Онлайн қабул ўтказилди

Халқ давлат органларига эмас, балки давлат органлари халқимизга хизмат қилиши керак. Бу элпарвар тамойил давлатимиз сиёсатининг устувор йўналиши этиб белгиланиб, жойларда раҳбарлар билан жонли мулоқотлар, сайёр ва онлайн қабуллар йўлга қўйилгани одамларда муаммоларини ҳал қилиш мумкинлигига катта умид ва ишонч уйғотди.

Соҳаларда ўз ечимини кўтиб турган қатор масалаларнинг бартараф этилиб, қулайлик яратилгани эса муаммоларни тизимли ҳал этиш баробарида, уларга оид мурожаатларнинг ҳам камайишига таъсир кўрсатмоқда.

Қорақалпоғистон Республикаси суди ва Қорақалпоғистон Республикаси маъмурий суди, Қорақалпоғистон Республикаси судлари судьялари малака ҳайъатининг раислари томонидан онлайн қабул ўтказилди.

Унда Хўжайли, Шуманай ва Қонликўл туманлари фуқароларининг суд-ҳуқуқ соҳасига оид мурожаатлари тингланди. Масофадан ўтказилган мазкур қабул фуқароларнинг ҳам вақтини, ҳам нақдини тежаш билан бирга, ортиқча қоғозбозлик ва оворагарчиликларнинг олдини олишга ҳам ёрдам беради.

Шуманай тумани “Айбуйир” маҳалласида яшовчи Г.Калжанова фуқаролик ишлари бўйича Нукус туманлараро судининг суд буйриғидан норози эканлигини таъкидлаб, мутасаддиларга мурожаат қилди. Фуқаронинг коммунал тўловлардан қарздорлиги бўлганлиги учун суд буйриғига асосан ундан ундирилиши керак бўлган қарздорлик Мажбурий ижро бюроси Нукус шаҳар бўлими томонидан нафақа пулидан ушлаб қолинган. Г.Калжановага фуқаролик ишлари бўйича Нукус туманлараро судининг ажрими устидан апелляция тартибида шикоят бериш ҳуқуқи тушунтирилди.

 

 

Шуманайлик Б.Сагатов жиноят ишлари бўйича Шуманай туман судининг 2018 йилги ҳукмига асосан фуқаро А.Бекбаулиевдан ундирилиши лозим бўлган пулларни мажбурий ижро бюроси томонидан ундирилмаётганлигидан норози эканлигини билдириб Қорақалпоғистон Республикаси суди раиси К.Тариховга мурожаат қилди. Унга Мажбурий ижро бюроси Қорақалпоғистон Республикаси бошқармасига мурожаат қилиш ҳуқуқи тушунтирилди.

А.Қурбановага эса шартномани ҳақиқий бўлмаганлиги сабабли бекор қилиб беришни сўраб қилган мурожаати юзасидан фуқаролик ишлари бўйича Қўнғирот туманлараро судига мурожаат қилиш ҳуқуқи тушунтирилди.

 

Онлайн қабул жараёнида жами олти нафар фуқаронинг суд-ҳуқуқ соҳасига оид мурожаатлари тингланиб, тегишлилиги бўйича ҳуқуқий тушунтиришлар берилди. Ўрганиш учун вақт ва муддат талаб қиладиган мурожаатлар суд раиси томонидан назоратга олинди.

 

Мунтазам ўтказилаётган онлайн қабуллар инсон манфаатларини таъминлаш, одамлар билан мулоқот қилиш, уларнинг дарду ташвишлари, орзу-ниятлари, ҳаётий эҳтиёжларини ўрганиш ва мавжуд муаммоларини ҳал қилиш борасида амалга оширилаётган тизимли ишларнинг узвий давомидир.

 

Г.Ғаниева,

Қорақалпоғистон Республикаси судининг бош консультанти

Ижтимоий тармоқларнинг бирида эълон қилинган “Қонунлари ишламаётган юрт. Қарорлар инобатга олинмаётган соҳа” номли видеомурожаат юзасидан

Беруний туманлараро иқтисодий судининг 2023 йил 1 ноябрдаги ҳал қилув қарорига асосан Қишлоқ хўжалиги вазирлиги ҳузуридаги Агросаноат мажмуи устидан назорат қилиш инспекцияси Қорақалпоғистон Республикаси бошқармасининг «OLTIN TOLA BO`STON” ишлаб чиқариш кооперативининг пахта толаларини тайёрлаш ва йиғиш ҳамда пахта етиштириш фаолиятини тугатиш тўғрисидаги аризаси тўлиқ қаноатлантирилган.

«OLTIN TOLA BO`STON” ишлаб чиқариш кооперативининг пахта толаларини тайёрлаш ва йиғиш ҳамда пахта етиштириш фаолияти тугатилган.

Мурожаатчилар буни  “ҳеч бир сабабсиз”, дея талқин қилган. Аммо, суд аксинча тугатиш учун қонуний асослар етарли бўлганлиги боис шундай тўхтамга келган. Қолаверса, мурожаатчиларнинг “суд юртимизда ишлаб чиқариш кооперативлари бўлиши мумкин эмас, кооперативимизни ёпди”, деган иддаоси ҳам мутлақо асоссиз. Зотан, Президентимизнинг 2020 йил 6 мартдаги ПҚ-4633-сонли “Пахтачилик соҳасида бозор тамойилларини кенг жорий этиш чора-тадбирлари тўғрисида”ги Қарорининг 2-банди б-кичик бандида пахта тўқимачилик кластерлари ташкил этилмаган ҳудудларда пахта тозалаш корхоналари негизида фермер хўжаликларининг ихтиёрий кооперациялари ташкил этилиши белгиланган.

Бироқ, айнан жавобгар кооперация ташкил қилган тумандаги пахта тозалаш корхонаси негизида Элликқалъа туманида пахтачилик-тўқимачилик йўналишида расмий равишда “БЎСТОН КЛАСТЕР” МЧЖ 2018 йил 11 январь куни ва “ELLIKQAL’A OLTIN TOLASI KLASTERI” МЧЖ 2022 йил 12 январь куни кластерлар ташкил этилиб, фаолият юритиб келган.

Вазирлар Маҳкамасининг 2020 йил 22 июндаги “Пахта хам ашёси етиштириш ва қайта ишлаш кооперациялари фаолиятини ташкил этиш чора-тадбирлари тўғрисида”ги 398-сонли қарорининг 3-бандида кўрсатилган қоидага зид равишда кооперация пахта етиштириш ва улар билан шартнома тузган фермер хўжаликларидан етиштирилган пахта хомашёсини қайта ишлаш бўйича кластерлар билан шартномалар тузилмаган.

Бундан ташқари, “OLTIN TOLA BO’STON” ишлаб чиқариш кооперативи 2023 йил пахта йиғим-терими мавсуми давомида 1650 тонна пахта хомашёсини Н.К номли фермер хўжалигига қарашли омборхонада очиқ майдонда, фавқулодда ҳолатлар ва ёнғин хавфсизлиги талабларига жавоб бермайдиган ҳолатда сақлаб келган. Мазкур ҳолатлар юзасидан Қорақалпоғистон Республикаси фавқулодда вазиятлар бошқармаси Элликқалъа тумани фавқулодда вазиятлар бўлими томонидан 2023 йил 26 сентябрь куни далолатнома тузилиб, “OLTIN TOLA BO’STON” ишлаб чиқариш кооперативи директорига ёзма кўрсатма берилган.

Вазирлар Маҳкамасининг 2019 йил 17 июлдаги 575-сонли қарори билан тасдиқланган “Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамаси ҳузуридаги ҳузуридаги Агросаноат мажмуи устидан назорат қилиш инспекцияси фаолиятини тартибга солувчи норматив-ҳуқуқий ҳужжатларни тасдиқлаш тўғрисида”ги Низомнинг 12-бандида кўрсатилган талабларни тўлиқ бажармаганлиги сабабли Инспекция судга ариза билан мурожаат қилишга тўлиқ ваколатли ҳисобланади. Бундан ташқари, аризачининг талаблари ишдаги мавжуд далиллар ва тарафларнинг кўрсатмалари билан судда ўз тасдиғини топди.

Шунингдек, мурожаатда мазкур Кооперативга аъзо бўлган фермер хўжаликлари судда қатнаша олмаганлигидан ҳам норозилик билдирилган. Ҳолбуки, Суднинг 2023 йил 6 октябрдаги ажрими билан ишга 43та фермер хўжалиги ва ELLIKQAL’A NAV SINASH UCHASTKASI низонинг предметига нисбатан мустақил талаблар билан арз қилмайдиган учунчи шахслар сифатида жалб қилинган. Аммо учинчи шахс вакиллари суд мажлиси куни, вақти ва жойи тўғрисидаги хабардор қилинган бўлса-да, суд мажлисига келмади.  Иқтисодий процессуал кодексининг 170-моддаси учинчи қисмида “Иш муҳокамасининг вақти ва жойи тўғрисида тегишли тарзда хабардор қилинган учинчи шахслар суд мажлисига келмаса, низо уларнинг йўқлигида ҳал қилиниши мумкин”лиги белгиланган.

Айтиш жоизки, мазкур ҳал қилув қарори ҳали қонуний кучга кирмаган. Тарафларга ҳал қилув қароридан норози бўлган тақдирда ўн кунлик муддат ичида шу суд орқали Қорақалпоғистон Республикаси судининг иқтисодий ишлар бўйича судлов ҳайъатига апелляция тартибида шикоят қилишга ҳақли эканлиги тушунтирилганлиги маълум қилинади.

 

 

 

Иқтисодий судларда суд ҳужжатларини ижрога қаратиш тартиби

Янги таҳрирдаги Ўзбекистон Республикаси Конституциясининг 138-моддасига биноан суд ҳокимиятининг ҳужжатлари барча давлат органлари ва бошқа ташкилотлар, мансабдор шахслар ҳамда фуқаролар учун мажбурий ҳисобланади.

Бу каби норма Ўзбекистон Республикасининг Иқтисодий процессуал кодекси (бундан буён матнда ИПК деб юритилади) 15-моддасида ҳам мустаҳкамлаб қўйилган бўлиб, унга кўра қонуний кучга кирган суд ҳужжатлари барча давлат органлари, фуқароларнинг ўзини ўзи бошқариш органлари, бошқа органлар, жамоат бирлашмалари, корхоналар, муассасалар, ташкилотлар, мансабдор шахслар ва фуқаролар учун мажбурийдир ҳамда ушбу ҳужжатлар Ўзбекистон Республикасининг бутун ҳудудида ижро этилиши лозим.

Демак, суд ҳужжати барча учун мажбурий характерга эга бўлиши ва ижрога қаратилиши учун у қонуний кучга кирган бўлиши керак.

ИПК 192-моддасига биноан ҳал қилув қарори, агар унинг устидан апелляция тартибида шикоят қилинмаган (протест келтирилмаган) бўлса, у қабул қилинган кундан эътиборан бир ойлик муддат ўтгач, қонуний кучга киради.

Қонунчиликка биноан дарҳол ижрога қаратилиб, ижро этилиши лозим бўлган суд ҳужжатлари ҳам мавжуд бўлиб, хусусан, даъвони таъминлаш бўйича чоралар кўриш, келишув битимини тасдиқлаш, ҳакамлик судининг ҳал қилув қарорини мажбурий тартибда ижрога қаратиш учун ижро варақасини бериш, чет давлат судининг, арбитражнинг ҳал қилув қарорини тан олиш ва ижрога қаратиш тўғрисидаги ажримлар шулар жумласидандир.

Агар ИПКда бошқача қоида назарда тутилмаган бўлса, суд ҳужжатининг ижроси суд томонидан бериладиган ижро варақаси асосида амалга оширилади.

Ижро варақаси – бу, суд томонидан берилган, ундирувчининг суд ҳужжатини мажбурий тартибда ижро эттириш ҳуқуқини тасдиқловчи ҳужжат ҳисобланади.

Албатта, ижро варақасининг мазмуни ИПКнинг 337-моддасида ва Ўзбекистон Республикаси «Суд ҳужжатлари ва бошқа органлар ҳужжатларини ижро этиш тўғрисида»ги Қонуни (бундан буён матнда Қонун деб юритилади)нинг 8-моддасида белгиланган талабларга мувофиқ бўлиши керак.

Жумладан, ижро варақасида қуйидагилар кўрсатилган бўлиши керак:

1) ижро ҳужжатини берган суднинг номи;

2) ижро варақаси берилган иш ва унинг рақами;

3) ижро этилиши лозим бўлган суд ҳужжати қабул қилинган сана;

4) ундирувчи ва қарздорнинг номи (фамилияси, исми, отасининг исми), уларнинг жойлашган ери (почта манзили) ёки яшаш жойи, қарздор жисмоний шахснинг шахсий идентификация рақами (Ўзбекистон Республикаси фуқароси бўлмаган жисмоний шахсларнинг шахсини тасдиқловчи бошқа ҳужжатларнинг реквизитлари), шунингдек қарздор юридик шахснинг солиқ тўловчи идентификация рақами;

5) суд ҳужжатининг хулоса қисми;

6) ижро варақасини ижро этиш тартиби ва усули, агар бу ҳақда суд ҳужжатида кўрсатилган бўлса;

7) суд ҳужжати кучга кирган сана;

8) ижро ҳужжати берилган сана ва уни ижрога тақдим этиш муддати.

Ижро варақаси судья томонидан имзоланади ва суднинг гербли муҳри билан тасдиқланади.

ИПКнинг 336-моддасида белгиланган талабларга кўра, суд ҳужжати бўйича битта ижро варақаси берилади, бундан ИПКда назарда тутилган ҳоллар мустасно.

Агар суд ҳужжатини ижро этиш турли жойларда ёхуд бир нечта ундирувчи фойдасига амалга оширилиши керак бўлса, суд ундирувчиларнинг илтимосига кўра ижро этиш жойи ёхуд суд ҳужжатининг ушбу ижро варақаси бўйича ижро этилиши лозим бўлган қисмини кўрсатган ҳолда бир нечта ижро варақасини беради.

Пул суммаларини бир неча жавобгардан ундириш тўғрисидаги суд ҳужжати асосида жавобгарларнинг сони бўйича бир нечта ижро варақаси берилади. Бунда, агар солидар жавобгарлардан ундириш назарда тутилаётган бўлса, ҳар бир ижро варақасида ундирувнинг умумий суммаси кўрсатилиши ва солидар жавобгар эканлиги кўрсатилган ҳолда жавобгарларнинг ҳаммаси санаб ўтилиши керак.

Ижро варақаси суд ҳужжатини қабул қилган суд томонидан берилади.

Суд ҳужжати қонуний кучга кирганидан сўнг беш кун ичида ижро варақаси ундирувчига берилади ёки унинг илтимосномасига кўра давлат ижрочисига ижро этиш учун юборилади.

Бюджетга маблағларни ундириш учун ижро варақаси қарздор турган жойдаги давлат ижрочисига суд ҳужжати қонуний кучга кирганидан сўнг беш кун ичида юборилади.

Ижро варақаси электрон ҳужжат тарзида юборилиши мумкин.

Агар ижро ҳужжати ижрога топшириш муддати ўтиб кетганидан кейин юборилган бўлса ёки юқоридаги Қонуннинг 8-моддасида назарда тутилган талабларга мувофиқ бўлмаса, Қонуннинг 24-моддасига биноан давлат ижрочиси ижро ҳужжатини олган кундан эътиборан уч кунлик муддат ичида қайтариб юборади.

Қайтариб юборилган ижро ҳужжати уни берган суд ёки бошқа орган томонидан у келиб тушган кундан эътиборан уч иш куни ичида йўл қўйилган нуқсонлар бартараф қилинган ҳолда такроран давлат ижрочисига юборилиши лозим.

ИПК 338-моддасига биноан ижро варақаси суд ҳужжати қонуний кучга кирган кундан эътиборан ёки суд ҳужжатининг ижроси кечиктирилган ёки бўлиб-бўлиб ижро этилган тақдирда, муддат тугаган кундан эътиборан уч йил ичида ижрога тақдим этилиши мумкин.

Ижро варақасини ижрога тақдим этиш муддати:

ижро варақаси ижрога тақдим этилганда;

ижро варақаси қарздор томонидан қисман ижро этилганда узилади.

Агар ижро варақасини ижрога тақдим этиш муддати ўтказиб юборилган бўлса, ундирувчи ИПКнинг 340-моддасига биноан ижро варақасини берган судга ёки у ижро этиладиган жойдаги судга ўтказиб юборилган муддатни тиклаш тўғрисидаги ариза билан мурожаат қилишга ҳақли.

Ижро варақаси (суд буйруғи) йўқотилган тақдирда эса, уни берган суд ИПКнинг 341-моддасига биноан ундирувчининг аризасига кўра ижро варақасининг (суд буйруғининг) дубликатини бериши мумкин.

Башарти, ижро ҳужжати талабларида ноаниқликлар мавжуд бўлган ёки у билан суд ҳужжати орасида тафовут аниқланган ҳолда давлат ижрочиси, Қонуннинг 31-моддасига мувофиқ, ижро ҳужжатини берган судга суд ҳужжатини тушунтириш, мазкур ҳужжатларда йўл қўйилган ёзув, босма ва арифметик хатоларни бартараф этиш тўғрисида ариза билан мурожаат қилишга ҳақли. Давлат ижрочисининг аризасида суд ҳужжатининг қонунийлиги масаласида мушоҳада юритилиши мумкин эмас.

Давлат ижрочисининг аризаси, у келиб тушган кундан бошлаб иқтисодий суд томонидан йигирма кунлик муддат ичида кўриб чиқилади, натижаси бўйича ажрим чиқарилади.

Суд томонидан фақат ижро этилмаган суд ҳужжати ёки унинг ижро этилмаган қисми юзасидан тушунтириш берилади.

Хулоса ўрнида таъкидлаш жоизки, суд ҳужжатларини ихтиёрий ижро этиш маданиятини ҳар биримиз ўзимизда шакллантириб боришимиз, уларни бажармаслик эса қонунчиликда белгиланган жавобгарликка сабаб бўлишини эсимиздан чиқармаслигимиз лозим.

 

Қ.Хожамуратов,

Беруний туманлараро иқтисодий судининг судьяси                                                          

Перейти к содержимому