Алиментти шет елде болған қарыздардан өндириў мәселеси

 

Жаслар ҳәм жас шаңарақлар-мәмлекетимиз келешегин белгилеп бериўши тийкарғы күш. Келешек ийелериниң тәлим-тәрбиясы ең дәслеп шаңарақтан басланады. Соның ушында бала тәрбиясында оның ҳәр тәреплеме камалға жетиўинде тәрбияланып атырған орталықтың орны үлкен.

Деген менен, бүгин жас шаңарақлар арасында ажырасыўлардың көбейиўи ақыбетинде балаларға руўхый ҳәм ҳәр тәреплеме материаллық зыян келип атырғаны бәршемизге белгили.

Суд органларына пуқараларымыздан келип атырған мүрәжатлерде де алимент төлемлериниң төлеў тәртиби ҳаққында ҳуқықый түсиниклерге зәрүрлик бар екенлигин көремиз.

θзбекстан Республикасы Шаңарақ кодексиниң 96 ҳәм 100-статяларында ата-ананың ер жетпеген балаларына, сондай-ақ, ер жеткен мийнетке жарамсыз, жәрдемге мүтәж балаларды тәмийинлеў шәртлиги белгиленген.
Шаңарақ кодексиниң 99-статясына муўапық, ер жетпеген балаларға өндирилетуғын алимент муғдары ата-ананың ҳәр айдағы ис ҳақы ҳәм басқа дәраматының тийисинше бир перзент ушын 1/4, еки перзент ушын 1/3 ҳәмде еки ҳәм оннан көп перзентлер ушын 1/2 бөлеги муғдарында белгиленген.

Бул арқалы мәмлекетимиз шаңарақ нызамшылығына көре ата-аналардың ер жетпеген перзентлерин материаллық тәмийинлеўге миннетли екенлигин аңлаўымызға болады. Яғный, ажырасыў ҳәттеки ата-аналық ҳуқықтан айрылыў ер жетпеген перзент ушын алимент төлеўден азат етпейди.

Бул миннетлеме егер ықтыярый орынланбаған жағдайда пуқаралар өзлери турақлы жасаў жайындағы яки жуўапкердиң жасаў жайындағы пуқаралық ислери бойынша районлараралық (район) судларына арза бериўи мүмкин.

Демек, ата-ана перзентиниң камалға жетиўинде ақылый, физикалық тәрептен раўажланыў жолындағы жуўапкершиликтен қашпаўы зәрүр. Себеби, бүгинги берилген тәрбия соның менен бирге қоллап-қуўатлаў, руўҳый ҳәм материаллық тәмийнат ўақыт өтиўи менен өз жемисин бериўи сөзсиз.

Тилекке қарсы бүгинги күнде ата яки анадан ер жетпеген перзентлери ушын суд қарары менен өндирилген алиментти өндириўде бир қанша машқалалар ушырасып келмекте.

Солардан бири бул – қарыздардың шет елге узақ мүддетке шығып кетиўи ямаса көшип кетиўи себепли алимент пулларын өндириўдеги мәселе болып табылады.

Ҳәммемизге белгили θзбекстан Республикасы дүняның бир қатар мәмлекетлери менен өз-ара ҳуқықый жәрдем ҳаққында еки тәреплеме ҳәм көп тәреплеме шәртнамалар қатнасыўшысы есапланады.
Солардан бири бул «Пуқаралық, шаңарақлық ҳәм жынайый ислер бойынша ҳуқықый жәрдем ҳәм ҳуқықый мүнәсебетлер ҳаққында»ғы Кишинйов конвенциясы болып табылады.

Кишинйов конвенциясының 56-статясына тийкар тән алыў ҳәм орынлаўға қаратыў ушын төмендеги ҳүжжетлер усынылыўы лазым:
-суд қарарын тән алыў ҳәм орынлаўға қаратыў ҳаққындағы илтимаснама;
-суд қарарының тийисли тәризде тастыйықланған нусхасы;
-суд процесси орны ҳәм күни ҳаққында екинши тәрептиң тийисли рәўиште хабардар қылынғанлығын тастыйықлаўшы ҳүжжет;
-суд қарарының нызамлы күшке киргенлиги ҳәм суд қарары бойынша орынлаў ҳәрекетлери әмелге асырылған яки асырылмағаны ҳаққындағы мағлыўматнама;

Илтимаснамаға жоқарыда атап өтилген ҳүжжетлердиң жиберилетуғын мәмлекет тилине йоки рус тилине аўдармасы қосымша етиледи.

Ҳүрметли ата-аналар, перзент алдындағы жуўапкершилигимизди ҳеш қашан умытпаўға сондай-ақ, олардың ҳуқықларының бузылыўына жол қоймаўға шақырып қаламан.

 

Е.Утениязов,

Қарақалпақстан Республикасы суды судьясы