ХОТИН-ҚИЗЛАРГА НИСБАТАН ЗЎРАВОНЛИККА БАРҲАМ БЕРИШ БЎЙИЧА ҚАБУЛ ҚИЛИНГАН ХАЛҚАРО ҲУЖЖАТЛАРНИНГ АҲАМИЯТИ
Хотин-қизларга нисбатан зўравонликка барҳам бериш бўйича халқаро ҳужжатлар жамиятларда аёллар ва қизларнинг ҳуқуқларини ҳимоя қилиш ва уларга нисбатан зўравонликни олдини олишга қаратилган муҳим воситалардан ҳисобланади. Бу ҳужжатлар глобал даражада аёлларнинг ҳуқуқларини тан олиш ва ҳимоя қилишни мустаҳкамлашга йўналтирилган.
Ушбу ҳужжатларнинг аҳамияти жуда катта бўлиб, уларнинг асосий мақсадлари ва йўналишларини қуйидагича белгиловчи қадамлардан иборат:
БМТнинг аёллар ҳуқуқлари тўғрисидаги конвенцияси (CEDAW) 1979 йилда қабул қилинган БМТнинг «Хотин-қизлар ҳуқуқлари тўғрисидаги конвенцияси» (CEDAW) — аёллар ва қизларнинг барча соҳалардаги ҳуқуқларини тўлиқ ҳимоя қилиш ва уларга зўравонликка қарши курашишнинг энг муҳим халқаро ҳужжати ҳисобланади. Ушбу конвенция аёлларга нисбатан зўравонликни олдини олиш ва уларнинг хавфсизлигини таъминлашга қаратилган ҳуқуқий нормаларни белгилайди. Конвенцияга аъзо давлатлар ушбу ҳуқуқларни таъминлаш учун ўз миллий қонунчиликларини мустаҳкамлашга ва амалга оширишга мажбур.
Шунингдек, БМТнинг умумжаҳон инсон ҳуқуқлари декларацияси 1948 йилда қабул қилинган «Умумжаҳон инсон ҳуқуқлари декларацияси» (Universal Declaration of Human Rights) ҳам аёллар ҳуқуқларига эътибор қаратилади. 1-мақола инсоннинг ҳудудидан, ирқий ёки жинсий аниқланишидан қатъий назар барча инсонларга тенг ҳуқуқ ва озодликларни таъминлаш зарурлигини таъкидлайди. Аёлларнинг зўравонликдан ҳимоя қилиниши ушбу ҳуқуқларнинг бир қисми ҳисобланади.
БМТнинг аёлларга нисбатан зўравонликни олдини олиш ва унга қарши курашиш бўйича Ҳаракат дастури.
Ушбу дастур БМТ 2008 йилда «Аёлларга нисбатан зўравонликни олдини олиш ва унга қарши курашиш» (UNiTE) кампаниясини бошлади. Ушбу дастур аёлларга нисбатан зўравонликни бартараф этишга қаратилган глобал ҳаракатни ташкил этди ва аёлларнинг ҳуқуқларини ҳимоя қилишга кўмаклашишга йўналтирилди.
Европа Кенгаши ва Европа Конвенцияси
Европа Кенгаши аъзоси давлатлар учун қабул қилинган «Аёлларга нисбатан зўравонлик ва уй зўравонлигини олдини олиш ва унга қарши курашиш тўғрисидаги конвенция» (İstanbul Convention) 2011 йилда қабул қилинган. Ушбу конвенция аёлларнинг ҳуқуқларини ҳимоя қилиш ва зўравонликни олдини олишга қаратилган халқаро норма ва стандартларни белгилайди. Унинг мақсади — аёллар ва қизларнинг жисмоний, руҳий ва сексуал зўравонликдан ҳимояланишини таъминлаш.
БМТнинг 2030 йилгача ривожланиш мақсадлари
«Ривожланиш мақсадлари» (Sustainable Development Goals, SDGs)нинг 5-маддаси аёллар ва қизларнинг бутун дунёда тенг ҳуқуқ ва имкониятлар билан таъминлаш, шунингдек, уларга нисбатан зўравонликка барҳам беришга қаратилган. Бу мақсад БМТнинг ижтимоий ривожланиш, тенглик ва хавфсизликка олиб келувчи глобал стратегияларига асосланади.
Юқорида қайд этилган ҳужжатларнинг аҳамияти шундан иборатки:
Тенглик ва ҳуқуқларнинг таъминланиши: Ушбу халқаро ҳужжатлар аёллар учун тенглик ва ҳуқуқларнинг амалга ошишини таъминлашга қаратилган.
Жаҳон миқёсида ҳаракат: Зўравонликка қарши курашиш глобал масштабдаги заруриятга айланиб, давлатларнинг ўз қонунларини мустаҳкамлашга интилишини рағбатлантиради.
Қонунчиликни мустаҳкамлаш: Бу ҳужжатлар мамлакатларга ўз қонунчилигини ўрганиш, қонунларни тўғри ва самарали татбиқ этиш, аёлларга нисбатан зўравонликка қарши чоралар кўришни мажбурлайди.
Хавфсиз муҳит яратиш: Халқаро меъёрлар аёлларга нисбатан зўравонликдан ҳимоялаш учун хавфсиз муҳит яратишга ишонади.
Шу тариқа, хотин-қизларга нисбатан зўравонликка барҳам бериш бўйича халқаро ҳужжатлар давлатларнинг аёлларнинг ҳуқуқларини ҳимоя қилиш ва уларни зўравонликдан сақлашга оид масъулиятларни аниқ белгилайди, ҳамда бу йўналишдаги глобал ҳаракатларни кучайтиришга ёрдам беради.
Райса БЕКМУРАТОВА,
Жиноят ишлари бўйича Кегейли тумани суди раиси