Пәрман “Инсан қәдири ушын” идея тийкарында қабыл етилген

Пәрман “Инсан қәдири ушын” идея тийкарында қабыл етилген

Ҳәзирги күнде мәмлекетимизде барлык тараўларда жүдә кең көлемли реформалар әмелге асырылып келинбекте. Тийкарынан, Президентимиздиң басламасы менен “2017–2021 жылларда Өзбекстан Республикасын раўажландырыўдың бес тийкарғы жөнелиси бойынша Ҳәрекетлер стратегиясы”ның қабыл қылыныўы мәмлекетимизде кеңирек демократиялық реформалар дәўирин баслап берди. Ҳәрекетлер стратегиясы шеңберинде әмелге асырылған ислер барлық тараўларды қамрап алды. Ең тийкарғысы, мәмлекетимизде инсанның ҳуқық ҳәм еркинликлери, қәдир-қымбатын, мәплерин, мәмлекетлик уйымлардың жәмийет алдында есабат бериўин тәмийнлеў реформалардың тийкарғы мақсети етип белгиленди.

Ҳәрекетлер стратегиясының логикалық даўамы сыпатында “Ҳәрекетлер стратегиясынан — Раўажланыў стратегиясы” принципине қарай еки үстин бағдардан ибарат болған 2022—2026-жылларға бағдарланған Жаңа Өзбекстанның раўжланыў стратегиясы ислеп шығылды ҳәм бул стратегия Өзбекстан Республикасы Президентиниң 2022-жыл 28-январдағы ПП-60-санлы Пәрманы менен тастыйықланды.

Мәмлекетимизде әдалат ҳәм нызам үстинлиги принциплерин раўажланыўдың ең тийкарғы ҳәм зәрүр шәртине айландырыў – Раўажланыў стратегиясының екинши үстин бағдары, ўазыйпасы сыпатында белгилеп алынды. Мине усы ўазыйпаны орынлаў ҳәмде суд ҳәкимиятының ҳақыйқый ғәрезсизлигин тәмийинлеў, судлар жумысының нәтийжелиги ҳәм әдил судлаўдың сапасын асырыў мақсетинде 2023-жыл 16-январь күни Өзбекстан Республикасы Президентиниң “Әдил судлаўға ерисиў имканиятларын және де кеңейтиў ҳәм судлар жумысы нәтийжелигин асырыўға байланыслы қосымша ис-иләжлар ҳаққында”ғы ҳәм “Әдил судлаў жумысларын әмелге асырыўды натийжели шөлкемлестириў бойынша қосымша ис-иләжлар ҳаққында”ғы Пәрманлары қабыл етилди.

Президентимиздиң Пәрманы менен 2023—2026-жылларға бағдарланған суд системасын сапалы жағынан жаңа басқышқа алып шығыўдың қысқа мүддетли стратегиясы ҳәмде усы стратегияны әмелге асырыў бойынша ҳәрекетлер бағдарламасы тастыйықланды. Итибарлы тәрепи соннан ибарат, әдалатлы суд қарарларының қабыл етилиўине ерисиў арқалы халықтың, соның менен бирге, исбилерменлердиң суд системасына болған исенимин беккемлеў, ҳәр бир шахс суд ҳәм судьялар тымсалында өзиниң исенимли қорғаўшысын көриўине ерисиў менен бирге, суд қарарларының қатаң орынланыўын тәмийинлеў, бул бойынша мәмлекетлик уйымлары ҳәм жергиликли ҳәкимликлердиң жуўапкершилигин асырыў, стратегия шеңберинде әдил судлаўды тәмийинлеўдиң үстин ўазыйпалары сыпатында белгиленди.

Ҳәрекетлер бағдарламасы 10 бөлим 28 бәнттен ибарат болып, оның “Әдил судлаў сапасын түптен асырыў” деп аталыўшы 2-бөлиминиң 5-бәнти ҳәкимшилик суд ис жүритиўин жеделлестириўге қаратылған.

Усы бәнтте 2023-жыл ноябрь айына шекем “Ҳәкимшилик суд ислерин жүритиўин жеделлестириў концепция”сын ислеп шығыў, бунда:

– ҳәкимшилик уйымлар менен пуқаралар ҳәм исбилерменлер ортасындағы бәрше даўларды хатлаўдан өткерип, судлаўға тийисли қағыйдаларын жеделлестириў;

– ҳәкимшилик суд ислерин жүритиў принциплерин сынлы үйренип, ғалабалық-ҳуқуқый қатнасықларының мазмун-мәнисин сәўлелендириўши принциплерди киритиў;

– ҳәкимшилик суд ислерин жүритиўге даўа институтын киритип, ҳәкимшилик уйымлары үстинен берилетуғын даўа түрлерин анық белгилеў;

– пуқаралар ҳәм исбилерменлердиң ҳәкимшилик ҳүжжетке болған исенимин қорғаў системасын сын көз қараста үйренип, жеткерилген зыянды өндириў тәртибин анықластырыў;

– ҳәкимшилик судлар жумысларына ҳуқықы бузылған пуқара — арза бериўшиниң қәлеўине көре экстерриториал судлаўға тийисли механизмди енгизиў, белгилеў лазымлығы көрсетилген.

Суд-ҳуқуқ тараўына арналған жоқарыда атап өтилген Президент Пәрманлары әўели, “Инсан қәдири ушын” идея тийкарында қабыл етилген болып, олар әдалатлы суд системасын қәлиплестириў,
халық мәпи ҳәм инсан қәдир-қымбатын суд жолы арқалы нәтийжели қорғаў ҳәмде пуқаралардың әдил судлаўға болған исениминиң артыўына хызмет етеди.

Амир Нурлипесов,

Қарақалпақстан   Республикасы

ҳәкимшилик судының баслығы                                             

Пәрман халық мәпи ҳәм инсан қәдир-қымбатын суд жолы арқалы нәтийжели қорғалыўын  тәмийинлеўге хызмет етеди.

Мәмлекетимизде суд-ҳуқық системасын жәнеде жетилистириў, пуқаралар ҳәм исбилерменлердиң ҳуқық ҳәм нызамлы мәплерин исенимли қорғаў илажларын күшейтириў, әдил судлаўды нәтийжели тәмийинлеў ҳәм судлардың ролин асырыў бойынша изшил ислер алып барылмақта.

Суд-ҳуқық саласын жәнеде жетилистириў мақсетинде Президентимиз тәрепинен 2023 жыл 16 январь күни «Әдил судлаўға ерисиў имканиятларын  жәнеде кеңейтиў ҳәм судлардың искерлигиниң нәтийжелилигин асырыўға байланыслы қосымша ис-илажлар ҳаққында»ғы 11-санлы Пәрманы қабыл етилди.

Пәрманға муўапық, 2023-2026-жылларға бағдарланған суд системасын сапа жағынан жаңа басқышқа алып шығыўдың қысқа мүддетли стратегиясы тастыйықланды.

Стратегияның шеңберинде әдил судлаўды тәмийинлеўдиң тийкарғы ўазыйпалары етип төмендегилер белгиленди:

«Инсан қәдири ушын» идеясы тийкарында ҳақыйқый әдил суд системасын қәлиплестириў ҳәм оның жумысын халық мәпи ҳәм инсан қәдирин нәтийжели қорғаўға қаратыў;

әдил суд қарарларының қабыл етилиўине ерисиў арқалы халықтың, соның ишинде, исбилерменлердиң суд системасына болған исенимин беккемлеў, ҳәр бир шахс суд ҳәм судьялар тымсалында исенимли қорғаўшысы сыпатында көриўине ерисиў;

пуқаралар ҳәм исбилерменлерге өз ҳуқықлары менен нызамлы мәплерин судларда қорғай алыўы ушын барлық имканиятларды жаратыў, суд жумысларын алып барыўда тартысыў ҳәм тәреплердиң теңлиги принциплерин толық жүзеге шығарыў, судлардың қалыслығын әмелде тәмийинлеўге қаратылған нызамшылықты жетилистириў;

судлардың жумысын толық санластырыў, жасалма инттелект технологияларын енгизиў, уйымлар аралық электрон мағлыўмат алмасыўды жақсылаў, суд мәжлислеринде аралықтан турып қатнасыў имканиятларын кеңейтиў;

судьялардың ғәрезсизлиги ҳәм қол қатылмаслығы кепилликлерин күшейтиў, судқа ҳүрметсизлик етиў ҳәм суд жумысына араласыў жағдайларының алдын алыў бойынша нәтийжели механизмлерди ислеп шығыў;

суд қарарларының қатаң орынланыўын тәмийинлеў, бул бағдарда мәмлекетлик уйымлар ҳәм жергиликли ҳәкимликлердиң жуўапкершилигин арттырыў;

судьялар ҳәм суд хызметкерлеринде жоқары қарым-қатнас мәдениятын қәлиплестириў арқалы судқа мүрәжат еткен ҳәр бир пуқара ҳәм исбилерменде судтан, өз гезегинде болса мәмлекеттен разылық сезимин оятыў.

Бул илажларды әмелге асырыў бойынша ҳәрекетлер бағдарламасы тастыйықланды.

Сондай-ақ, Пәрманда суд қарарлары нызамлы, тийкарланған ҳәм әдил қабыл қылынғанлығын тексериўдиң пуқараларға қолай  ҳәм әпиўайыластырылған тәртибин жаратыў мақсетинде районлараралық, район, қала судлары тәрепинен биринши инстанцияда көрилген ислерди ўәлаят ҳәм оған теңлестирилген судларда апелляция яки кассация тәртибинде қайта көрип шығыў, ўәлаят ҳәм оған теңлестирилген судлар тәрепинен апелляция яки касаация инстанция тәртибинде көрилген ислерди усы судларда қадағалаў тәртибинде қайта көрип шығыў, ўәлаят ҳәм оған теңлестирилген судлар тәрепинен қадағалаў тәртибинде көрилген ислерди Жоқарғы судтың судлаў коллегияларында қадағлаў тәртибинде қайта көрип шығыў, жоқары инстанция судлары тәрепинен исти жаңадан көриў ушын төменги судларға жибериў тәртибин бийкар етип, оларға ис бойынша жуўмақлаўшы қарар қабыл қылыў миннетлемесин жүклеў бойынша нызам жойбары ислеп шығылғанлығы атап өтилди.

Пәрманда судьялардың ҳақыйқый ғәрезсизлигин тәмийинлеў мақсетинде олардың жумысына ҳәр қандай араласыўдың қатаң жазаланатуғыны, судьялардың қәўетерсиз ислеўи ушын мәмлекет тәрепинен барлық шараятлар жаратылатуғыны атап өтилди ҳәм бул бағдарда төмендеги шаралар белгиленди:

Судқа ҳүрметсизлик етиў жағдайлары бойынша ҳәкимшилик жуўапкершилик шараларын күшейтиў менен биргеликте жынайый жуўапкершиликти де белгилеў;

суд жумысларын шешиўге араласқаны  ҳәм суд ҳүжжетин орынламағаны ушын жуўапкершилик илажларын күшейтиў, сондай-ақ, суд ҳүжжетлериниң орынланыўын тәмийинлеўге қаратылған тәсиршең механизмлерди енгизиў;

әдил судлаўды әмелге асырыў жумысына араласқанлығына байланыслы ҳәр бир жынаят исиниң жуўмағы бойынша жәмийетшиликти ғалаба хабар қураллары арқалы мәжбүрий түрде хабардар етиў тәртибин енгизиў;

судьяға байланыслы турақ жайдың қол қатылмаслығына, жазыўлар, телефон арқалы сөйлесиўлер ҳәм басқа да сөйлесиўлер, байланыс тармақлары арқалы жиберилетуғын почта, курьерлик жөнетпелер ҳәм телеграф хабарларының сыр сақланыўына болған ҳуқықларды шеклеўши, сондай-ақ, абонентлер ямаса абонент қурылмалары арасындағы байланыслар ҳаққындағы мәлимлемени алыўдан ибарат оператив-излеў илажларының өткерилиўине тек ғана Бас прокурордың санкциясы тийкарында жол қойылыўын белгилеў;

физикалық ҳәм юридикалық тәреплердиң процессуаллық характерге ийе болмаған, ҳуқықый түсиник бериў бағдарындағы мәселелер бойынша мүрәжатларын әдиллик уйымлары тәрепинен көрип шығыў әмелиятын жолға қойыў.

Сондай-ақ, әдил судлаўды әмелге асырыўға көмеклесиўде Бас прокуратура ҳәм Жоқары судтың барлық басқышлардағы суд жумысларын жүргизиўде тартысыў ҳәм тәреплердиң теңлиги принциплерин толық жүзеге шығарыў, судлардың әдиллигин әмелде тәмийинлеўге қаратылған жаңа механизмди енгизиў белгиленди.

Бул Пәрман суд ҳәкимиятының ғәрезсизлигин тәмийинлеў ҳәмде пуқаралар ҳәм исбилерменлердиң әдил судлаўға болған исенимин асырыўға тасланған және бир қәдем болып, халық мәпи ҳәм инсан қәдир-қымбатын суд жолы арқалы нәтийжели қорғалыўын  тәмийинлеўге хызмет етеди.

Гаўҳар Зарипова,

Қарақалпақстан Республикасы суды судьясы

Өз перзенти алдында миннетлемесин орынламаған әкеге 15 сутка ҳәкимшилик қамақ жазасы тайынланды.

Жынаят ислери бойынша Қанлыкөл район суды тәрепинен 2023-жыл 19-январь күни Өзбекстан Республикасы ҲЖҳКның 47/4-статьясы 1-бөлими менен ҳуқықбузыўшы шахс Б.Тға қарсы ҳәкимшилик иси көрип шығылды.

Суд мәжилисинде анықланған жағдайларға қарағанда, пуқаралық ислери бойынша Қоӊырат районлараралық судының суд буйрығына тийкар, қарыздар Б.Тдан өндириўши Н.Уныӊ пайдасына оның тәрбиясындағы жас өспирим еки перзентиниң тәмийнаты ушын ҳәр айдағы ис ҳақы ҳәм басқада дәраматларының 1/3 бөлеги муғдарында алимент өндириў белгиленген болсада, Б.Тның алимент напақасынан қарыздарлығын  бир неше мәртебе ескертилиўине қарамастан төлеўден қастан бас тартып келген.

Суд ис ҳүжжетлерин үйренип шығып, ҳуқықбузыўшы шахсқа 15 сутка ҳәкимшилик қамақ жазасы тайынланды.

Мақсет Бекимбетов,

Жынаят ислери бойынша Қанлыкөл район суды баслығы

Нызамның мазмун-мәниси ҳәмде әҳмийети түсиндирилди  

Жынаят ислери бойынша Нөкис қаласы суды баслығы Ш.Шамамбетов, Нөкис қаласы ИИО ЖМБ 4-санлы ИИБ профилактика аға инспекторы  Б.Емжаров, Нөкис қаласы ИИО ЖМБ 3-санлы ИИБ профилактика аға инспекторы Б.Халмуратов, Нөкис қаласы ИИО ЖМБ профилактика инспекторлары, суд хызметкерлери қатнасыўында илаж өткерилди.

Илажда Жынаят ислери бойынша Нөкис қаласы судының баслығы  Ш.Шамамбетов  Өзбекстан Республикасының 2022-жыл 16-декабрдеги «Өзбекстан Республикасының айырым нызам хужжетлерине өзгерис ҳәмде қосымшалар киргизиў ҳаққында»ғы ӨРН-810-санлы Нызамы бойынша белгили жасаў жерине ийе болмаған шахсты реабилитация орайына жайластырыў  ҳаққында ис журитиў тәртиби, мазмун-мәниси ҳәмде әҳмийетин толық түсиндирип өтти.

Буннан соң, Нөкис қаласы ИИО ЖМБ 4-санлы ИИБ профилактика аға инспекторы Б.Емжаров, 3-санлы ИИБ профилактика аға инспекторы  Б.Халмуратов Өзбекстан Республикасының 2022-жыл 16-декабрдеги «Өзбекстан Республикасының айырым нызам ҳүжжетлерине өзгерис хәмде қосымшалар киргизиў ҳаққында»ғы ӨРН-810-санлы Нызамы бойынша  белгили жасаў жерине ийе болмаған шахсты реабилитация орайына жайластырыў  ҳаққында илтимаснама киритиў тәртиби ҳәм әмелиятта ушырасып атырған машқалаларды судлар менен биргеликте унамлы шешиў бойынша тийисли усыныс ҳәмде пикирлерин билдирип өтти.

Илаж қатнасыўшылары күн тǝртибиндеги мǝселе бойынша өз пикир ҳǝм усынысларын билдирип, қызықтырған сораўларына тийисли жуўаплар алды.

Қарақалпақстан Республикасы суды

Пуқараларды онлайн тәризде қабыллаў өткерилди

Ашық суд мәжлиси өткерилди

Бүгин Кегейли районы Ишки ислер бɵлиминиң мәжлислер залында ашық суд мәжлиси болып ɵтти. Ашық судты Жынаят ислери бойынша Кегейли районы судының баслығы Р.Бекмуратова басқарып барды.

Өткерилген суд мәжилисинде 19 ис кɵрилген болып, соннан 8 пуқараға мәс ҳалында автотранспорт қуралынан 1 жыл 6 айға барлық түрдеги автотранспорт қуралын басқарыў ҳуқықынан айырыў ҳәмде есаплаў мүғдарының 25 есесине шекем жәрийма жазасы тайынланды.

2 автотранспорт басқарыўшысының айдаўшылық гуўалығын мүддетинен алдын қайта тиклеў мәселесиде кɵрип шығылды. Қалған  пуқараларға да нызам шеңберинде тийисли шаралар көрилди.

Қарақалпақстан Республикасы суды

Суўық күнлерде баспанасыз қалған бир ҳаял реабилитация орайына жайластырылды

Өзбекстан Республикасының 2022-жыл 16-декабрь күнги ӨРН-810 санлы «Өзбекстан Республикасының Ҳәкимшилик жуўапкершилик ҳаққындағы кодексине өзгертиў ҳәм қосымшалар киритиў ҳаққында»ғы Нызамы менен турақлы жасаў орны болмаған пуқараларды реабилитация орайына жайластырыў Ҳәкимшилик судлардан жынаят ислери бойынша район (қала) судлары ўәкиллигине берилди.

2023-жылдың 11-январь күни Хожели районы ИИБ баслығы тәрепинен баспанасыз қалған 1964-жылы туўылған А.А. исмли еркек жынысындағы бир пуқараға қарата жынаят ислери бойынша Хожели районы судына киритилген илтимаснама жабық суд мәжилисинде көрип шығылып, ИИБ илтимаснамасы қанаатландырылып, бул пуқара реабилитация орайына жайластырылған еди.

Усы жылдың 13-январь күни ИИБ баслығы тәрепинен киритилген және бир илтимаснама суд мәжилисинде көрип шығылды.

Судта бул пуқараның 1973-жылы Нөкис қаласында туўылған, өмирлик жолдасынан ажырасқан, 2 перзенти шаңарақлық балалар үйине тапсырылған, К.С. исмли 50 жастағы ҳаял екенлиги, оның үй-жайсыз екенлиги, күндизги күнлери баклажка, картон терип сатып, түнги ўақытлары көшеде дус келген жерлерде түнеп қалып, күн кеширип келгени анықланды.

Судқа келип түскен усы илтимаснама тезлик пенен көрип шығылып, К.С. исмли ҳаял Қарақалпақстан Республикасы ИИМ ППХ ҳәм жәмийетлик тәртипти сақлаў басқармасының турақлы жасаў орнына ийе болмаған шахсларды Реабилитация етиў орайына 30 сутка мүддетке жайластырылды.

Ибрайым Алланиязов

Жынаят ислери бойынша

Хожели районы судының баслығы