SUD QÁREJETLERI BOYÍNSHA KIRITILGEN ÓZGERISLERDIŃ EKONOMIKALÍQ SUDLAR USHÍN ÁHMIYETI
Ózbekstan Respublikası Joqarǵı sudı Plenumınıń 2024-jıl 16-dekabr kúngi «Ózbekstan Respublikası Joqarǵı sudı Plenumınıń ekonomikalıq hám hákimshilik isler boyınsha sud qárejetlerin óndiriw ámeliyatı haqqındaǵı qararlarına ózgeris hám qosımshalar kiritiw haqqında»ǵı 38-sanlı qararı menen Ózbekstan Respublikası Joqarǵı sudı Plenumınıń 2020-jıl 19-dekabr kúngi «Ekonomikalıq isler boyınsha sud qárejetlerin óndiriw ámeliyatı haqqında»ǵı 36-sanlı qararına bir qatar ózgeris hám qosımshalar kirgizildi.
Atap aytqanda, Plenum qararı 6.2-bánt penen tolıqtırılıp, dawager tárepinen dawa talapları kemeyttirilgen jaǵdayda, mámleketlik bajı qayta esaplap shıǵılmaytuǵınlıǵı hámde tólengen mámleketlik bajı qaytarılmaytuǵınlıǵı haqqında túsinik berildi.
Bul qosımshanıń kiritiliwi dawagerdiń dawa talabınıń tiykarsız berilgen bóleginen Ózbekstan Respublikası Ekonomikalıq processual kodeksiniń 157-statyasında belgilengen huqıqtan paydalanıp, mámleketlik bajı tólewden qashıwǵa urınıw jaǵdaylarına shek qoyadı dep esaplaymız.
Sonday-aq, Plenum qararınıń tómendegi mazmunda 6.3-bánt penen tolıqtırılıwı da, sudlar ortasındaǵı hár túrli ámeliyattıń birdey jolǵa qoyılıwına túrtki boladı, yaǵnıy oǵan muwapıq ekonomikalıq sudqa múrájat etiwde kishi isbilermenlik subekti tárepinen belgilengen stavkanıń 50 payızı muǵdarında mámleketlik bajı tólengen bolıp, dawa talapları qanaatlandırılǵanda, eger juwapker mámleketlik bajını tólewden azat etilmegen bolsa, isti kóriw nátiyjesi boyınsha onnan óndiriletuǵın mámleketlik bajınıń muǵdarı dawager tárepinen tólep shıǵılǵan summa menen shegaralanadı.
Mámleketlik bajı tólewden azat etilgen mámleketlik organlar hámde basqa shaxslar tárepinen kishi isbilermenlik subektleriniń máplerin kózlep usınılǵan dawa talapları qanaatlandırılǵan yaki qanaatlandırıwsız qaldırılǵan jaǵdayda mámleketlik bajı táreplerden ulıwma tiykarlarda óndiriledi.
Sonıń menen birge, Ózbekstan Respublikası Prezidentiniń «Fermer, diyqan xojalıqları hám qıytaq jer iyeleri jumısların elede rawajlandırıw boyınsha shólkemlestiriw is-ilajları haqqında»ǵı 2017-jıl 10-oktyabr kúngi 3318-sanlı qararı 3-bántiniń tórtinshi xatbasında fermer, diyqan xojalıqları hám qıytaq jer iyeleri keńeslerine fermer, diyqan xojalıqları hám qıytaq jer iyeleri máplerin kózlep sudqa mámleketlik bajı tólemesten dawa arzaları, mámleket hám xojalıq basqarıwı organları, jergilikli mámleketlik hákimiyat organlarınıń qararları, olardıń lawazımlı shaxsları is-háreketleri (háreketsizligi) ústinen shaǵımlar usınıw huqıqı berilgen bolıp, bunday dawa arza qanaatlandırıwsız qaldırılǵanda mápi kózlep dawa arzası kiritilgen fermer, diyqan xojalıqları hám qıytaq jer iyelerinen mámleketlik bajı óndirmew belgilengen.
Ámeliyatta bunday dawa arzalar kórmesten qaldırılsa yaki is óndiristen qısqartılsa, mámleketlik bajı máselesi qalay sheshiletuǵınlıǵı haqqında sudyalar arasında hár túrli pikirler qáliplesken edi.
Plenum qararınıń 17-bántine kirgizilgen ózgerisler bunday túsinbewshiliklerge shek qoyıp, endigiden bılay fermer, diyqan xojalıqları hám qıytaq jer iyeleri keńesiniń dawa arzaları kórmesten qaldırılǵan yaki is óndiristen qısqartılǵan jaǵdayda, mápi kózlengen dawagerden mámleketlik bajı óndirilmeytuǵınlıǵı haqqında túsinik berildi.
Bunnan tısqarı, Plenum qararı 20-bántiniń ekinshi xatbası tómendegi mazmundaǵı ekinshi hám úshinshi xatbasıları menen almastırılǵan:
Sud hújjetiniń tek ǵana mámleketlik bajıǵa tiyisli bólegi shaǵım etilgen jaǵdayda, mámleketlik bajı tólenbeydi. Bunda sudlardıń itibarı apellyaciya, kassaciya hám reviziya shaǵımın kórip shıǵıw nátiyjeleri boyınsha dawlasılıp atırǵan sud hújjetiniń mámleketlik bajıdan tısqarı bólegi ózgertilgen yaki biykar etilgende, mámleketlik bajını óndiriw máselesi Ekonomikalıq processual kodeksinde názerde tutılǵan ulıwma tártipte sheshiliwine qaratılsın.
Apellyaciya, kassaciya hám reviziya shaǵımları sud hújjetiniń bir bólegine qarata berilgeninde mámleketlik bajı sud hújjetiniń dawlasılıp atırǵan bóleginen kelip shıǵıp esaplanadı.
Juwmaqlap aytqanda, Plenum qararına kirgizilgen ózgeris hám qosımshalar ekonomikalıq sudlarda sud qárejetleri menen baylanıslı nızamshılıq normalarınıń durıs hám birdey qollanılıwına úles qosatuǵın huqıqıy tiykar bolıp xızmet eteri sózsiz.
Quwanıshbay XOJAMURATOV,
Qońırat rayonlar aralıq ekonomikalıq sudı baslıǵı