СУД ӘДИЛЛИГИН ТӘМИЙИНЛЕЎГЕ ИТИБАР ҚАРАТЫЛМАҚТА

Қарақалпақстан Республикасы судында республикамыз судларында өткен 2023-жыл даўамында әдил судлаўды тәмийинлеў, пуқаралардың ҳуқық ҳәм еркинликлерин қорғаў бойынша әмелге асырылған жумыслардың жуўмағына бағышланған баспасөз әнжуманы болып өтти.

Оған Қарақалпақстан Республикасы суды баслығы, оның орынбасарлары, судьялар ҳәм республикамызда жумыс ислеп атырған ғалаба хабар қуралларының ўәкиллери қатнасты.

Әнжуманды Қарақалпақстан Республикасы суды баслығы К.Тарихов кирис сөз бенен ашып, суд қарарларын қайта көрип шығыў тәртиплери өзгертилгенлиги мүнәсибети менен елимизде ҳуқықый демократиялық мәмлекет қурыўда әҳмийетли бағдарлардан бири болған бийғәрез суд ҳәкимиятын қәлиплестириў жолында әмелге асырылып атырған реформалардың әҳмийетине тоқтап өтти. Әсиресе, соңғы 6 жыл ишинде суд системасында оғада көп өзгерислер, жаңалықлар жүз берип, оның нәтийжесинде пуқаралардың ҳуқықларының әдил судлаў арқалы қорғалыўы имканиятлары бираз артқанлығын айрықша атап өтти.

Буннан соң Қарақалпақстан Республикасы ҳәкимшилик суды баслығы А.Нурлипесов, Қарақалпақстан Республикасы суды баслығының орынбасары, жынаят ислери бойынша судлаў коллегиясының баслығы А. Адилов, Қарақалпақстан Республикасы судының пуқаралық ислер бойынша судлаў коллегиясының баслығы А.Керимбаев ҳәм Қарақалпақстан Республикасы судының пуқаралық ислер бойынша судлаў коллегиясының баслығы Б.Қтайбековлар өз тараўлары бойынша 2023-жылы әмелге асырылған жумыслар туўралы мағлыўматлар берип, пикир-усынысларын билдирди.


Әнжуманда журналистлер суд баслықларына суд-ҳуқық тараўына байланыслы бүгинги күни жәмийетшиликти ойландырып жүрген бир қатар мәселелер  бойынша сораўлар берип, оларға тийисли жуўаплар алды.



Соңынан Қарақалпақстан Республикасы суды имаратына пресс-тур шөлкемлестирилип, онда әнжуман қатнасыўшылары Қарақалпақстан Республикасы судында соңғы жыллары жүз берип атырған өзгерислер ҳәм жаңаланыўлар менен жақыннан танысты.

-Бүгинги әнжуманда өзимди қызықтырып жүрген бир қанша мәселелерге тийисли жуўап алдым,-дейди «Еркин Қарақалпақстан» газетасының журналисти Гүлнара Жүгинисова.-Бундай илажды шөлкемлестиргени ушын Қарақалпақстан Республикасы суды баслығы Камал Тариховқа өзимниң терең миннетдаршылығымды билдиремен ҳәм журналистлер менен усындай ашық сәўбетлесиўлер тез-тез өткерилип турса мақсетке муўапық болар еди, деп ойлаймыз.

Адилбай Оразов,

Қарақалпақстан хабар агентлиги шолыўшысы

ҲӘКИМШИЛИК СУДЛАР ТӘРЕПИНЕН РАЙОН ҲӘМ ҚАЛА ҲӘКИМЛЕРИНИӉ ҮШ ҚАРАРЫ ҲАҚЫЙҚЫЙ ЕМЕС ДЕП ТАБЫЛДЫ

Ҳәр ким өзиниӊ бузылған ҳуқықларын ҳәм нызам менен қорғалатуғын мәплерин қорғаў ушын ҳәкимшилик судларына мүрәжат етиўге ҳақылы.

Қарақалпақстан Республикасы ҳәкимшилик судлары тәрепинен мәмлекетимизде жеке мүлктиң исенимли қорғалыўын тәмийинлеў, ҳәр қандай мүлктиң қол қатылмаслығын ҳәм жер қатнасықларын тәртипке салыўға қаратылған социаллық-экономикалық реформаларды жедел әмелге асырыў, халықтың ҳәм исбилерменлик субъектлериниң мәмлекетке болған исенимин еледе беккемлеў, әдил судлаўды әмелге асырыў, пуқаралардың ҳуқық ҳәм еркинликлерин қорғаў бағдарында бир қанша кең көлемли ислер ҳәм илажлер әмелге асырылып келинбекте.

 

Атап айтқанда, 2024-жылдыӊ январь айында Қарақалпақстан Республикасы ҳәкимшилик судлар тәрепинен жәми 64 ғалабалық-ҳуқықый қатнасықлардан келип шығатуғын ислер көрилип, соннан 34 ис бойынша яғный 53,1 пайыз арза бериўшилердиң мүрәжатлери қанаатлантырылып, олардыӊ бузылған ҳуқықлары тикленген болса, 26 ис бойынша яғный 40,6 пайыз мүрәжат етиўшилердиң арзалары қанаатлантырылмастан қалдырылған ҳәм 4 ис бойынша яғный   6,2 пайызы өндиристен қысқартылған.

 

Усы дәўир даўамында Қарақалпақстан Республикасы ҳәкимшилик судлары тәрепинен көрип шығылған 64 ислерден 25 яғный 39,1 пайызын мәмлекетлик уйымлары ҳәм шөлкемлери, олардыӊ лаўазымлы шахсларыныӊ нызамға қайшы шығарылған қарарларын ҳақыйқый емес табыў менен байланыслы ислерди қурап, соннан 13 ис бойынша киритилген талаплар қанаатлантырылған.

 

Соннан, район ҳәм қала ҳәкимлериниӊ қарарларын ҳақыйқый емес деп табыў менен байланыслы жәми 6 ис көрилип, солардан 3 ис бойынша яғный 50 пайызы физикалық ҳәм юридикалық шахслардыӊ мүрәжатлери қанаатлантырылып, олардыӊ бузылған ҳуқық ҳәм мәплери тикленген болса,  3 ис бойынша яғный 50 пайыз усынылған талаплар тийкарсыз болғанлығы себепли арзалар қанаатландырылмастан қалдырылған.

 

Яғный, физикалық ҳәм юридикалық шахслардыӊ судларға ҳәкимлердиӊ шығарған қарарларын ҳақыйқый емес деп табыў ҳаққында кириткен арзаларын қанаатлантырылған жағдайлары:

Хожели районы ҳәкиминиӊ – 2;

Шымбай районы ҳәкиминиӊ – 1 дана қарарына қарата қолланылған.

Сондай-ақ, судлар тәрепинен район ҳәм қала ҳәкимлери тәрепинен қарарлар қабыл қылыўда нызам талапларына жетерли дәрежеде әмел етпегенликлери ушын усы түрдеги арзаларды көриў барысында анықланған нызам бузылыў жағдайлары жүзесинен район ҳәм қала ҳәкимликлерине жәми 3 айрықша уйғарыўлар шығарылды.

 

Улыўма алғанда, мәмлекетимизде пуқаралар ҳәм юридикалық шахслардың ҳуқықларын нәтийжели қорғаўда ҳәкимшилик судлардың ролин күшейтириў бойынша әмелге асырылып атырған реформалар белгиленген мақсетлердиң әмелге асырылыўы ҳәмде инсан мәплериниң нәтийжели қорғалыўын тәмийинлеўге хызмет етеди.

 

АМИР НУРЛИПЕСОВ,

Қарақалпақстан Республикасы ҳәкимшилик судыныӊ баслығы                                            

Судлар тəрепинен салық нызамшылығын қоллаўдың айырым мəселелери бойынша семинар шɵлкемлестирилди

 

 

Қарақалпақстан Республикасы салық басқармасы мəжлислер залында Қарақалпақстан Республикасы ҳәкимшилик суды баслығы А.Нурлипесов, усы суд судьялары Ж.Аймаганбетова, Р.Жумабаев ҳəм Нɵкис районлар аралық ҳəкимшилик суды судьясы К.Кыпшакбаев тəрепинен салық уйымы хызметкерлери қатнасында семинар ɵткерилди.

 

 

 

 

 

Семинарда Өзбекстан Республикасының Жоқарғы суды Пленумының “Судлар тəрепинен салық нызамшылығын қоллаўдың айырым мəселелери ҳаққында”ғы қарары, “Судлар тəрепинен 2023 жыл даўамында салық уйымы тəрепинен кɵшпели салық тексериўин ɵткериў менен байланыслы даўларды судта кɵриў ǝмелияты” бойынша баянатлар тыңланды.

Ɵзбекстан Республикасы «Судлар ҳаққында»ғы нызамының 25-статьясына муўапық, нызамшылықты қоллаў мəселелери бойынша Ɵзбекстан Республикасы Жоқарғы суды Пленумының түсиндирмелери судлар, усы түсиндирме берилген нызамшылықты қоллап атырған мəмлекетлик уйымлар ҳəм басқада уйымлар, мекеме, шɵлкемлер ҳəмде лаўазымлы шахслар ушын мəжбүрий болып есапланады.

 

   

Ɵзбекстан Республикасы Жоқарғы суды Пленумы тəрепинен 2023-жыл 20-февралда «Судлар тəрепинен салық нызамшылығын қоллаўдың айырым мəселелери ҳаққында»ғы қарары қабыл етилген.

Семинарда усы Пленум қарарының мазмун-мəниси кеңнен түсиндирилди.

Ɵзбекстан Республикасы Жоқарғы суды Пленумының 2013-жыл 31-май күнги “Салықлар ҳəм жыйымларды тɵлеўден бас тартыў ушын жуўапкершиликке байланыслы нызамшылықтың судлар тəрепинен қолланылыўы ҳаққында”ғы қарары қабыл етилгеннен соң 2019-жылы 30-декабрь күни қабыл етилген жаңа редакциядағы Салық Кодекси 2020-жыл 1-январдан баслап əмелге киргизилди.

Буннан басқа соңғы ўақытта судлар қəнийгелесиўи əмелге асырылып, ҳəзирги күнде мəмлекетлик уйымлардың, соның ишинде салық уйымларының лаўазымлы шахсларының қарарлары ҳəмде олардың ис-ҳəрекетлери жүзесинен даўларды кɵриў ўəкиллиги берилген ҳəкимшилик судлар жумыс ислеп келмекте.

Пленум қарарында судлар ҳəм салық уйымлары хызметкерлери тəрепинен жаңа редакциядағы Салық кодекси талапларын əмелде дурыс ҳəм бирдей қолланыў  мəселелери, экономикалық, пуқаралық ҳəм ҳəкимшилик судлар тəрепинен салыққа байланыслы даўларды кɵриўдиң ɵзине тəн қəсийетлери, суд əмелиятындағы бар болған машқалалар шешимине итибар қаратылған.

 

      

 

 

Сондай-ақ, илажда сөзге шыққанлар тәрепинен коррупцияға қарсы беккем иммунитетти қәлиплестириў лазымлығы ҳәм өз хызмет ўазыйпаларын орынлаўда таза ҳүждан менен жумыс ислеўи кереклиги сондай-ақ, коррупцияның ҳәр қандай көринислериниң нызам алдындағы аянышлы ақыбетлери атап өтилди.

 

Семинар-тренинг соңында қатнасыўшылардың қызықтырған сораўларына жуўаплар берилди.

Мақсет – судларды шын мәнисинде әдиллик қорғанына айландырыў

Қарақалпақстан Республикасы жынаят ислери бойынша судлары тәрепинен 2023-жыл даўамында әдил судлаўды әмелге асырыў, пуқаралардың ҳуқық ҳәм еркинликлерин қорғаў бойынша бир қанша жумыслар әмелге асырылды.

 

Атап айтқанда, 2023-жыл даўамында 2 мыӊ 568 шахстың қарсысындағы 1мыӊ 957 жынаят иси көрилип, өткен жылдың усы дәўири менен салыстырғанда шахслар саны 9, ислер 6 процентке азайған. Көрип тамамланған жынаят ислери бойынша 1 мыӊ 651 шахсқа жаза тайынлаў менен айыплаў ҳүкими, 16 шахсқа ақлаў ҳүкими, 199 шахсқа жаза тайынланбастан айыплаў ҳүкими шығарылды. Сондай-ақ 40 шахсқа тайынланған жаза шәртли есапланып, олардың қарсысына сынақ мүддети белгиленди. 600 шахстың иси тәреплер өз-ара жарасқанлығы, жынаятлардың кем әҳмийетлилиги себепли өндиристен қысқартылды. 10 шахстың қарсысына медициналық характердеги мәжбүрлеў шаралары қолланылды. Барлық инстанцияларда 38 шахстың қарсысына ақлаў ҳүкими шығарылды.

 

Айыплаў ҳүкими шығарылған ислерде 471  шахсқа еркинен айырыў, 518 шахсқа еркинликти шеклеў,  504 шахсқа мийнетке дүзетиў жумысы,  29 шахсқа мәжбүрий жәмийетлик ислери, 126 шахсқа жәрийма жазасы тайынланды.

 

Судлар тәрепинен 2023-жыл даўамында коррупцияға байланыслы жәми 394 шахстың қарсысындағы 225 жынаят иси көрилип, бул көрсеткиш өткен жылдың усы дәўири менен салыстырғанда 2,3 процентке азайған. Коррупция менен байланыслы жынаятларды тараўлар бойынша таллап көргенимизде исбилерменлик тараўында 100, шахс яки мәмлекетлик үлеси бар кәрханалар тараўында 19,  ҳәкимликлер тараўында 15, ден-саўлықты сақлаў тараўында 15,  мектепке шекемги тәлим ҳәм банк тараўларында 14, ҳуқық қорғаў уйымлары тараўында 10 ды қурап, басқа тараўларға қарағанда бир қанша көбейгенлиги көринеди. Бул жынаятлардыӊ алдын алыў мақсетинде 175 айрықша уйғарыў шығарылып, тийислилиги бойынша жиберилди.

 

Республикамыз бойынша жүз берген 297 жынаят алдын судланғанлар, 232 жынаят ҳаял-қызлар, 60 жынаят  пенсия жасынан асқанлар, 500 жынаят жаслар, 33 жынаят жас өспиримлер тәрепинен исленген. Өткен жылдың усы дәўири менен салыстырғанда ҳаял-қызлар тәрепинен исленген жынаятлар 1,9 процентке көбейген болса,  жаслар тәрепинен исленген жынаятлар 0,7, жас өспиримлер тәрепинен исленгенлери 14,8 процентке азайған. Ҳаял-қызлар тәрепинен исленген жынаятлардың басым көпшилигин алдаўшылық, урлық, өзлестириў яки растарата етиў жолы менен талан-тараж етиў, ал жаслар тәрепинен исленген жынаятлардың басым көпшилигин жол ҳәрекети қәўипсизлиги қағыйдаларын бузыў, жас өспиримлер тәрепинен исленген жынаятлардың басым көпшилигин урлық, денеге жеңил дәрежеде жарақатын жеткериў жынаятлары қурайды. Усы дәўир ишинде жынаят ислери бойынша судлар тәрепинен бурынғы Мәҳәлле ҳәм шаңарақты қоллап-қуўатлаў министрлиги тәрепинен берилген 8, жаслар ислери агентлиги тәрепинен берилген 1 кепиллик хаты тийкарында судланыўшыларға еркинен айырыў менен байланыслы болмаған жаза түрлери қолланылды.

 

Буннан тысқары, жынаят ислери бойынша қалалық ҳәм районлық судлары тәрепинен 2023-жыл даўамында жәми 29 мыӊ 228 шахстың қарсысындағы 26 мыӊ 968 ҳәкимшилик ҳуқықбузарлық ҳаққындағы ис көрилип тамамланды, Өткен жылдың усы дәўири менен салыстырғанда шахслар саны 115 ке азайған болса, ислер саны 783 ге көбейген. 19 мыӊ 46 шахстың қарсысындағы 17 мыӊ 701 ис бойынша ҳәкимшилик жаза шарасын қолланыў ҳаққында қарар шығарылған болса, 10 мыӊ 182 шахстың қарсысындағы 9 мыӊ 267 ис өндиристен қысқартылды.

 

Жынаят ислери бойынша судлар тәрепинен халықтың ҳуқықый мәдениятын арттырыў, ҳуқықбузарлықтың алдын алыў мақсетинде кәрхана, мәкеме, шөлкемлерде, оқыў орынлары ҳәм халық арасында улыўма 912 мәрте ушырасыў ҳәм сәўбетлесиўлер өткерилди. Буннан тысқары, ислерди дәслепки тергеў дәўиринде ҳәм судта көриўде жиберилип атырған қәте-кемшиликлерди анықлаў, оларды сапластырыў ҳәм келешекте болдырмаў, суд тәжрийбесин қәлиплестириў, жынаятшылық ҳәм ҳуқықбузарлықлардың алдын алыў мақсетинде 160 мәрте улыўмаластырыўлар өткерилип, анықланған кемшиликлерди сапластырыў мақсетинде тийисли кәрхана, мекеме ҳәм шөлкемлерге 160 усыныс киргизилди. Мақсет–жынаят ислери бойынша судларда әдил судлаўды әмелге асырыў, судларды шын мәнисинде әдиллик қорғанына айландырыў, пуқаралардың ҳуқықларын қорғаў бойынша ислерди жетилистириўге қаратылған.

 

 

Абылай АДИЛОВ,

Қарақалпақстан Республикасы

жынаят ислери бойынша судлаў коллегиясыныӊ баслығы

Исбилерменлик субъектлериниң нызамлы мәплери қорғалмақта

Қарақалпақстан Республикасы экономикалық судлары суд-ҳуқық тараўында әмелге асырылып атырған реформалар тийкарында экономика тараўында нызамшылықты беккемлеў, әдил судлаўды әмелге асырыў, исбилерменлик субъектлериниң нызам менен қорғалатуғын мәплерин қорғаў, оларға жеңилликлер жаратыў, ҳуқықбузарлықлардың алдын алыў, суд мәжилислериниң тәрбиялық орны менен әҳмийетин арттырыў мақсетинде, жәмийетшиликти көбирек көшпели суд мәжилислеринде тартқан ҳалда өткериўге айрықша итибар қаратылмақта.

Атап айтқанда, 2023 жыл даўамында Қарақалпақстан Республикасы экономикалық судлары тәрепинен исбилерменлер ҳәм хожалық жүргизиўши субъектлерден келип түскен 11.217 (10.135) даўа арзалар  кѳрилген болып, соның 8.033 и қанаатландырылған, 1.051 арза қанаатландырыўсыз қалдырылған, 2.040 ы болса кѳрилместен қалдырылған ҳәм 93 ис жүргизиўден қысқарған.

Суд буйрығы тәртибинде 27 ис, әпиўайыластырылған тәртипте 737 ис кѳрилген. 6.134 даўа арзалар электрон түрде келип түскен.

Көрилген ислерди ис категориясы бойынша алып қарайтуғын болсақ, пуқаралық ҳуқықый қатнасықлар менен байланыслы 5.702, ҳәкимшилик-ҳуқықый қатнасықларға байланыслы 3.487, кәрханалар ҳәм пуқаралардың банкротлығы менен байланыслы 2.007, корпоратив қатнасықларға байланыслы 21  ислер көрип шығылды.

Есабат дәўиринде көрилген ислер 2022-жыл менен салыстырғанда, банкрот деп табыў менен байланыслы ислер 1.352, контрактация шәртнамасы менен байланыслы ислер 538, кредит шәртнамасы менен байланыслы ислер 411 ҳәм коммунал хызмет көрсетиў шәртнамасы менен байланыслы ислер 292 иске көбейген.

Қарақалпақстан Республикасы экономикалық судларында  киши бизнес субъектлери ҳәм жеке исбилерменлердиң даўагерлигинде жәми 1.798 ис бойынша олардың пайдасына 233 млрд. 304 млн. 510 мың сум, соннан дийқан ҳәм фермер хожалықлар даўагерлигинде 736 көрилген ислер бойынша олардың пайдасына 83 млрд. 848 млн. 730 мың сум өндириў ҳаққында шешиўши қарарлар қабыл етилди.

Сондай-ақ, суд мәжилислериниң тәрбиялық ҳәм профилактикалық әҳмийетин арттырыў мақсетинде судьялар тәрепинен 3.135 ис көшпели суд мәжилислеринде көрип шығылды.

Ал, шәртнама шәртлерин ҳәм төлеў тәртибин бузған хожалық жүргизиўши субъектлердиң лаўазымлы шахсларына 2023 жыл даўамында 15 ҳәкимшилик, 13 материаллық, 66 интизамий жуўапкершиликке тартыў ҳаққында ҳәм 25 басқа түрдеги, жәми 119 тәсир шаралары қолланылған.

2023-жыл даўамында Мәжбүрий орынлаў бюроларына орынлаў ушын 18.652.299.079 сумлық 5.626 орынлаў ҳүжжетлери орынлаўға жиберилген болып, соннан, 6.557.045.639 сўмлық  2.404 орынлаў ҳүжжетлери әмелде орынланған. Ал, 4.663.100.833 сумлық 1.628 орынлаў ҳүжжетлери басқа себеплерге тийкарланып жуўмақланған.

7.432.152.607 сўмлық 1.594 орынлаў ҳүжжетлери орынланбастан қалдық болып қалған.

Усылар менен бир қатарда Қарақалпақстан Республикасы экономикалық судларының апелляция инстанциясында 311  ис кѳрилип, ѳткен жылға салыстырғанда 52 иске, яғный 20 процентке кѳбейген.

Судларымыз тәрепинен нызам ҳүжжетлери, Пленум қарарларын жетилистириў бойынша 59 усыныслар берилди.

Исбилерменлик субъектлери ҳәм хожалық жүргизиўши субъектлерди ҳуқықый жақтан қорғаў, олардың ҳуқықый санасын қәлиплестириў мәселелери ҳаққында ғалаба хабар қуралларында 226 мәрте шығыўлар әмелге асырылды.  Халық арасында 125 мәрте аўызеки ҳуқықый үгит-нәсият жумыслары алып барылды ҳәм бундай ислер быйылғы жылы да даўам етеди.

 

 

Бахрам Ктайбеков,

Қарақалпақстан Республикасы экономикалық ислери бойынша судлаў коллегиясы баслығы

Мүрәжатлар қанаатландырылып, бузылған ҳуқықлары тикленди

Әдил судлаўды әмелге асырыў, пуқаралардың ҳуқық ҳәм еркинликлерин қорғаў бойынша Нөкис районлар аралық ҳәкимшилик суды тәрепинен 2023-жыл даўамында бир қанша ислер әмелге асырылды.

Атап айтқанда, суд тәрепинен ҳәкимшилик уйымлар, пуқаралардың өзин-өзи басқарыў уйымлары ҳәм олардың лаўазымлы шахсларының қарарлары, ҳәрекетлери бойынша 2022-жыл даўамында 756 ис көрилген болса, 2023-жыл даўамында 810 ис көрилип, өткен жылға салыстырғанда 54 иске көбейген.

2023-жыл даўамында келип түскен 500 ис бойынша пуқаралардың мүрәжаты қанаатлантырылып, бузылған ҳуқықлары тикленди. 230 ис бойынша усынылған талаплар тийкарсыз болғанлығы себепли арзалар қанаатландырылмастан қалдырылды. 70 ис өндиристен қысқартылды.

Көрип тамамланған иске жуўапкер сыпатында қатнастырылған ҳәкимшилик уйымлары кесиминде алып қарайтуғын болсақ, көпшилиги Қарақалпақстан Республикасы Қаржы министрлиги жанындағы Бюджеттен тысқары пенсия қорының қалалық ҳәм районлық бөлимлери (310), жергиликли ҳәкимликлер (126), ис бойынша жергиликли ҳәкимликлер, мәмлекетлик салық комитети уйымлары (82),  мәмлекетлик кадастр мәкемелери (58), Бас прокуратура жанындағы Мәжбүрий орынлаў бюросының қалалық ҳәм районлық бөлимлери (50), Транспорт министрлиги (22), Мәмлекетлик хызметлер орайы (11), Ишки ислер уйымлары (9), ПҲАЖ бөлимлери ҳәм Қурылыс министрлиги (ҳәр бири 7) ҳәм басқа уйымлардың қарарлары менен олардың лаўазымлы шахсларының ҳәрекети (ҳәрекетсизлиги) үстинен берилген шағым арзалары тийкарында көрип шығылған.

Көрип тамамланған 339 ис яғный, истиң 41,3 проценти көшпели суд мәжилислеринде, заманагөй технологиялардыӊ енгизилиўи нәтийжесинде 218 ис, яғный 26,5 проценти  пуқаралар судқа келместен, видеконференц байланыс режиминдеги суд мәжилислеринде көрип шығылған.

Жол қойылған нызам бузылыў жағдайларын сапластырыў, алдағы ўақытлары болдырмаў мақсетинде 461 айрықша уйғарыў шығарылып, тийисли уйымларға орынлаў ушын жиберилди. Халықтың ҳуқықый мәдениятын арттырыў, ҳуқықбузыўшылықтың алдын алыў мақсетинде кәрхана, мәкеме, шөлкемлерде, оқыў орынлары менен халықтыӊ арасында 174 мәрте ушырасыў ҳәм сәўбетлесиўлер өткерилди. Ғалаба хабар қуралларында ҳәм веб-сайтларда бир нешше көрсетиўлер, еситтириўлер ҳәм мақалалар жәрияланды.

Нөкис районлар аралық ҳәкимшилик суды тәрепинен 2023-жыл даўамында көшпели ҳәм суд имаратында өткерилген жеке қабыллаўда жәми 105 пуқарадан 105 мүрәжат қабыл етилген.

Бүгинги күнде республиканың басқарыў ҳәм ҳуқық қорғаў,  пуқаралардыӊ өзин-өзи басқарыў уйымлары, бақлаў мәкемелери, пуқаралық жәмийети институтлары, басқа мәкеме ҳәм шөлкемлердиӊ ўәкиллери судлар тәрепинен өткерилип атырған көшпели суд мәжилислеринде, шығарылған айрықша уйғарыўларды додалаўда, судлардың ҳуқықый үгит-нәсият илажларында белсене қатнасып, жынаятшылықтың ҳәм ҳуқықбузарлықлардың алдын алыў арқалы жәмийетимизде саламат турмыс тәризин тәмийинлеў жолында бирге ислесиўге шақырып қаламыз.

 

БЕКБАЎЛЫ ДОСЫМБЕТОВ,

Нөкис районлар аралық ҳәкимшилик судыныӊ  баслығы

«Коррупция – жаслар келешегине қәўип етиўши иллет» атамасында үгит-нәсият илажы болып өткерилди

Бердақ атындағы Қарақалпақ мәмлекетлик университетинде Коррупция – жаслар келешегине қәўип етиўши иллет» атамасында үгит-нәсият илажы болып өтти. Онда Қарақалпақстан Республикасы Ишки ислер министри, полковник Б.Төребеков, Қарақалпақстан Республикасы Жоқары суды судясы С.Даўлетмуратов, Қарақалпақстан Республикасы Әдиллик министрлигиниң жуўаплы хызметкери К.Авезов, Қарақалпақстан Республикасы Ишки ислер министрлигиниң тергеў басқармасы айрықша әҳмийетли ислер бойынша тергеўшиси А.Сариев, Жоқары билимлендириў, илим ҳәм инновациялар министрлигиниң Қарақалпақстан Республикасы аймақлық басқармасы бас қәнигеси З.Дәўлетназарова ҳәм университеттиң профессор-оқытыўшылары, студент-жаслары қатнасты.

  

 

Ушырасыўды университеттиң оқыў ислери бойынша проректоры О.Дүйсенбаев басқарып барды. Ушырасыўда  Қарақалпақстан Республикасы судының судьясы С.Давлетмуратов сөзге шығып, бүгинги күнде дүнья жәмийетшилигин қыйнап атырған глобал машқалалардың бири коррупция екенлигин атап өтти.

 

Бул иллет демократия ҳәм нызам үстинлиги тийкарларына зыян жеткерип, инсанның ҳуқықлары бузылыўына алып келиўи, базар қатнасықларына дакери тәсир етип, адамларадың турмыс сапасын төменлетип, жәмийет қәўипсизлигине қәўип салатуғын уйымласқан жынаятшылық, терроризм ҳәм басқа иллетлердиң раўажланыўы ушын имкәният жаратып беретуғынлығын айтты. Сондай-ақ, коррупция парахорлық, таўламашылық, алдаўшылық, мүлкти өзлестириў, ҳәкимияттан пайдаланыў, ағайиншилик, қоңсы-қобашылық ҳәм басқа түрлерге ийе болып, бул түрдеги жынаятларға Өзбекстан Республикасының Жынаят кодексинде белгиленген жаза түрлери бойынша да жасларға кең түрде мағлыўмат берип өтти. Сонлықтанда бул иллетке қарсы гүресиў ең алды менен ҳәр бир инсанның өзине байланыслы екенлигин, коррупциянын алдын алыўда жәмийетшилик қадағалаўын күшейтиў керек екенлигин айтып, бәршени бул жаман иллетке қарсы гүресиўде бийпарўа болмаўға шақырды.

 

Ҳақыйқатында да ҳәр қандай раўажланыўдың тамырына балта уратуғын иллетлердиң бири коррупция болып есапланады. Елимизде усындай иллетлерге қарсы гүресиў, олардың алдын алыў мәселесине айрықша итибар қаратылып, бул бағдардағы нызамшылық базасы да жетилистирилмекте. Усы тийкарда пуқаралардың жуўапкершилиги де арттырылмақта.

Коррупцияға  қарсы гүресиў-баслы мақсетимиз

Бүгинги күнде дүнья жәмийетшилигин қыйнап атырған глобал машқалалардың бири коррупция болып табылады. Бундай иллет демократия ҳәм ҳуқық үстинлиги тийкарларына зыян жеткереди, инсанның ҳуқықлары бузылыўына алып келеди, базар жумысына тосқынлық қылады, турмыс сапасын төменлетеди ҳәм де адамлардың қәўипсизлигине қәўип салатуғын бирлескен жынаятшылық, терроризм ҳәм басқа ҳәдийселердиң раўажланыўы ушын имкәният жаратып береди.

Коррупция парахорлық, таўламашылық, алдаўшылық, мүлкти өзлестириў, ҳәкимияттан пайдаланыў, ағайиншилик, қоңсы-қобашылық ҳәм басқа түрлерге ийе.

Мәмлекетимиз нызамшылығында бул түрдеги жынаятларға Өзбекстан Республикасының Жынаят кодексинде жаза түрлери белгиленген.

Мәмлекетимизде коррупцияға қарсы гүресиў тараўында системалы илажлар көрилип келинбекте.

Атап айтқанда, 2017-жыл 03-январьда Өзбекстан Республикасының «Коррупцияға қарсы гүресиў ҳаққында»ғы   Нызамы қабыл етилди.

Нызам менен  халықтың ҳуқықый санасы ҳәм мәдениятын жетилистириў, жәмийетте коррупцияға қарсы  маўасасыз қатнасықты пайда етиў, мәмлекет ҳәм жәмийет турмысының барлық салаларында коррупцияның алдын алыўға қаратылған ис илажларды әмелге асырыў, коррупцияға байланыслы ҳуқықықбузарлықларды өз ўақтында анықлаў, оларға шек қойыў, олардың ақыбетлерин, оларға имкан бериўши себеплер ҳәм шарт-шараятларды сапластырыў, коррупцияға байланыслы ҳуқықбузарлықларды ислегенлик ушын жуўапкершилик сөзсизлиги принципин тәмийинлеў коррупцияға қарсы гүресиў саласында мәмлекет сиясатының тийкарғы жөнелислери сыпатында белгиленди.

Сондай-ақ, 2021-жыл 06-июль күни  Өзбекстан Республикасы Президентиниң “Коррупцияға қарсы аяўсыз  қатнасықта болыў орталығын жаратыў, мәмлекет ҳәм жәмийет басқарыўында коррупциялық тәсирлерди кескин кемейтириў ҳәм бунда жәмәәтшиликтиң қатнасыўын кеңейтириў ис-илажлары ҳаққында”ғы Пәрманы қабыл етилди.

Пәрманға муўапық, мәмлекет басқарыўын коррупциядан жырақ салаға айландырыў мақсетинде Коррупцияға қарсы гүресиў агентлиги тәрепинен «Коррупцияға байланыслы жынаятларды ислегенликте айыплы деп табылған шахслардың ашық электрон реестри»н жүритиў белгиленди.

Пәрманның 4-бәндине муўапық,  2022-жыл 1-январьдан баслап, мәмлекет хызметкерлери, мәмлекетлик үлеси 50 пайыздан жоқары болған шөлкемлер, мәмлекет кәрханалары ҳәм мекемелериниң баслықлары ҳәм орынбасарлары, олардың  өмирлик жолдасы ҳәм ер жетпеген балаларының дәраматлары ҳәм мал-мүлкти мәжбүрий декларация етиў системасы енгизиў белгиленди.

Пәрманға тийкар мәмлекет хызметкери тәрепинен декларацияны усыныўдан бас тартқанлық ҳәм қастан надурыс мағлыўматларды киргизгенлик оны мәмлекетлик хызметинен шетлетиўге ҳәм нызамда белгиленген жуўапкершиликке тартыўға тийкар болыўы белгиленди.

Сондай-ақ коррупцияға байланыслы жынаятлар ушын белгиленген жаза шараларын узақ мүддетли азатлықтан айырыў жаза шарасына кескин күшейтириў, дәраматлар ҳәм мал-мүлкти декларациялаў процессинде анықланған нызамсыз байлық арттырғанлық ушын жуўапкершилик орнатыў, коррупцияға байланыслы жынаятларды ислеген шахслардың жынайый жазаны өтеўде жеңиллестириўши нормалар қолланыўына шеклеўлер белгиленди.

Мәмлекетимизде бул бағдарда реформалар еле де даўам етеди, себеби олардың тийкарғы мақсети елимизде жасап атырған ҳәр бир пуқараның ҳуқық ҳәм еркинликлерин толық тәмийинлеў ҳәм демократиялық ҳуқуқый мәмлекетти қурыўдан ибарат.

 

Гаўхар Зарипова,

Қарақалпақстан Республикасы судының

судьясы  

Коррупцияға қарсы гүресиў системасы жәнеде жетилистирилмекте

Коррупцияның алдын алыў ҳәм оған қарсы гүресиў саласында алып барылып атырған ислердиң нәтийжелилигин асырыў, әҳмийетли социаллық мәселелерге байланыслы ашық мағлыўматлар кѳлемин жәнеде кеңейтириў, олардан тосықларсыз пайдаланыўды тәмийинлеў, сондай-ақ, «Ѳзбекстан-2030» стратегиясында белгиленген ўазыйпаларды әмелге асырыў мақсетинде Ѳзбекстан Республикасы Президенти тәрепинен 2023-жыл 27-ноябрь күни «Коррупцияға қарсы гүресиў системасын жәнеде жетилистириў ҳәм де мәмлекетлик органлары ҳәм шѳлкемлери искерлиги үстинен жәмәәтшилик қадағалаўы системасы нәтийжелилигин асырыў илажлары ҳаққында»ғы ПФ-200-санлы Пәрманы қабыл етилди.

Бул Пәрман Ѳзбекстан Республикасының «Коррупцияға қарсы гүресиў ҳаққында»ғы Нызамы тийкарында ислеп шығылған болып, онда коррупцияға қарсы гүресиў системасын жәнеде жетилистириў ҳәм де мәмлекетлик органлары ҳәм шѳлкемлери искерлиги үстинен жәмәәтшилик қадағалаўы системасы нәтийжелилигин асырыў бойынша тѳмендегилер белгилеп берилген.

Атап айтқанда, ҳәр шеректе Коррупцияға қарсы гүресиў Агентлиги (кейинги орынларда – Агентлик деп жүритиледи) мәмлекетлик органлары ҳәм шѳлкемлери кесиминде исленген коррупцияға байланыслы жынаятларды анализ етип, усы түрдеги жынаятлар кѳрсеткиши асқан мәмлекетлик орган ҳәм шѳлкемлерге кешиктирип болмайтуғын ис-иләжлерды белгилеў ушын Агентлик хызметкерлери қатнасыўында көрип шығылыўы мәжбүрий болған усыныс киритип барыўы, ҳәр ярым жылда жынаятлардың алдын алыў ҳәм де оларға имкан берип атырған жағдайларды сапластырыў бойынша кѳрилип атырған илажлар Ѳзбекстан Республикасы Коррупцияға қарсы гүресиў миллий кеңеси (кейинги орынларда – Миллий кеңес) жыйналысларында тийисли мәмлекетлик органлар ҳәм шѳлкемлердиң биринши басшылары қатнасыўында критикалық түрде додалап барылыўы бойынша Миллий кеңес, Агентликтиң  ҳәм Бас прокуратураның усыныслары мақулланған.

Сондай-ақ, усы Пәрман менен коррупцияға қарсы гүресиў бойынша 2023-2024 жылларға мѳлшерленген мәмлекетлик бағдарлама тастыйықланды.

Буннан тысқары, Пәрман менен 2023-жыл 1-декабрден баслап Ашық мағлыўматлар сыпатында жайластырылыўы керек болған социаллық әҳмийетке ийе болған мағлыўматлар дизими толықтырылыўы, бир неше процесслерди интернет тармағы арқалы жанлы эфирге узатыў тәртибин енгизиў бойынша Агентликтиң усынысы мақулланды.

Сондай-ақ, Пәрман менен Агентликке мәмлекетлик органлары ҳәм шөлкемлериниң қайта байланыс системасы нәтийжелилиги дәрежесин баҳалаў мақсетинде «Қайта байланыстың сырлы клиенти» илажларын шѳлкемлестириў ҳәм ѳткериў ўазыйпасы жүклетилип, оның тийкарғы механизмлери белгилеп берилди.

Усы Пәрман менен Агентликке және бир ўазыйпа жүклетилген болып, онда ҳалықаралық шѳлкемлер ҳәм сырт ел экспертлерин қатнастырған ҳалда, үш ай мүддетте мәмлекетлик органлары ҳәм шѳлкемлериниң ашықлықты тәмийинлеўге жуўапкерли болған хызметкерлерин ашықлық тараўындағы миллий нызамшылық ҳәм ҳалықаралық стандартлар талаплары бойынша оқытыўға қаратылған онлайн қәнигелигин арттырыў системасын электрон платформа тийкарында жолға қойыў болып есапланады.

 

 

Уткиржон Сабиров,

Қарақалпақстан Республикасы суды

судьясы                                                                                         

 

 

 

 

Судьялар семинар ɵткерди

Қарақалпақстан Республикасы Транспорт министрлигиниң мəжилислер залында Қарақалпақстан Республикасы ҳәкимшилик суды судьялары Ж.Аймағанбетова, К.Хожамуратов ҳəм Нɵкис районлараралық ҳəкимшилик судының баслығы Б.Досымбетов тəрепинен министрлик хызметкерлери қатнасында семинар ɵткерилди.

 

Семинарда судьялар тəрепинен “Қарақалпақстан Республикасы Транспорт министрлиги искерлиги бойынша даўларды судта кɵриў ǝмелияты”, Өзбекстан Республикасының “Ҳәкимшилик тәртип-қəғыйдалары ҳаққында”ғы Нызамының мазмун-мəнисин түсиндириў бойынша  баянатлары тыңланды.

 

 

Семинар соңында қатнасыўшылар өзлериниң қызықтырған сораўларына   жуўаплар алды.

Skip to content