Solidar juwapkershilik

Solidar juwapkershilik bir neshe qarızdardıń minnetlemesine tiyisli puqaralıq juwapkershilik bolıp esaplanadı. Solidar juwapkershilik penen baylanıslı túsinikler Ózbekstan Respublikası Puqaralıq kodeksiniń 252-255-statyalarında óz kórinisin tapqan.

Eger, karızdarlar sherik bolıp minnetleme alǵanında kreditor hámme qarızdarlardan minnetlemeni solidar orınlawdı da, olardıń hár birinen óz aldına orınlawdı da, sonıń menen birge, qarızdı tolıq yaki onıń bir bólegin tólewdi de talap etiwge haqılı.

Solidar qarızdarlardıń birinen tolıq qanaatlanbaǵan kreditor ala almaǵan nársesin basqalarınan talap etiw huqıqına iye. Solidar qarızdarlar minnetleme tolıq orınlanbaǵanǵa shekem minnetli bolıp qala beredi. Solidar minnetlemeniń qarızdarlardan biri tárepinen tolıq orınlanıwı qalǵan qarızdarlardı minnetlemeden azat etedi.
Eger nızamlarda yaki shártnamalarda basqasha tártip belgilep qoyılǵan bolmasa, solidar minnetlemeni orınlaǵan qarızdar óz úlesin shegirip taslap, basqa qarızdarlarǵa teń úleslerde regress talabın qoyıw huqıqına iye boladı.

Ekonomikalıq sudlarında kóbinese kepillik shártnamasına tiykar solidar juwapkershilik penen baylanıslı isler kóriledi. Mısalı, Ózbekstan Sawda-sanaat Palatası Qaraqalpaqstan Respublikası basqarması dawager AK “Mikrokreditbank” mápin qorǵap, juwapker “MM” JShJ hám qosımsha juwapker “MO” JShJdan 600 000 000 swm tiykarǵı kredit qarızdarlıq, 46 500 000 swm payızın solidar tártipte óndiriwdi, óndiriwdi qosımsha juwapker “MO” JShJǵa tiyisli girewdegi múlklerge qaratıwdı, girewdegi múlklerdiń kim-zıyat sawdasında satılıw bahasın belgilep beriwdi soraǵan.

Istegi anıqlanǵan jaǵdaylarǵa qaraǵanda, tárepler ortasında 2020-jıl 09-iyul kúni 111-sanlı kredit shártnaması dúzilgen. Kredit shártnamasına tiykar bank filialı “MM” JShJne qurılıs materialların satıp alıwı ushın jıllıq 21 payız tólew shárti menen, 36 ay múddetke 600 000 000 swm muǵdarında kredit ajıratqan.
Ajıratılǵan kredittiń qaytarılıwına “MO” JShJ kepil bolıp tárepler ortasında 2019-jıl 09-iyul kúni kepillik shártnaması dúzilgen.

Sonday-aq, 2020 jıl 13 iyul kúngi girew shártnamasına tiykar “MO” JShJne tiyisli Moynaq rayonı, Jiemuratov kóshesi nomersiz jayda jaylasqan tábiyiy gaz kompressorı hám kompyuter kolonkası girewge koyılǵan.
“MM” JShJ kredit shártnamasında belgilengen minnetlemelerin orınlamay, kredit hám oǵan esaplanǵan payızların tólemegenligi sebepli Ózbekstan Sawda-sanaat Palatası Qaraqalpaqstan Respublikası basqarması banktiń mápinde sudqa dawa arza menen múrájat etken.

Kepillik shártnamasına tiykar kepil, kredit shártnaması boyınsha “MM” JShJniń barlıq minnetlemeleriniń orınlanıwı boyınsha bank aldında shaqırıp alınbaytuǵın tárizde hám sózsiz juwap beriw minnetlemesin alǵan.
Sonlıqtan birinshi instanciya sudınıń 2021 jıl 26 may kúngi hal qılıw qararı menen dawa arza talapları qısman qanaatlandırılıp, “MM” JShJ sud májlisine shekem payızınan 17 600 000 swm tólegenligin itibarǵa alıp, “MM” JShJ hám “MO” JShJnen banktiń paydasına solidar tártipte 600 000 000 swm kredit qarızı, 28 900 000 swm payızın óndiriwdi, óndiriwdi girewdegi mal-múlkke qaratıwdı, bunnan tısqarı isti kóriw nátiyjesi menen 12 930 000 swm mámleketlik bajı puldı “MM” JShJ hám “MO” JShJnen solidar tártipte byudjetke óndiriwdi lazım tapqan.

 

 

Qaraqalpaqstan Respublikası
sudı sudyası Gawhar Zaripova

 

 

 

Qamsızlandırıw shártnaması

Qamsızlandırıw puqara yaki yuridik shaxstıń (qamsızlanıwshı) qamsızlandırıw shólkemi menen (qamsızlandırıwshı) menen dúzetuǵın múlkiy yaki jeke múlkiy qamsızlandırıw shártnamaları tiykarında ámelge asırıladı.

Qamsızlandırıw shártnaması jazba túrde dúziliwi lazım. Bul talapqa ámel qılmaslıq shártnamanıń haqıyqıy sanalmaslıǵına sebep boladı.
Qamsızlandırıw shártnamasınıń tárepleriniń biri (qamsızlanıwshı) qatnasıq uqıplılıǵına iye bolǵan fizikalıq yaki yuridik shaxs, ekinshi tárep (qamsızlandırıwshı) bolsa kommerciyalıq shólkem esaplanǵan hám tiyisli túrdegi qamsızlandırıwdı ámelge asırıwǵa licenziyası bolǵan yuridik shaxslar bolıwı múmkin.
Múlkiy qamsızlandırıw shártnamasına muwapıq qamsızlandırıwshı qamsızlandırıw hádiysesi júz bergende qamsızlanıwshıǵa bul hádiyse aqıbetinde qamsızlandırılǵan múlkke jetkerilgen ziyandı yamasa qamsızlanıwshınıń basqa múlkiy mápleri menen baylanıslı ziyandı shártnamada belgilengen summa sheńberinde tólew minnetlemesin aladı.

Múlkiy qamsızlandırıw shártnaması boyınsha tómendegiler qamsızlandırılıwı múmkin:
mal-múlktiń joytılıwı (nabıt bolıwı), kemis shıǵıwı yaki ziyanlanıwı qáwpi;
puqaralıq juwapkershiligi qáwpi-basqa shaxslardıń ómiri, den- sawlıǵı yaki mal-múlkine ziyan keltiriliwi aqıbetinde júzege keletuǵın minnetlemeler boyınsha juwapkershilik, nızamda názerde tutılǵan jaǵdaylarda bolsa, sonday-aq shártnamalar boyınsha juwapkershilik qáwpi;
isbilermenlik qáwpi- isbilermenniń kontragentleriniń óz minnetlemelerin buzıwı yaki isbilermenge baylanıslı bolmaǵan jaǵdaylarǵa kóre bul iskerlik shárt-shárayatlarınıń ózgeriwi sebepli isbilermenlik iskerliginen kútilgen dáramatların ala almaslıq qáwpi.

múlkiy qamsızlandırıw shártnamasın dúziwde qamsızlanıwshı menen qamsızlandırıwshı ortasında tómendegilerge erisiliwi lazım:

qamsızlandırıw obekti bolǵan belgili bir mal-múlk yamasa basqa múlkiy máp tuwrısında;
qamsızlandırıw pulınıń muǵdarı tuwrısında;

qamsızlandırıw tólemi muǵdarın anıqlaw tártibi tuwrısında, eger shártnamada onı qamsızlandırıw pulınan az muǵdarda tólew múmkinshiligi názerde tutılǵan bolsa;

qamsızlandırıw sıylıǵınıń muǵdarı hám onı tólew múddeti (múddetleri) tuwrısında;
shártnamanıń ámel qılıw múddeti tuwrısında.

Basqa túrdegi shártnamalardan parıqlı túrde, qamsızlandırıw shártnaması belgisiz múddetke dúziliwi múmkin emes.

Qamsızlandırıw shártnamasınıń ámel qılınıwınıń baslanıwı Ózbekstan Respublikası Puqaralıq kodeksiniń 947-statyasınıń birinshi bóliminde belgilengen.

Oǵan muwapıq, qamsızlandırıw shártnaması, eger onda basqasha tártip názerde tutılmaǵan bolsa, qamsızlandırıw sıylıǵı yaki birinshi tólem tólengen payıttan kúshke kiredi hám onıń shártleri, eger shártnamada qamsızlandırıw ámel qılıwı baslanıwınıń basqasha múddeti názerde tutılmaǵan bolsa, qamsızlandırıw shártnaması kúshke kirgennen keyin júz bergen qamsızlandırıw hádiyselerine qollanıladı.
Eger qamsızlandırıw shártnaması minnetleme orınlanıwınıń támiynatı sıpatında dúzilgen bolsa, tiykarǵı minnetleme orınlanbaǵan jaǵdayda kreditor qamsızlandırıwshıdan qamsızlandırıw pulın tólewdi talap etiw huqıqına iye boladı.

Eger qamsızlandırıw shártnaması xojalıq shártnaması boyınsha minnetlemeler orınlanıwınıń támiynatı sıpatında dúzilgen bolsa, qamsızlandırıwshıǵa talap bildirilgenge shekem kreditor qarızdardan qarızın óndiriw sharaların kóriwi zárúr hám tek qarızdardıń minnetlemesin orınlaw ushın mal-múlki jeterli bolmaǵanında kreditor qamsızlandırıwshıǵa talap bildiriw huqıqına iye, eger qamsızlandırıw shártnamasında basqasha tártip belgilenbegen bolsa.

Qarızdardıń mal-múlkiniń minnetlemeni orınlaw ushın jeterli emesligi mámleket orınlashısınıń orınlaw hújjetin Ózbekstan Respublikasınıń «Sud hújjetleri hám basqa organlar hújjetlerin orınlaw haqqında»ǵı Nızamınıń 40-statyasınıń birinshi bólimi 3-bándine tiykar óndiriwshige qaytarıw haqqındaǵı qararı menen tastıyıqlanadı.
Usı orında bir mısal. AK «Xamkorbank» tárepinen 2017 jıl 28 iyul kúngi kredit shártnamasına tiykar «D» jeke menshik turaq jay iyeleri sherikligine qurılıs-ońlaw jumısların ámelge asırıwı ushın 60 ay múddetke, jılına 14 payız tólew shárti menen 300 000 000 swm muǵdarında kredit ajıratılǵan. Kredittiń waqtında qaytarılıwın támiyinlew maqsetinde bank, sheriklik hám qamsızlandırıw kompaniyası ortasında 2017 jıl 11 avgust kúni «kreditti qamsızlandırıw shártnaması» dúzilgen hám usı kúni qamsızlandırıw polisi berilgen.

Turaq jay iyeleri sherikligi kredit qarızın tólew múddetlerin keshiktirgeni ushın bank kredit shártnamasın múddetinen burın biykar etip, turaq jay iyeleri sherikliginen 249 354 238 swm kredit qarızı, 75 742 670 swm esaplanǵan payızı hám 3 278 365 swm penya óndiriwdi sorap sudqa dawa arza menen múrájat etken. Birinshi instanciya sudınıń 2020 jıl 7 fevral kúngi hal qılıw qararı menen dawa arza qısman qanaatlandırılǵan, turaq jay iyeleri sherikliginen banktiń paydasına 239 627 374,66 swm kredit qarızı, 74 742 670 swm payızı, 3 278 365 swm penya óndirilgen. Sudtıń hal qılıw qararına tiykar berilgen orınlaw xat mámleket orınlawshısınıń 2020 jıl 03 iyul kúngi qararı menen Ózbekstan Respublikasınıń «Sud hújjetleri hám basqa organlar hújjetlerin orınlaw haqqında»ǵı Nızamınıń 40-statyasınıń birinshi bólimi 3-bándine tiykar óndiriwshige qaytarılǵan. Sonlıqtan AK «Xamkorbank» sudqa dawa arza menen múrájat etip, qamsızlandırıw kompaniyasınan turaq jay iyeleri sherikliginiń tólew imkaniyatı bolmaǵan 233 927 809,03 swm tiykarǵı qarızın, 114 539 158,27 swm payızın hám 21 826 699,15 swm penyanı óndiriwdi soraǵan.

Birinshi instanciya sudınıń 2021 jıl 19 iyul kúngi hal qılıw qararı menen dawa arza qısman qanaatlandırılǵan. Qamsızlandırıw kompaniyasınan AK «Xamkorbank» paydasına 233 927 809,03 swm qamsızlandırıw pulı óndirilgen, dawa talaplarınıń qalǵan bólegi qanaatlandırıwsız qaldırılǵan.
Iste anıqlanǵan jaǵdaylarǵa qaraǵanda, qamsızlandırıw shártnamasınıń 1.11-bándine tiykar qamsızlandırıwshı qamsızlandırıw hádiysesi nátiyjesinde qamsızlanıwshıǵa qarız alıwshı tárepinen kredittiń tiykarǵı bólimi (kreditten paydalanǵanlıq payızlardan tısqarı) qaytarılmaǵanlıǵı boyınsha kórilgen ziyandı qaplaw minnetlemesin alǵan. Qamsızlandırıw shártnamasınıń 3.1-bándinde usı shártnama boyınsha qamsızlandırıw pulı 300 000 000 swmdı, yaǵnıy ajıratılǵan kredit bahasınıń 100 payızın quraǵan.
Is sudta kórilgen waqıtta qaytarılmaǵan kredit qarızınıń muǵdarı 233 927 809,03 swmdı quraytuǵınlıǵı, qamsızlandırıw kompaniyası payız, penyadan payda bolǵan qarızlardı tólew minnetlemesin almaǵanlıǵı, kredit alıwshı turaq jay iyeleri sherikliginiń kredit qarızın tólew imkaniyatı joqlıǵı, bul tiyisli tártipte mámleket orınlawshısınıń qararı menen tastıyıqlanatuǵınlıǵı anıqlanǵan. Apellyaciya instanciya sudınıń qararı menen hal qılıw qararı ózgerissiz qaldırılǵan.

 

Qaraqalpaqstan Respublikası sudınıń
ekonomikalıq isleri boyınsha
sudlaw quramı sudyası            Gawhar Zaripova

 

Ijara shártnamasi

Ijara shártnama tiykarında jerge, basqa tábiyǵıy resurslarǵa, sonday-aq xojalıq jumısın hám ózge jumıstı ǵárezsiz ráwishte ámelge asırıw ushın ijarashıǵa zárúr bolǵan múlkke haq esesine múddetli iyelik etiw hám onnan pydalanıwdan ibárat bolıp esaplanadı.

Ijara Ózbekstan Respublikası nızam hújjetlerinde qadaǵan etilmegen jumıstıń bárshe tarawında múlkshiliktiń bárshe forması hám túrindegi mal-múlkke qarata qollanılıwı múmkin.
Ijara qatnasıqları ijara haqqındaǵı Nızam hám Ózbekstan Respublikasınıń basqa nızam hújjetleri menen tártipke salınadı.

Tómendegiler yaǵnıy kárxanalar, ayrım islep shıǵarıwlar, cexlar, fermalar, basqa bólinbeler, ayrım imáratlar, úskeneler, transport quralları, inventarlar, ásbaplar, basqa materiallıq baylıqlar, jer (awıl xojalıǵı ushın ajıratılatuǵın jerler tek ǵana awıl xojalıq ónimlerin jetilistiriw ushın beriledi) hám basqa tábiyǵıy resurslar ijára qatnasıqlarınıń obektleri bolıwı múmkin, al mal-múlk iyesi yaki ol wákil qılǵan keńsesi, sonıń menen birge shet el yuridik hám fizikalıq shaxsları mal-múlkti ijaraǵa beriw huqıqına iye bolǵan ijaraǵa beriwshi, yuridiklıq hám fizikalıq shaxslar, sonıń menen birge sovet hám shet el yuridiklıq shaxsları qatnasındaǵı qospa kárxanalar, xalıq aralıq birlespeler hám shólkemler, sonday-aq, shet el mámleketleri, xalıq aralıq shólkemler ijara qatnasıqlarınıń subektleri bolıwı múmkin. Bunda shet el yuridikalıq hám fizikalıq shaxslardıń mámleket múlkin ijaraǵa alıwdaǵı qatnasıwı Ózbekstan Respublikası nızamları menen tártipke salınadı.
Táreplerdiń ıxtıyariylıǵı hám tolıq teń huqıqlıǵı tiykarında málim múddetke duziletuǵın ijara shártnaması ijara qatnasıqlarınıń júzege keliwine tiykar boladı.

Ijaraǵa berilip atırılǵan mámleket múlkiniń baxası Ózbekstan Respublikasınıń nızamlarına tiykar belgilenedi, al ijarǵa berilip atırılǵan mámleketke tiyisli bolmaǵan múlktiń baxasın múlkdar baрalaydı.
Ijaraǵa beriwshi ijarashıǵa mal-múlkti ol qaysı maqsetke mólsherlegen bolsa, soǵan say jaǵdayda yaki shártnamada kózde tutılǵan jaǵdayda tapsırıwı shárt.

Ózbekstan Respublikası nızamlarında hám ijara shártnamasında basqa shártler kózde tutılmaǵan bolsa, ijarashı ijaraǵa alınǵan mal-múlkti, jer hám basqa tábiyǵıy resurslardan tısqarı, ijaraǵa beriwshiniń ruxsatı menen ekilemshi ijaraǵa tapsırıwǵa haqılı esaplanadı. Bunda ijaraǵa alıwshı shártnamaǵa muwapıq ijaraǵa beriwshi aldında juwapker bolıp qala beredi.

Ózbekstan Respublikası Puqaralıq Kodeksinde múlk ijara shártnaması, prokat shártnaması, transport quralın ijaraǵa beriw shártnaması, imárat yaki qurılıstı ijaraǵa beriw shártnaması hámde kárxananı ijaraǵa beriw shártnaması boyınsha túsinikler berilgen.

Múlk ijara shártnaması boyınsha ijaraǵa beriwshi ijaraǵa alıwshıǵa haq esesine mal-múlkke waqtınsha iyelik etiw hám paydalanıw yaki paydalanıw ushın tapsırıw minnetlemesin aladı.

Prokat shártnaması boyınsha turaqlı isbilermenlik jumısı sıpatında mal-múlkti ijaraǵa beriwshi haq esesine ijaraǵa alıwshıǵa waqtınsha iyelik etiw hám paydalanıw ushın kósher mal-múlkti tapsırıw minnetlemesin aladı.

Transport quralın ekipajı menen ijaraǵa beriw shártnaması boyınsha ijaraǵa beriwshi transport quralın waqtınsha iyelik etiw hám paydalanıw ushın haq esesine ijaraǵa alıwshıǵa beredi hám óz kúshi menen onı basqarıw hámde texnik paydalanıw boyınsha xızmet kórsetedi, al transport quralın ekipajsız ijaraǵa beriw shártnaması boyınsha ijaraǵa beriwshi transport quralın basqarıw hám texnik paydalanıw boyınsha xızmet kórsetpegen jaǵdayda waqtınsha iyelik etiw hám paydalanıw ushın ijaraǵa alıwshıǵa haq esesine beredi.

 

Zamir Berdimuratov

Shımbay rayonlar aralıq ekonomikalıq sudı baslıǵı

 

«Las Vegas»taǵı mushı zorlar

Kewlimjay (atlar ózgertilgen) náwbettegi kewil ashar otırıspaqlardıń biri janjel menen juwmaqlanıwın qıyalına da keltirmegen edi. Óziniń eń jaqın jorası Abbaz hám Jálmen menen birge Nókistegi endiǵana kópke tanılıp atırǵan «Las Vegas» restoranına barıp awqatlanadı. Ózi bayramnıń qabatı emespe, azıraq awzına tiygennen keyin «bizde qızlardı 8-mart bayramı menen qutlıqlayıq» dep Kewlimjay tórde restorandaǵı miymanlardıń kewilli dem alıwı ushın túrli muzıkalardı qoyıp otırǵan Baxıttıń qasına keledi. Ári-beri mikrofonıńdı ber, bizler tilek aytajaqpız dep «didjey» Baxıttıń qolındaǵı mikrofonǵa asıladı. Bunday jaǵday birinshi emes, sonlıqtan bunday awhalǵa úyrenip ketken didjeyshi elestirmey miymanlarǵa mikrofondı tekǵana restoran hákimshiliginiń ruxsatı menen alıwǵa bolatuǵınlıǵın aytadı. Biraq há degennen bunday juwaptı kútpegen Kewlimjay bolsa ashıw menen didjeydiń betine «salıp» qaldı. Jaǵdaydı kórgen joraları Abbaz benen Jálmen de waqıya ornına jetip kelip, tóbeleske aralasıp ketti.

Kim urdı, kim tayaq jedi, kim juwapker, kim jábirkesh… Qattı shawqım, tóbeles ishinde «iyt iyesin tanımaydı».

Qarańǵılıq.

Suw sepkendey tınıshlıq.

Sud zalı.

«Mushı zor» jigitler temir tor ishinde.

Didjey Baxıt bolsa emlewxanada. Restorandaǵı qılmısları ushın Kewlimjay, Abbaz hám Jálmenlerge Ózbekstan Respublikası Jınayat kodeksi tiyisli statyaları menen 2 jıl múddetke azatlıqtı sheklew jazası tayınlandı.

Sudlanıwshılardıń azatlıqtan sheklew jazasın ótew mánzili etip – Nókis qalasındaǵı olar jasaytuǵın úyleri belgilendi. Sonday-aq, keshki saat 20:00 den azanǵı saat 06:00 ge shekem jasaw ornınan shıqpaw, kafe, bar, restoran hám basqada kewil ashar orınlarǵa barmaw, spirtli ishimlikler ishpew, Nókis qalası IIO probaciya toparınıń rásmiy ruxsatısız hám razılıǵısız jasaw jerin ózgertpewi hám administrativlik territoriya aymaǵınan sırtqa shıqpaw sheklewleri ornatıldı. Jáne hár ayda keminde bir mártebe Nókis qalası IIO probaciya toparınan esaptan ótip turıw májbúriyatı júklendi.

Solay eken, oylamay basılǵan hár bir qádemniń juwabı bar. Jınayat ushın bolsa jaza…

Jınayat isleri boyınsha

Nókis qalası sudı sudyası        Maqset Bekimbetov

Saylaw haqqındaǵı nızamshılıqtı buzǵanlıq ushın juwapkershilik

Ózbekstan Respublikasınıń Konstituciyası, Saylaw kodeksi hám basqa nızamshılıq normaları puqaralar saylaw huqıqları qorǵalıwınıń kepili bolıp xızmet etedi. Usı nızam hujjetlerindegi normalar puqaralarǵa ulıwma hám teń saylaw huqıqların, saylawlardıń ashıq hám áshkaralıq principleri tiykarında ótkeriliwine huqıqıy tiykar bolıw menen birge saylaw huqıqlarına tásir kórsetkenlik, saylaw haqqındaǵı nızamshılıqtı buzǵanlıq ushın juwapkershilikti de óz ishine aladı.

Atap aytqanda Saylaw kodeksiniń 103-statyasında saylaw haqqındaǵı nızamshılıqtı buzǵanlıq ushın juwapkershilik belgilengen. Saylaw kúni hám dawıs beriw baslanıwınan bir kún aldın jámáátshilik pikiri sorawlarınıń nátiyjeleri, saylaw nátiyjeleri prognozların, ótkerilip atırǵan saylaw menen baylanıslı basqa maǵlıwmatlardı (hámmege málim etiw), sonday-aq málimleme tarmaqlarına, Internet tarmaǵına jaylastırıw qadaǵan etiledi.

Mámleketimizde saylaw haqqındaǵı nızamshılıqtı buzǵanlıq ushın hákimshilik hám jınayıy juwapkershilik te názerde tutılǵan. Hákimshilik juwapkershilik haqqındaǵı kodekstin VI babında saylaw hám referendumdı shólkemlestiriw hámde ótkeriw tarawındaǵı huqıqbuzarlıqlar ushın hákimshilik juwapkershilik belgilengen bolıp, oǵan tiykar Oraylıq saylaw komissiyasınıń, saylaw komissiyalarınıń, referendum ótkeriwshi komissiyalardıń jumısına aralasqanlıq ushın, olardıń qararların orınlamaǵanlıq ushın, talabannıń, onıń isenimli wákiliniń, baqlawshınıń yaki siyasiy partiya wákillikli wákiliniń huqıqların buzǵanlıq ushın, talabanlar, siyasiy partiyalar haqqındaǵı jalǵan maǵlıwmatlardı tarqatqanlıq hám basqa háreketler ushın juwapkershilik belgilengen.

Sonday-aq, saylaw yaki referendum ótkeriw, olardı ótkeriw haqqındaǵı nızamshılıqtı buzǵanlıq ushın Jınayat kodeksiniń 146-statyasına tiykar bazalıq esaplaw muǵdarınıń 25 esesine shekem járiyma yaki 360 saatqa shekem májbúriy jámiyetlik jumıslarǵa, 3 jılǵa shekem miynetke duzetiw isleri jazası menen jazalanadı.
Saylaw huqıqınıń yaki isenimli wákiller wákillikleriniń ámelge asırılıwına tosqınlıq etiw Jınayat kodeksiniń
147-statyasına tiykar 480 saatqa shekem májburiy jámáát isleri yaki 3 jılǵa shekem miynet dúzetiw isleri yaki 2 jıldan 5 jılǵa shekem azatlıqtı sheklew yaki 5 jılǵa shekem erkinen ayırıw jazası menen jazalanadı.

Jınayat isleri boyınsha
Xojeli rayonı sudınıń baslıǵı     Ibrayım Allaniyazov

Huqıqbuzarlıqlar profilaktikası

Qanlıkól rayonı Mádeniyat MPJ imaratında, Ózbekstan Respublikası Oliy Majlis Senatı Baslıǵı T.Narbaeva hám Qaraqalpaqstan Respublikası Joqarǵı Keńesi Baslıǵı M.Kamalov tárepinen tastıyıqlanǵan “Jol karta”nıń 11-bánti hám 24-bántileriniń orınlanıwın támiyinlew hám “Huqıqbuzarlıqlar profilaktikası kúni”nde xalıqtı sergeklikke shaqırıw, puqaralar arasında jınayatshılıq hám huqıqbuzarlıqlardıń aldın alıw maqsetinde, ushırasıw bolıp ótti.

Ushırasıwǵa Jınayat isleri boyınsha Qanlıkól rayon sudı baslıǵı, rayonlıq ishki isler bólimi, mákeme xızmetkerleri, aymaq turǵınları qatnastı. Ushırasıw barısında, joqarıda atap ótilgen máseleler boyınsha taraw qánigeleri keńnen maǵlıwmat berip, bul baǵdarda isleniwi tiyis ilajlar, alǵa qoyılǵan wazıypalardıń áhmiyeti túsindirildi.

Jaslar hám olardıń tálim-tárbiyasına elede itibardı kúsheytiw zárúr

Qaraqalpaqstan Respublikasında jınayatlardıń aldın alıw, jınayatshılıq profilaktikasın elede kúsheytiw, ádil sudlawdı támiyinlew hám korrupciyasız aymaqqa aylandırıw boyınsha Jol kartasınıń 11- 24-bántinde belgilengen wazıypalardıń orınlanıwın támiyinlew maqsetinde Shımbay rayonlar aralıq ekonomikalıq sudı baslıǵı Z.Berdimuratov tárepinen Kegeyli rayonında jaylasqan «Quyashlı», «Baxıtlı», «Nurlı bostan», «Jalpaq jap» mákan puqaralar jıyınlarında hám «Abat» awıl puqaralar jıyınları turǵınları menen ushırastı. Olarǵa tarawda qabıl etilip atırǵan jańa Nızam hám normativ huqıqıy hújjetlerdiń áhmiyetin túsindirdi.

Sonday-aq, aymaqta huqıqbuzarlıqtıń aldın alıw, jınayatshılıqqa qarsı gúresiw, fizikalıq hám yuridikalıq shaxslardıń múrájatları menen islesiw baǵdarında ámelge asırılıp atırǵan jumıslar boyınsha maǵlıwmat berdi.

Atap aytqanda búgingi kúnde júz berip atırǵan kewilsiz xádiyseler, túrli jınayatlardıń basım kópshiligi jaslar tárepinen ámelge asırılıp atır. Solay eken, jaslar hám olardıń tálim-tárbiyasına elede itibardı kúsheytiw zárúr. Bunnan basqa para alıw, para beriw jaǵdayları anıqlansa dárhál huqıq qorǵaw uyımlarına xabar beriw kerekligi boyınsha úgit-násiyat jumısları alıp barıldı.

Zamir Berdimuratov
Shımbay rayonlar aralıq ekonomikalıq sudı baslıǵı

Xalıq penen ushırasıw

Xojeli rayonı «Párwaz» MPJ turǵınları qatnasıwında, jınayat isleri boyınsha Xojeli rayonı sudınıń baslıǵı I.Allaniyazov, jınayat isleri boyınsha Xojeli rayon sudınıń sudya járdemshisi B.Turdibaev, Xojeli rayonı prokurorınıń aǵa járdemshisi B.Abıllaeva hám Xojeli RIIB XPB profilaktika inspektorı R.Reymbaevlar tárepinen 2021-jıl 19-avgust kúni Xojeli rayonı, «Párwaz» MPJ imaratında jınayatshılıq hám huqıqbuzarlıqtıń aldın alıw baǵdarında islenip atırǵan jumıslar haqqında, sonday-aq, Ózbekstan Republikası “Sudlar haqqında”ǵı ÓRN-703-sanlı Nızamnıń mazmunı hám áhmiyeti haqkında puqaralarǵa keńnen túsindirip berdi.

Jańa nızam sud hákimiyatınıń haqıyqıy ǵárezsizligin támiyinlew tiykarı

Mámlekette demokratiyanıń ústinligi, fizikalıq hám yuridikalıq shaxslardıń huqıq hám mápleriniń kepilligi qorǵalǵanlıǵı sud hákimiyatiniń ashıqlıǵı qay dárejede ekenligine baylanıslı. 2021-jıl 28-iyul kúni jańadan qabıl etilgen Ózbekstan Respublikasınıń “Sudlar haqqında”ǵı nızamı usı maqsetlerdi ózine jámlestirgen bolıp, tarawda ámelge asırılıp atırǵan reformalardıń dawamı bolıp bolıp esaplanadı.

Nızam 101 statyadan ibarat bolıp, rásmiy járiyalanǵan kúnnen, yaǵnıy 2021-jıl 29-iyuldan nızamlı kúshke kirdi. Sudlar xızmetiniń ashıqlıǵın támiyinlewde áhmiyetli tiykar bolıp xızmet etetuǵın jańa baspadaǵı Ózbekstan Respublikasınıń “Sudlar haqqında”ǵı Nızamında qanday jańalıqlar belgilendi.
Aytıp ótiw kerek, mámleketimiz basshısınıń sudlarǵa ádil sudlawdı ámelge asırıw menen baylanıslı bolmaǵan hár qanday wazıypalardı júklewge jol qoymaw haqqındaǵı talabı jańa nızam menen bekkemlep qoyıldı.

Nızamda sud májilisinde ǵalaba xabar quralları wákilleri tosqınlıqsız qatnasıp, belgilengen tártipte fotosúwretke alıw, video hám audio jazıwlardı ámelge asırıwı múmkinligi belgilendi. Solay bolsada, aldın ǵalaba xabar quralları wákilleriniń sud májilisinde qatnasıw huqıqı basqa nızamlar hám Joqarǵı sud Plenumi menen tártipke salınar edi.

Jańa nızamda Joqarǵı sud baslıǵınıń wákillikleri anıqlastırılıp, toltırıldı. Joqarǵı sud Plenumı májilisinde kóriletuǵın máseleler Joqarǵı sud baslıǵı tárepinen kiritiliwi, Joqarǵı sud baslıǵı sudyalar Joqarǵı kvalifikaciyalıq kollegiyanıń qararları, sheshimleri ústinen Sudyalar joqarǵı keńesine usınıs kiritiwge wákillikli ekenligi názerde tutılmaqda.

Nızam menen sudyalarǵa qosımsha májbúriyatlar belgilep qoyıldı. Sudya korrupciyanıń hár qanday kórinislerine hám ádil sudlawdı ámelge asırıw boyınsha xızmetine nızamsız aralasıwǵa urınıwlarına qarsılıq kórsetiwi hámde bunday jaǵdaylar anıqlanǵan jaǵdayda bul haqqında Sudyalar Joqarǵı keńesine xabar beriwi hám sud processi qatnasıwshıların húrmet etiwleri shárt.

Sonday-aq, sudya shaxsan ózi yaki isenimli shaxsları arqalı isbilermenlik penen shuǵıllanıwǵa, sudya, sudyanıń eri (hayalına) ham er jetpegen perzentleri Ózbekstan Respublikası aymaǵınıń sırtında jaylasqan shet el banklerinde esap-betler (amanatlar) ashıwǵa hám olarǵa iye bolıwǵa, naq pul ǵárejetlerin hámde qımbatlıqlardı saqlawǵa, sudta kórip shıǵılıp atırǵan másele boyınsha sud hújjeti nızamlı kúshine kiremen degenshe ashıqtan-ashıq pikir bildiriwge haqlı emesligi qatań belgilendi.

Bunnan tısqarı, nızam menen sudyalardı saylaw hám tayınlaw tártibine hám bir qansha ózgeris hám qosımshalar kirgizildi.

Jınayat islegenlikte ayıplanıp atırǵan shaxs, aldın sudlanǵan yaki ózine qarsı qozǵatılǵan jınayat isi reabilitaciya qılmaytuǵın tiykarlar boyınsha qısqartılǵan shaxs, shet mámleket puqaralıǵına iye bolǵan yaki shet mámlekette jasaw huqıqın tastıyıqlawshı jasaw gúwalıǵına yamasa basqa hújjetke iye bolǵan shaxs, sud tárepinen háreketke uqıpsız yamasa háreketke uqıplılıǵı sheklengen dep tabılǵan shaxs, psixiatriya yaki narkologiyalıq dispanserlerinde esapta turǵan shaxs, sudyanıń wákilliklerin ámelge asırıwǵa tosqınlıq etetuǵın basqa kesellikke shalınǵan shaxs sudyalıq lawazımına talaban bolıwı múmkin emesligi haqqındaǵı norma menen toltırıldı. Aldınǵı nızamda sudyalıq lawazımına talabanlarǵa qoyılatuǵın talaplardı belgilewshi bul normada názerde tutılmaǵan edi.

Joqarǵı sud sudyası lawazımına saylanatuǵın shaxslar yuridiklıq qániygeligi boyınsha keminde on bes jıllıq is stajına, sonıń menen birge qaǵıyda retinde, sudya sıpatında keminde jeti jıllıq is stajına iye bolıwı lazım.
Yuridikalıq qániygeligi boyınsha keminde on jıllıq is stajına, sonıń menen birge qaǵıyda retinde, sudya sıpatında keminde eki jıllıq is stajına iye bolǵan shaxslar Áskeriy sud, wálayat sudı hám oǵan teńlestirilgen sudlar sudyası bolıwı múmkin.

Yuridiklıq qániygeligi boyınsha keminde jeti jıllıq is stajına iye bolǵan shaxslar bolsa rayonlararalıq, rayon, qala sudınıń, aymaqlıq áskeriy sudtıń sudyası bolıwı múmkinligi belgilendi. Sonday-aq, burın nızamastı hújjetleri menen tártipke salınǵan sudyaǵa intizamiy is qozǵatıw hám sudyaǵa qollanılatuǵın intizamiy jaza sharaları nızam menen belgilep qoyıldı.

Yaǵnıy, sudyaǵa intizamiy is tiyisli sudyalar kvalifikaciyalıq kollegiyası tárepinen sudya usı nızamda sheklengen háreketlerdi islegenligi haqqındaǵı arza yaki xabar boyınsha ótkerilgen xizmet tekseriwi nátiyjelerine kóre qozǵatılıwı múmkin.

Sudyalardıń kvalifikaciyalıq kollegiyası intizamiy juwapkershilikke tartılǵan sudyaǵa eskertiw, ortasha aylıq is haqınıń otız payızınan artıq bolmaǵan dárejede járima, kvalifikaciya dárejesin bir dárejege túsiriw hám wákillerin múddetinen burın toqtatıw intizamiy jaza sharalarınan birewin qollawı múmkin.

Juwmaqlap aytqanda, usı nızamda belgilengen tártip-qaǵıydalar sud hákimiyatınıń bekkemligin, sudlar xızmetiniń ashıqlıǵın támiyinlewde, puqaralardıń sudlar xızmetine isenimin bekkemlew, ádil sudlawǵa erisiw dárejesin ámelge asırıw hám taraw wákillerin qollap-quwatlawǵa xızmet etedi.

 

Nókis rayonı jınayat
isleri boyınsha sudı baslıǵı           Azat Seytanov

Sudtıń maqseti de shańaraqtı saqlap qalıw…

Jınayat isleri boyınsha Nókis rayonı sudınıń baslıǵı A.Seytanov, Nókis rayonlar aralıq ekanomikalıq sudı sudyası M. Karimbaeva hám Nókis rayonlar aralıq puqaralıq isleri boyınsha sudınıń baslıǵı N.Abdakimovlar Nókis rayonı turǵınları menen ushırasıp, olardıń sud-huqıq máselelerine baylanıslı múrájatların tıńladı.

Atap aytqanda, “Baqanshaqlı” awıl puqaralar jıyını Jiydeli awılında jasawshı Dúysenbay Allaniyazov balası “Jaslar” dápterine kirgizilip sektor arqalı kredit alǵan eken. Sol kredit pulların gerbish shıǵaratuǵın úskene alıw ushın bir firmaǵa ótkeredi, firma úskeneni ákelip beredi, biraq bul úskeneniń  islemeytuǵın úskene ekenligi málim bolǵannan keyin olar firmadan puldı qaytarıp alıwǵa háreket etedi. Degen menen máselesi sheshilmey, eki ortada áwere bolıp bul qabıllawǵa pulın alıwda járdem sorap múrájat etti. Oǵan tiyisli tártipte huqıq qorǵaw uyımlarına múrájat etiw huqıqı túsindirildi.

Taqırkólli Gúlzabira Eshbaeva qabıllawǵa júdá názik sonıń menen birge qıyın bir máselede, yaǵnıy balası menen kelini ajırasıwǵa arza bergenligi, ortada eki aqlıǵı bar bolıp olardıń ajırasıwına qarsı ekenligin aytıp jarastırıw ushın járdem soraydı.  Bul puqaraǵa perzentlerine sud tárepinen 2021-jıl 03-dekabr kúnine shekem jarasıw ushın múddet berilgenligi, sudtıń maqseti de shańaraqtı saqlap qalıw ekenligi túsindirildi.

Kóshpeli qabıllawǵa “Aqterek”, “Aqmanǵıt”,Baqanshaqlı” hám “Taqırkól”  awıl hám mákan puqaralar jıyınlarında jasawshı puqaralar ózleriniń aliment óndiriw, aqlıq qızın ѳziniń atına ótkeriw, , qáwender tayarlaw, propiskadan shıǵarıw, nekesin biykar etiw sıyaqlı máselelerde ámeliy járdem sorap sud basshılarına múrájat etti.  Olarǵa tiyisli tártipte nızam sheńberinde huqıqıy túsinikler berildi. Qabıllawda jámi 10 puqaranıń múrájatı tıńlandı.

 

 

 

Skip to content