ТАЪЛИМ МУАССАСАЛАРИДА БОЛАЛАРГА НИСБАТАН ЗЎРАВОНЛИККА ЙЎЛ ҚЎЙМАСЛИК-ДОЛЗАРБ МАСАЛА
Таълим муассасаларида болаларга нисбатан зўравонликка йўл қўймаслик долзарб ва муҳим масала бўлиб, жамиятнинг келажаги учун катта аҳамиятга эга. Болаларга нисбатан зўравонликнинг олдини олиш таълим муассасаларининг асосий вазифаларидан бири бўлиши керак, чунки бу на фақат болаларнинг ҳуқуқларини ҳимоя қилиш, балки уларнинг ривожланишга бўлган имкониятларини таъминлаш, барқарор ва хавфсиз таълим муҳитини яратишга қаратилган муҳим қадамдир.
Болаларга нисбатан зўравонликнинг турлари:
Таълим муассасаларида болаларга нисбатан зўравонлик турли хилда бўлиши мумкин:
- Жисмоний зўравонлик: Таълим муассасаларида болаларга нисбатан турли хил жисмоний зарарлар (тартмолар, урганиш, майда жараҳатлар).
- Руҳий ва эмотсионал зўравонлик: Болаларни ҳақоратлаш, ҳазил қилиш, изоляция қилиш, уларнинг ўзини қадрсиз ҳис қилишга сабаб бўлиш.
- Сексуал зўравонлик: Болаларга ёки ёшларига нисбатан жисмоний ёки психологик зўравонлик.
- Меҳнат эксплуатацияси: Болаларнинг таълим олиш ўрнига меҳнатга мажбур қилиниши, жисмоний ва психик саломатликка зарар етказиш.
Нима учун бу масала долзарб?
- Болаларнинг ҳуқуқларини ҳимоя қилиш: Ҳар бир боланинг таълим олиш ҳуқуқи қонуний ҳуқуқи ҳисобланади. Болалар таълим олиш жараёнида хавфсиз ва қўллаб-қувватланган муҳитда бўлишлари керак. Зўравонлик эса боланинг психо-эмоционал ва жисмоний ривожланишини бузади.
- Зўравонликнинг салбий таъсири: Таълим муассасаларида болаларга нисбатан зўравонлик, уларнинг таълимга бўлган қизиқишини пасайтиради, руҳий саломатликка жиддий зарар етказади, янгидан янгидан зўравонликни қабул қилишга олиб келиши мумкин. Бу боланинг ижтимоий ва маънавий ривожланишида узилишларга сабаб бўлиши мумкин.
- Барқарор жамиятни шакллантириш: Таълим муассасаларида болаларга нисбатан зўравонликка барҳам бериш ёшларнинг ижтимоий мақсадларга эришишини рағбатлантиради. Барқарор ва адолатли жамиятни шакллантириш учун болаларга таълим бериш муҳити бўлмаса, улар ўз ҳуқуқларини тушуниш ва ҳимоя қилишга ўрганмайди.
Нима қилиш керак?
- Маълумот ва билим бериш: Устозлар ва таълим муассасаларидаги ишчиларга болаларга нисбатан зўравонликни олдини олишга оид тренинглар ва маълумотлар бериш. Ушбу билимлар болаларга заифлик ва зўравонликка қарши курашиш йўлларини, хатарларни олдини олишга қаратилган чораларни тушунишга ёрдам беради.
- Қонун ва қоида асосида ишлаш: Таълим муассасаларида болаларга нисбатан зўравонликни олдини олиш учун қонунлар ва ички қоидаларга қатъий амал қилиш. Бу, шу жумладан, болаларга нисбатан ҳар қандай зўравонлик ҳолатини билдириш ва унга мувофиқ жавоб беришни ўз ичига олади.
- Психологик ёрдам ва қўллаб-қувватлаш: Болаларга рухий ва психологик ёрдам кўрсатиш, уларнинг ҳис-туйғуларини тинглаш, ва уларнинг таълимга бўлган қизиқишини сақлаб қолиш. Ижтимоий ва психологик ишлаш таълим муҳитини ҳар томонлама муҳофаза қилишга ёрдам беради.
- Ата-оналарнинг фаол иштирокини таъминлаш: Ата-оналар ва таълим муассасалари ўртасида ўзаро ишонч ва ҳамкорликни кучайтириш, болаларнинг таълим жараёнида бўлаётган воқеаларга оид маълумот олиш ва тўғри қарорлар қабул қилиш. Ата-оналарнинг таълим муҳитини бошқаришга оид масъулиятни тушунишлари муҳим.
- Технология ва мониторингдан фойдаланиш: Болаларга нисбатан зўравонлик ҳолатларини мониторинг қилиш учун замонавий технологиялардан (масалан, видеокамералар) фойдаланиш, бу таълим муассасаларининг хавфсизлигини таъминлашда ёрдам беради.
Хулоса
Таълим муассасаларида болаларга нисбатан зўравонликка йўл қўймаслик масаласи нафақат аёллар ва болаларнинг инсон ҳуқуқларини ҳимоя қилишнинг муҳим қисми, балки жамиятнинг барқарор ривожланишининг асосий шартидир. Болаларнинг таълим олиш жараёнида хавфсизлик ва ёрдам олиш ҳуқуқи таъминланганда, уларнинг шахсий ва ижтимоий ривожланиши олиб келади. Бу йўлда ҳар бир таълим муассасаси, давлат ва жамоатчилик биргаликда ишлаш керак.
Дамир ЗИЯМБЕТОВ,
фуқаролик ишлари бўйича Беруний туманлараро судининг судьяси