Журналистлер ушын оқыў семинары өткерилди

Балалар тәрбиясы менен байланыслы пуқаралық ислерди көриў тәртиби ҳәмде өзгешеликлери

Өзбекстан Республикасы Конституциясының 63-статьясына көре, шаңарақ жәмийеттиң тийкарғы буўыны есапланады ҳәм де жәмийет ҳәм мәмлекет қорғаўында болыў ҳуқықына ийе.

Шаңарақты қорғаў мәмлекетлик әҳмийетке ийе болған ўазыйпалардан бири болып есапланады.

Балаларды улыўмаинсаныйлық қәдириятларды ҳүрметлеў, аналықты қорғаў ҳәм балалардың ҳуқықын қорғаў ҳаққындағы халық-аралық ҳуқық  қағыйдаларына садық болыў, руўхый мийрасымызды сақлаў ҳәм раўажландырыў, уллы ўатансүйиўшилик, сап ҳәм ҳадаллық руўхында тәрбиялаў ҳәм оларды социаллық пайдалы мийнетке таярлаў ата-аналардың конституциялық ҳәм инсаныйлық миннетлемеси есапланады.

1998 жыл 1 сентябрьден әмелде болған Өзбекстан Республикасының Шаңарақ кодекси шаңарақты беккемлеў, ер жетпеген балалар ҳәм мийнетке жарамсыз шаңарақ ағзаларының мәплерин қорғаўдың үстинлигин нәзерде тутады.

Бала тәрбиясы менен байланыслы тартыслардың судлар тәрепинен дурыс шешилиўи ата-аналардың ҳәм балалар ҳуқықларының қорғалыўын, ата-аналардың балаларды тәрбиялаўдағы жуўапкершилиги асырылыўын тәмийинлеўге имкәният туўдырады, ата-аналардың балалары мәплерине қарсы болған ҳуқықлардан пайдаланыўларын шеклейди, ер-жетпегенлер ҳуқықбузарлықларының алдын алыў иләжларының бири болып есапланады.

Балалар тәрбиясы менен байланыслы болған: баланың басқа-басқа турған ата-анадан қайсы бири менен бирге жасаўы; баласынан бөлек туратуғын ата ямаса ананы баласының тәрбиясында қатнасыўына қарсылығын сапластырыў; басқа шахслардың тәрбиясында болған балаларды ата-анасына қайтарыў; ата-аналық ҳуқықынан айырыў ҳәм ата-аналық ҳуқықын тиклеў; ата-аналық ҳуқықынан айырмастан балаларын алыў (ата-аналық ҳуқуқын сақлаў); баланың ата-аналық ҳуқықы шекленген ата-ана менен көрисиўи, ата-аналық ҳуқықының шеклениўин бийкарлаў, перзентликке алыўды бийкар етиў ямаса оны ҳақықый емес деп табыў ҳаққындағы ҳәм басқа тартыслар судта көриледи.

Суд басқа-басқа туратуғын ата-аналар ортасында болған олардың қайсы бири менен қайсы баласы жасаў ушын қалыўы ҳаққындағы тартысларды шешиўде Өзбекстан Республикасы Шаңарақ кодексининг 71-статьясында белгиленген ата ҳәм ананың ҳуқық ҳәм миннетлемелериниң теңлигине тийкарланған ҳалда, ер-жетпеген балалардың мәплерине ҳәм қәлеўлерине сәйкес келетуғын бийлик шығарыўы лазым. Бунда суд ата-анадан бириниң материаллық жағдайы үстинлигиниң өзи баланы оған алып бериў ушын тийкар болатуғын шәрт есапланбаслығын нәзерде тутқан ҳалда, баланың ата-анадан, аға-ини, апа-сиңлилеринен қайсы бирине байланып қалғанлығын, ата-анадан қайсы бири балаларына қарата көбирек ғамҳорлық ҳәм итибар көрсетип атырғанлығын, балалардың жасын ҳәм ата-анадан қайсы бирине кеўил қойғанлығын, ата-ананың әдеп-икрамлылық ҳәм басқа жеке пазыйлетлерин, ата-ананың ҳәр бири менен бала ортасындағы қатнасықларын, баланы тарбиялаў ҳәм оның кәмалаты ушын шәраятлар (ата-аананың мағлыўмат түри, жумыс тәртиби, материаллық ҳәм шаңарақлық жағдайы ҳәм басқалар) жаратыў имкәниятын итибарға алады.

Өзбекстан Республикасы Шаңарақ кодексининг 73-статьясына муўапық ата-аналар басқа шахслар алдында балаларды тәрбиялаўда үстинлик ҳуқықына ийе ҳәм балаларды нызамға тийкарланбаған ҳалда услап турған ҳар қандай шахстан қайтарылыўын талап етиўге ҳақылы.

Бул талабты көриўде суд баланы ата-анасына қайтарыў оның мәплерине қарсы деген жуўмаққа келсе, баланың пикирин есапқа алған ҳалда ата-ананың даўасын қанатландырмастан қалдырыўға ҳақылы.

Өзбекстан Республикасы Шаңарақ кодексининг 76-статьясына көре, баладан бөлек жасайтуғын ата ямаса ана баласы менен көрисиў, оның тәрбиясина қатнасыў ҳәм бидим алыў мәселесин шешиўде қатнасыў ҳуқықына ийе.

Ата (ана) баладан бөлек жасайтуғын ата (ана)ның ата-аналық ҳуқықларын әмелге асырыў тәртиби ҳаққында жазба рәўиште келисим дүзиўге ҳақылы.

Егер ата-ана келисе алмаса, тартыс ата-ана (ямаса олардың бири)ниң талабына тийкар суд тәрепинен қәўендерлик ҳәм әменгерлик уйымы қатнасында шешиледи.

Суд бөлек жасайтуғын ата ямаса ананың бала тәрбиясында қатнасыў тәртибин белгилейди ҳәм бала менен бирге жасайтуғын ата ямаса анаға қарсылық қөрсетпеў миннетлемесин жүклейди.

Судтың бийлигин қастан орынламаған жағдайда суд баладан бөлек жасайтуғын ата (ана)ның талабына тийкар бала мәплерин ҳәм оның пикирин есапқа алған ҳалда баланы оған алып бериў ҳаққында бийлик шығарыўы мүмкин.

Ата-аналық ҳуқықынан айырылмаған ата-аналардың, нызамға ямаса судтың бийлигине муўапық басқа шахслар ықтыярында болған балалардың тәрбиясына қарсы келетуғын жағдайларды сапластырыў ҳаққында мәселе де  судлар тәрепинен усындай тәртипте шешиледи.

Шаңарақ кодексининг 80-статьясына муўапық, ата-аналық ҳуқықынан айырыў суд тәртибинде әмелге асырылады. Ата-аналық ҳуқықынан айырыў ҳаққындағы ислер ата (ана)ның (олардың орнын басыўшы шахслардың), прокурордың, сондай-ақ ер-жетпеген балалардың ҳуқықларын қорғаў миннетлемеси жүклетилген уйым ямаса мәкемелердиң (қәўендерлик ҳәм әменгерлик уйымы, ер-жетпегенлер жумыслары бойынша мәкемелераралық комиссиялар, жетим балалар ҳәм ата-ана қарамағынан айырылған балалар мәкемелери ҳәмде басқа мәкемелердиң) даўасына тийкар көриледи.

Суд әмелиятынан мысал келтиремиз.

Талапкер Д.Салиева жуўапкер А.Аңсатовқа (текстте адам атлары өзгертилген) қарата перзентин тәрбиясына алып бериў ҳаққындағы даўа арзасы менен судқа мүрәжат етип, арзасында жуўапкер А.Аңсатов пенен 2015 жылы турмыс қурғанлығын, некелерин нызамлы түрде рәсмийлестиргенлигин, орталарында 2016 жылы туўылған Айгул атлы бир перзенти барлығын, өз-ара келиспеўшиликлер себепли 2021 жыл декабрь айынан баслап бөлеклесип кеткенлигин, жуўапкер басқаға үйлениў ушын урыс жәнжел шығарып келгенлигин ҳәм өзи кеткеннен кейин ол некеден ажырасыў ушын судқа арза бергенлигин, бирақ Айгул атлы қызын өзине бермей атырғанлығын, қызы еле киши жаста екенлигин, оған ана меҳри ҳәм тәрбиясы мүтәж екенлигин көрсетип, жуўапкерден перзентин өзиниң тәрбиясына алып бериўди сораған.

Жуўапкер А.Аңсатов судта талапкердиң даўасына қарсылығын билдирген.

Суд тапсырмасына тийкар балалар ҳуқықларын қорғаў уйымлары тәрепинен тәреплердиң үйинде бала тәрбиясы ушын шараятлар жаратылғанлығы, олардың перзенти қыз бала екенлиги ҳәм оның киши жаста екенлиги, ана меҳрине ҳәм тәрбиясына мүтәжлигин итибарға алынып, Айгул атлы атлы қызын анасының тәрбиясына алып бериў мақсетке муўапықлығы ҳақкында 2022 жыл 7 январьда жуўмақ берилген.

Суд мәжлисинде педагог психолог 2016 жылы туўылған Айгул атлы жас өспирим менен сәўбетлескенлигин, ҳәзирги ўақытта оның эмоциналлық ҳалаты жақсы екенлигин, шаңарақлық қатнасықлары нормал жағдайда екенлигин, руўхый зорығыў ҳәм шаршаў ҳалатлары жоқ екенлигин, өзи қәнийге сыпатында 2016 жылы туўылған Айгул атлы қызды анасының тәрбиясында қалдырыў мақсетке муўапық болатуғынлығы ҳақкында пикир билдирген.

Өзбекстан  Республикасы Шаңарақ кодексиниң 71 ҳәм 73-статьяларына көре, ата-ана өз балаларына қарата тең ҳуқық ҳәм миннетлемелерге ийе. Ата-ана өз балаларын тәрбиялаў ҳуқықына ийе ҳәм тәрбиялаўы шәрт. Ата-ана өз балаларының тәрбиясы ҳәм кәмалаты ушын жуўапкер есапланады. Олар өз балаларының ден-саўлығы, руўхый ҳәм физикалық әдеп икрамлылық кәмалаты ҳаққында ғамхорлық етиўи шәрт. Ата-ана өз балаларын тәрбиялаўда басқа барлық шахсларға қарата үстин ҳуқыққа ийе.

Жоқарыдағыларға тийкарланып судтың 2022 жыл 14 январьдағы бийлиги менен даўа қанаатландырылып, жуўапкер А.Аңсатовтан 2016 жылы туўылған Айгул  атлы перзентин талапкер Д.Салиеваның тәрбиясына алып бериў белгиленген.

Суд қарары кейинги инстанцияларда озгериссиз қалдырылған.

Усы орында ата-аналарға балалар тәрбиясына ҳеш қашан бийпарық болмаўын, перзентлеримиздиң билим ҳәм тәрбиясына болған итибарды өзлигимиз ҳәм келешекке болған итибар деп билип, жас әўладқа ғамхорлық көрсетиў, саламат өсиўи, дурыс тәрбия ҳәм билим алыўын тәмийинлеў ҳәм де перзентлеримизди олар өз ата-бабаларына, өз тарийхы, Ўатаны, шаңарағы, ана тилине, миллетине садық етип камалға жеткизиў ҳәр бир ата-ананың инсаныйлық ҳәм нызам алдындығы миннети екенлигин еслеткимиз келеди.

Қарақалпақстан Республикасы

суды судьясы                                                                     А.Керимбаев

Әкеликти белгилеў тәртибиниӊ өзине тән өзгешиликлери

Өз-ара некеде болмаған ата-анадан туўылған балаға Өзбекистан Республикасы Шаңарақ Кодексиниң 61-статьясына тийкар суд тәртибинде әкелик белгилениўи мүмкин. Әкеликти белгилеў ҳаққындағы даўа арза менен ата-ана, баланы өз қарамағында тәрбиялап атырған шахс, қәўендер яки  әменгер тәрепинен берилиўи мүмкин.

Судья бундай арзаны қабыл етиўде баланың туўылғанлығы ҳаққындағы гүўалық, баланың туўылыў ҳаққындағы ПХАЖ уйымының акт жазыўы талап етип алыўы ҳәмде усы ҳүжжетлерде баланың әкеси деп анық бир шахс көрсетилген яки көрсетилмегенлигине итибар бериўи зәрүр.  Егер баланың туўылганлығы ҳаққындағы ПХАЖ уйымы акт жазыўындағы анық бир шахс көрсетилген болса, бундай арза судқа судқа тийисли болмағанлығы себепли Өзбекистан Республикасы Пуқаралық процессуал кодексиниң 194-статьясына тийкар қабыл етиўден бас тартады ҳәм арза бериўшиге Өзбекистан Республикасы Шаңарақ кодексиниң 63-статьясы 2-3-бөлимлеринде белгиленген тәртипте әкелик ҳаққында қарсылық билдириўге ҳақылы  екенлиги түсиндирилиўи лазым.

Әкеликти белгилеў ҳаққындағы даўа арзаны қабыл етиўде судья әкеликтиң белгилеўдиң судсыз әмелге асырылыўы имканиятларын анықлаў максетинде талапкер менен сәўбетлесиў өткизиўи, егер бундай имканият болмаса, даўа талабын тастыйыклаўшы дәлиллерди талап қылып алыўы зәрүр.

Усы категориядағы ислерди суд мәжилисинде көриўге таярлаў ўақтында тәреплер менен сәўбетлесиў өткизиў олар орталарындағы ҳақыйкый қатнасықларды үйрениў истиң ҳақыйқый жағдайларын анықлаўға жәрдем береди.

Пуқаралық исин судқа шекем таярлаў ўақтында жуўапкердиң әкеликти тән алганлығы анықланса, суд тәрепинен Өзбекистан РеспубликасыШаңарақ Кодексиниң 61–статьясы талапларын түсиндирип, мүддет тайынлайды ҳәм бул мүддет даўамында тәреплер тәрепинен әкеликти белгилеў ҳаққындағы акт жазыўы тийкарында жазылған баланың туўылғанлығы ҳаққындағы гүўалығы судқа усынылады. Бундай жағдайларда пукаралық иси Өзбекистан Республикасы Пуқаралық процессуал кодексиниң 124–статьясы 3-бөлимине тийкар  ис жүргизиўден қысқартылады. Пуқаралық процессуал кодексиниң 12–статьясына тийкар әкеликти белгилеў бойынша пуқаралық ислер жабық суд мәжлисинде көриледи.

Усы категориядағы ислерди көриўде суд, ата-ана ҳәм балалар ортасындағы өз-ара  ҳуқық ҳәм миннетлемелери перзент дуньяға келиўименен  пайда болыўын есапқа алган ҳалда, баланың туўылыўына шекем ҳәм бала туўылганыдан кейинги ата-ананың өз-ара қатнасықларын, баланың келип шығыўын анықлаўы зәрүр.

Баланың анасының жуўапкер менен бирге жасағанлығы, улыўмалық рўзғар жүргизгенлиги, өз-ара ерли-зайыплы қатнасықларда болғанлығы, бала туўылғаннан соң жуўапкердиң баланы тән алғанлығы, балаға итибар ҳәм ғамхорлық көрсеткени усы шахс баланың әкеси екенлигин тастыйықлаўшы ҳалатлардан болып есапланады. Бала туўылганға шекем тәреплердиң биргежасаўы ҳәм улыўмалық руўзгершилик жүргизгенлиги тоқтатылыўы даўа талабын қанаатландырмастан қалдырыўға тийкар болмайды. Сондай-ақ, ҳәмла пайда болыў дәўиринде тәреплердиң биргеликте жасағанлықлары яки өз-арақатнасықта болғанлықлары суд тәрепинен тексерилиўи ҳәм басқа дәлиллер менен салыстырып, баҳа берилиўи лазым.

Буннан тысқары, басқа дәлиллер менен биргеликте, суд адам ДНКсы бойынша суд-биологиялық экспертизасы жуўмағы ҳәм ҳәр бир ис бойынша ҳуқықый баҳа бериўи лазым.

Суд тәрепинен жуўапкердиң баланың әкеси екенлиги ҳаққында яки талапкердиң талабын қанаатландырмастан қалдырыў ҳаққында асығыслық жуўмаққа  келиўдиң алдын алыў мақсетинде суд медициналық экспертизасы яки адам ДНКсы  суд- биологиялық экспертизасын тайынлаў мақсетке муўапық.

Әкеликти белгилеў ҳаққындағы даўа қанаатландырылғанда, суд бийликтиң жуўмақлаўшы бөлиминде баланың әкеси ҳаққындағы мағлыўматлар толық ҳәм анық көрсетилиўи шәрт. Себеби судтың бийлиги ПХАЖ бөлиминде акт жазыўында дизимге алыўга тийкар болады.

Саодат Каипназарова,

Қарақалпақстан Республикасы суды  судьясы                   

Инвесторларға жеңилликлер  бериў – исбилерменликти раўажландырыўдың кепили

Республикамызда инвестиция ҳәм исбилерменлик орталығын жақсылаўға, жергиликли ҳәм шет ел инвесторларының мәплерин қорғаў ҳәмде оларға жеңилликлер бериў барысындағы ҳуқықый механизмлерди жетилистириўге қаратылған ис-иләжлар даўам етип келмекте.

Әсиресе, Ѳзбекстан Республикасы Президенти тәрепинен бул тараўға айрықша итибар қаратып келинбекте.

Атап айтқанда, ѳткен жылы Президентимиз басшылығында республикамызда инвестиция орталығын жақсылаў, исбилерменлердиң машқала ҳәм усынысларын тиккелей үйрениў ҳәм де исбилерменликти раўажландырыўдың тийкарғы жѳнелислерин белгилеп алыў мақсетинде исбилерменлер менен ашық сәўбетлесиў ѳткерилип, ушырасыўда алдағы ўақытлары орынланыўы лазым бир қанша ўазыйпалар белгиленген еди.

Усы ўазыйпалардың орынланыўын тәмийинлеў мақсетинде
2021-жылдың 02-ноябрь күни Ѳзбекстан Республикасы Президентиниң “Жергиликли ҳәм шет ел инвесторлары тәрепинен салықларды тѳлеўди кешиктириў механизлерин жетилистириў туўрысында”ғы
ПҚ-5274-санлы қарары қабыл етилди.

Қарарда 2022-жылдың 1-январынан баслап исбилерменлик субъектлерине (буннан мәмлекет үлеси 50 пайыздан жоқары болған кәрханалар, жер астынан пайдаланыўшылар ҳәм акциз салығына тартылыўшы ѳним ислеп шығарыўшылар тысқары) улыўма майданы 1 000 квадрат метрден артық болған жер участкаларына ҳәм (яки) имәрат ҳәм қурылмаларға қарата мүлк ҳуқықын қолға кириткенде мал-мүлк салығы ҳәм жер салығы бойынша есапланған салықларды тѳлеўди алты ай мүддетке кешиктириў ҳуқықы берилиўи, бунда кешиктирилген салықлар суммасы мәмлекетлик дизимнен ѳткерилген жер уачсткалары, имәрат ҳәм қурылмалар қунынан келип шығып есапланған салықлар муғдарында белгиленди.

Қарарда белгиленген усы ҳуқықый нормаларды қоллаў бойынша  тәртиплер белгиленди.

Яғный, бунда салықларды тѳлеўди кешиктириў ҳуқықы жер участкалары, имәрат ҳәм қурылмаларға болған мүлк ҳуқықы мәмлекетлик дизимнен ѳткерилген күннен баслап үш ай мүддет ишинде мәмлекетлик салық хызмети органларын хабардар қылған ҳәм оның тѳлениўин тәмийинлеў (гиреў) талап етилмеген жағдайда әмелге асырылыўы белгиленди.

Сондай-ақ, салықларды тѳлеўди кешиктириўдиң әмел қылыўы мүддети мәмлекетлик салық хызмети органларына белгиленген тәртипте хабарнама жиберилген күннен баслап есапланады ҳәм де оның тамамланған сәнесинен баслап кешиктирилген салық суммасы есапланған пайызлар менен бирге тең үлеслерде бир жыл даўамында тѳлеп бериледи. Бунда салық тѳлеў мүддетлерин ѳзгертириў мүмкиншилигин бериўден пайдаланғанлығы ушын пайызлар салықлар кешиктирилген сәнеден баслап Орайлық банк тийкарғы ставкасының 50 пайызы муғдарында есапланады.

Соның менен бирге, жер участкасы ҳәм (яки) имәрат ҳәм қурылмалар салық тѳлемлерин кешиктириў мүддети даўамында реалдизация қылынған яки ижараға берилген жағдайда мал-мүлк салығы ҳәм жер салығы бойынша кешиктириў мүддети даўамында есапланған салық суммасы толық муғдарда ѳндириледи.

Буннан тысқары, салық нызамшылығын бузыў қәўипи жоқары болған салық тѳлеўшилер топарына киритилген исбилерменлик субъектлерине салықларды тѳлеўди кешиктириў берилмейди.

Бул жерде соған да тоқталып ѳтиў лазым болады, яғный салық нызамшылығын бузыў қәўипи жоқары исбилерменлик субъектлерин анықлаў бойынша да арнаўлы механизм ислеп шығылған болып, Ѳзбекстан Республикасы Президентиниң 2018-жыл 27-июлдағы
ПВ-5490-санлы “Исбилерменлик субъектлериниң ҳуқықлары ҳәм нызамлы мәплерин қорғаў системасын жәнеде жетилистириў ис-иләжлары туўрысында”ғы Пәрманына муўапық мәмлекетлик салық хызмети органларында салыққа байланыслы ҳуқықбузарлық қәўипин анализлеў системасы енгизилиў белгиленип, Пәрманның орынланыўын тәмийинлеў мақсетинде Ѳзбекстан Республикасы Әдиллик министрлигинен 2018-жылдың 5-октябринде 3075-сан менен дизимге алынған Ѳзбекстан Республикасы Мәмлекетлик салық комитетиниң 2018-жыл 29-августтағы 2018-68-саны қарары менен “Мәмлекетлик салық хызмети органларында салыққа байланыслы ҳуқықбузарлық қәўипин анализлеў системасын енгизиў тәртиби туўрысындағы Реже”си тастыйықланған.

Усы Режеге муўапық мәмлекетлик салық хызмети органлары тәрепинен салыққа байланыслы ҳуқықбузарлық сәдир етиў қәўипи жоқары болған исбилерменлик субъектлери дизими дәстүр арқалы қәлиплестирилиўи белгиленген еди.

Демек, пикирлеўимизше исбилерменлик субъектлерине салықларды тѳлеўди кешиктириў бериўде усы Реже талапларынан келип шыққан ҳалда ис тутылыўы лазым болады.

Сондай-ақ, қарарда нәзерде тутылған салықларды тѳлеўди кешиктириў мүддети тамамланғаннан соң исбилерменлик субъектлерине салықларды кешиктириў яки бѳлип-бѳлип тѳлеў жүзесинен белгиленген тәртипте жергиликли ҳәкимият органларына мүрәжат қылыў ҳуқықы сақланып қалыўы белгиленди.

Жуўмақлап айтқанда, қарардың қабыл қылыныўынан тийкарғы мақсет жергиликли инвесторларға ҳәм шет ел инвесторларына зәрүр болған исбилерменлик орталығын жаратыў ҳәм әлбетте бул арқалы елимиздиң экономикасын раўажландырыў болып табылады.

Гүлистан Ешназарова,

Қарақалпақстан Республикасы судының судьясы               

Суд тәрепинен истиң өндиристен надурыс тоқтатылғанлығы суд ҳүжжетин бийкар етиўге тийкар болады

Кредитор «А» Акционерлик коммерциялық банки судқа  арза менен мүрәжат етип қарыздар «S.M.M» ЖШЖин банкротлықтың улыўмаластырылған процедурасы бойынша банкрот деп табыўды сораған.

Биринши инстанция судының 2021 жыл 29 ноябрь күнги  уйғарыўы менен «S.M.M» ЖШЖниң лаўазымлы шахслары қарсысына Өзбекстан Республикасы Жынаят кодексиниң  167-статьясының үшинши бөлими «а» бәнди, 228-статьясының биринши бөлими менен жынаятлы ис қозғатылғанлығы анықланған ҳәм  ис өндиристен тоқтатылған.

Уйғарыўға наразы болып кредитор «А» Акционерлик коммерциялық банки апелляциялық тәртибинде  арза берген.

Өзбекстан Республикасы Экономикалық процессуал кодексиниң
101-статьясының 1-бәндине тийкар исти Өзбекстан Республикасы Конституциялық суды, пуқаралық ислери бойынша суд, жынаят ислери бойынша суд, ҳәкимшилик суд яки экономикалық  суд тәрепинен көрилип атырған басқа ис яки мәселе жүзесинен, сондай-ақ тергеў ҳәрекетлери алып барылып атырған ис бойынша қарар қабыл қылынғанға шекем көриў мүмкин болмағанда суд исти өндиристен тоқтатып турыўы шәрт.

Экономикалық процессуал кодексиниң 103-статьясының 1-бәндине тийкар ис өндиристен усы Кодекстиң 101-статьясы 1-бәндинде нәзерде тутылған жағдайларда-тийисли судтың суд ҳүжжети нызамлы күшине киргенге яки тергеў ҳәрекетлери тамамланғанға шекем тоқтатылады.

Өзбекстан Республикасы Жоқары суды Пленумының 2019 жыл 24 май күнги “Биринши инстанция суды тәрепинен экономикалық процессуал нызам нормаларын қоллаўдың айырым мәселелери ҳаққында”ғы 13-санлы қарарының 19-бәндиниң екинши хатбасысында исти өндиристен тоқтатып турыў тийкарлары Экономикалық процессуал кодексиниң 101 ҳәм 102-статьяларында нәзерде тутылғанлығы, бунда суд Экономикалық процессуал кодексиниң 102-статьясында белгиленген тийкарлар бойынша исти өзиниң басламасы  менен яки тәреплердиң илтимаснамасына көре тоқтатыўға ҳақылы екенлиги ҳәм Экономикалық процессуал кодексиниң 101-статьясында нәзерде тутылған тийкарлар бойынша илтимаснама бар болыўына қарамастан, исти өндиристен тоқтатып турыўға мәжбүр екенлигин итибарға алыўы лазым екенлиги, исти өндиристен тоқтатып турыў ҳаққындағы уйғарыўда исти өндиристен тоқтатыў ушын тийкар болған жағдайлар көрсетилиўи кереклиги түсиндирилген.

Биринши инстанция суды жәмийеттиң лаўазымлы шахсларының қарсысына жынаят иси қозғатылғанлығы себепли исти өндиристен тоқтатқан болса да, бирақ уйғарыўда банкротлық исин тергеў ҳәрекетлери алып барылып атырған ис бойынша қарар қабыл қылынғанға шекем көриў мүмкин болмаўға тийкар болған жағдайларды, исти өндиристен тоқтатыў мүддетлерин көрсетпеген.

Анықланыўынша, қарыздар «S.M.M» ЖШЖниң лаўазымлы шахслары  2018 жыл 06 июнь күнги 841-санлы кредит шәртнамасына тийкар ажыратылған 16 580 000 000 сўм кредит қаржылары есабынан қурылған 5 қабатлы турақ жай имаратын қурыўда қурылыс ислери орынланғанлығы ҳаққындағы есап-фактураларға жалған мағлыўматларды киргизип, 967. 3 млн. сўмды өзлестириў ҳәм растрата жолы менен талан-тараж қылғанлығы ҳәрекетлери ушын олардың қарсысына Өзбекстан Республикасы Жынаят кодексиниң  167-статьясының үшинши бөлими «а» бәнди, 228-статьясының биринши бөлими менен жынаятлы ис қозғатылған.

Апелляция инстанция суды, бул тийкарларға көре жынаят исиниң қозғатылыўы банкротлық исин мазмунан көриўге тәсир етпейди деп есаплап, уйғарыўды бийкар етиўди, апелляциялық арзаны қанаатландырыӯды лазым тапқан.

Қарақалпақстан Республикасы

судының судьясы                                                   Гаўхар Зарипова

Коррупцияға қарсы гүресиўде жаңа механизм енгизилмекте

Коррупция ҳәр қандай мәмлекет ҳәм жәмийеттиң сиясий-экономикалық раўажланыўына айтарлықтай зыян жеткизеди, мәмлекеттиң конституциялық тийкарларын ҳәм нызам үстинлигин күшсизлендиреди, ақыр ақыбет инсан ҳуқық ҳәм еркинликлериниң аяқ асты болыўына алып келеди.

Кейинги жылларда елимизде коррупцияға қарсы гүресиў, оларға имканият жаратып берип атырған себеп ҳәм жағдайлардың алдын алыў бойынша бир қатар Нызамлар ҳәм нызам асты ҳүжжетлери қабыл етилмекте.

Атап айтқанда, 2022-жылдың 12-январь күни Ѳзбекстан Республикасы Президентиниң «Коррупцияға қарсы гүресиў ислериниң нәтийжелигин рейтинг баҳалаў системасын енгизиў ис-иләжлары ҳаққында»ғы ПҚ-81-санлы қарары қабыл етилген болып, бул қарар мәмлекет органлары ҳәм шѳлкемлери, соның ишинде жергиликли атқарыўшы ҳәкимият органларының коррупцияға қарсы гүресиў барысындағы искерлигине байланыслы нәтийжежелик кѳрсеткишлерин белгилеў ҳәм оларды алдағы халықаралық стандартлар тийкарында баҳалаў системасын енгизиў мақсетинде қабыл етилди.

Қарар менен рейтинг баҳалаў Коррупцияға қарсы гүресиў агентлиги тәрепинен «E-Anticor.uz» электрон платформасы арқалы шѳкемлестирилиўи, коррупцияға қарсы гүресиў ислериниң нәтийжелилиги 0 баллдан 100 баллға шекемги рейтингте баҳаланып, искерлик нәтийжелилиги «жақсы», «қанаатландырарлы» ҳәм «қанаатландырарсыз» категорияларына ажыратылыўы белгиленди.

Буннан тысқары, рейтинг баҳлалаў нәтийжелери электрон формада есаплап шығылады ҳәм ҳәр жылы 1-мартқа шекем кең жәмәәтшилик ушын ғалаба ҳабар қуралларында жәрия етилип барылыўы, ҳәр жылы алдынғы жылдың 1-январынан баҳаланыў ѳткерилип атырған жылдың 1-январына шекем болған дәўир рейтинг баҳалаў системасын ѳз ишине алыўы ҳәм де рейтинг баҳалаў нәтийжелериниң қалыслығын тексериў мақсетинде кеминде 30 пайызы пуқаралық жәмийети институтлары ўәкиллеринен ибарат болған Рейтинг баҳалаўды ғәрезсиз әмелге асырыўшы экспертлер топары қәлиплестирилиўи белгиленген.

Гүлистан Ешназарова,

Қарақалпақстан Республикасы судының судьясы               

Үй-жай тартысларын тәртипке салыў ҳаққында  

«Өз үйиң – өлең төсегиң «, дейди дана халқымыз. Әлбетте, Үй-жай инсан  турмысының ажыралмас бир бөлеги есапланады.. Инсан тек ғана өз үйинде арқайын болады, дүнья тәшўишлерин умытады ҳәм тек ғана усы қорғанда ҳақыйқый бахытты сезеди, сондай-ақ үй-жайлар жәмийетте еркин турмыс кешириўдиң гиреўи есапланады. Сондай екен, үй-жайларға қарата жеке меншик ҳуқықының белгилениўи жүдә әҳмийетли есапланады.

Өзбекстан Республикасы Конституциясының 53-статьясына муўапық жеке мүлкке қол қатылмайды ҳәм оны мәмлекет қорғайды.

Үй-жай нызамшылығы нормаларына әмел етиў пуқаралар, сондай-ақ, үй-жай фондын есапқа алыў, сақлаў, пайдаланыў ҳәм оңлаўды тәмийинлеў ўәкиллиги жүклетилген мәмлекетлик уйымлары, кәрханалар, мәкеме ҳәм шөлкемлердиң үй-жайға болған ҳуқық ҳәм мәплерин қорғаўдың әҳмийетли шәртлеринен бири есапланады.

Үй-жайға болған жеке меншик ҳуқық ҳаққындағы тартыслар бойынша ислер судлар тәрепинен көрилип атырғанда нызам ҳүжжетлериниң дурыс қолланылыўы пуқаралардың жеке меншикке болған конституциялық ҳуқықы қорғалыўын тәмийинлеўде үлкен әҳмийетке ийе. Бүгинги күнде мәмлекетимизде социаллық тараўды раўажландырыўға қаратылған даўамлы ис-иләжлар әҳмийетли бөлими социаллық үй-жайлар қурылысын кеңейттририў есапланады. Атап айтқанда, қала ҳәм аўылларда үлгили ҳәм көп қабатлы үй-жайлар қурылмақта. Ҳәзир үй-жай қурылысы көлеми 2015 жылдағыға қарағанда бир неше есе асты. Бул процессте үй-жайға болған ҳуқықлардың нәтийжели қорғалыўы үлкен әҳмийетке ийе. Үй-жайға болған жеке меншик ҳуқық ҳаққындағы тартысларға байланыслы ислер суд тәрепинен көрилип атырғанда нызам ҳүжжетлериниң дурыс қолланылыўы  пуқаралардың жеке мүлкине болған конститутциялық ҳуқықын қорғаўда үлкен әҳмийетке ийе.

Өзбекстан Республикасы нызамшылығында турақ жайға байланыслы қатнасықлар Өзбекстан Республикасының Конституциясы, Өзбекстан Республикасының Пуқаралық кодекси, Үй-жай  кодекси, “Мәмлекетлик Үй-жай фондын меншиклестириў ҳақкынрда”ғы Нызам, Өзбекстан Республикасы Министрлер Кабинетиниң 1993 жыл 1 марттағы 114-санлы “Өзбекстан Республикасында мәмлекетлик үй-жай фондын меншиклестириўди даўам еттириў ҳаққында”ғы қарары, 1994 жыл 4 апрель күнги 180-санлы қарары менен тастыйықланған “Меншиклестирилген квартиралар (квартиралардың бир бөлими), үйлер (үйлардиң бир бөлими) басқаларға бериў ҳәм мийрас етип қалдырыўда меншик ҳуқықының өтиўи ҳаққындағы шәртнамаларды рәсмийлестириў тәртиби ҳақкындағы”ғы Реже, “Өзбекстан Республикасы Қорғаныў министрлиги үй-жай фондын меншиклестириў тәртиби ҳаққында”ғы Режелер ҳәм басқа нызам ҳүжжетлери менен тәртипке салынады.

Оларға тийкар үй-жайға қарата жеке меншик ҳуқықы төмендегилер нәтийжесинде жүзеге келеди:

жеке тәртипте үй-жай қурыў;

жеке тәртипте қурыўшылардың ширкетлери тәрепинен үй-жай қурыў;

үй-жай облигацияларын алыў;

үй-жай қурыў ҳәм үй-жай кооперативлеринде қатнасыў;

алды-сатты, саўға ҳәм алмасыў;

өмирлик тәмийинлеў шәрти менен үйди (квартираны) басқа шахсқа бериў;

мийрас алыў;

меншиклестириў.

Үй-жай ҳаққындағы нызам ҳүжжетлери пуқаралар, юридикалық шахслар, мәмлекетлик басқарыў уйымлары ҳәм жергиликли  мәмлекетлик ҳәкимияты уйымларынын төмендеги мәселелер бойынша қатнасықларын тәртипке салады:

турақ жайларға жеке меншик ҳуқықы, ийелик етиў ҳәм пайдаланыў ҳуқықының жүзеге келиўи, әмелге асырылыўы, өзгериўи  ҳәмде бийкар болыўы;

үй-жай фондын есапқа алыў;

үй-жай фондын сақлаў, қараў ҳәм оңлаўды тәмийинлеў;

пуқаралардың үй-жай ҳуқықларына әмел етилиўи ҳәм үй-жай фондынан мақсетли пайдаланыў үстинен қадағалаў.

Жоқарыда аталған нызам нормаларын суд әмелиятына енгизиў, үй-жайларға байланыслы тартысларды дурыс ҳәм әдил шешиў ҳәмде келип шығып атрыған машқалаларды сапластырыў мақсетинде Өзбекстан Республикасы Жоқарғы суды Пленумының 2001 жыл 14 сентябрдеги «Үй-жай тартыслары бойынша суд әмелияты ҳақкында»ғы 2-санлы қарары қабыл етили. Усы қарарға Өзбекстан Республикасы Жоқарғы суды Пленумының 2004 жыл 21 майдағы 18-санлы, 2018 жыл 30 ноябрьдеги 34-санлы қарарларына муўапық өзгерислер киргизилди.

Өзбекстан Республикасы Үй-жай кодексиниң 11-статьясы, 3-бөлимине көре, турақ жайға болған меншик ҳуқықы мүддетсиз болып, пуқаралар ҳәм юридикалық шахслардың, мәмлекеттиң ҳуқықларын ҳәм де нызам менен қорғалатуғын мәплерин бузбаған ҳалда шахстың өзине тийисли турақ жайға өз қәлеўи ҳәм мәплерине көре ийелик етиў, оннан пайдаланыў, сондай-ақ өзиниң меншик ҳуқықы бузылыўын сапластырыўды талап етиў ҳуқықынан ибарат.

Суд әмелиятынан мысал:

талапкер П.Жиенбаев жуўапкер К.Реймовқа (адам атлары ҳәм турақ жай мәнзиллери  өзгертилген) қарата турақ жайдан мәжбүрий шығарыў ҳәм өзин турақ жайға киргизиў ҳаққындағы даўа арзасы менен судқа мүрәжат еткен.

Районлар аралық пуқаралық судының 2021 жыл 14 январьдағы бийлиги менен даўа қанаатландырылып, К.Реймовты шаңарақ ағзалары менен бирге Нөкис қаласы, Жипек жолы көшеси, 46-жайдан мәжбүрий шығарыў, талапкер П.Жиенбаеты усы жайға киргизиў белгиленген.

Жуўапкер К.Реймов суд бийлигинен наразы болып, апелляциялық шағым берген.

Ис бойынша анықланған ҳалатларға қарағанда, талапкер П.Жиенбаев ҳәм жуўапкер К.Реймов ортасындағы Нөкис қаласы, Жипек жолы  көшеси, 46-жай алды-сатты шәртнамасы 2020 жыл 27 октябрь күни нотариал тәртипте тастыйықланған ҳәм П.Жиенбаевтың турақ жайға болған жеке меншик ҳуқықы 2020 жыл 29 октябрьде мәмлекетлик дизимге алынған.

Өзбекстан Республикасы Жоқарғы суды Пленумының “Үй-жай тартыслары бойынша суд тәжирийбеси ҳақкында”ғы 2001 жыл 14 сентябрь күнги 22-санлы Қарарының 5-бәнтине көре, нотариал тәртипте дүзилген үй-жай шәртнамасында сатыўшы ҳәм оның шаңарақ ағзаларының турақ-жай дизиминен шығып кетиў мүддети көрсетилген болса, сол мүддет тамамланған күннен, мүддет көрсетилмеген болса шәртнама дүзилген күннен баслап олар турақ жайдан пайдаланыў ҳуқықын жоғалтқан деп есапланады.

Ал, 2020 жыл 27 октябрь күнги алды-сатты шәртнамасының  8-бәнтинде алды-сатты исленип атырған турақ жайда шәртнама тастыйықланғаннан соң жайдан пайдаланыў ҳуқықын өзинде сақлап қалыўшы шахслар жоқ екенлиги көрсетилген.

Талапкер П.Жиенбаев Нөкис қаласы, Жипек жолы 46-жайдың меншик ийеси есапланады.

Сонлықтан, апелляция инстанция судыныӊ 2021 жыл 15 февраль күнги уйғарыўы менен биринши инстанция судыныӊ бийлиги өзгериссиз қалдырылған.

Жуўмақлап айтқанда, үй-жай тартыслары менен байланыслы ислердиң материаллық ҳәм процессуаллық нызам нормаларына әмел еткен ҳалда көрилиўи пуқаралардың ҳуқық ҳәм мәплерин тәмийинлеўге хызмет етеди.

Абдимурат Керимбаев,  

Қарақалпақстан Республикасы суды судьясы             

 “Меҳрибан әкеге” 23 жыл қамақ жазасы тайынланды

М.Р. 1984-жылы Д.А. менен рәсмий некеден өтпестен, турмыс қурып ерли-зайып болып жасап келеди. Сол ўақытта туўылған төрт перзентин өмирлик жолдасы Д.А.ға қалдырып, 2004-жылы жумыс ислеп пул табыў ушын Россия Федерациясына кетип, шаңарағын материаллық жақтан тәмийинлеместен ҳәм олардан хабар алмастан, 2019-жылы декабрь айында Россия Федерациясынан жасаў үйине қайтқанынан кейин де жумыс ислеп, шаңарағын материаллық жақтан тәмийинлеў иләжларын көрместен, ишиўшиликке берилип кетеди. Ҳәр күни үзликсиз спиртли ишимликлер ишип, мәс ҳалында ҳеш бир себепсиз, тез-тезден шаңарағында урыс-жәнжел шығарады.

М.Р. өмирлик жолдасы Д.А.ның атында ҳәм оған тийисли болған үйде бирге жасап, 2021-жыл 28-апрель күни саат 09:00 ларда спиртли ишимлик ишкен мәс ҳалында, өз үйинде турмыс жолдасы Д.А. менен арзымаған себеп үстинде урыс шығарып, келип шыққан жәнжел үстинде ҳаялы Д.А.ны қастан өлтириў мақсетинде үйдиң мийманханасында стол үстинде турған жасыл-қара реңли, пластмасса устағышлы жәми узынлығы 29,5 см., кесиўши бөлеги 18,5 см. болған асхана пышағы менен, Д.А.ниң дус келген жерине, яғный жүзине, көкрегине, бели ҳәм арқасына пышақ пенен жәми 7 мәртебе урып, 05.05.2003-жылы туўылған жас өспирим қызы А.Р.ниң көз алдында өте реҳимсизлик пенен қастан өлтиреди.

Жоқарыдағы ҳәрекетлери менен судланыўшы М.Р. Өзбекстан Республикасы Жынаят кодекси 97-статьясы 2-бөлиминиң “ж” бәнтинде нәзерде тутылған жынаятты қастан ислеген.

Буннан кейин де М.Р. өзиниң жынайый ҳәрекетлерин даўам еттирип, анасы Д.А.ны әкесиниң қолынан қутқарыў ушын жәрдем бериў мақсетинде келген 05.05.2003-жылы туўылған жас өспирим қызы А.Р ны қолындағы асхана пышағы менен дус келген жерине яғный, көкирек бөлими ҳәм көкирек бөлиминиң арқа тәрепине жәми 8 мәртебе урып, тәкирәран өте реҳимсизлик пенен қастан өлтирген.

Жоқарыдағы ҳәрекетлери менен судланыўшы М.Р. Өзбекстан Республикасы Жынаят кодекси 97-статьясы 2-бөлиминиң “г,ж,р” бәнтлеринде нәзерде тутылған жынаятты қастан ислеген.

Жынаят ислери бойынша Тақыятас район судының суд қурамы, судланыўшы М.Р. ға жаза тайынлағанда, нызамлылық, инсаныйлық, әдиллик ҳәм жуўапкершиликтиң болмай қалмаўы принциплерине әмел етип, Өзбекстан Республикасы Жынаят Кодексиниң
97-статьясы 2-бөлиминиң “г,ж,р” бәнтлери менен 23 (жигирма үш) жыл мүддетке еркинен айырыў жазасын тайынлады.

Арман Кощанов,

Жынаят ислери бойынша Тақыятас район судының баслығы                                   

«Зорлыққа қарсы бирге гуресемиз»

«Ҳәмме инсанлар өз қәдир-қымбаты ҳәмде ҳуқықларын еркин әмелге асырады. Оларға ақыл ҳәмде ҳуждан берилген, сондай екен бир-бирлерине қарата туўысқанлық руўҳында қатнаста болыўлары керек.» деп Инсан ҳуқықлары бойынша дүнья жүзлик декларациясының 1-статьясында атап өтилген.

Конституциямызда барлық пуқаралар бирдей ҳуқық ҳәм еркинликлерге ийе болып, жынысы, ирқы, миллети, тили, дини, социаллық келип шығыўы, исеними, шахсы ҳәм социаллық жағдайынан қәтъий нәзер, нызам алдында тең екенлиги белгилеп қойылған.

Өзбекстан Республикасы Министрлер Кабинетиниң 2018 жылы 20-октябрь куни 841-санлы «2030-жылға шекем болған дәўирде турақлы раўажланыў тараўындағы миллий мақсет ҳәм ўазыйпаларды әмелге асырыў ис-иләжлары ҳаққында»ғы қарары қабыл етилип, бул қарар менен Бирлескен Миллетлер Шөлкеминиң Бас Ассамблеясының 2015-жылдың сентябринде Турақлы раўажланыў бойынша өткерилген саммитинде қабыл етилген 70-санлы резолюциясына муўапық, сондай-ақ, 2030-жылға шекем болған дәўирде БМШ Глобал күн тәртибиниң Турақлы раўажланыў мақсетлерин избе-изликте әмелге асырыў бойынша системалы ислерди шөлкемлестириў мақсетинде 2030-жылға шекем болған дәўирде турақлы раўажланыў тараўындағы Миллий мақсет ҳәм ўазыйпалар тастыйқланды.

Сонын менен бирге 5-мақсет ретинде «Гендер теңликти тәмийинлеў ҳәм барлық ҳаял-қызлардың ҳуқық ҳәм имкәниятларын кеңейтириў» белгиленип, бул мақсетти әмелге асырыўға байланыслы тоғыз ўәзыйпа ислеп шығылды.

Бесинши мақсеттиң ўазыйпаларына муўапық, 2030-жылға келип барлық ҳаял-қызларға қарата кемситиўлердиң ҳәр қандай формасына шек қойыў, сиясий, экономикалық ҳәмде социаллық турмыста қарарлар қабыл етиўдиң  барлық дәрежелеринде ҳаяллардың толық ҳәм нәтийжели қатнасын ҳәмде жетекшилик етиў ушын тең имкәниятларды тәмийинлеў зәрүр.

Соңғы жылларда гендер теңликти тәмийинлеў, ҳаяллардың социаллық ҳәмде сиясий турмысындағы ролин асырыў бойынша ислер бир неше жөнелислерде алып барылмақта:

-ҳаяллар ҳуқықлары ҳаққындағы нызам ҳужжетлерин жеделлестириў,

-ҳаялларды қорғаўдың институционал тийкарларын жеделлестириў,

-халықтың гендер теңлик ҳәм ҳаяллар ҳуқықлары ҳаққындағы хабардарлығын асырыў.

Президентимиз Шавкат Мирзиёев Мирамонович 2019-жылы июнь айында Олий Мажлис Сенатындағы сөзинде «Мени адамларымыздың санасындағы пайда болған стереотип көп ойландырады. Әдетте биз ҳаялды алды менен ана, шаңарақ уйытқысы, қорықшысы сыпатында ҳүрмет етемиз. Бул, гүмансыз, дурыс. Бирақ бүгун ҳәр бир ҳаял әпиўайы гүзетиўши емес, бәлким мәмлекетимизде әмелге асырылып атырылған демократиялық өзгерислердиң актив ҳәм дөретиўши қатнасыўшысы болыўы керек.» деген еди. Сол күни Президенттиң усынысына муўапық, мәмлекет тарийхында биринши мәртебе Сенат баслығына ҳаял адам сайланды.

Өзбекстан Республикасының 2019-жылы 3-сентябрь күни қабыл етилген «Ҳаял-қызлар ҳәм ерлер ушын тең ҳуқық ҳәм имкәниятлар кепилликлери ҳаққында»ғы  нызамы менен миллий нызамшылығымызда биринши мәретебе «гендер», «гендер статистикасы», «гендер-ҳуқықый экспертиза» «жынсы бойынша тиккелей кемситиў», «жынсы бойынша қыя кемситиў» түсиниклери пайда болды.

Бул нызам менен «гендер» түсинигине төмендегише тәрийп бериди.

Гендер – бул ҳаял-қызлар ҳәм ерлер ортасындағы қатнасықлардың жәмийет өмири ҳәм искерлигиниң барлық тараўларында, атап айтқанда сиясат, экономика, ҳуқық, идеялогия ҳәм мәденият, билимлендириў илим-пән тараўларында сәўлеленетуғын социаллық тәрепи.

«Гендер» түсиниги лотинша «genus», яғный «жыныс» мәнисин аңлатады.

Егерде, биологиялық жыныс инсанларды ҳаял ҳәм ерлерге ажрататуғын болса, гендер бул –ҳаял ҳәм ерлердиң жәмийеттеги орнын ажратыўға қаратылған.

Жәмийетте ҳаял ҳәм ерлердиң өз орнын табыўы ҳәм белгилеўи ушын мәмлекет оларға теңдей шәраят ҳәм имкәният жаратып бериўи гендер теңликти тәмийинлеўге тийкар болып хызмет етеди.

Бул нызам мәмлекетимизде ҳаял-қызлар ҳәм ерлерге тең ҳуқық ҳәм имкәниятларды тәмийинлеўге қаратылған жоқары юридикалық күшке ийе ҳүжжет болып, усы тараўдағы мәмлекетлик сиясаттың тийкарғы жөнелислерин, мәмлекетлик басқарыў механизмлери сыяқлы мәселелерди ҳәм белгилейди.

Өзбекстан Республикасының 2019 жылы 3-сентябрь куни қабыл етилген «Ҳаял-қызларды басым ҳәм зорлықтан қорғаў ҳаққында»ғы нызам менен зорлық, жынысый зорлық, физикалық зорлық, экономикалық зорлық, руўхый зорлық түсиниклерине түсиндирмелер берилди.

Зорлық- бул бир шахыстың екинши бир шахысқа қарата қастан физикалық, руўхый, жынысый ямаса экономикалық тәсир өткериў ямаса бундай тәсир өткериў шараларын қоллаў менен қорқытыў арқалы оның мири, ден-саўлығы, жынысый қол қатылмаслығы, абырайы, қәдир-қымбаты ҳәм оның назым менен қорғалатуғын басқа да ҳуқық ҳәм еркинликлерине қәўип туўдыратуғын нызамға қайшы ҳәрекет, ҳәрекетсизлик болып есапланады.

Бул нызам менен миллий нызамшылығымызға қорғаў ордери, яғный басым ҳәм зорлықтан жәбирлениўшиге мәмлекет қорғаўын усыныўшы, ҳаял-қызларға басым өткерип атырған ямаса оларға қарата зорлық ислеген шахсқа ямаса шахслар топарына қарата усы нызамда белгиленген тәсир шарасын қолланыўға себеп болыўшы ҳүжжет, бул ҳүжжетти бериў тәртиплери еңгизилди.

[ОКОЗ:

1.01.00.00.00 Конституциявий тузум / 01.06.00.00 Инсон ва фуқаронинг ҳуқуқлари, эркинликлари ва бурчлари / 01.06.09.00 Алоҳида тоифадаги фуқароларни (аёллар, болалар ва бошқалар) ҳуқуқий ҳолатини ўзига хос хусусиятлари]

[ТСЗ:

1.Ижтимоий-маданий масалалар / Ижтимоий суғурта, ижтимоий таъминот ва ижтимоий ҳимоя;

2.Одил судлов. Ҳуқуқ-тартиботни муҳофаза қилиш. Адлия / Маъмурий жавобгарлик]

[ОКОЗ:

1.02.00.00.00 Давлат бошқаруви асослари / 02.08.00.00 Иқтисодиёт, ижтимоий-маданий қурилиш соҳасидаги давлат бошқарувининг умумий масалалари / 02.08.07.00 Ҳисоб. Ҳисобот. Статистика (шунингдек, 07.29.00.00 га қаранг)]

Гендер теңлик бойынша институционаллық ис-иләжларға келетин болсақ, ҳәзирги ўақытта Өзбекстан Республикасы Олий Мажлиси Сенатының қурамында ҳаяллар ҳуқықларын тәмийинлеў ҳәм кемситиўдиң ҳәр қандай формасын сапластырыў бойынша миллий нызамшылықты ҳалық аралық стандартларды муўапықластырыў менен шуғылланыўшы ҳаял-қызлар ҳәм гендер теңлик мәселелери комитети шөлкемлестирилди.

Буннан басқа, зорлықтан жәбир көрген шахсларды реабилитация етиў ҳәм адаптация, өз жанына қастыянлық етиўдиң алдын-алыў Республикалық орайы, Ҳаял қызлар исбилерменлик орайлары шөлкемлестрилди.

Соңғы жылларда гендер теңлигин тәмийинлеў мәселеси мәмлекет сиясаты дәрежесине көтерилди ҳәм бул мәмлекетимиздиң инсан ҳуқықлары тараўындағы жедел қәдемлериниң бири болды.

Қабыл етилген нызамлар алдағы ўақытта елимиздиң раўажланыўына үлесин қосыўшы тарыйхый ҳужжетлер болды десек қәтелеспеймиз.

Мийригул Даўменова,

Пуқаралық ислери бойынша Нөкис районлараралық судының судьясы

Байрам менен қутлықлайын деп едим…  

Бозатаў районы, “Еркиндарья” АПЖ аймағында жасаўшы пуқара Р.П 2021-жыл 31-декабрь күнинен 2022-жыл 1-январь күнине ѳтер түнде саат 05:05лер шамасында спиртли ишимлик ишкен мәс ҳалында Бозатаў районы, “Еркиндарья” АПЖ аймағында жасаўшы танысы пуқара Ы.Т.ның жасаў үйине барып, үйиниң кѳше бетке қараған айнасын қаттыға урып, рамкасын копарып алып, үйдиң есигин тартып қапталындағы рейкаларын қопарып алып, пуқараға материаллык зыян жеткерип, жәмийетте жүрис-турыс қағыйдаларын қастан менсинбестен, пуқаралардыӊ тынышлығын бузған.

Суд мәжилисинде ҳуқуқбузар Р.П.дан не ушын пуқара Т.Т.жасаў үйине бардыңыз деп соралғанында, ҳуқуқбузар Р.П. танысым Илхамды излеп барып едим ҳәм байрам менен қутлықлайын деп едим деп жуўап берди.

Ҳуқуқбузар Р.П. жоқарыдағы ис-ҳәрекетлери ушын жынаят ислери бойынша Бозатаў районы судының 2022-жыл 3-февраль күнги қарарына тийкар Өзбекстан Республикасы Ҳәкимшилик жуўапкершилик ҳақкындағы кодексиниң 183-статьясы менен айыплы деп табылып, Р.П.ға базалық есаплаў муғдарының 3 есеси, яғный 810.000 сўм жәрийма жазасы тайынланды.

Зухра Байымбетова,

Жынаят ислери бойынша Бозатаў районы суды баслығы