ADAM SAWDASÍNA QARSÍ GÚRESIWDE XALIQARALÍQ BIRGE ISLESIWDIŃ ÁHMIYETI
Globallasıw procesi insanlar, finanslıq resurslar hám informaciya aǵımınıń erkin háreketleniwine jol ashtı. Biraq bul processtiń unamsız táreplerinen biri – transmilliy jınayatlar, atap aytqanda adam sawdası bolıp esaplanadı. Insan erkinligi hám qádir-qımbatına qarsı qaratılǵan bul jınayat túrine qarsı gúresiw tek ǵana milliy emes, al xalıqaralıq birge islesiwdi de talap etedi.
Adam sawdası – bul insan huqıqları hám erkinliklerine qarsı baǵdarlanǵan transmilliy jınayat esaplanadı. XXI ásirdegi eń awır mashqalalardan biri sıpatında, ol tek ǵana ekonomikalıq hám sociallıq emes, al ruwxıy aqıbetlerge de alıp kelmekte. Sonlıqtan, bul illetke qarsı gúresiw hám onıń aldın alıw búgingi kúnde mámleketlik siyasattıń tiykarǵı baǵdarlarınan birine aylanǵan.
Adam sawdasına qarsı gúresiwde xalıq aralıq huqıqıy mexanizmler tiykarǵı orın tutadı.
BMShnıń Transmilliy shólkemlesken jınayatshılıqqa qarsı konvenciyası (2000 jıl, Palermo) hám onıń Adam sawdasına qarsı protokolı – bгl hújjet adam sawdasınıń anıq anıqlaması hám oǵan qarsı mámleketlerdiń minnetlemelerin belgilep beredi.
Xalıqaralıq miynet shólkemi (XMSh) tárepinen qabıl etilgen 29 hám 105-sanlı konvenciyalar – májbúriy miynetke qarsı gúresiwdi tártipke saladı.
YUNISEF, INTERPOL, MOM, UNODC sıyaqlı shólkemler – xalıqaralıq kólemde texnikalıq hám finanslıq járdem kórsetiwshi áhmiнetli birge islesiwshiler bolıp esaplanadı.
Ózbekstan Respublikası sońǵı jıllarda adam sawdasına qarsı gúresiw tarawında xalıqaralıq birge islesiwdi jedel rawajlandırmaqta. Sonıń ishinde, Ózbekstan Palermo protokolına 2008-jılı qosılǵan hám ondaǵı minnetlemelerdi ámelge asırıw boyınsha milliy nızamshılıqqa ózgerisler kirgizilgen.
IOM (Xalıqaralıq migraciya shólkemi) menen birgelikte adam sawdasınan jábirlengen shaxslardı reabilitaciyalaw hám jámiyetke qayta beyimlestiriw baǵdarlamaları ámelge asırılmaqta.
Qońsı mámleketler (Qazaqstan, Qırǵızstan, Tájikstan hám Túrkmenstan) menen shegara arqalı adam sawdasınıń aldın alıw boyınsha eki tárepleme kelisimler dúzilgen.
Adam sawdası – bul bir mámlekettiń ishki mashqalası emes, al pútkil insaniyattıń mashqalası bolıp esaplanadı. Sonıń ushın, adam sawdasınıń aldın alıw tek ǵana huqıqıy jaza menen sheklenip qalmawı kerek. Sonlıqtanda, bul baǵdarda xalıqtıń huqıqıy sanasın arttırıw úlken áhmiyetke iye.
Rano XANPOLATOVA,
puqaralıq isleri boyınsha Nókis rayonlararalıq sudınıń sudyası