Халқымыз әзелден перзент тәрбиясына айрықша итибар қаратып, олардың әдепли, өнерли ҳәм оқымыслы инсанлар болып жетилисиўи ушын қолайлы шараятлар жаратып берген. Бирақ, соңғы жыллары шаңарақлардағы келиспеўшиликлер себепли жүз берип атырған ерли-зайыплылардың ажырасыўлары перзент тәрбиясында айырым олқылықлардың пайда болыўына себеп болмақта.

Өзбекстан Республикасы Ҳәкимшилик жуўапкершилик ҳаққындағы кодексиниң 47⁴-статьясында, материаллық жәрдемге мүтәж ержетпеген яки мийнетке жарамсыз шахсты материаллық тәмийинлеўден бас тартыў ямаса оларды материаллық жақтан тәмийинлеў ушын судтың шешиўши қарарына яки суд буйрығына тийкарланып өндирилиўи тийис болған пул қаржысын еки айдан артық мүддет даўамында төлемеў, ҳәкимшилик жуўапкершиликке себеп болатуғынлығы көрсетилген.

Лекин, тилекке қарсы өз перзентиниң тәрбиясы ҳәм камалға келиўи ушын тийисли төлемлерди төлемей жүрген пуқараларымыздың жәмийетимиз арасында барлығы көпшиликти таң қалдырады.

Жақында республикамыздың әмелдеги нызамшылығына бойсынбастан суд қарары менен өндирилиўи белгиленген алимент напақа пулларын төлеўден бас тартып жүрген еки пуқараның иси жынаят ислери бойынша Елликқала районлық суды тәрепинен Елликқала районлық Ишки ислер бөлими имаратында өткерилген көшпели суд мәжилисинде көрип шығылды.

Мәжилисте ис ҳалатлары толық үйренилип, тәреплердиң пикирлери тыңланды ҳәм алимент напақаларын төлеўден билқастан бас тартып жүрген пуқаралар Б.К ҳәмде С.Ф ҳәкимшилик жуўапкершилик ҳаққындағы кодекстиң 47⁴-статьясы менен айыпкер деп табылып, оларға усы статьяда нәзерде тутылған 15 сутка ҳәкимшилик қамаққа алыў жазасы тайынланды.

Өзбекстан Республикасы Конституциясының 64-статьясында ата-аналар өз перзентлерин ержеткенге шекем бағыў ҳәм тәрбиялаўға мәжбүр екенлиги атап көрсетилген.

Солай екен, перзент тәрбиясына жуўапкершилик пенен қараў, оларды материаллық жақтан тәмийинлеў ҳәр бир ата-ананың жуўапкерли ўазыйпасы есапланады. Келешегимиз болған жас әўлад тәрбиясына бийпәрўа болмаўымыз тийис.

Жынаят ислери бойынша

Елликқала районлық судының баслығы.

Қарақалпақстан Республикасы суды

Хожели районындағы Пәрўаз МПЖ имаратында, «Мениң мәҳәллем мениң судьям» атамасында алдаўшылық жынаяты бойынша көшпели суд мәжилиси өткерилди.

Мәжилисте Жынаят ислери бойынша Хожели районы судының баслығы И.Алланиязов, ИИБ профилактика инспекторы А.Тилеўмуратов ҳәм басқалар жынаятшылық, атап айтқанда, бала саўдасы жынаятының алдын алыў ҳәм зорлықтан жәбирленген ҳаял-қызларды қоллап-қуўатлаў ҳаққында түсиниклер берип өтти.

Көшпели судта Жынаят ислери бойынша Хожели районы судының баслығы И.Алланиязов тәрепинен алдаўшылық жынаятын ислеген А.Б.ға қарата топланған жынаят иси көрип шығылды.

Суд мәжилисине усы аймақ турғынлары, судланыўшының туўған-туўысқанлары, алдын судланған пуқаралар, сондай-ақ, районлық ишки ислер бөлиминиң профилактикалық есабына алынған пуқаралар қатнасты.

Пуқара А.Б. өзиниң аталас жеңгеси Б.Р.ды  оның атына банктен 30 миллион сум кредит шығарып бериўин айтып алдап, оның исениминен қастан пайдаланып, жеңгесиниң паспортын, ИНН санын, пластик картасын алып, оның электрон имзасынан пайдаланып, банктен пул шығарып алады. Бирақ, банктен ажыратылған 30 миллион сум пулды жеңгесине берместен, өз мәпине жумсайды.

Судта жәбирлениўши Б.Р. өзине келтирилген зыян судланыўшы (қәйни) тәрепинен толық қапланғанын, ол кеширим сорағанын, оған кеширим бергенин, ҳәзирги ўақытта өз-ара жарасып кеткенин билдирип, судланыўшыға қарата жынаят исин жарасыў мүнәсибети менен жуўмақлаўды сорады.

Судта судланыўшы А.Б. қылмысынан пушайманлығын билдирип, жәбирлениўшиге келтирилген зыянды толық қаплап бергенин, жәбирлениўши оған кеширим бергенин билдирип, исти жарасыў мүнәсибети менен жуўмақлаўға қарсылығы жоқлығын билдирди.

Сонлықтан ис, суд тәрепинен Жынаят кодексиниң 66¹-статьясы (тәреплердиң жарасқанлығы мүнәсибети) менен өндиристен қысқартылды.

Ушырасыўда қатнасыўшылар усындай көшпели ашық суд мәжилислериниң тәрбиялық әҳмийети ҳаққында пикир-усыныслар билдирип, өзлерин қызықтырған сораўларға жуўап алды.

Жынаят ислери бойынша Кегейли районы судының баслығы Р.Бекмуратованың басшылығында көшпели ашық суд өткерилди.

Онда дәслепки тергеў уйымы тәрепинен Өзбекстан Республикасы Жынаят кодексиниң 266-статьясы 2-бөлими менен айыпланған И.Б.ның қарсысына топланған жынаят иси көрип шығылды.

Суд мәжилисинде анықланған жағдайларға қарағанда, И.Б. 2022-жыл 15-декабрь күни саат 18:00 де өзиниң басқарыўында болған, пуқара Д.А.ға тийисли «Дамас» маркалы автомашинасын исеним хаты ҳәм қамсызландырыў полиси арқалы «Нөкис-Шымбай-Тахтакөпир» асфальт жолының Кегейли районы Жүзимбағ АПЖ аймағынан өтип турған 27-28 километринде «Жол ҳәрекети қағыйдалары» талапларын қопал рәўиште бузып, автомашинасын арқа тәрепке ҳәрекетлендирип атырғанында, автомашинасының арқа тәрепинде турған Н.К.ны қағып алып жол транспорт ҳәдийсеси жүз берген. Жол транспорт хәдийсеси ақыбетинде пуқара К.Н. аўыр дене жарақатын алып өзине келместен емлеўханада қайтыс болған.

Суд мәжилисинде судланыўшы Б.И. өзиниң айыбын толық мойынлап, пушайман екенлигин ҳәм жәбиркештен кеширим сорайтуғынын билдирип, өзине жеңиллик бериўди сорап, көрсетпе берди.

Сонлықтан суд, жоқарыдағыларға тийкарланып Б.И.ны Өзбекстан Республикасы ЖКниң 266-статьясы 2-бөлиминде көрсетилген жынаятты ислегенликте айыплы деп таўып, оған усы статья менен жаза тайынлаўды лазым деп есаплады.

Суд, судланыўшы Б.Иға жаза тайынлағанда, оның өз айыбын толық мойынлап, ислеген исинен шын кеўилден пушайманлығын, жасаў орнынан унамлы минезлемеге ийе екенлигин, шаңарақлы болып, қарамағында 2 жас перзентлери бар ҳәм олардың жалғыз бағыўшысы екенлигин, оның алдын жынайый жуўапкершиликке тартылмаған ҳәм судланбаған. Сондай-ақ, жәбиркештиң нызамлы ўәкилиниң судланыўшыға арза даўы жоқлығын, кеширим бергенлигин оның жазасын жеңиллестириўши тәрепи деп, жазасын аўырластырыўшы тәрепи жоқ деп есаплап, еркинен айырыў менен байланыслы болмаған жаза менен толық дүзелиў имканиятының барлығын, оны жәмийеттен ажыратпаған ҳалда қайта тәрбиялаў мүмкин деген жуўмаққа келип, усы ҳалатларды жынаяттың қәўиплилик дәрежесин сезилерли кемейтиўши жағдай деп тапты.

Соның менен бирге, оның мийнетке қәбилетли екенлигин инабатқа алып, Өзбекстан Республикасы Жынаят кодексиниң 266-статьясы 2-бөлиминде нәзерде тутылған жынаятты ислегенликте айыплы деп табылып ҳәм оған усы статья менен ЖКниң 57-статьясы қолланылған ҳалда ЖКниң 45-статьясына тийкарланып 3 (үш) жыл мүддетке барлық түрдеги автотранспорт қуралларын басқарыў ҳуқықынан айырылып, ҳәр айлық ис ҳақысының 10 пайыз муғдарын мәмлекет пайдасына услаў жолы менен 2 (еки) жыл мүддетке дүзетиў ислери жазасы тайынланды.

Қарақалпақстан Республикасы суды

Соңғы жыллары мәмлекетмизде барлық тараўлар сыяклы билимлендириў тараўына да үлкен итибар қаратылған. Бул бағдарда бир қатар нызам ҳәм қарарлар қабыл етилип, усы ҳүжжетлер тийкарында билимлендириў шөлкемлериниң материаллық-техникалық базасын беккемлеў,  оларды жетик қәнигелер менен тәмийинлеў, олардың билимин жетистириў бағдарында бир канша унамлы ислер әмелге асырылмакта.

Ҳәр бир инсан мектепте алған билими ҳәм устазлар тәрбиясы тийкарында өмир деп аталған гүзар жолға атланады. Бул жолларды сүрникпестен басып өтиўде шаңарақта ҳәм мектепте алған билим ҳәм тәрбия үлкен әҳмийетке ийе. Солай екен бул дәргайды қәстерлеп абайлаў ҳәр биримиздин миннетли ўазыйпамыз есапланады.

Бирақ, жәмийетимизде айырым нәпсиниң қулына айланган инсанлар да табылады. Соның ишинде жынаят ислери бойынша Елликкала районлық судында көрип шығылған жынаят исиндеги төмендеги жағдайлар кимди болса да ойландырыўы сөзсиз.

Жынаят исинде айыпланыўшы сыпатында катнастырылған С.Р алдын бир нешше мәрте аўыр түрдеги жынаятлар ислегени ушын оның жәмийеттеги жүрис-турысын қадағалаў мақсетинде 2022-жылдың 21-июнь күни жынаят ислери бойынша Беруний районлық суды тәрепинен ҳәкимшилик қадағалаўына алыныўына карамастан ол және бир нызамсыз иске қол урды.

Атап айтатуғын болсақ, С.Р. Елликқала районы “Сарабий” АПЖ аймағында жайласқан Қарақалпакстан Республикасы Мәденият Министрлигине қараслы 23-санлы Балалар музыка ҳәм көркем өнер мектебинде қараўыл болып ислеп жүрип, ғәрезли мақсетлерде усы мектеп ишинде кыз ҳәм жигитлерге жынысый қатнаста болыўына пуллы хызмет көрсетип шараят жаратып келген.

“Гүзе күнде емес, күнинде сынады”-дегениндей оның өзинше ҳеш кимге билдирмей ақша таўып жүремен деген нийети әмелге аспай, 2022- жылдың 9-октябрь күни “Д” исимли шахс пенен Б.А исимли шахстың өз-ара жынысый қатнаста болыўы ушын 100.000 сум есабынан мектептиң бир ханасын ажыратып, гезектеги пуллы хызметин көрсетип атырған жеринде ишки ислер бөлими хызметкерлери тәрепинен қолға алынған.

Әлбетте, бул жынаятлы ис бойынша С.Р ға нызамда белгиленген тәртипте тийисли жаза шарасы тайынланды.

Жоқарыда гүўасы болғанымыздай усы тараўдың жуўапкерли  ўәкиллериниң өз хызмет ўазыйпасына итибарсызлығы және бир жынаяттың келип шыгыўына себепши болғандай көринеди. Себеби, пуқара С.Р ды жумыска қабыллаў ўақтында оның шахсы тийисли тәртипте тексерилип алыныўы ҳәм бул мәкемеде жумыс ислеўи каншелли дурыс екенлигине азғана итибар қаратылыўы керек.

Солай екен бизиң ҳәр биримиз, бул жағдайлардан жуўмақ шығарып жынаятшылықтың алдын алыўда белсене қатнасыўымыз тийис.

О. Мауленов,

Жынаят ислери бойынша

Елликқала районлық судының баслығы.