw hám tábiyattan paydalanıw tarawındaǵı jınayatlar ushın juwapkershilik názerde tutılǵan. Sonıń ishinde, jer hám suw resursların pataslaw, nızamsız terek kesiw yamasa haywanat dúnyasına zıyan jetkeriw, jerlerdiń ónimdarlıǵın joǵaltıw, olardı zıyanlaw, sanaat shıǵındıların nızamǵa qayshı túrde taslaw sıyaqlı qılmıslar awır jınayat esaplanadı hám olar ushın nızamshılıqta qatań jaza sharaları belgilengen.
Bunnan tısqarı, Hákimshilik juwapkershilik haqqındaǵı kodekstiń VIII babı(65-96-statyalar)nda ekologiya hám tábiyattan paydalanıw tarawındaǵı huqıqbuzarlıqlar ushın jaza sharaları kórsetilgen. Máselen, jerlerden oysızlarsha paydalanıw yamasa olardı jaramsız halǵa keltiriw, suw, hawa hám qorshaǵan ortalıqtı pataslaw, ósimlik hám haywanat dúnyasına zıyan jetkeriw ushın hákimshilik járiymalar hám basqa da ilajlar belgilengen.
Huqıqıy tiykarlardan kórinip turǵanınday, tábiyatqa jetkerilgen hár bir zıyan ushın juwapkershilik sózsiz. Bul bolsa mámleketimiz qorshaǵan ortalıqtı qorǵaw máselesine úlken áhmiyet qaratıp atırǵanın kórsetedi.
Sonlıqtan, tábiyatqa abaylı múnásibette bolıw – tek ǵana puqaralıq minnetimiz emes, al nızam aldındaǵı juwapkershilik bolıp tabıladı.
Alisher Ametov,
Qaraqalpaqstan Respublikası sudınıń sudyası