Лицей оқыўшылары судьялардың жумыслары менен танысты

 

Қарақалпақстан Республикасы судында Нөкис «Темурбеклер мектеби» әскерий-академиялық лицейиниң оқыўшылары менен дөгерек сәўбети өткерилди.

Онда Қарақалпақстан Республикасы судының кадрлар менен ислесиў бойынша жуўапкерли хызметкери, судья аға жәрдемшиси А.Абдрасулиев, бас консультанты М.Бектурғанов, лицей муғаллими Ш.Ибрагимовлар шығып сөйлеп, оқыўшыларға суд системасы, суд-ҳуқық реформалары, судлардағы мәлимлеме-коммуникация имканиятлары туўралы мағлыўматлар берилди.

Оқыўшыларға Өзбекстан Республикасының суд системасы, судтың ўазыйпалары, биринши мәрте судьялық лаўазымына талабанға қойылатуғын талаплар, судларда кадрлар менен ислесиў, судтың қадрлар резервин қәлиплестириў, суд уйымларына жумысқа кириў тәртиби ҳәм талаплары, мәмлекетимиздеги соңғы суд-ҳуқық тараўында әмелге асырылған реформалар ҳаққында кеңнен айтып өтилди.

Сондай-ақ, ислерди видеоконференц байланыс арқалы көриў, суд қарарларының көширмелерин электрон тәртипте интернет арқалы алыў, суд мәжилислерине аралықтан турып қатнасыў, мәкемелер менен интеграцияланыў имканиятлары ҳаққында кеңнен түсиниклер берилди.

Буннан соң оқыўшылар суд имаратындағы мәлимлеме-коммуникация үскенелери, суд мәжилиси заллары менен танысты.

  • Лицейимизде ҳуқық қорғаў уйымлары ҳәм басқа да тийисли мәкемелер менен бирге оқыўшылардың әмелий билимлерин арттырыў мақсетинде көшпели оқыў-сабақларын шөлкемлестириў жолға қойылған. Бүгин бизлер Қарақалпақстан Республикасы судына келип, бул жердеги қәнигелерден олардың жумыслары ҳаққында көплеген мағлыўматларға ийе болдық. Ушырасыў даўамында алған билимлеримиз бизге әмелий сабақ болды, десек қәтелеспеймиз,-дейди лицей оқыўшысы Әзиз Қудайбергенов.

Оқыўшылар қәнигелерден өзлерин қызықтырған сораўларға жуўап алды.

 

Қарақалпақстан Республикасы суды

Пәрман ҳәм стратегия пуқаралар ҳәм исбилерменлердиң ҳуқық ҳәм нызамлы мәплериниң суд арқалы нәтийжели қорғалыўын тәмийинлеўге хызмет етеди

θзбекстан Республикасы Президентиниң 2023-жыл 16-январьдағы әдил судлаўға ерисиў имканиятларын жәнеде кеңейттириў ҳәм судлар искерлигининиң нәтийжелигин асырыўға байланыслы қосымша ис-илажлар ҳаққындағы 11-санлы Пәрманы менен 2023-2026-жылларға мөлшерленген суд системасын сапа жағынан жаңа басқышқа алып шығыўдың қысқа мүддетли СТРАТЕГИЯСЫ тастыйықланды.
СТРАТЕГИЯ ның улыўма қағыйдаларында, 2023-2026-жылларға мөлшерленген суд системасын сапа жағынан жаңа басқышқа алып шығыўдың қысқа мүддетли стартегиясы суд-ҳуқық системасының жедел реформа қылыныўын тәмийенлеў, сондай-ақ халықтың әдил судлаўға ерисиў дәрежесин жәнеде асырыў мақсетинде ислеп шығылған.
Стратегия θзбекстан Республикасында суд ҳәкимиятын раўажландырыўдың стратегик мақсетлери, үстин жөнелислери ҳәмде келешектеги ең тийкарғы ўазыйпаларды белгилейди.
Стратегияда, “Инсан қәдири ушын” идеясы тийкарында әдил суд системасын дүзиў ҳәмде оның хызметин халық мәпи ҳәм инсан қәдир-қымбатын нәтийжели қорғаўға жөнелтириў;
Әдалатлы суд қарарлары қабыл етилиўине ерисиў арқалы халықтың, исбилерменлердиң суд системасына болған исенимин беккемлеў, ҳәр бир шахс суд ҳәм судьялар көринисинде өзиниң исенимли қорғаўшысын көриўге ерисиў;
Пуқаралар ҳәм исбилерменлерге өз ҳуқық ҳәм нызамлы мәплерин судларда қорғаўы ушын бәрше имкәниятларды жаратыў, суд ислерин жүритиўде тәреплердиң тартысыўы ҳәм тең ҳуқықлылығы процесдураларын толық жүзеге шығарыў, судлардың қалыслығын әмелде тәмийенлеўге қаратылған нызамшылықты жетилистириў;
Судлар искерлигин толық санластырыў, жасалма интелект технологияларын енгизиў, мәкемелер аралық електрон мағлыўмат алмасыўын жақсылаў, суд мәжлисилерине аралықтан турып қатнасыў имкәниятларын кеңейттириў;
Судьялардың ғәрезсизлиги ҳәм қол қатылмаслығы кепилликлерин күшейттириў, судқа ҳүрметсизлик қылыў ҳәм суд исине араласыў жағдайларының алдын алыў бойынша нәтийжели механизмлерди ислеп шығыў;
Мәмлекет атынан суд қарарларын қабыл етип атырған судлар ҳәм судьяларға, сондай-ақ олардың қарарларына қарата ҳәр бир пуқараға сол қатарда бәрше дәрежедеги лаўазымлы шахсларда ҳүрмет руўхын қәлиплестириў;
Суд қарарларының қатаң орынланыўын тәмийинлеў, бул бойынша мәмлекетлик органлар ҳәм жергиликли ҳәкимликлердиң жуўапкершилигин асырыў шараларын көриў;
Судьялар ҳәм суд хызметкерлеринде жоқары қатнас мәдениятын қәлиплестириў арқалы судқа мүрәжат қылған ҳәр бир пуқара ҳәм исбилерменлерге судтан, негизинде болса мәмлекеттен разылық сезимин оятыў тийкарғы ўазыйпалары көрсетилген.
Стратегияда, инсан қәдирин уллылаўға қаратылған нызамшылықты жетилистириў, әдил судлаў сыпатын түптен асырыў, суд ҳәкимияты ғәрезсизлиги кепилликлерин еледе күшейттриў, судьялар корпусын кәлиплестириў, судьяларды танлаў, лаўазымға тайынлаў, оқытыў ҳәм олардың тәжрийбесин асырыў системасын жетилистириў, суд процесслери ҳәм суд қарарлары жүзесинен жәмийетшилик арасында дурыс ҳәм қалыс пикирди қәлиплестириў, суд ҳүжжетлери орынланыўын тәмийинлеў, судларда хабар-коммуникация технологияларын енгизиў ҳәм хабар қәўипсизлигин тәмийинлеў, судларда коррупцияға қарсы гүресиў, халықаралық бирге ислесиў ҳәм суд ҳәкимиятын материаллық-техникалық жағынан тәмийинлеў тийкарғы жөнелислери көрсетилген.
Бул ўазыйпалар ҳәм жөнелислер пуқаралар ҳәм исбилерменлердиң ҳуқық ҳәм нызамлы мәплери суд арқалы нәтийжели қорғалыўын тәмийинлеўге хызмет етеди.

 

Қайрат Қыпшақбаев,

Нөкис районлар аралық ҳәкимшилик судының судьясы

Ғаўыш урлаған пуқараға ҳәкимшилик шара көрилди

 

Ҳуқықбузар К.Г  Бозатаў районы Аспантай АПЖ аймағында жайласқан «Петро-Федоров» ЖШЖ жерине егилген жүўери нәлиниң 30 (отыз) баў ғаўышын рухсатсыз алып, «Петро-Федоров» ЖШЖға жәми 60.000 сум материаллық зыян жеткизген.

 

Солай етип, ҳуқықбузар К.Г бул ис-ҳәрекетлери менен Өзбекстан Республикасы Ҳәкимшилик жуўапкершилик ҳаққындағы кодексиниң 61-статясы 1-бөлиминде нәзерде тутылған ҳуқықбузарлықты әмелге асырған.

 

Жынаят ислери бойынша Бозатаў районы судының қарарына тийкар Ҳуқықбузар К.Г.ға Өзбекстан Республикасы Ҳәкимшилик жуўапкершилик ҳаққындағы кодексиниң 61-статьясы 1-бөлими менен айыплы деп табылып, Өзбекстан Республикасы Ҳәкимшилик жуўапкершилик ҳаққындағы кодексиниң 61-статясы 1-бөлими менен ҲЖҳКниң 33-статясы қолланып, базалық есаплаў муғдарының 2/1 (екиден бир бөлеги), яғный, 150.000 сум жәрийма жазасы тайынланды.

 

Ис бойынша «Петро-Федоров» ЖШЖ ға жеткерилген 60.000 сум материаллық зыян ҳуқықбузар К.Г тәрепинен толық төленгенлиги итибарға алынды.

 

Зухра Байымбетова,  
Жынаят ислери бойынша Бозатаў районы судының баслығы

 

Пробация хызмети есабында турып жаза өтеп атырған шахслар менен ислесиў бойынша Хожели районлық исши топарының мәжилиси өткерилди

 

 

2022-жылдың 2-декабрь күни Қарақалпақстан Республикасы Министрлер Кеңеси, Қарақалпақстан Республикасы Прокуратурасы, Суд, Ишки ислер министрлиги, Мәҳалле ҳәм нураныйларды қоллап-қуўатлаў министрлиги, Бәнтлик ҳам мийнет мүнәсибетлери министрлиги, Ден-саўлықты сақлаў министрлиги, Жаслар ислери агентлигиниң Қарақалпақстан Республикасы Басқармасының «Еркинен айырыў менен байланыслы болмаған пробация есабында турып жаза өтеп атырған шахслардың минез-қулқы үстинен бақлаў алып барыў, оларды социаллық турмысқа қәлиплестириў ҳәм қайта жынаят ислеўлериниң алдын алыў жумысларын сыпат жағынан жәнеде асырыў ҳаққында»ғы Қоспа қарары қабыл етилген еди.

Қоспа қарардың қабыл етилиўинен тийкарғы мақсет – Өзбекстан Республикасы Президентиниң «Өзбекстан Республикасының жәмәәт қәўипсизлиги концепциясын тастыйықлаў ҳәм оны әмелге асырыў ис-иләжлары ҳаққында»ғы ПП-27-санлы Пәрманы талапларының Қарақалпақстан Республикасы аймағында сөзсиз орынланыўына ерисиўди тәмийинлеўден ибарат.

Қоспа қарар менен пробация есабындағы шахслар менен мәнзилли жумысларды әмелге асырыў бойынша ис-иләжлар режеси 2-қосымшаға муўапық;

Нөкис қаласы ҳәм барлық районларда прокурор орынбасары, район (қала) ҳәкими орынбасары, жынаят ислери бойынша суд баслығы, ИИБ баслығы орынбасары, Бәнтлик бөлими баслығы, Жаслар агентлигиниң район (қала)лық бөлими баслығы қурамындағы исши топар 3-қосымшаға муўапық тастыйықланды

Исши топардың тийкарғы ўазыйпасы – республикада пробация бақлаўына алынған шахслар менен профилактик ислерди алып барыў, оларға социаллық жәрдемлер көрсетилиўи үстинен бақлаўды жәнеде күшейтириў бойынша ислеп шығылған ис-иләжлар режесиниң орынланыўын тәмийинлеў болып есапланады.

 

 

Мине усы мақсетте Хожели районы ҳәкимлигиниң мәжилислер залында районлық исши топардың мәжилиси өткерилди. Мәжилисте Президент Пәрманы, Қоспа қарар талаплары терең үйренилип, исши топар алдында турған ўазыйпалар кең додаланды.

Буннан соң, исши топар ағзалары Хожели районы бойынша пробация есабында турған 179 шахс пенен ушырасыў өткерип, оларға келешекте туўры жолға түсиў, нызамларды ҳүрмет етиў, жынаят көшесине қайта кирмеў ҳаққында ҳуқықый түсиниклер берип, оларға социаллық жәрдемлер көрсетилиўи, кәсипке бағдарлаў бойынша әмелге асырылатуғын ислер ҳаққында пикирлер алмасылды.

 

Жынаят ислери бойынша

Хожели районы судының баслығы                           И.Алланиязов

Рәсмий мәлимлеме: Нөкис қаласындағы ғалабалық тәртипсизликлер бойынша 22 судланыўшыға ҳүким оқылды

2023-жыл 31-январь күни, Бухара ўәлаяты судының имаратында 2022-жыл 1-2-июль күнлери Нөкис қаласындағы ғалабалық тәртипсизликлерди ислегенликте айыпланып атырған 22 судланыўшыға байланыслы жынаят исин көрип шығыў бойынша суд процеси тамамланып, суд ҳүкими жәрияланды.

 

Бул жынаят иси Қарақалпақстан Республикасы судының жынаят ислери бойынша судлаў коллегиясының судьясы Елиўбай Абибуллаевтың басшылығында биринши инстанция судында көрип шығылды.

 

Жәрияланған суд ҳүкимине бола, Саламат Қалилаев, Нурлан Султамуратовқа 3 жылдан; Полат Нурниязовқа 4 жыл; Қаҳарман Сейтимов ҳәм Бердах Генжебаевқа 5 жылдан; Саиипназар Калимов, Арыслан Темирханов ҳәм Полат Шәмшетовқа 6 жылдан; Амирбек Адилбеков, Бахтияр Қәдирбергенов, Сейдабулла Медетов ҳәм Нурлан Найиповқа 7 жылдан; Разбек Бекмуратов, Султанбек Каипов, Дәўлетмурат Джийемуратов ҳәм Байрам Сейтниязовқа 8 жылдан; Аллабай Тоқымбетовқа 8 жыл 6 ай мүддетке еркинен айырыў жазасы тайынланды.

 

Еркинен айырыў жазасына судланғанларға тайынланған жаза мүддетлерин олар қамаққа алынған күннен баслап есапланатуғыны белгиленип, жазаны улыўма тәртиптеги колонияларда өтеў белгиленди.

 

Сондай-ақ, Азамат Нуратдинов 5 жыл, ЖКның 62-статьясына тийкарланып дәслепки қамақта отырған 6 ай 13 күни шегирилип, өтеў ушын 4 жыл 5 ай 17 күн;

 

Ахмет Сметуллаев 5 жыл, ЖКның 62-статьясына тийкарланып дәслепки қамақта отырған 6 ай 22 күни шегирилип, өтеў ушын 4 жыл 5 ай 8 күн;

 

Азамат Турданов 5 жыл, ЖКның 62-статьясына тийкарланып дәслепки қамақта отырған 6 ай 25 күни шегирилип, өтеў ушын 4 жыл 5 ай 5 күн еркин шеклеў жазасына судланды.

 

Еркинликти шеклеў жазасына судланған А.Нуратдинов, А.Сметуллаев ҳәм А.Турданов суд залында қамақтан азат етилди.

 

Лолагүл Қаллыханова 8 жыл еркинен айырыў жазасына судланып, ЖКның 62-статьясына тийкарланып дәслепки қамақта отырған 6 ай 24 күни тайынланған жазадан шегирилип, өтеў ушын 7 жыл 5 ай 6 күн еркинен айырыў жазасы қалдырылып, ЖКның 72-статьясы қолланылып, жаза 3 жыл мүддети менен шәртли деп белгиленип, суд залында қамақтан азат етилди.

 

Дәўлетмурат Тәжимуратов ЖКның 159-статьясы 4-бөлими, 167-статьясы 3-бөлими «а» бәнти, 243-статьясы, 244-статьясы 3-бөлими ҳәм 244-1-статьясы 3-бөлими «а», «б», «г» бәнтлеринде нәзерде тутылған жынаятларды ислегенликте айыплы деп табылып, ЖКның 59-статьясы тәртибинде 16 жыл еркинен айырыў жазасына судланып, жазаның дәслепки 2 жылын түрмеде, қалған бөлимин қатты тәртипли колонияда өтеў белгиленди.

 

Сондай-ақ, судланғанлар Д.Тәжимуратов, Л.Қаллыханова, А.Турданов, А.Сметтулаев ҳәм Д.Джиемуратовтың айыбынан ЖКның 28,104-статьясы 3 бөлими «а» бәнти, судланғанлар Р.Бекмуратов пенен С.Каиповтың айыбынан ЖКның 104-статьясы 3-бөлими «а» бәнти, судланған А.Нуратдиновтың айыбынан ЖКның 244-1-статьясы 3-бөлими «г» бәнти шығарылды.

 

Буннан тысқары, жүз берген жынаятлар ақыбетинде жеткерилген 6,8 миллиард сумнан артық зыянның 256 миллион сумы қапланғанлығы инабатқа алынып, қапланбаған 6,5 миллиард сумнан артық муғдардағы материаллық зыянларды судланғанлардан солидар тәртипте өндириў, өзлестириў жолы менен талан-тараж етилген 228 миллион сум зыянды судланған Д.Тәжимуратовтан өндириў, судланғанларға тийисли болып жынаят иси шеңберинде хатлаўға алынған мүлклерди зыянды қаплаўға қаратыў белгиленди.

 

Бул ҳүкимнен наразы болған тәреплер Қарақалпақстан Республикасы суды арқалы Жоқарғы судының жынаят ислери бойынша судлаў коллегиясы апелляция инстанциясына процессуаллық нызамшылықта белгиленген тәртип ҳәм мүддетлерде шағымлар бериўге, прокурор болса протест билдириўге ҳақылы екенлиги мәлим етиледи.

 

Сондай-ақ, жынаят исин тергеў даўамында жол қойылған айырым қәте-кемшиликлер бойынша айрықша  уйғарыў шығарылды.

 

Қарақалпақстан Республикасы суды

 

Пуқаралық ислери бойынша мүрәжатлар не себептен көбейген?

2022-жыл даўамында Қарақалпақстан Республикасы пуқаралық ислери бойынша судлары тәрепинен физикалық ҳәм юридикалық тәреплердиң ҳуқықлары ҳәм еркинликлерин, нызам менен қорғалатуғын мәплерин суд арқалы қорғаў, әдил судлаўды тәмийинлеў бағдарында бир қанша жумыслар әмелге асырылды. 

 

Атап айтқанда, жыл даўамында судлар өндирисинде биринши инстанция тәртибинде улыўма 30773 ис болып, соннан 27684 ис көрилип тамамланған, 3087 ис кейинги жылға қалдық болып өткен. Олардың улыўма саны өткен жылға салыстырғанда 52,5 процентке көбейген.

 

Сондай-ақ, судлар тәрепинен 2022-жылда 22134 пуқаралық ис көрип тамамланған болып, бул көрсеткиш өткен жылдың сол дәўирине салыстырғанда 21,9 процентке көбейген.

 

– Сондай-ақ, жыл даўамында пуқаралық ислери бойынша судларында жәми 17053 суд буйрығы шығарылған. Бул көрсеткиш те алдынғы жылға салыстырғанда 6,6 процентке көбейген. Әсиресе, мийнет хақы өндириў ҳаққындағы суд буйрықлары 1150 ге, алимент өндириў ҳаққындағы суд буйрықлары 236 ға көбейген,-дейди Қарақалпақстан Республикасы суды баслығының орынбарасы А.Керимбаев.

 

Жыл даўамында судларда көрип тамамланған пуқаралық ислердиң 58,2 процентин питимлер (соннан 9720 ис, 43,9 проценти кредит шәртнамасы менен байланыслы), 18,3 процентин шаңарақ қатнасықлары (соннан 2504 ис, 11,3 проценти некеден ажыратыў менен байланыслы), 9,1 процентин айрықша тәртипте көрилетуғын (соннан 606 ис, 2,7 проценти перзентликке алыў ҳаққындағы), 3,5 процентин мийнет қатнасықлары (соннан 291 ис, 1,3 проценти жумысқа тиклеў, 405 ис, 1,8 проценти мийнет ҳақы өндириўге байланыслы), 2,3 процентин турақ жай (соннан 104 ис, 0,4 проценти өзбасымшалық пенен қурылған қурылысты буздырыўға байланыслы), 1,6 процентин меншик ҳуқықы, 1,3 процентин зыянды өндириў, 1,8 процентин жер менен байланыслы, 0,3 процентин коммуналлық төлемлерди өндириў, 0,6 процентин басқа мазмундағы ислер қурайды.

 

Усы жылда көрилген ислерди өткен жылдың сол дәўири менен салыстырғанда питимлер, шаңарақ қатнасықлары, айрықша тәртипте көрилетуғын ҳәм жер менен байланыслы ислер көбейген болса, турақ жай, мийнет қатнасықлары менен байланыслы ислер бираз азайған.

 

Атап айтқанда, питимлер, соның ишинде кредит шәртнамасы менен байланыслы ислер өткен жылдың усы дәўирине салыстырғанда 23,5 процентке көбейген болып, буған соңғы жылларда банклер тәрепинен көплеп кредитлер берилип атырғанлығы, бирақ оны қайтарыў мәселесинде айырым қарыздарларда қыйыншылықлар болып атырғанлығы, нәтийжеде шәртнама шәртлери ҳәм төлем интизамына әмел етилмей атырғанлығы себеп болған.

 

Сондай-ақ, айрықша тәртипте жүргизилетуғын ислер, соның ишинде юридикалық фактти белгилеў менен байланыслы ислердиң көбейиўине шахстың өлгенлиги өз ўақтында ПҲАЖ уйымында дизимге алынбай қалғанлығы, бул болса ҳәзирги күнде сол шахстың мийрасхорлары тәрепинен мийрасты қабыл етиўге яки оларға ҳәр қыйлы напақалар тайынланыўына тосқынлық етип атырғанлығы себепли бундай фактлердиң суд арқалы тастыйықланыўына, нәтийже судқа мүрәжат етиўшилер санының көбейиўине алып келген.

 

Соның менен бирге, тийисли мәмлекетлик уйымлар ҳәм жуўапкер лаўазымлы шахслар тәрепинен шаңарақларды сақлап қалыў илажларының жетерли дәрежеде алып барылмағанлығы нәтийжесинде некеден ажыратыў ҳаққындағы даўа арзалардың да саны өткен жылға салыстырғанда көбейген.

 

2022-жылы 3677 (3166) некеден ажыратыў ҳаққында даўа қозғатылған ислер көрилип, алдынғы жылға салыстырғанда 22,4 процентке көбейген.

Некеден ажыратылғанлардың көбейиўи тийкарынан Нөкис қаласы, Төрткүл, Әмиўдәрья, Беруний районларында бақланған.

 

Судларға келип түскен даўа арзалар ҳәм тәреплердиң суд мәжилислериндеги түсиндирмелеринен тәреплердиң бириниң басқа турмыс қурғанлығы, тәреплер арасында перзент жоқлығы, тәреплерден бири сырт еллерде жургенлиги, қыянети, шаңараққа ата-ана ҳәм басқалардың араласыўы яки минез-қулқының сәйкес келмеўи, мийнет ҳақы, спиртли ишимликлер ишиў, урыў, турақлы түрде азаплаў, тәреплердиң өз-ара басқа келиспеўшиликлери (ҳүрметсизлик, турақлы түрде урыс-жәнжел), басқа себеплер (кеселлиги, қол көтериў ҳалатлары) ажырасыўына себеп етип көрсетилген.

 

Ал, суд әмелиятының анализи соны көрсетеди, егер бир пуқарадан некеден ажыратыў ҳаққында даўа арза келип түссе, оннан кейин тәреплердиң арасында және бир неше даўлар келип шығады, яғный кейин олардың балаларына алимент өндириў, олар менен көрисип турыў, перзентин өзиниң тәрбиясына алып бериў, дүнья-мүлклерин бөлисиў, турақ жайға киргизиў ҳәм турақ жайдан шығарыў ҳ.т.б. даўа арзалар менен судқа мүрәжат етеди, буған олардың жақын туўысқанлары да қосылып баслайды. Нәтийжеде, пуқаралық ислери бойынша судлардың жүклемеси, яғный судта көрилетуғын ислер артып бара береди.

 

Бул мәселени шешиўдиң жолларынан бири – бул пуқаралық ислери бойынша судларға келип түсип атырған даўа арзалардың санының азайыўына ерисиўимиз керек, деп ойлайман. Мәселен, кредит шәртнамасы бойынша қарыздарлық келип шықпаўының илажларын банклер ҳәм қарыздардың өзи көрип шығыўы керек, қарыздарлықларды өндириўдиң альтернатив усылларынан пайдаланыўы ҳәм тартысты судқа шекем медиатив келисим жоллары менен шешиў, ең баслысы қарыздарларды турақлы дәрамат дәреги менен тәмийинлеў илажлары көрилиўи керек. Соның менен бирге, бул бағдарда кепиллик шәртнамасы дүзилип атырғанда оның ҳуқықый ақыбетлерин кепилге толық түсиндириў керек, себеби олардың көпшилиги судта ис көрилип болғаннан кейин оның ақыбетин түсинип жетпекте. Сондай-ақ, кредит ҳәм кепиллик шәртнамаларындағы қолтаңбалардың қәлбекилестирилген жағдайлары ушырасып, бундай шәртнамалар судлар тәрепинен ҳақыйқый емес, деп табылмақта.

 

Сондай-ақ, ҳәр бир мәҳәлле ҳаял-қызлар комитети менен биргеликте ажырасыў алдында турған шаңарақларды жарастырыў илажларын еле де күшейтиўи керек, бундай шаңарақлардың ислери судқа жетип келмеўи, судқа даўа арза берилген жағдайда олар ҳаққында дәрҳал хабардар болып, шаңарақлардың қайта тиклениўине қаратылған барлық илажларды көриўи тийис болады.

 

Судлар тәрепинен әдил судлаўды әмелге асырыў, судты түп мәнисинде әдиллик қорғанына айландырыў, халық пенен байланысыўдың тиккелей, жүзбе-жүз, ашық формаларын кеңейтип, пуқаралардың бузылған ҳуқық ҳәм еркинликлерин тиклеў бағдарындағы ислер еле де даўам етеди.

 

Қарақалпақстан Республикасы суды

Судьялар семинар өткерди

Нөкис «Темурийлер мектеби» әскерий-академиялық лицейинде Қарақалпақстан Республикасы ҳәкимшилик судлары судьяларының қатнасыўында семинар өткерилди.

Онда  Қарақалпақстан Республикасы ҳәкимшилик судының баслығы А.Нурлипесов, Нөкис районлараралық ҳәкимшилик судының баслығы Б.Досымбетов ҳәм басқалар мәмлекетимизде әмелге асырылып атырған суд-ҳуқық тараўындағы реформалар, атап айтқанда, 2022-жыл 16-декабрь күнги «Өзбекстан Республикасының айырым нызам ҳүжжетлерине қосымшалар  ҳәм өзгерислер киргизиў ҳаққында»ғы Өзбекстан Республикасы Нызамына муўапық Ҳәкимшилик жуўапкершилик ҳаққындағы кодексине киргизилген өзгерис ҳәм қосымшалар ҳаққында кең түрде мағлыўматлар берилди.


Семинарда нызамның мазмун-мәниси терең түсиндирилип, турақлы жасаў орнына ийе болмаған шахсларды реабилитациялаў арқалы оларға ҳуқықый, социаллық, психологиялық, медициналық ҳәм басқа түрдеги жәрдемлерди көрсетиў, сондай-ақ, оларға жәмийетте енгизилген жүрис-турыс нормалары ҳәм қағыйдаларын сиңдириўге қаратылған илажлар атап өтилди. Сондай-ақ, ҳәзирги күнде ишки ислер уйымларының турақлы жасаў орнына ийе болмаған шахсларды реабилитация орайларына жайластырыўы районлараралық ҳәкимшилик судлары тәрепинен көрип шығылмақта.

Районлараралық судлар тек республикамыздың орайларында жайласқанлығы, аймақлардың географиялық жайласыўы бир-биринен қашықлығы ҳәм ишки ислер уйымлары хызметкери усы ис пенен шуғылланыўы даўамында өз хызмет орнын узақ мүддет бос қалдырып атырғанлығы себепли турақлы жасаў орнына ийе болмаған шахсларды реабилитация орайына жайластырыў ҳаққындағы өтиниш хатларды көрип шығыў әмелиятын пуқараларға қолайлылық жаратыў көз-қарасынан қайта көрип шығыў зәрүрлиги келип шықпақта. Сол себепли, усы нызам менен Өзбекстан Республикасының Ҳәкимшилик суд ислерин жүргизиў ҳаққындағы кодексиниң турақлы жасаў орнына ийе болмаған шахсларды реабилитация орайына жайластырыў ҳаққындағы өтиниш хатларды көрип шығыўға байланыслы нормаларды Өзбекстан Республикасының ҳәкимшилик жуўапкершилик ҳаққындағы кодексине өзгерислер ҳәм тийисли ислерди көрип шығыўды ҳәкимшилик судлардан жынаят ислери бойынша районлық ҳәм қалалық судларға өткериў тәртиплери түсиндирилди.

Семинарда қатнасыўшылар тәрепинен нызамшылықтағы реформалардың мазмун-мәнисин кең жәмийетшиликке, сондай-ақ, оқыўшыларға жеткериўде әмелге асырылатуғын жумыслар бойынша пикир-усыныслар билдирилип, қызықтырған сораўларына жуўап алды.

Қарақалпақстан Республикасы суды

Пуқараларды онлайн тәризде қабыллаў өткерилди

Қарақалпақстан Республикасы суды ҳәм Қарақалпақстан Республикасы ҳәкимшилик судының басшылары тәрепинен физикалық ҳәм юридикалық тәреплерди онлайн тәризде қабыллаў өткерилди.

 

 

Онда пуқаралардың суд қарарларына ҳәм басқа да мәселелерге байланыслы тоғыз  мүрәжат көрип шығылды.

 

 

Соннан, 2 мүрәжат жынаят ислери бойынша, 5 мүрәжат пуқаралық ислери бойынша, 2 мүрәжат ҳәкимшилик ислери бойынша судларға тийисли мүрәжатларды қурайды.

 

Атап айтқанда, Қоңырат районы турғыны К.К исмли пуқара жасап атырған турақ жайды ҳүжжетлестирип алыў бойынша,

 

Қоңырат районы, “Азатлық” МПЖ аймағында жасаўшы С.И исмли пуқара Ҳәкимшилик судының аппеляция тәртибинде мүрәжат етиў мүддетин өткерип алғанлығын, мүддетин тиклеў бойынша,

 

Қоңырат районы  “Үстирт” АПЖ аймағында жасаўшы С.Г исмли пуқара жумысқа тиклеў бойынша сорап мүрәжат етти.

 

 

Қабыллаў даўамында мүрәжатлардың көпшилиги өз орнында шешилип, айырым мүрәжатлар бойынша үйрениў жумыслары алып барылатуғынлығы белгиленип, орынланыўы қадағалаўға алынды.

 

Қарақалпақстан Республикасы суды

Жынаяттың қайсы түрлери көбейген яки азайған?

 

Қарақалпақстан Республикасындағы жынаят ислери бойынша судлар тәрепинен 2022-жыл даўамында әдил судлаўды әмелге асырыў, пуқаралардың ҳуқық ҳәм еркинликлерин қорғаў бойынша бир қанша илажлар әмелге асырылған. Өткен жыл даўамында 2545 пуқараның қарсысындағы 1969  жынаят иси көрип тамамланып, алдынғы жылдың усы дәўирине салыстырғанда шахслар саны 36,0 процентке, ислер саны 32,9 процентке көбейген.

 

Судланған адамлардың саны 1725 ти қурап, алдынғы жылға салыстырғанда 39,1 процентке көбейген. Бул көрсеткиш Нөкис қаласы, Қоңырат, Хожели, Төрткүл, Беруний, Әмиўдарья ҳәм Шымбай районларында бир қанша артқан.

 

Сондай-ақ, 2022-жылда оғада аўыр жынаятларды ислеп судланған шахслар 74 ти қурап, 37,8 процентке, аўыр жынаятларды ислеп судланған шахслар 657  ни қурап, 32,5 процентке көбейген.

 

– Көрип тамамланған жынаят ислериниң 75,8 процентин қураған 1931 шахсқа жаза тайынлаў менен айыплаў ҳүкими, 7,4 процентин қураған 189 шахсқа жаза тайынланбастан айыплаў ҳүкими шығарылды. Ал, 0,8 процентин қураған 22 шахсқа шәртли жаза тайынланып, қарсысына сынақ мүддети орнатылды, 22,3 процентин қураған 569 шахстың ислери тәреплердиң жарасқанлығы ҳәм исленген жынаятлардың кем әҳмийетлилиги себепли өндиристен қысқартылды,-дейди Қарақалпақстан Республикасы суды баслығының орынбасары, жынаят ислери бойынша судлаў коллегиясының баслығы Абылай Адилов.

 

Барлық инстанцияларда жәми 31 шахстың қарсысына ақлаў ҳүкимлери шығарылды.

Айыплаў ҳүкими шығарылған ислердиң 25,0 процентин қураған 431  шахсқа еркинен айырыў жазасы, 9,3 процентин қураған 161 шахсқа жәрийма, 0,9 процентин қураған 16 шахсқа мәжбүрий жәмийетлик жумыслар, 32,7 процентин қураған 564 шахсқа дүзетиў жумысы жазасы, 30,7 процентин қураған 529 шаҳсқа еркинликти шеклеў жазалары тайынланды.

 

Көрсеткишлери артқан жынаят түрлери таллап шығылғанда, ҳайўанатлар ямаса өсимликлер дүньясынан пайдаланыў тәртибин бузыў жынаяты 26 шахс тәрепинен исленип 84,6 процентке, тонаўшылық жынаяты 24 шахс тәрепинен исленип 83,3 процентке, намысқа тийиў жынаяты 9 шахс тәрепинен исленип 66,6 процентке, қоспашылық етиў яки зинахана сақлаў жынаяты 70 шахс тәрепинен исленип 48,5 процентке, басқалардың мүлкин өзлестириў яки растрата жолы менен талан-тараж етиў жынаяты 320 шахс тәрепинен исленип 48,1 процентке, алдаўшылық жынаяты 418 шахс тәрепинен исленип 39,4 процентке, нәшебентлик пенен байланыслы жынаятлар 71 шахс тәрепинен исленип 33,8 процентке, транспорт ҳәрекети қағыйдаларын бузыў жынаяты 532 шахс тәрепинен исленип 14,1 процентке, урлық жынаяты 369  шахс тәрепинен исленип 9,4 процентке көбейген.

 

Буннан тысқары, судлар тәрепинен өткен жыл даўамында коррупцияға байланыслы жәми 397 шахстың қарсысындағы 232 жынаят иси көрилип, бул көрсеткиш алдынғы жылдың усы дәўири менен салыстырғанда 108 шахсқа яки 27,2 процентке көбейген.

 

Усы дәўирде коррупцияға байланыслы жынаятлардың жүз бериўиниң алдын алыў мақсетинде кәрхана, мәкеме ҳәм шөлкемлердиң қарсысына 149 айрықша уйғарыўлар шығарылған.

Соның менен бирге, айырым жынаят түрлери азайды.
Атап айтқанда, қастан адам өлтириў жынаяты 41,6 процентке, басқыншылық жынаяты 33,3 процентке, бийзарылық жынаяты 26,4 процентке азайды.

Бирақ өткен жылдың усы дәўири менен салыстырғанда ҳаял-қызлар тәрепинен 345 жынаят исленип 43,7 процентке, жаслар тәрепинен 831  жынаят исленип 17,0 процентке, жас өспиримлер тәрепинен 64 жынаят исленип 45,3 процентке көбейгени ашынарлы жағдай болып есапланады.

 

Хаял-қызлар тәрепинен исленген жынаятлардың басым көпшилигин алдаўшылық, пара бериў, өзлестириў яки растрата жолы менен талан-тараж етиў, урлық пенен байланыслы жынаятлар қурайды. Ал, жаслар тәрепинен исленген жынаятлардың басым көпшилигин жол ҳәрекети қәўипсизлиги қағыйдаларын бузыў, урлық, алдаўшылық, бийзарылық, жас өспиримлер тәрепинен исленген жынаятлардың басым көпшилигин урлық, жол ҳәрекети қәўипсизлиги қағыйдаларын бузыў жынаятлары қурайды.

 

Қарақалпақстан Республикасы суды тәрепинен Мәҳәлле ҳәм шаңарақты қоллап-қуўатлаў министрлиги ҳәм Жаслар агентлиги менен дүзилген Меморандумларға тийкарланып Мәҳәлле ҳәм шаңарақты қоллап-қуўатлаў министрлиги тәрепинен берилген 11, жаслар агентлиги тәрепинен берилген 9 кепиллик хатлары тийкарында судланыўшыларға еркинен айырыў менен байланыслы болмаған жеңилирек жаза түрлери қолланылды.

 

2022-жыл даўамында Қарақалпақстан Республикасы судының жынаят ислери бойынша апелляция судлаў коллегиясында 503 шахстың қарсысындағы жынаят ислери көрип шығылып, бул көрсеткиш өткен жылға салыстарғанда 3,7 процентке көбейген.

Жынаят ислери бойынша район (қала)лық судлар тәрепинен 2022-жыл даўамында жәми 29343 шахстың қарсысына 26185 ҳәкимшилик ҳуқықбузарлық ҳаққындағы ислер көрип тамамланған. Соннан, 21034 шахстың қарсысына 18816 ис бойынша ҳәкимшилик жаза шарасын қолланыў ҳаққында қарарлар шығарылған болса, 8309 шахстың қарсысындағы 7369 ис өндиристен қысқартылған.

 

Жаза тайынланып қарар шығарылған шахслардың 33,7 процентине ҲЖҳКниң 33-статьясы қолланылып, айыпланып атырған статьясы санкциясында көрсетилген жазадан жеңилирек жаза шаралары қолланылды.

Усы дәўирде көрип тамамланған ҳәкимшилик ҳуқықбузарлық ҳаққындағы ислер бойынша сорастырыў уйымлары тәрепинен жол қойылған қәте-кемшиликлерди сапластырыў ҳәм ҳуқуқбузарлықлардың алдын алыў бойынша 1050 усыныс шығарылды.

Судлар тәрепинен көрилген жынаят ислериниң 43,1 проценти, ҳәкимшилик ҳуқықбузарлық ҳаққындағы ислердиң 38,9 проценти  көшпели суд мәжилислеринде көрилди.

Сондай-ақ, судлар тәрепинен жынаятлардың себеплери ҳәм оны келтирип шығарған жағдайлар үйренилип, анықланған кемшиликлерди сапластырыў мақсетинде 1529 айрықша уйғарыўлар шығарылды ҳәм тийислилиги бойынша кәрхана, мәкеме, шөлкемлерге ҳәм басқа да өзин-өзи басқарыў уйымларына жиберилди.

 

Буннан тысқары, жынаят ислери бойынша судлар тәрепинен халықтың ҳуқықый мәдениятын арттырыў, ҳуқықбузарлықтың алдын алыў мақсетинде кәрхана, мәкеме, шөлкемлерде, оқыў орынлары ҳәм халық арасында улыўма 1317 мәрте ушырасыў ҳәм сәўбетлесиўлер өткерилген. Сондай-ақ, ғалаба хабар қуралларында улыўма 1185, соннан телевидениеде 192, радиода 110, газета ҳәм журналларда 97, веб-сайтларда 786 мәрте көрсетиў ҳәм еситтириўлер таярланып, мақалалар жарияланды.

 

2022-жыл даўамында физикалық ҳәм юридикалық шахслар тәрепинен келип түскен 2521 мүрәжат үйренип шығылып, соннан 93 мүрәжат қанаатландырылды, 2420 мүрәжат ийелерине тийисли түсиниклер берилди.

 

Буннан тысқары, жынаятшылық ҳәм ҳуқықбузарлықлардың алдын алыўда, ислерди дәслепки тергеў дәўиринде ҳәм судта көриўде жиберилип атырған қәте-кемшиликлерди анықлаў, оларды сапластырыў ҳәм келешекте болдырмаў, суд тәжирийбесин қәлиплестириў мақсетинде 163  улыўмаластырыўлар өткерилип, анықланған кемшиликлерди сапластырыў мақсетинде тийисли кәрхана, мәкеме ҳәм шөлкемлерге 159 усыныс киргизилди.

 

Қарақалпақстан Республикасы суды

Судлардың жыл даўамындағы жумыслары туўралы мағлыўмат берилди

Қарақалпақстан Республикасы судында ғалаба хабар қураллары хызметкерлери ушын республикамыз судларында өткен 2022-жыл даўамында әдил судлаўды тәмийинлеў, пуқаралардың ҳуқық ҳәм еркинликлерин қорғаў бойынша әмелге асырылған жумыслардың жуўмағына бағышланған баспасөз конференциясы болып өтти.

Қарақалпақстан Республикасы суды баслығы К.Тарихов конференцияны кирис сөз бенен ашып, Өзбекстан Республикасы Президентиниң «Әдил судлаўға ерисиў имканиятларын және де кеңейтиў ҳәм судлар жумысының нәтийжелилигин арттырыўға байланыслы қосымша илажлар ҳаққында»ғы, «Әдил судлаў жумысын әмелге асырыўды нәтийжели шөлкемлестириў бойынша қосымша илажлар ҳаққында»ғы пәрманы ҳәм мәмлекетимизде әмелге асырылып атырған суд-ҳуқық тараўындағы реформалардың мазмун-мәниси ҳаққында кең түрде мағлыўмат берди.

Қарақалпақстан Республикасы Ҳәкимшилик судының баслығы А.Нурлипесов, Қарақалпақстан Республикасы суды баслығының орынбасары, жынаят ислери бойынша судлаў коллегиясының баслығы  А.Адилов,  Қарақалпақстан Республикасы судының пуқаралық ислер бойынша судлаў коллегиясының баслығы А.Керимбаев, экономикалық ислер бойынша судлаў коллегиясының баслығы Б.Қтайбековлар өткен жыл даўамында әмелге асырылған жумыслар бойынша мағлыўмат берди.

Атап өтилгениндей, пуқаралардың ҳуқық ҳәм еркинликлерин тәмийинлеў бағдарында өткен жыл даўамында жынаят ислери бойынша судлар тәрепинен 2545 жынаят иси көрилип, алдыңғы жылдың усы дәўирине салыстырғанда 36 процентке көбейген. Усы дәўирде 1725 адам судланған. Бул көрсеткиш Нөкис қаласы, Қоңырат, Төрткүл, Әмиўдәрья, Шымбай, Хожели ҳәм Берунийрайонларында бир қанша артқан.

Пуқаралық ислери судлары тәрепинен өткен жыл даўамында шаңарақ қатнасықлары менен байланыслы 4058, келисимлер менен байланыслы даўлар бойынша 12901, айрықша тәртипте көрилетуғын 2021, мийнет қатнасықлары менен байланыслы 784, турақ жай менен байланыслы 512, зыянды өндириў менен байланыслы 299, коммуналлық төлемлерди өндириў бойынша 77, жер менен байланыслы 403, басқа мазмундағы мәселелер бойынша 145 ис көрилген. Ал, экономикалық судлар тәрепинен жыл даўамында исбилерменлер ҳәм хожалық жүргизиўши субъектлерден келип түскен 10135 даўа арза көрилген болып, соннан  8346 даўа арза қанаатландырылған.



Илажда ғалаба хабар қураллары менен суд уйымларының бирге ислесиўи мәселелери бойынша пикир-усыныслар билдирилип, қатнасыўшылар өзлерин қызықтырған сораўларға жуўап алды.

 

Қарақалпақстан Республикасы суды

Skip to content